V. ULUSAL EĞİTİM YÖNETİMİ KONGRESİ

Transkript

1

2 V. ULUSAL EĞİTİM YÖNETİMİ KONGRESİ MAYIS 2010, ANTALYA Bildiriler Kitabı

3 YAYIN NU : 51 Eğitim Bilimleri Nu : 17 ISBN : Basım, Nisan 2011 V. ULUSAL EĞİTİM YÖNETİMİ KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI Copyright 2011, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NU Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz. Genel Yayın Yönetmeni: Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com- Yayın Koordinatörü: Pınar Gülter -pinargulter@nobelyayin.com- Eğitim Bilimleri Editörü: Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com- Redaksiyon: Serap Erkut -serap@nobelyayin.com- Dizgi-Mizanpaj Sorumlusu: Zehra Çidam -zehracidam@nobelyayin.com- Mizanpaj: Pelin Güclü -pelin@nobelyayin.com- Görsel Tasarım Sorumlusu: Mehtap Yürümez -dizgi@nobelyayin.com- Üretim Sorumlusu: Halil Yeşil Baskı ve Cilt: Almina Ofset Sertifika Nu: Dağıtım: Volkan Kurt -volkankurt@nobelyayin.com Tanıtım: Sadık Küçükakman -sadik@nobelyayin.com- Yavuz Şahin -yavuz@nobelyayin.com- Onur Uysal -onur@nobelyayin.com- Çetin Erdoğan -cetin@nobelyayin.come-satis: Emrah Dursun -esatis@nobelkitap.com- KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi Bildiriler Kitabı 1. Basım, XII s., 170x240 mm Kaynakça var, dizin yok. ISBN Eğitim Yönetimi 2. Kongre Bildiri Kitabı

4 Kongre Onursal Başkanı Prof. Dr. Rıza AYHAN Gazi Üniversitesi Rektörü Kongre Başkanları Prof. Dr. Mustafa SAFRAN Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Servet ÖZDEMİR Eğitim Yöneticileri ve Eğitim Deneticileri Derneği Başkanı Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Temel ÇALIK Düzenleme Kurulu Üyeleri Prof. Dr. Servet ÖZDEMİR Prof. Dr. Nezahat GÜÇLÜ Prof. Dr. Zuhal CAFOĞLU Prof. Dr. Emin KARİP Doç. Dr. Ayşe DEMİRBOLAT Doç. Dr. Mehmet KORKMAZ Doç. Dr. Necati CEMALOĞLU Yrd. Doç. Dr. Ayşe KORKMAZ Yrd. Doç. Dr. Bahattin ERGEZER Yrd. Doç. Dr. Asım ÖZDEMİR Yrd. Doç. Dr. Mehmet ŞEREN Yrd. Doç. Dr. Vicdan ALTINOK Yrd. Doç. Dr. Bekir BULUÇ Yrd. Doç. Dr. Ferudun SEZGİN Öğr. Gör. Dr. Hüseyin ŞİRİN Arş. Gör. Dr. Türker KURT Arş. Gör. Serkan KOŞAR Arş. Gör. Emel TÜZEL Kongre Sekretaryası Doç. Dr. Necati CEMALOĞLU Yrd. Doç. Dr. Ferudun SEZGİN Öğr. Gör. Dr. Hüseyin ŞİRİN Arş. Gör. Dr. Türker KURT Arş. Gör. Serkan KOŞAR Arş. Gör. Emel TÜZEL Web Tasarım ve Düzenleme Arş. Gör. Mutlu Tahsin ÜSTÜNDAĞ

5 Katkıda Bulunanlar

6 ÖN SÖZ Değerli Katılımcılar, Gazi Üniversitesi Rektörlüğü ile Eğitim Yöneticileri ve Eğitim Deneticileri Derneği nin işbirliğinde Mayıs 2010 tarihlerinde Antalya da düzenlenen V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi ne katılımınızdan ve katkılarınızdan dolayı teşekkür ediyorum. Ana teması Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi ve Yönetici Yeterlilikleri olarak belirlenen bu kongrenin eğitim sistemimizin önemli ve vazgeçilmez bir parçası durumundaki yönetici yetiştirme sürecine anlamlı katkılar sağladığına olan inancımı ifade etmek istiyorum. Türkiye de ve dünyada eğitim yöneticilerinin yetiştirilme süreci, uzun yıllardan beri tartışılagelen önemli bir sorun olarak güncelliğini korumaktadır. Eğitim sisteminin temel, işlevsel ve uygulamaya dayalı parçası olan okulların etkililiğinin yöneticilerin etkililiğiyle doğrudan ilişkili görülmesi ve bir okulun ancak yöneticisi kadar başarılı sayılması, bu sorunun neden güncelliğini koruduğuna delil olarak gösterilebilir. Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi konusunda üniversite ekseninde yapılan çalışma ve uygulamaların güncel gelişmeler ışığında gözden geçirilmesi ve bilimsel araştırmalara dayalı olarak ilgili süreçlerin iyileştirilmesi gerektiği hepinizin malumudur. Ancak, halen bazı kesimlerde eğitim yöneticilerinin üniversitelerden yetiştirilip yetiştirilemeyeceği sorusu zihinleri kurcalamaya devam etmektedir. Kongremizde sunulan bildirilerin, yapılan panel ve oturumların ve akademik paylaşımların eğitim yönetimi alanındaki buna benzer sorunların çözümüne anlamlı katkılar sağladığına hiç şüphe yoktur. John Dewey Okul ve Toplum adlı eserinde okulu bir toplum olarak görmekte ve okul sisteminin çeşitli parçaları arasındaki ayrışmanın, eğitimin amaçlarındaki birlik eksikliğinin, araştırma ve yöntemlerdeki uyum yetersizliğinin eğitim alanında bir kayıp olduğunu belirtmektedir. Benzer şekilde, 1939 yılındaki 1. Maarif Şûrası nın açış konuşmasında devrin Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel, Kanaatimce bütün maarif teşkilatı, tam ve mükemmel bir uzviyet olabilmek için her uzvunun biri birleriyle alakalı, biri birileriyle münasebetli bir surette işlemesi lazımdır. Ben, maarifi mizde ahenk meselesini ana davalarımızdan biri belliyorum. Gerek Maarif Şurası dolayısıyla aldığımız raporlar, gerek şahsi görüş ve duyuşlarım ve nihayet tesadüf ettiğimiz vakıalar bunun aksini ihsas edecek mahiyettedir. İlköğretim mensuplarımız, kendilerine gelen çocukların aile muhitlerinden ve muvaffakiyetlerindeki eksiği okul dışına ve öğrencisine atfediyorlar. Ortaokul öğretmenleri, ilkokuldan gelen çocukların zayıf olduklarını söylüyorlar. Lise muallimleri aynı şikâyeti, ortaokula yükletiyorlar. Üniversite ve yüksek mektepler ise liseden gelen çocuklarımızın şu ve bu noktalardaki kuvvetsizliğinde ısrar ediyorlar. İlkokula giren çocuğun içinde yaşadığı dar mühitle başlayan bu şikâyet dairesi, burada kapanmış gibi görünüyor. Fakat aldanmamalıdır. Çünkü, üniversitenin ve yüksek mektebin verdiği mezundan da bizzat hayat şikâyet ediyor ve devre, bu şikâyetin ancak umumi hayat ve geniş muhite dayanmasıyla kapanıyor şeklinde eğitimimizdeki sistem bütünlüğünü dile getirmiştir. Bu sistem bütünlüğünü bugün yeniden düşünmek zorundayız. Eğitim yönetimi alanı sistemin v

