içindekiler kü nye Editörden 5 CeBIT 2 011: Pa rdus 9 Pa rdus Cervus ela phus dig ika m : Fotoğra f Boy utla ndı rm a 14

Transkript

1 Sayı: 2 Ekim 2011 Özgürlük ve bağımsızlık benim karakterimdir... CeBIT 2011: Pardus Pardus Cervus elaphus digikam: Fotoğraf Boyutlandırma Scribus'ta Tasarım - V CodeBlocks Geliştirme Ortamı - I Özgür Yazılım Sosyalizm / Mülki Yazılım Kapitalizm Bir Dağıtım Düşünün Dağıtım Ağı Yok Özgür Android Alternatifleri Pardus ile Çoklu Ortam Merkezi Ajans Hazırlama Rehberi Achron Ender GÜLER Röportajı

2 kü nye içindekiler 3 Editörden 5 Haberler 7 CeBIT 2 011: Pa rdus 9 Pa rdus Cervus ela phus Bu Sa y ı da Em eği Geçenler: Ender GÜ LER, Erca n TOPALAK, Erdem ARTAN, H a m it Gira y N ART, İsm a il SEZEN, M elike İLTERALP, M urat KALEKAPTAN I, N iha d KARSLI, 12 dig ika m : Fotoğra f Boy utla ndı rm a 14 Scribus' ta Ta sa rı m - V Ta y fun KAVASOĞLU, U ğur ÇAYLIK 19 CodeBlocks Geliştirm e Orta m ı - I Yunus AKDAĞLI, Zeki BİLDİRİCİ 23 Özgü r Yazılım Sosy alizm / Mü lki Yazılım Kapitalizm 25 Bir Da ğı tı m Dü şü nü n Da ğı tı m Ağı Yok 27 Ö zg ü r Android Alternatifleri 29 Pa rdus ile Çoklu Orta m M erkezi 33 Aja ns H a zı rla m a Rehberi 36 Achron 48 Röporta j: Ender GÜ LER 56 Ka ri katü r Server ACİM, Seza i YEN İAY, PARDU S E-Derg i' nin içeriği, y a za rı ta ra fı nda n a ksi belirtilm edikçe, GN U /FDL v 1.3 ile lisa nsla nm ı ştı r. Alı ntı la rı n, kendi lisa nsla rı geçerlidir. Pa rdus isim ve log osu, TÜ BİTAK / BİLGEM ' in tescilli m a rka sı dı r. PARDU S E-Derg i, Pa rdus toplulukla rı ta ra fı nda n ha zı rla nm ı ştı r.

3 Merhaba, Gündemin oldukça yoğun ve iç karartıcı OpenClipArt olduğu bir ayın ardından, nihayet PARDUS E Dergi 'nin 2. sayısı çıktı. Ekim ayı gerçekten de sabırların taştığı, tahammül sınırlarının sınandığı bir ay oldu. Bu ay, 24 askerimizi bir anda teröre kurban verdik. Ardından Van'da meydana gelen 7.2 şiddetinde deprem ile birlikte bir çok vatandaşımız hayatını kaybetti. Yıllardır teröre binlerce can verdik. Bu konu öyle rahatsız edici bir hal aldı ki, artık gerçekten ordumuzun ve siyasetimizin gerekeni yap masını ve bu işe bir son vermesini can ı gönülden ister olduk. Umarım, bu terör belasından kısa zamanda kurtulur ve enerjimizi daha verimli bir şekilde faydalı işlere ayırabiliriz. Deprem konusuna gelince, Van depreminin yetkililer için İstanbul adına (ve daha bir çok ilimiz adına) bir ikaz özelliği taşımasını ve artık ülkemizin deprem kuşağında yer aldığı bilinci içerisinde hayatlarımızı ucuz ve depreme dayanıksız binaların altında kaybetmek zorunda kalmayacağımızı ümit ediyorum. Maalesef, hayatlarımızı deprem değil, binalar alıyor. Deprem ve doğal afetler konusunda değerli hocalarımızdan Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU 'nun fikirlerine çok önem veriyorum. Twitter üzerinden (@HavaYorum) takip edebilirsiniz. kendisini Bu üzücü olaylar nedeniyle, biz de bu sayımızı Çukurca şehitlerimize ve Van'da hayatını kaybeden vatandaşlarımıza ithaf etmek istedik. Bu yüzden PARDUS E Dergi 2. sayısı, siyah bir kapak ve her sayfada siyah bir yas kurdelası ile hazırlandı. Şehitlerimize ve Van depreminde hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah'tan rahmet, ailelerine sabır diliyorum. Ancak cumhuriyetimizin 88. yılını da bu ay içinde kutladık. Hepimize kutlu olsun ve cumhuriyetimiz daha nice 88 senelere ersin. Millet olarak, özgürlüğümüzü ve egemen liğimizi kazandığımızın üzerinden tam 88 yıl geçmiş. Deprem ve Çukurca baskını gölge düşürmüş olsa da, 29 Ekim'in temsil ettiği değerlere, bu tip zamanlarda daha sıkı sarılmak gerekir diye düşünüyorum. Vakit buldukça Pardus kullanıcıları listesinde gelen sorulara cevap vermeye çalışıyorum. Pardus ile tanışmam çok uzun bir geçmişe dayanmıyor. Yüksek lisansa başlamam ile neredeyse aynı zamana denk geliyor sanırsam. Ve hazır fırsat yakalamışken Pardus topluluğuna da böyle bir işletim sistemi ile tanışmama vesile oldukları için de teşekkür etmek istiyorum. Bugün Linux hakkında ne biliyorsam Pardus ve topluluk 3 Editör Yazısı sayesinde öğrendim. Yüksek lisans çalışmalarımda tamamen Pardus kullandım ve ihtiyacım olan programları tamamen Pardus üzerinde yazdım. Bunun üniversitede hocalar ve öğrenciler arasında nasıl bir etki yaptığını anlatmama bile gerek yok sanırım. Kullanıcı listesinde ara ara hortlayan Pardus'un geleceği temalı konulara da biraz değinmek istiyorum. Bunların çoğunluğu yapıcı eleştiriler. Lakin, dikkatten kaçan bir konuya da ben değinmek istedim. Bundan 10 yıl önce (İnternet ile neredeyse ilk tanıştığım zamanlardı) böyle bir topluluğu hayal bile edemezdim. Açıkçası, iki kişinin internet üzerinde sahip olabileceği sohbet oyun sitelerinde Selam, Naber? Kolay gelsin, bilader 'den öteye geçmiyordu. Bugün ise böyle bir topluluk var. Forumlarda sorular soruyor e posta listelerinde bir birbirine cevap veriyor yardım ediyor web günlüğü yayınlıyor. Bilişim alanındaki internet kaynaklarının zenginleşmesini sağlıyor. Bu yüzden Pardus'un üzerine düşenden fazlasını yaptığına ve yapmaya devam edeceğine inanıyor bilişim kültürümüze yaptığı katkının ve sağladığı sosyalliğin devam edeceğine canı gönülden inanıyorum. Gelelim dergimizin içeriğine. Bu sayıda, Pardus Cervus Elaphus incelemesi ile başlıyoruz. Oldukça ilgi gören ve kalabalık standıyla diğer katılımcıları kıskandıran

4 Pardus'un Cebit 2011 ayrıntılarını da unutmadık. Sevgili Ercan, Android işletim sisteminin özgür alternatifleri ve özgür yazılımın dünyadaki yerini inceleyen iki yazısı ile Pardus takipçilerine farklı konularda gündemi takip etmelerine fırsat tanıyor. Tayfun Kavasoğlu 'nun ise hepimizin amatör ruhla çektiği fotoğraflarımızı digikam ile nasıl boyutlandıracağımızı anlatan yazısı yine bu sayımızda. Erdem Artan, Pardus'u bir çoklu ortam merkezine çevirmeyi paylaşıyor. PARDUS E Dergi'nin ilk sayısının editörlü ğünü de yapan değerli hocamız Server Bey'in katkıladığı Ajans Hazırlama rehberi yazısını da mutlaka okuyun. Sevgili Sezai de GNU/Linux dağıtımlarının dağıtım ağını bizlerle paylaşıyor. Ve dergi tasarımcımız sevgili Hamit, yine bu sayıda Scribus ile tasarım serisine devam ederek göz dolduruyor. Oyuncular için de Achron incelemesi geliyor. Zeki Bildirici, Türkiye'nin UYBHM koordinatörlerinden Ender Güler ile bizler için bir röportaj yapıyor. Murat Kalekaptanı da yine bu sayımızı