7 neresindedir? Neresinde olmalıdır? Olmak istediği yere nasıl gelecektir? Bugün, eğitim yönetimi alanının vizyonunu belirlemesi ve gelecekte olacağı yeri iyi tayin etmesi için bir fırsattır. Eğitim yönetimi programları, sadece eğitim fakültelerinin öğretmenlik meslek bilgisi derslerini veren ve buna odaklanan bir servis alanı mı olacaktır? Yoksa, lisansüstü düzeyde uzmanlaşma ve uygulamayı geliştirerek eğitim yönetimi alanının ve eğitim yöneticiliğinin dolayısıyla eğitim sistemimizin ve toplumun geleceğini mi belirleyecektir? Az önce bahsettiğim sistem bütünlüğü içerisinde bu soruların cevabını bulmak gerekmektedir. Bu bağlamda, eğitim yönetimi ve eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi eğitim sistemimizin gözden kaçan kayıp bir alanı olmamalıdır, olamaz. Bu kongrede 380 katılımcı paralel oturumlarda 160 bildiri sunmuş; bilgi, görüş ve öneriler tartışılmış, teorik ve uygulamaya yönelik deneyimler paylaşılmıştır. Bu büyük organizasyonun başarıyla gerçekleşmesini sağlayan tüm katılımcılarımıza, bunun için hiçbir emek ve çabayı esirgemeyen Gazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Rıza AYHAN a, Gazi Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa SAFRAN a, düzenleme kurulu başkanı Prof. Dr. Temel ÇALIK a ve kurul üyelerine, kongre sekretaryasına ve organizasyona destek sağlayan VİYA Turizm ve Seyahat Acentası çalışanlarına, kongremize katkı sağlayan destekleyicilerimize ve emeği geçen herkese, katılımcılar adına teşekkür ederim. Prof. Dr. Servet ÖZDEMİR EYEDDER Başkanı vi

8 Bilim Kurulu Prof. Dr. Esmahan AĞAOĞLU Prof. Dr. Recep Cengiz AKÇAY Prof. Dr. Mualla Bilgin AKSU Prof. Dr. Battal ASLAN Prof. Dr. Emine AKYÜZ Prof. Dr. Aylanur ATAKLI Prof. Dr. Ayhan AYDIN Prof. Dr. İnayet PEHLİVAN AYDIN Prof. Dr. Ahmet AYPAY Prof. Dr. Ali BALCI Prof. Dr. Ayşen BAKİOĞLU Prof. Dr. Gülsüm ATANUR BASKAN Prof. Dr. Hüseyin BAŞAR Prof. Dr. Coşkun BAYRAK Prof. Dr. Esergül BALCI BUCAK Prof. Dr. Zuhal CAFOĞLU Prof. Dr. Cevat CELEP Prof. Dr. Temel ÇALIK Prof. Dr. Vehbi ÇELİK Prof. Dr. Münevver ÖLÇÜM ÇETİN Prof. Dr. A. Canan ÇETİNKANAT Prof. Dr. Burhanettin DÖNMEZ Prof. Dr. Ahmet DUMAN Prof. Dr. Hoşcan ENSARİ Prof. Dr. Şule ERÇETİN Prof. Dr. Tokay GEDİKOĞLU Prof. Dr. Nezahat GÜÇLÜ Prof. Dr. Ali İlker GÜMÜŞELİ Prof. Dr. Musa GÜRSEL Prof. Dr. Muhsin HESAPÇIOĞLU Prof. Dr. Reşide KABADAYI Prof. Dr. Kasım KARAKÜTÜK Prof. Dr. Emin KARİP Prof. Dr. M. Durdu KARSLI Prof. Dr. Yüksel KAVAK Prof. Dr. Şükran KILBAŞ KÖKTAŞ Prof. Dr. Hüseyin KIRAN Prof. Dr. Nuray OAKLEY Prof. Dr. Servet ÖZDEMİR Prof. Dr. Hasan ŞİMŞEK Prof. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Prof. Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN Prof. Dr. Selahattin TURAN Prof. Dr. Feyzi ULUĞ Prof. Dr. Semra ÜNAL Prof. Dr. Münevver YALÇINKAYA Anadolu Üniversitesi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Akdeniz Üniversitesi İnönü Üniversitesi Ankara Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Ankara Üniversitesi Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Ankara Üniversitesi Marmara Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Anadolu Üniversitesi Ege Üniversitesi Gazi Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi Gazi Üniversitesi Fırat Üniversitesi Marmara Üniversitesi Abant İzzet Baysal Üniversitesi İnönü Üniversitesi Muğla Üniversitesi Marmara Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Gaziantep Üniversitesi Gazi Üniversitesi Yıldız Teknik Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Marmara Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi Ankara Üniversitesi Gazi Üniversitesi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Çukurova Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi Gazi Üniversitesi ODTÜ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi Eskişehir Osmangazi Üniversitesi TODAİE Marmara Üniversitesi Ege Üniversitesi vii

9

10 İÇİNDEKİLER İLKÖĞRETİM OKULLARINDA TESPİT EDİLEN EKSİKLİKLERİN GİDERİLMESİ YÖNÜNDE İZLENEN STRATEJİLER: NİTEL BİR ARAŞTIRMA Yrd. Doç. Dr. Zülfü Demirtaş, Gökhan Kahveci...1 ETKİLİ OKUL YÖNETİCİLERİNİN SERGİLEDİKLERİ YÖNETSEL DAVRANIŞLAR Yrd. Doç. Dr. Zülfü Demirtaş, Yrd. Doç. Dr. Nail Yıldırım...12 OKUL YÖNETİCİSİ YETİŞTİRMEDE YENİ BİR MODEL ÖNERİSİ: MENTORLUK Yrd. Doç. Dr. İbrahim Kocabaş, Ramazan Yirci...24 İLKÖĞRETİM OKULU YÖNETİCİLERİNİN ETİK LİDERLİK DAVRANIŞLARI GÖSTERME DÜZEYLERİ İLE ÖĞRETMENLERİN ALGILADIKLARI ÖRGÜTSEL GÜVEN ARASINDAKİ İLİŞKİ Doç. Dr. Necati Cemaloğlu, Ali Çağatay Kılınç...35 EĞİTİM YÖNETİMİ VE İKTİDAR KAVRAMI: FOUCAULT CUL BİR ÇÖZÜMLEME Prof. Dr. Selahattin Turan, Yrd. Doç. Dr. İlknur Şentürk...45 OKUL YÖNETİCİLERİNİN YÖNETSEL ETKİLİLİK DÜZEYİ Dr. Hülya Kasapoğlu...62 ETKİLİ OKULLARIN ETKİLİLİĞİNİN SÜRDÜRÜLMESİNDE YÖNETİCİ FAKTÖRÜ Yrd. Doç. Dr. Mukadder Boydak Özan, Tuncay Yavuz Özdemir...71 OKUL MÜDÜRLERİNİN KENDİ GÖREVLERİNE İLİŞKİN BAKIŞ AÇILARI Prof. Dr. Selahattin Turan, Arş. Grv. Nuray Taş, Elif Aydoğdu, Arş. Grv. Nidan Oyman İLKÖĞRETİM OKULLARINDA OKUL GELİŞİM YÖNETİM EKİBİ ÇALIŞMALARININ YÖNETİCİ VE ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ Prof. Dr. Temel Çalık, Emine Dağlı LİDER(siz) OKULLAR Eray Demirçelik ix