çizgileri ile renklendiriyor. Hepsine buradan şükranlarımı sunuyorum. Bendeniz de Code:Blocks IDE kullanımı ile sahne alıyorum. yapacağız ya da yapılmayacak. Sürekliliğinin sağlanması için derginin topluluk tarafından yazılar ile desteklenmesi gerekiyor. Bir sonraki sayıda daha çok yazı ile dergiye destek olunacağını ümit ediyorum. Hem sesinizi duyurmak ve yaptığınız çalışmaları paylaşmak için bundan daha güzel bir fırsat düşünemiyorum. Bir sonraki sayıya dek esen kalın. Bu sayının içerik açısından toparlanması biraz sıkıntılı oldu. Açıkçası, bir çok yazı arasından hangisini yayınlasak acaba diye düşünmeyi isterdim. PARDUS E Dergi artık topluluk tarafından üretiliyor. Bu işi ya biz Editör Yazısı. Ismail Sezen sezenismail@gmail.com 4

5 Bazı modemlerle ilgili iyileştirmeler yapıldı. cups sürümüne güncellendi. LibreOffice sürümüne güncellendi. LibreOffice ile ilgili çeşitli çökmeler düzeltildi. MPlayer ile ilgili Freetype nedenli çökmeler düzeltildi. OpenClipArt Pardus Duyuruldu Pardus 2011 serisinin ikinci arasürümü olan Pardus ' nin kararlı sürü mü, sürüm yö neticisi Gökçen Eraslan'ın duyuru listesine düştüğü elektronik posta ile Cervus elaphus (Kızıl Geyik) kod adıyla tarihinde duyuruldu. Pardus ile gelen başlıca yenilikler şu şekilde: NetworkManager sürümüne güncellendi. VPN bağlantısı ekleme ile ilgili sorun düzeltildi. ModemManager 0.5 sürümüne güncellendi. Çoklu CDMA Rm protokolü desteği eklendi. İnceleme yazısını bu sayımızda bulabilirsiniz. Yine Pardus 'yi Özgürlükiçin.com, Pardus Linux.Org topluluk portalı ve Pardus resmi sitesinden, indirme bağlantılarını izleyerek indirebilirsiniz. Pardus, CeBIT Euraisa Bilişim Fuarındaydı Bilişim fuarı olan CeBIT fuarı, bu sene 6 9 Ekim 2011 tarihleri arasında İstanbul'da gerçekleşti. Pardus da elbette fuardaki yerini aldı. Linux ve yüzlerce özgür yazılımın bir araya gelmesiyle, teknolojinin en güncel, güvenli ve işlevsel ürünlerini kullanıma hazır biçimde sunan Pardus 7 A22 nolu TÜBİTAK standında ziyaretçileriyle buluştu. Pardus gönüllüleri de fuar ziyaretçilerine Pardus'u tanıtmak için yoğun bir çaba sarf ettiler. Onların günce yazıları ve portal haberlerinden derlenen bir CeBIT yazısını, bu sayımızda bulabilirsiniz. 5 Haberler Özgür Web Teknolojileri Günleri Gerçek leşti Geçen sayımızda duyurusunu yaptığımız Özgür Web Teknolojileri Günleri, Ekim tarihlerinde, Yeditepe Üniversitesi 16 Ağustos Yerleşkesi'nde yapıldı. Linux Kullanıcıları Derneği (LKD) ve Yeditepe Üniversitesi Bilgisayar Topluluğu (YUCOMP) tarafından yapılan etkinlikte özgür web teknolojilerinin kullanımı ile ilgili 30'dan fazla oturum ve atölye çalışması gerçekleştirildi. Pardus Yeni Sitesiyle Karşınızda Pardus'un resmi sitesi yenilendi. Aslında sitenin ihtiyaçlara cevap veremez hale gelmesi nedeniyle sunucu altyapısındaki güncellemelere paralel olarak, site altyapısının da güncellenmesi fırsat bilinerek görselliğinde de değişikliğe gidildi. Bir özgür yazılım olan Wordpress altyapısı kullanılan sitede, yeni bir özellik olarak bir şirket günlüğü havasında olan, camia koordinatörleri ve proje yöneticisinin Pardus'a dair günlük girdilerinden oluşan sayfa da dikkatleri çekiyor.

6 Haberler Pardus Kurumsal 2 Sürüm Takvimi açtı. Pardus Kurumsal 2.1 sürüm çalışmalarının başlayacağı haberi üzerine, bir süredir beklediğimiz sürüm takvimi açıklaması, nihayet Pardus geliş tiricilerinden Semen Cirit tarafından geliştirici listesine atılan sürüm takvimi ile belli oldu. Kararlı sürümü 2012 yılının Şubat ayında çıkacak olan Kurumsal 2.1 için sürüm takvimi şu şekilde: "Özgür Yazılım Kurma Özgürlüğünüz İçin Ayağa Kalkın" başlıklı bildiri, özetle, tam olarak uygulandığında, bilgisayarın açılış esnasında yetkilendirilmemiş programların çalışmasını engelleyerek zararlı yazılımlara karşı koruma amacıyla tasarlandığı ileri sürülen "Güvenli Başlatma" teknolojisinin, Windows ve Microsoft'un onayladığı uygula maların dışında bir uygulama ve işletim sistemi çalıştırılmasına müsade etmemesi endişesini taşıyor. Pratikte, bu da demek oluyor ki bu önlemleri uygulayan bilgisayarlar, başlangıçta onaylı olup da tekrar onaylan madan değiştirilmiş sistemler de dahil olmak üzere, yetkilendirilmemiş işletim sistemlerini çalıştırmayacaktır. 16 Aralık 2011: Kurumsal 2.1 Alfa 1 13 Ocak 2012: Kurumsal 2.1 Alfa 2 3 Şubat 2012: Kurumsal 2.1 Beta 17 Şubat 2012: Kurumsal 2.1 Sürüm Adayı 24 Şubat 2012: Kurumsal 2.1 Kararlı Sürüm Kurumsal 2.1 için ayrıntılı sürüm takvimini burada bulabilirsiniz. Özgür Yazılım Sistemine Karşı Vakfı Secure Boot Özgür Yazılım Vakfı Microsoft tarafından daya tılan, "Windows 8 uyumlu logo su taşıyan bilgisayarlar için zorunlu olan Secure Boot Güvenli Başlatma teknolojisine karşı bir bildiri yayınladı ve bildiriyi imzaya Kullanıcı, kendisi tarafından yazılan, kendisi tarafından veya güvendiği kişiler tarafından değiştirilen programları yetkilendirebildiği taktirde, bu özellik ismine layık olabilir. Ama Microsoft un ve donanım üreticilerinin, bu başlatma kısıtlamalarını, kullanıcıların Windows'tan başka işletim sistemlerini kullan masını engellemek için kullanmalarından endişe ediyoruz. Bu durumda bu şartlar, bilgisayar kullanıcıları için felaket kısıtlamalar anlamına geleceği için bu teknolojiye güvenlik özelliği olmadığı için Kısıtlı Başlatma adını vermek daha doğru olur. 6 Lütfen hükümetlere, bilgisayar üreticilerine ve Microsoft'a bu özgürlüğü önemsediğinizi ve korumak için çalışacağınızı göstermek için, isminizi aşağıdaki bildiriye ekleyin. Biz aşağıda imzası bulunanlar, UEFI nin sözde Güvenli başlatma tekonolojisini uygulayan bilgisayar üreticilerini, bunu, özgür işletim sistemlerinin kurulmasına olanak verecek biçimde yapmaya davet ediyoruz. Kullanıcının özgürlüğüne saygı gösterip, kullanıcı güvenliğini gerçekten korumak için üreticiler ya bilgisayar kullanıcılarının başlatma kısıtlamalarını devreden çıkarma sına izin vermeli ya da onlara diledikleri özgür işletim sistemini kurup çalıştırabilecekleri kesin bir yöntem bulmalıdır. Kullanıcıları bu elzem özgürlüklerinden ayıran bilgisayarları ne satın alacağımıza ne de kimseye önereceğimize ve topluluğumuzdaki insanları böyle hapisaneleştirilmiş sistemlerden kaçınmaya etkin bir biçimde teşvik edece ğimize söz veririz. Bildiriyi bu adresten imzalayabilirsiniz.