11 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi ÖĞRETMENLİK UYGULAMASI DERSLERİNDE OKULLARDAKİ ÖĞRETMENLERİN ÖĞRETMEN ADAYLARINA YARDIMCI OLMA DÜZEYİ Yrd. Doç. Dr. Talip Can GENEL LİSELER VE ANADOLU LİSELERİNİN ETKİLİ OKUL OLMA ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI (ANKARA İLİ ÖRNEĞİ) Prof. Dr. Nezahat Güçlü, Murat Tunçel SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ OKUL UYGULAMA ÖĞRETMENLERİNİN SINIF YÖNETİMİ BECERİLERİNİ MODEL ALMA HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ Yrd. Doç. Dr. Eşref Nural, Faruk Ayazoğlu, Yrd. Doç. Dr. Taner Altun ORTAÖĞRETİM OKULLARINDAKİ ÖĞRETMENLERİN OKUL YÖNETİMİNİN KARAR VERME SÜRECİNE KATILIMLARININ İNCELENMESİ (BEYPAZARI ÖRNEĞİ) Elif Gamze Özcan, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Şeren İLKÖĞRETİM OKULLARINDA YÖNETİM İŞLERİ VE SORUNLARINA İLİŞKİN YÖNETİCİ GÖRÜŞLERİ Yrd. Doç. Dr. Türkan Argon İLKÖĞRETİM ÖĞRETMENLERİNİN ÖRGÜTSEL GÜVEN VE TAKIM ALGILARI Yrd. Doç. Dr. Türkan Argon İLKÖĞRETİM OKULLARINDA GÖREVLİ YÖNETİCİLERİN VE ÖĞRETMENLERİN DÜŞÜNME STİLLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Emel Bilgiç, Yrd. Doç. Dr. Mesut Sağnak ANADOLU LİSESİ ÖĞRETMENLERİNİN OKUL MÜDÜRÜNDEN BEKLENTİLERİ EYTPE Uzmanı Ahmet Baştan, EYTPE Uzmanı Ömer Özkurt, EYTPE Uzmanı Abdullah Gündoğdu, Samim Aksoy, Songül Baştan TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE OKUL YÖNETİCİLERİNİN BAŞARISINI ETKİLEYEN BİR UNSUR OLARAK MOTİVASYON Yrd. Doç Dr. Kürşad Zorlu ORTAÖĞRETİM KURUMLARINDAKİ ÖĞRETMEN VE DİĞER PERSONELİN OKUL MÜDÜRLERİ İLE İLETİŞİMLERİNDE KARŞILAŞTIKLARI YÖNETİMSEL SORUNLAR Prof. Dr. Semra Ünal, Murat Şaşı, Arş. Gör. Durmuş Ümmet İLKÖĞRETİM YÖNETİCİLERİNİN PROBLEM ÇÖZME YETERLİLİĞİ Prof. Dr. Semra Ünal, Arş. Gör. Durmuş Ümmet, Tuncay Kurt OKULLARDA BALANCED SCORECARD OLUŞTURULMASI Zehra Keser x

12 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi ÖRGÜTSEL SAĞLIK VE MİZAH Prof. Dr. Servet Özdemir, Ergün Recepoğlu EĞİTİM YÖNETİCİSİ ADAYLARININ YETİŞTİRİLMESİ BAKIMINDAN MÜFREDATIN DEĞERLENDİRİLMESİ Prof. Dr. Ahmet Çiftci OKUL YÖNETİCİSİNE İLİŞKİN MECAZLAR (Nitel Bir Çalışma) Prof. Dr. Burhanettin Dönmez, Dok. Öğr. Aslı Ağıroğlu Bakır YÖNETİCİ ETİK LİDERLİK ÖLÇEĞİ GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI Yrd. Doç. Dr. Celal Teyyar Uğurlu, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Sincar OKUL YÖNETİMİNDE e-okul U YÖNETİM BİLGİ SİSTEMİNE DÖNÜŞTÜRMEK Dr. Mustafa Ayral SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ÖZ YETERLİK İNANÇLARININ İNCELENMESİ Eğitim Uzmanı Kübra Korkut, Yrd. Doç. Dr. Emine Babaoğlan EĞİTİMDE SİSTEM REFORMU BAĞLAMINDA YÖNETİCİ YETİŞTİRME VE İSTİHDAM Prof. Dr. Feyzi Uluğ İLKÖĞRETİM OKULU ÖĞRETMENLERİNİNSINIF YÖNETİMİ DAVRANIŞLARI Arş. Gör. Dr. İdris Şahin, Yrd. Doç. Dr. Uğur Altunay İLKÖĞRETİM OKULU YÖNETİCİLERİNİN OKUL-AİLE İLİŞKİLERİ KONUSUNDA YAPMASI GEREKENLER VE YAPMAKTA OLDUKLARI İŞLERE İLİŞKİN YÖNETİCİ GÖRÜŞLERİ (MUĞLA İLİ ÖRNEĞİ) Selda Kaya, Yasin Ülker EĞİTİM YÖNETİMİ ALANINDAKİ ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİNE YÖNELİK BİR PROFİL ÇALIŞMASI Arş. Gör. Ş. Melike Çağatay, Arş. Gör. Adil Çoruk, Arş. Gör. Halime Öztürk EĞİTİM YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİĞİNDE YETERLİK DÜZEYLERİ Prof. Dr. Mualla Bilgin Aksu, Uzman Gamze Kalağan EĞİTİMDE HESAP VEREBİLİRLİKLE İLGİLİ KAVRAMSAL BİR ÇERÇEVE Prof. Dr. Mehmet Şişman, Elif Aydoğdu, Nuray Taş, Özgür Kaya OKUL MÜDÜRLERİNİN İNSAN İLİŞKİLERİ YETERLİLİKLERİ (GÜMÜŞHANE İLİ ÖRNEĞİ) Yrd. Doç. Dr. Mehmet Okutan, Mesut Olgun EĞİTİM YÖNETİCİLERİNDE DUYGUSAL ZEKÂ EKSİKLİĞİNİN YOL AÇTIĞI SORUNLAR Duygu Temel xi