7 GÜNCEL Hamit Giray NART CeBIT fuarında Pardus da vardı. Gönüllüleri Pardus'u orada yalnız bırakmadılar. Yoruldular, ama eğlendiler. Gidemeyen bizleri de günce yazıları ve portal haberleri ile de sanki oradaymışız gibi bilgilendirdiler. Onların yazılarını Hamit Giray NART derliyor. Hepimizin bildiği gibi, 6 9 Ekim 2011 tarihleri arasında, İstanbul Tüyap Fuar ve Kongre Merkezi, CeBIT Bilişim Eurasia fuarına ev sahipliği yaptı. 20'ye yakın ülkeden, 1000'den fazla firmanın katılım sağlamış olduğu bu fuara, fuarın bu sene ücret almamasının da muhtemel etkisiyle, 'den fazla ziyaretçi uğradı. Geçen sene olduğu gibi, bu sene de fuar boyunca Pardus da yaklaşık 100 m2'lik TÜBİTAK standında yerini aldı. 7. salon A22'de bulunan Pardus, dört gün boyunca gönüllüleri ve geliştiricilerinden oluşan bir ekip ile birlikte, ziyaretçilerini karşıladı. Ziyaretçiler arasında Pardus'u tanıyıp bilen ve ihtiyaçları doğrultusunda cevap arayanlardan tutun da, Pardus'u hiç duymayanlar da vardı. Ekip, dört gün boyunca yorgunluk nedir bilmeden, her tipten insana Pardus'u tanıtıp anlattılar. Sadece bu kadarla da kalmadılar. Sosyal ağlarda, güncelerinde ve Özgürlükiçin porta lında, yaşadıklarını ve gözlemlerini paylaş arak, fuara gidemeyenleri de aydınlatmayı ihmal etmediler. Pardus standında, Pardus Cervus elaphus ve Kurumsal 2 sürümlerinin denene bileceği alanlar vardı. Ancak sadece bu kadar değildi. Pardus'un farklı alanlarda kullanımına yönelik bölümlerde mevcuttu. Fatih Projesi kapsamında kullanılacak olan bilgisayarlar, akıllı tahtalar, tabletler, konusunda Pardus'un 7 CeBIT 2011: PARDUS neler yapabileceği konuşuldu. Geliştiri cilerin fuar için özel hazırladığı Pardus ile çalışan akıllı tahta, standa uğrayan ilgili ve meraklı eğitimciler tarafından denendi. Bunun dışında Telsiz ve Radyo Amatörleri Cemiyeti (TRAC) ve TÜBİTAK işbirliği ile Pardus üzerinde ça lışan amatör telsizcilik yazılımları sergilendi, afet durumunda Pardus'un yapabilecekleri konuşuldu, sorular cevaplandı. Pardus üzeri ne kurulmuş oyunların oynanabileceği oyun köşesi de gencinden yaşlısına (daha çok gençler : ) ) pek çok ziyaretçiyi misafir etti. Ayrıca Nerdworking'in sanatsal yaklaşımları teknolojik, kullanılabilir ürünlere Pardus kullanarak dönüştürmesi ve bunu sergilemesi de bir diğer ilgi çekici ayrıntı olarak standta takip edilecek şeylerden biri oldu. SIGMA R&D'nin Pardus yüklü bir bilgisayarı, Kinect hareket algılayıcısı yardımı ile el hare ketleriyle yönetmesi de standa renk katan görüntülerden birisi oldu. Ek not olaraksa, geçen sene olduğu gibi, bu sene de fuarın ilk günü Pardus standını ziyaret edenler arasında ünlü oyuncu Mehmet Ali Alabora da vardı.

8 Fuarın ikinci günü de ilk günü gibi yoğun geçti. MEB ve bazı belediyelerden yetkililer, öğrenci grupları ve hatta yurtdışından gelen ziyaretçiler, fuarın ikinci günü Pardus standını ziyaret edenler arasındaydılar. Ekip, yorulmak nedir bilmeden onlarla uzun uzun sohbet etme imkanı buldu, sorularını cevapladı. Çeşitli kuruluşların bilgi işlem sorumluları, Pardus'a geçme ve mevcut sistemlerini göç ettirme ile ilgili detaylı bilgi almak için geldiler. Üçüncü gün ekip neredeyse iki katına çıkmış, ancak hareket azalmamıştı. Pardus standında çocuklar akıllı tahta ve oyun alanında keyifli vakit geçirdiler. Birçok okul ve kurumsal katılımcılar kurulum DVD'lerinden istedi. Standa, Ulaştırma Bakanlığı yetkilileri ve Fatih Projesi Genel Koordinatörü de gelip Pardus ekibinden kısa bir bilgilendirme aldı.nerdworking ve SigmaRD birlikte uzaktan oyun ve browser kontrolü tanıtımları en çok dikkat çeken bölümlerimizden birisi oldu. Katılımcılar uygulumayı deneme imkanı buldular. CeBIT in son saatlerine doğru oyun alanın daki bilgisayara Frets On Fire kuruldu. Bu güzel gelişme ile birlikte çalınan şarkılar ile yoğun olan standımız daha da çok ilgi topladı. İlgi gören oyunu katılımcılar anında deneme imkanına sahip oldular. Fuarın son günü, belki de yağan şiddetli yağmurun etkisiyle, diğer 3 güne nazaran daha sakin geçmiş olsa bile, hiç azımsan mayacak bir kalabalık vardı. Öyle ki ekip, bu kalabalığın DVD talebini karşılamakta olduk ça zorlandı. Ayrıca bu kalabalığa TRT Haber ekibi de eklendi. Pardus standından bir süre canlı yayın yapıldı. CeBIT Bilişim Eurasia 2011'in bitiminde Pardus gönüllüleri oldukça yorulmuşlardı Ama insanlara Pardus'u tanıtmış olmanın hazzını ve mutluluğunu duyuyorlardı. Fuar sonunda 4 gün daha olsa, 4 gün daha geliriz. cüm lesi, sanırım aldıkları zevki anlatmaya yeter. :) 8 CeBIT 2011: PARDUS Fuar alanındaki en ilgi çekici standa sahip olan Pardus, tüm ziyaretçilere unutulmaz bir fuar yaşattı. Gerek oyun alanı, gerek kurumsal ve bireysel sürümlerin yüklü olduğu bilgisayarlar, Pardus'u tanıtırken en büyük yardımcılarımız oldu. Milli Eğitim Bakan lığı'nın uygulamaya sunacağı Fatih Projesi kapsamımda okullara akıllı tahta ihalesine giren özgür yazılım ekibi, bu iş için en doğru yolun Pardus olduğunu herkese gösterdi. Özellikle veli ve öğrenciler tarafından büyük ilgi gören akıllı tahta, fuar alanının gözde lerindendi. Yoğunluğu, yorgunluğu ile Pardus için oldukça güzel ve başarılı bir fuar oldu. Bunda emeği geçen tüm geliştirici ve Pardus gönüllülerine, kullanıcılar olarak, ne kadar teşekkür etsek azdır. Hepiniz iyi ki varsınız...