13 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi ESTETİK LİDERLİK: ÖRGÜT-YÖNETİM-İŞGÖREN BAĞLAMINDA KURAMSAL BİR ÇÖZÜMLEME Yrd. Dr. Soner Polat, Hatice Gül, Zehra Öztoprak Kavak İLKÖĞRETİMDE TAŞIMALI EĞİTİM UYGULAMASI VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR (RİZE İLİ ÖRNEĞİ) Yrd. Doç. Dr. Eşref Nural, Uzm. Öğrt. Oktay Uçak OKUL YÖNETİCİLERİNİN LİDERLİK STİLLERİ VE EMPATİK EĞİLİM DÜZEYLERİ Yrd. Doç. Dr. H. Basri Gündüz, Ayçelen Kuruçayır UZAKTAN EĞİTİMDE YÖNETİM Yrd. Doç. Dr. Serçin Karataş, Arş. Gör. Mutlu Tahsin Üstündağ YÖNETİCİ YETERLİKLERİNE DAYALI OKUL YÖNETİCİLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ H. Ömer Gülseren, Nadir Yıldırım, Semiha Altındağ, Bülent Altıntaş, İbrahim Şahin İLKÖĞRETİM OKULU YÖNETİCİLERİNİN ETİK LİDERLİK DAVRANIŞLARI GÖSTERME DÜZEYLERİ İLE ÖĞRETMENLERİN YAŞADIKLARI YILDIRMA ARASINDAKİ İLİŞKİ Ali Çağatay Kılınç xii

14 İLKÖĞRETİM OKULLARINDA TESPİT EDİLEN EKSİKLİKLERİN GİDERİLMESİ YÖNÜNDE İZLENEN STRATEJİLER: NİTEL BİR ARAŞTIRMA Yrd. Doç. Dr. Zülfü Demirtaş Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğt. Bil. Bölümü, Gökhan Kahveci Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğt. Bil. Bölümü, Doktora Öğrencisi, Özet Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okulu yöneticilerinin, denetim tebliğlerinde yer verilen okul yönetimine yönelik önerileri yerine getirmede izledikleri stratejileri belirlemektir. Nitel yaklaşım doğrultusunda tasarlanan araştırmada içerik analizi yapılmış ve olgubilim deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu öğretim yılında Elazığ il merkezi, Kovancılar ve Palu ilçelerinde görev yapan ve katkı sağlamaya gönüllü olan 37 ilköğretim okulu müdürü / müdür yardımcısı oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Okul yöneticilerinin okullarına yönelik eksiklikleri gidermede izlediği stratejiler şu ana başlıklar altında toplanmaktadır: Okulun Fiziki Durumu, Büro İşleri, Hesap Ayniyat-Döner Sermaye İşleri ve Demirbaş İşleri. Genel olarak okul yöneticileri önerileri yerine getirmede çoğunlukla yasal çerçeveyi dikkate alarak hareket etmektedirler. Ayrıca teknolojinin getirdiği yeniliklerden yararlanmakta ve bunun sayesinde de kırtasiye işlerini azaltmaktadırlar. Okuldaki eksikliklerin giderilmesi yönünde dikkat çeken başka bir nokta işbirliği ve katılımın sağlanmasıdır. Okulda görev yapan tüm işgörenlerin katılımının sağlanması hem okulun daha etkili olmasında hem de işlerin daha kolay halledilmesinde önem arz etmektedir. Anahtar sözcükler: Denetim, kurum denetimi, denetim önerileri, işgören, ilköğretim okulu. Abstract The purpose of this research is to indicate and compare the strategies, placed in audit notifi cation, which are followed by the Primary School Directors to fulfi ll the recommendations about the school management. Content analysis has been carried out in line with qualitative research approach and phenomenology pattern has been used. The working group of this research is comprised with 37 voluntary primary school managers and assistant managers working in the central province of Elazığ and its districts, Kovancılar and Palu.Semi-structured interview form has been used as a data collection tool. The strategies followed by the school directors to dispel the lacks are gathered under these main titles.physical Conditions of School, Offi ce Affairs, Inventory Account-Working Capital and Asset Affairs. In general, School directors acts in line with regarding the legal frames.furthermore, the innovations of tecnology are utilized and the stationery affairs are decreased thanks to this.the remarkable title to dipsel the lacks of school is providing the cooperation and the participation. The participation of all the staff of the school is vital for both effectiveness of the school and carrying out the tasks easily. Keywords: Audit, institution audit, audit recommendations, employee, primary school. 1

15 2 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi PROBLEM DURUMU Belirlenen bir takım amaçlara ulaşmak için kurulan örgütlerin amaç doğrultusunda işleyip işlemediklerini belirlemeye gerek sinim duyulur. Eğitim sisteminin içinde bulunan okullar sosyal örgütlerdir. Okullar, toplumu oluşturan bireylerin kişisel, ekonomik ve kültürel gelişimi için hayati derecede önem taşırlar. Eğitimle, insanlığın yaşam standartlarının yükseltilebileceği gibi bireyin içinde yaşadığı sosyal, politik ve ekonomik çevreyi anlamlandırabilmesi ve bu çevreden anlam çıkararak yaşamını sürdürebilmesi de eğitimle olanaklı görülmektedir. Bu kapsamda düşünüldüğünde okul eğitiminin amaçlarına ulaşması önem arz etmektedir (Turan, ve Şişman, 2000). Belirlenen amaçlara ulaşma yolunda okulların nasıl bir yol izlediğini saptamak için okullarda denetime yapmaya gereksinim duyulur. Eğitim sisteminde denetim için denetleme, kontrol, inceleme, soruşturma, irşat, tetkik, tahkikat, muayene ve murakabe kavramları kullanılmaktadır (Oguz, Yılmaz ve Taşdan, 2007). Türk Dil kurumu sözlüğüne (2005) göre denetim bir görevin yolunda yürütülüp yürütülmediğini anlamak için yapılan araştırmadır. Aydın a (2005) göre denetim, örgütsel eylemlerin kabul edilen amaçlar doğrultusunda, saptanan ilke ve kurallara uygun olup olmadığının anlaşılması sürecidir. Bursalıoğlu na (2000) göre denetim, kamu yararına davranışı kontrol etme sürecidir. Bir başka tanıma göre ise denetim, yapılmış ve yapılmakta olan işlerin mevzuata, belirlenen amaç ve temel ilkelere uygunluğunu, doğruluğunu, düzenliliğini, verimliliğini, etkililiğini, ekonomikliğini; objektif, geçerli, güvenilir ölçütlere göre ortaya koyma, değişim ve gelişime yönelik öneriler hazırlama ve rehberlikte bulunma sürecidir (MEB, 2005). Denetimin temel amacı, örgütün amaçlarının gerçekleştirme derecesini saptamak, daha iyi sonuç alabilmek için gerekli önlemleri almak ve süreci geliştirmektir. Bu anlamda, örgütsel işleyiş bir bütün olarak planlı ve programlı bir biçimde sürekli olarak izlenir, eksik yönler saptanır, düzeltilir, hataların yinelenmesi engellenmeye çalışılır (Dağlı, 2006). Bu amaç doğrultusunda mekanik olarak işleyen sistemlerin denetiminde işleyişin aksamasının sonuçları hemen görülebilir ve önlemlerin alınması yönünde gerekli girişimler başlatılabilir (Yıldırım, 2000). Denetimin etkililiğini arttırmak için yönetime katılma mekanizmalarının mutlak surette işletilmesi, geliştirilmesi gerekmektedir. Yönetimin sisteme ilişkin alacağı kararlarda sistem içinde etki gücü fazla olan birimlere mutlaka kararlar konusundaki fikirleri sorulmalı ve kararların oluşumuna katılmalarının sağlanması gerekmektedir. Sadece kararların oluşumuna işgörenlerin katılmalarını sağlamak yeterli değildir. Aynı şekilde sistemin etkililik değerlendirilmesi konusunda da işgörenlerin görüşlerine başvurulmalıdır. Bu tür bir yaklaşım sistem içindeki en alt birimle en üst birim arasındaki iletişimin, dolayısıyla sistemin güçlenmesini sağlanabilir ( egitimyonetimi.blogcu.com). Çağdaş denetim yaklaşımına göre denetimin etkililiğini arttırmak için katılımcı bir araştırma ve değerlendirmeye dayalı denetim uygulanması ve istenilen sonucun alınması için en uygun koşulların ve davranışların oluşturulması hedeflenmelidir (Aydın, 2000). Eğitim sisteminde denetim, değerlendirme amacına göre kurum ve ders denetimi olmak üzere ikiye ayrılır. Kurum denetimi, denetimin işlevlerine göre yapılan tanımına uygun olarak, bir eğitim kurumunun amaçlarını gerçekleştirmede insan ve madde kaynaklarının sağlanma, yararlanılma durumunun gözlenmesi, kontrol edilmesi ve ölçütlere göre değerlendirilmesidir. Ders denetimi ise, okullarda genel denetimler sırasında ya da bunlardan ayrı olarak yapılan, öğretmenlerin kendi alanlarındaki yetişkinliğini, çalışmasını, uyguladığı yöntemleri, bunları uygulamadaki yeterliğini, öğrencilerin yetişme düzeylerini inceleyip değerlendirmeye yönelik bir denetim türüdür (Balcı, 2007). Eğitim sisteminin temelini oluşturan bütün okullar sistemli bir şekilde denetlenirler. İlköğretim okullarında denetim genellikle her yıl yapılır ve denetim sonunda kurum teftiş raporu yazılır. Bu raporun bir örneği il millî eğitim müdürlüğü aracılığıyla okula gönderilir. Kurum teftiş raporunda (1) fi zikî durum, (2) eğitim-öğretim durumu, (3) büro işleri, (4) öğrenci işleri, (5) personel işleri, (6) hesap, ayniyat ve döner sermaye işleri ve (7) demirbaş başlıklarına yer verilir.

16 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi 3 İlköğretim okullarının işleyişini denetlemek amacıyla ilköğretim müfettişleri görevlendirilmektedir. İlköğretim müfettişlerinin, özellikle ilköğretim örgütlerinin amaçlarına uygun olarak çalışıp çalışmadığını kontrol etmesi ve bu okullardaki görev yapan öğretmenlere rehberlik etmesi temel görevleri arasındadır (Celep, 2000). Eğitim müfettişleri, Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim Müfettişleri Başkanlıkları Yönetmeliği nde belirtilen; okul öncesi, ilköğretim, özel eğitim gerektiren çocuklar için açılmış ilköğretim seviyesindeki okullar ve sınıflar, yetiştirici ve tamamlayıcı sınıflar ve kurslar, ilköğretim seviyesinde açılan öğrencileri yetiştirme kursları, özel öğretim kurumlarına bağlı ilköğretim seviyesindeki dershane, kurs, etüt eğitim merkezleri ve okulların, rehberlik, araştırma ve iş başında yetiştirme, teftiş ve değerlendirmelerini aynı yönetmeliğe dayanarak hazırlanan ve tarihinde yürürlüğe konan Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim Müfettişleri Başkanlıkları Rehberlik ve Teftiş Yönergesi ne göre yürütürler (MEB, 2001). Eğitim Müfettişlerince, görev alanları içerisinde yer alan eğitim kurumlarının belirlenen amaçlara ulaşma derecelerinin saptanması, sapmaların önlenmesi, üründe verim ve kalitenin geliştirilmesi amacıyla, kurumların teftiş defterleri ile geçmiş yıllara ait kurum teftiş raporları incelenir. Önceki rehberlik ve teftiş çalışmalarında görülen başarı durumlarının devam edip-etmediği ve belirlenen eksikliklerin tamamlanması için ne gibi çalışmaların yapıldığı kontrol edilir (Çığ, 2006). İlköğretim okullarında, müfettişlerce rehberlik ve denetimler sonunda kurumun iyileştirilebilir alanları (eksiklikleri) ile ilgili yapılan tespitler denetim tebliğlerine yazılır. Ancak eğitim müfettişlerince hazırlanan raporlardaki öneriler yeterince dikkate alınmadığı (Özdemir, 2000) yönünde yaygın bir görüş birliği olduğu söylenebilir. Hazırlanan rapordaki önerilerin yeterince dikkate alınmaması denetim etiği açısından önemli bir sorun oluşturmaktadır. Denetimde etiksel tutum ve davranışı hâkim kılabilmek için, özellikle denetim görevini üstlenen yöneticilerin mesleki yeterlilik, nesnellik, değerlendirme ölçütlerinin belirlenmesi ve taraflarca bilinmesi gereklidir. Biçimsel unsurların asıl meselelerin önüne geçmesinin önlenmesi, ayrımcılıktan kaçınılması, denetim yapılacak zamanın önceden bildirilmesi ve öğretmen otoritesine saygı gösterilmesi de dikkat edilmesi gereken hususlar arasında yer alır. Ayrıca nitelikli insan ilişkileri kurulması, cinsel içerikli söylemlerden uzak durulması, korku ve kaygı yaratılmaması, denetimde üst makamlardan bağımsızlığın sağlanması, inceleme-soruşturma ve rehberlik rollerinin çatışmaması, vb. konular önemli görülmektedir (Özmen ve Güngör, 2008). Kurum denetimi sonrası yapılan önerilere dikkat eden ve bu önerileri yerine getirmeye gayret eden okul yöneticilerinin, yapılan önerileri incelemesi ve bu inceleme sonucunda gerekenin yapılması için hangi işgörenlere ne tür sorumluluklar verilmesini karara bağlaması beklenir. Ancak, okul yönetimi ve öğretmenlerin, denetim tebliğinde yer alan önerileri yerine getirmede izledikleri stratejiler birbirinden farklılık arz etmektedir. Denetim tebliğinde verilen önerilerin yerine getirilmesinde izlenilen stratejilerin amaca hizmet etmesi için hem okul yöneticilerinin hem de öğretmenlerin problem çözme becerilerinin gelişmiş olması gerekmektedir. Güçlü ye (2003) göre okul yöneticileri, etkili ve her kesime hitap eden kararlar verebildikleri sürece başarılı olabilirler. Yöneticilerin pek çok farklı seçenekler arasından seçim yapması ve her durumda en iyi çözümü üretmesi için problem çözme becerilerinin gelişmiş olması gereklidir. AMAÇ Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okulu yöneticilerinin, denetim tebliğlerinde yer verilen okul yönetimine yönelik önerileri yerine getirmede izledikleri stratejileri belirlemektir. Bu amaca ulaşmak için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: Okul yöneticileri; 1. Okulun fi ziki durumu konusunda yapılan önerileri yerine getirmede hangi stratejileri izlemektedirler? 2. Büro işleri konusunda yapılan önerileri yerine getirmede hangi stratejileri izlemektedirler? 3. Hesap, ayniyat ve döner sermaye işleri konusunda yapılan önerileri yerine getirmede hangi stratejileri izlemektedirler?

17 4 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi 4. Demirbaş işleri konusunda yapılan önerileri yerine getirmede hangi stratejileri izlemektedirler? YÖNTEM Nitel araştırma yaklaşımı doğrultusunda tasarlanan bu araştırmada içerik analizi yapılmış ve olgubilim (fenemenoloji) deseni kullanılmıştır. Olgubilim deseninde, farkında olunan ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olunmayan olgulara odaklanılmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2008). Araştırmada ilköğretim okullarında yapılan teftiş sonrası, okullarda görülen eksiklikleri giderme yönünde okul yöneticilerinin izledikleri stratejileri belirlemek amacıyla sorulan açık uçlu sorulara yöneticilerin verdikleri yanıtlar ele alınarak incelenmiştir. Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu öğretim yılında Elazığ il merkezi, Kovancılar ve Palu ilçelerinde görev yapan ve katkı sağlamaya gönüllü olan 37 ilköğretim okulu müdürü ve müdür yardımcısı oluşturmaktadır. Katılımcılar ile ön görüşme yapılarak dört açık uçlu sorudan oluşan görüşme formunu doldurmada izleyecekleri stratejiler tartışılmıştır. Veri Toplama Aracı Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşme soruları hazırlanmadan önce, araştırma konusu ile ilgili olarak alan yazın taraması yapılmış ve çalışmanın kuramsal temelleri oluşturulmuştur. Konu hakkında kapsamlı bilgilere ulaşıldıktan sonra, formda yer alması düşünülen sorular belirlenmiştir. Görüşme formu hazırlanırken, 3 alan uzmanı akademisyen, 1 eğitim müfettişi ve 2 okul yöneticisi olmak üzere 6 eğitim işgöreninden görüş alınmıştır. Görüşme formu 4 açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Görüşme formunda yer alan sorular şu şekildedir: 1. Okulun fi ziki durumu konusunda (yönetim odaları, derslikler, laboratuarlar, yangından korunma, genel temizlik, ders araç-gereçlerin bakımı, Türk bayrağı ile ilgili yasal düzenlemeler, Atatürk köşesinin hazırlanması, vb.) size yapılan önerileri yerine getirmede ne gibi stratejiler izlersiniz? 2. Büro işlerini (kurumlarda tutulması gereken defter, dosya ve kayıtların tutulması, desimal dosya sisteminin kullanılması, duyurular dosyasının tutulması, vb.) düzenleme konusunda yapılan önerileri yerine getirmede ne gibi stratejiler izlersiniz? 3. Hesap, ayniyat ve döner sermaye işlerini (ödenek defterlerinin tutulması, ücretli okutulan dersleri gösteren çizelgenin hazırlanması, öğrenci taşıma hizmetlerinin mevzuata uygun yapılması, kooperatif veya kantin işlerinin yürütülmesi, vb.) düzenleme konusunda yapılan önerileri yerine getirmede ne gibi stratejiler izlersiniz? 4. Demirbaş (demirbaş eşya defterinin tutulması, eşya sayımının ve dökümünün zamanında yapılması, demirbaş numaralarının yazılması, vb.) işlerini yürütme konusunda yapılan önerileri yerine getirmede ne gibi stratejiler izlersiniz? VERİLERİN ANALİZİ Okul müdürleri ve müdür yardımcılarının görüşlerinin analizinde, ifadelerin benzerliğine göre görüşler gruplandırılmıştır. Çözümlemelerde, görüşüne başvurulan katılımcılara birer kod numarası verilerek alıntılar yapılmıştır. Araştırmanın iç geçerliği, verileri toplama aracının hazırlanmasından, uygulama ve analiz aşamasına kadar araştırma sürecinin detaylarıyla açıklanması ile arttırılmaya çalışılmıştır. BULGULAR VE YORUMLAR Okul yöneticilerinin açık uçlu sorulara verdikleri yanıtlar, dört başlık altında ele alınarak incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucu okul yöneticilerinin denetim sonrası verilen önerileri yerine getirmede izledikleri stratejiler belirlenmeye çalışılmıştır.

18 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi 5 1. Okulun Fiziki Durumu ile İlgili Eksiklikleri Gidermede İzlenen Stratejiler Okulun fi ziki durumu ile ilgili eksiklikleri giderme doğrultusunda izlenen stratejileri belirleme amacıyla sorulan soruya verilen yanıtlardan elde edilen bulgular Tablo 1 de yer almaktadır. Tablo 1: Fiziki Durumdaki Eksiklikleri Gidermede İzlenen Stratejiler İzlenen Strateji Mevzuata uygunluk Katılım- İşbirliği İzleyen Yönetici 6, 7, 11, 12, 13, 14, 17, 18, 19, 20, 22, 26, 27, 28, 30, 32, 33, 35 1, 6, 9, 13, 14, 17, 21, 24, 25, 29, 32, 34, 37 Yerindelik 2, 4, 10, 11, 14, 22, 24, 25, 28, 29, 32 f Kurum denetiminde okulun fiziki durumu kapsamında yönetim odaları, derslikler, laboratuarlar, yangından korunma, genel temizlik, ders araçgereçlerin bakımı, Türk bayrağı ile ilgili yasal düzenlemeler, Atatürk köşesinin hazırlanması denetlenir (MEB, 2001). Eğitim müfettişlerinin denetim sürecinde tespit ettikleri eksiklikleri gidermede izlenen stratejiler mevzuata uygunluk, katılım-işbirliği ve yerindeliktir. Mevzuata uygunluk stratejisini 18, katılım- işbirliği stratejisini 13 ve yerindelik stratejisini de 11 yönetici izlemektedir. Denetim raporu ve denetim tebliğinde yer alan eksiklikleri gidermede izlenen stratejilerin başında mevzuata uygunluk gelmektedir. Belirtilen görüşler doğrultusunda mevzuata uygunluk stratejisini izleyenlerin görüşleri arasında önemli farklılıklar vardır. Yöneticilerin izlediği mevzuata uygunluk stratejisinin temel özellikleri şunlardır: 1- Yapılan öneriler önemsenmeyerek sadece yasal çerçeve dikkate alınır: Öneriden ziyade yasa ve yönetmelikler çerçevesinde hareket ederiz (Y 7). 2- İhtiyaç duyulan donanımı, araç ve gereçleri sağlamada mevzuat çerçevesinde hareket edilir: Kanun ve yönetmelikler çerçevesinde donanım ve araçgereçleri temin etmeye çalışıyorum (Y 11). 3- Yapılacak işlerin mevzuata uygunluğu araştırılır: öncelikle yasal mevzuatına uygun olup olmadığına bakarım (Y 13). ; Okulda yapılması gereken iş ve işlemler yönetmelikler çerçevesinde yapılmaktadır (Y 22). 4- Yapılan işlerde mevzuata aykırılık varsa bunun giderilmesine çalışılır: Öncelikle yönetmeliklere aykırı durum teşkil eden sorunları çözmeye çalışırım (Y 30). 5- Okul birimlerinin hizmete tahsis edilmesinde mevzuata uygun davranılmaktadır: Okulun şartlarına ve mevzuata uygun olarak idari odaların taksimi yapılır (Y 32). 6- Yönetmeliklerin belirlediği şekilde yapılması gereken iş ve işlemlerde farklı davranma şansı yoktur. Bundan dolayı mevzuata uyma zorunluluğu vardır: Atatürk köşesi yönetmeliğe uygun olarak düzenlenmiştir (Y 18). ; Türk bayrağı mevzuata uygun şekilde düzenlenmiştir (Y 19). Belirtilen eksikliklerin giderilmesi için okul çalışanlarını, velileri ve öğrencileri karar alma sürecine katmak ya da onlarla işbirliği yapmak stratejisi izlenmektedir. Bu stratejinin temel özellikleri, stratejiyi izlediğini belirten yöneticilerin görüşlerine göre şu noktalarda toplanmaktadır: 1- Karar sürecine bu kararlardan etkilenmesi beklenen kişilerin katılımı sağlanır: Tek bir yöneticinin karar vermesi yerine, tüm eğitim çalışanlarının karara ortak olmaları konusunda stratejiler geliştirilmelidir (Y 1). 2- İşgörenler arasında görüş birliği sağlanır: Konu üzerinde mutabakat sağlanmaya çalışılır (M 29). 3- Çevrenin desteği almaya çalışılır: Gerekli maddi desteği sağlamaya ve okul-aile birliğine maddi imkânlar sağlamaya çalışırım (Y 13). 4- Çalışanlar arasında ekip ruhu oluşturulur: çalışanlarda ekip ruhu oluşturmaya çaba gösteririm (Y 17). Okulun fi ziki durumu ile ilgili olarak tespit edilen eksikliklerin giderilmesi yönünde izlenen stratejilerden biri de yerindeliktir. Yerindelik stratejisinin temel özellikleri şunlardır: 1- Yerine ve zamanına göre en uygun işler yapılır: İşin her zaman yerinde ve zamanında yapılması (Y 2). ; Var olan bütçeye göre en uygun olanı yapılır (Y 32). 2- Yapılacak işlerin amaçlara uygunluğuna önem verilir: yapıl-

19 6 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi mış olmasından çok amaca hizmet etmesine dikkat ederim (Y 4). 3- Bütçe sınırlılığından dolayı yapılacak işler öncelik sırasına konur: maddi yetersizlikten kaynaklanan sorunları çözmeye çalışabiliriz (M 24). ; Ödenekler yetersiz (Y 11). ; kurumun maddi ve manevi imkânları göz önüne alınarak eksiklik veya aksaklıklar giderilmeye çalışılır (Y 29). ; denetimlerde bize önerilenleri öncelik sırasına göre ve imkânlar ölçüsünde yerine getirmeye çalışırız (Y 28). 4- İşlerin yapılmasında var olan durum göz önüne alınır: yerel şartlar ölçüsünde fi ziki durumun ihtiyaçlara cevap verecek düzeye ulaşmasını sağlarım (M 14). ; Ancak elde olan imkânlarla (Y 22). 5- Az emekle çok verim elde dilmeye çalışılır: minimum zamanda maksimum verimin alınmasında yardımcı olacaktır (M 25). 2. Büro İşleri ile İlgili Eksiklikleri Gidermede İzlenen Stratejiler Okulun büro işleri ile ilgili eksiklikleri giderme doğrultusunda izlenen stratejileri belirleme amacıyla yarı yapılandırılmış açık uçlu soruya verilen yanıtlardan elde edilen bulgular Tablo 2 de yer almaktadır. Tablo 2: Büro İşlerindeki Eksiklikleri Gidermede İzlenen Stratejiler İzlenen Strateji İzleyen Yönetici f Desimal dosya sistemini etkili işletme Mevzuata uygun olma Bilgisayardan yararlanma Memurları görevlendirme 1, 4, 10, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 20, 31, 32, 33, 35, 3, 5, 8, 13, 17, 25, 28, 30, 34 1, 7, 19, 20, 21, 24, 6 2, 9, 14, 16, 22, 23, 6 Kırtasiyeyi azaltma 1, 6, 11, 3 Okulun büro işleri kapsamında, kurumlarda tutulması gereken defter, dosya ve kayıtların tutulması, desimal dosya sisteminin kullanılması, 14 9 duyurular dosyasının tutulması yer almaktadır (MEB, 2001). Büro işleri ile ilgili olarak tespit edilen eksikliklerin giderilmesinde beş farklı strateji izlenmektedir. Bu stratejiler içerisinde en fazla tercih edilen desimal dosya sistemini etkili işletmedir. Bu stratejinin temel özellikleri şunlardır: 1- Dosyalamada belli bir sistematiğe uyulması gerekir: Bu dosyalama belli numara sistemine göre yapılır (Y 10). ; Her dosyanın kendi içeriği doğrultusunda tutulması önerilir (Y 1). 2- Desimal dosya sistemine kolay ulaşılabilmelidir: Personelin bu belge ve dosyalara en kolay ve rahat ulaşabilecekleri konusunda çalışma alanları oluştururum (Y 13). 3- Desimal doya sisteminin kullanımına önem verilir: özellikle desimal dosya sisteminin kullanılması konusunda okul yönetimi gereken hassasiyeti göstermektedir (Y 15). Okullarda desimal dosya sisteminin tutulması, evrakların belli bir sistematik içerisinde dosyalanmasına olanak sağalmaktadır. Yöneticilerin önemli bir bölümü bunun farkında olup okulda bu sisteme işlerlik kazandırmıştır. Büro işleri ile ilgili önerileri yerine getirmede izlenen mevzuata uygunluk stratejisinin temel özellikleri şunlardır: 1- Yapılan önerilerin mevzuata uygunluğu araştırılır: getirilen önerilerin mevzuata uygun olmasını göz önünde bulundururum (Y 3). 2- Tutulması gereken defter ve dosyaların temin edilmesi ve mevzuata uygun tutulması beklenir: Yönetmelik gereği tutulması gereken defterlerin temin yoluna gider (Y 17) ; Okulun tutması gereken defter ve dosyalar yönetmelik ve kanunlara göre düzenli tutulmasına dikkat ederim (Y 8). 3- Yapılan işlerin mevzuata uygun olması beklenir: Bütün bu çalışmaların hepsi kanun yönetmelik ve genelge mevzuata uygun olarak bütün kurumlarda yapılmaktadır (Y 28). 4- Mevzuata uygun olmayan işler mevzuata uygun hale getirilir: Yönetmeliğe aykırı bir durum söz konusu ise düzenlemeleri yönetmeliğe uygun hale getiririm (Y 30). Büro işleri konusunda yapılan önerileri yerine getirmede bilgisayardan yararlanma stratejisi altı katılımcı tarafından izlenmektedir. Bu stratejinin temel özellikleri şunlardır: 1- Okulların

20 V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi 7 kendi web sitelerini oluşturması beklenmektedir: Her okulun kendisine ait bir web sitesinde bütün önemli duyuru ve genelgelerin dosyalanmasına imkân verilmelidir (Y 1). 2- Kâğıt israfına son verilmesi için bilgi teknolojilerinin kullanılması beklenmektedir: Bilişim teknolojilerinin bu derece hızlı olduğu bir zamanda neden halen basit bir yazı için bile onca kâğıt israfı yapıyoruz (Y 7). 3- Bazı büro işlerinin e-okul sistemi üzerinden yapılmaktadır: Giden-gelen evrak kayıtlarının tutulduğu öğrenci kayıtlarının e-okul sisteminden yapılmasına dikkat edilmektedir (Y 19). 4- E-okul sistemi bazı evrakların korunmasını gereksiz kılmıştır: Okulda eskiden olduğu gibi söz konusu evrakların düzenlenmesi tutulması ve muhafaza edilmesine gerek kalmamıştır. Çünkü artık bu işlemler e-okul sisteminden rahatlıkla yapılmaktadır (Y 21). 5- Desimal dosya sisteminin tutulmasında internetten yararlanılmaktadır: İnternetteki çeşitli sitelerde çok iyi dizayn edilmiş dosyalardan faydalanırız (Y 24). Büro işlerinde belirlenen eksiklikleri gidermek için bilgisayar teknolojisinden yararlanılabilmektedir. Bununla birlikte, bazı yöneticilerin görüşleri onların beklentilerini yansıtmaktadır. Büro işleri ile ilgili olarak belirlenen eksikliklerin giderilmesine yönelik önerilerine yerine getirmede kullanılan örgütleme stratejisi altı katılımcı tarafından izlenmektedir. Bu stratejinin temel özellikleri şunlardır: 1- Bu eksilikleri gidermek amacıyla memurlar görevlendirilir: Okul memurları bu işlerde görevlendirilir (Y 2). ; Memuru görevlendiririm (Y 23). 2- Görevlendirilen memurun çalışmaları denetlenir: görevli memurlara yapılacak görevlendirme sonucu defter ve dosyalar düzenli olarak tutularak zaman zaman denetlenmektedir (Y 9). ; Görev tebliğinde neler isteniyorsa eğitim ve öğretime yardımcı olması bakımından eksiksiz yapılır (Y 22). Büro işleri ile ilgi eksiklikleri giderme görevi memurlara verilmekte ve bu görevi yapıp yapmadığı denetlenmektedir. Büro işlerini ile ilgi yapılan önerileri yerine getirmede izlenen son strateji kırtasiye giderlerini azaltmaktır. Üç katılımcı tarafından ifade edilen bu strateji ile ilgili doğrudan alıntılar şunlardır: Kırtasiye işlemleri en asgari seviyede tutulmasına çalışılır (Y 1). ; Günümüz teknolojisi zaman içinde kırtasiye işlemleri dediğimiz bu külfeti zaten ortadan kaldırmaya yönelik hızlı bir ilerleme kaydetmektedir (Y 6). ; Okullarda çok gereksiz yazışma ve dosyalama işlemleri yapılıyor. Evrak çok. Gerçekleştirilmiş faaliyetler olarak yazıya geçiyor (11). Bu katılımcılar kırtasiye işlerinin fazlalığından şikâyet etmektedirler. Bunun yerine bilgisayar teknolojilerinin kullanılabileceğini ima etmektedirler. 3. Hesap, Ayniyat ve Döner Sermaye İşleri ile İlgili Eksiklikleri Gidermede İzlenen Stratejiler Okulun hesap, ayniyat ve döner sermaye işleri ile ilgili eksiklikleri giderme doğrultusunda izlenen stratejileri belirleme amacıyla sorulan soruya verilen yanıtlardan elde edilen bulgular Tablo 3 te yer almaktadır. Tablo 3: Hesap, Ayniyat ve Döner Sermaye İşlerindeki Eksiklikleri Gidermede İzlenen Stratejiler İzlenen Strateji İzleyen Yönetici f Mevzuata uygunluk 5, 7, 11, 13, 17, 23, 24, 25, 26, 28, 30, 32, 36 Sistemlilik 6, 7, 8, 10, 12, 14, 19, 29, 31 Örgütleme 9, 15, 16, 18, 21, 22, 23, 36 Katılım ve işbirliği 2, 13, 27, 32, 33, 34 6 Şeffafl ık 1, 4, 10, 11, 14, 23 5 Hesap, ayniyat ve döner sermaye işleri kapsamında; ödenek defterlerinin tutulması, ücretli okutulan dersleri gösteren çizelgenin hazırlanması, öğrenci taşıma hizmetlerinin mevzuata uygun yapılması, kooperatif veya kantin işlerinin yürütülmesi etkinlikleri denetlenir. İlköğretim müfettişlerinin yaptığı denetimlerde belirlenen eksikliklerin giderilmesinde beş strateji izlen