9 Pardus Cervus elaphus. DAĞITIM INCELEME Erdem ARTAN Hamit Giray NART Pardus'un bireysel sürümü olan Pardus 2011'in ikinci arasürümü olan Pardus Cervus elaphus (Kızıl Geyik) Erdem ARTAN ve Hamit Giray NART tarafından inceleniyor. Pardus'un bireysel kullanıcılar için olan son sürümü, Pardus 2011'in ikinci arasürümü olan Pardus Cervus elaphus (Kızıl Geyik), sürüm yöneticisi Gökçen ERASLAN'ın, tarihinde duyuru listesine attığı e posta ile duyuruldu. Cervus elaphus Nedir? Cervus elaphus, dünyadaki en büyük geyik türlerinden olan ve Türkçe'de "Kızıl Geyik" 9 adıyla bilinen bir türdür. Daha çok Avrupa'da, Anadolu'da, Hazar Denizi'nin batısında yaşarlar. Afrika'daki tek geyik türü olarak da bilinir. Pardus için ilk öne çıkan özellik, arasürümü ile arasında sadece 2 ay olması. Daha sürümünü yeni oturtmuş ve karşımıza çıkan sorunları ancak çözmüş ken, geldi. İki sürüm arasındaki zamanın bu kadar kısa olmasının sebebini

10 anlayamamakla birlikte, CeBİT'e yetişecek olması şeklinde yorumladık 'nin çıkışında aceleye geldiğinden belki de bazı karışıklıklar yaşandı. Depodan güncelleme ile geçen kullanıcılar, GRUB başta olmak üzere, herhangi bir değişiklik göremeyince güncel lenmediğini düşündüler. Bir de ara sürüm depo ayrımına gidilince, depo adresini Pisi'den elle değiştirme yoluna gidenler oldu. Ancak depolar birbirlerinin aynıydı. Yine de güncellemenin GRUB'u değiştirmesi yerinde olurdu sürümünün kalıp dosyalarının kurulan kalıpları 1.1 GB, çalıştırılabilir kalıpları ise 1.3 GB boyutlarındalar. Kalıpları yine 32 ve 64 bit mimarisinde ve melez. Kalıpları indirip yazdırabilmek için, bir DVD ya da yaklaşık 1.5 GB'lik bir USB belleğe ihtiyacınız olacaktır. Kurulum önceki sürüm ile tamamen aynı. Pardus'un her iki mimaride de kurulduktan sonra diskte kapladığı boyut, yaklaşık 4.5 GB kadar. Hatta kurulum aşamasında, bir yerde hâlâ Pardus yazıyordu ki bir ara acaba yanlış kalıp dosyasını mı indirdim? şeklinde şüpheye düştüm sürümü ile paketler arasında da gözle görülür bir değişiklik yok. Hemen hemen tüm paketler aynı sürümde geliyor. Pardus'un resmi deposunda an itibariyle 4689 paket bulunuyor. Bunlar arasında kurulu olarak gelenler içinde ile pek bir değişiklik yok. KDE masaüstü yöneticisi 4.6.5, Pardus 'deki sürümünü koruyor. Sürümünü koruyan bir diğer ana unsur ise Linux çekirdeği Aynı şekilde, Xorg , Python 2.7.1, Glibc 2.12, Gcc temel bileşenler de ile aynı. Mudur 4.1.3, Pisi ve Çomar da sürümleri ile geliyor. Pisi'de herhangi bir değişiklik göze çarpmıyor. Paket puanlama sistemi hâlâ çalışmıyor. İnternet uygulaması olarak Firefox 5.0 ön yüklü olarak geliyor. Güncelleme ile geçile bilinecek biçimde depoda ise şu an Firefox 6.0 sürümü bulunuyor. Depoda ise, Opera 11.51, Google Chromium 14.0 ve Rekonq 0.7 sürümleri bulunuyor. E posta istemcisi olaraksa, KDE'nin Kmail posta istemcisi geliyor. Depoda ise Thunderbird sürümü mevcut. Anında mesajlaşma içinse, bir KDE gereci olan Kopete ve Konversation geliyor. AMSN 0.98 ve Pidgin 2.10 alternatifleri ise depoda bulunuyor. 10 Pardus Cervus elaphus Ofis takımında ise LibreOffice takımı sürümü ile geliyor 'den gözle görülebilen güncellenmiş paket LibreOffice olmuş sürümünden, sürümüne geçilmiş. Depoda ise KOffice bulunuyor. Belge görüntüleyici olarak KDE aracı Okular ön yüklü olarak geliyor. Hafif alternatifi epdfview sürümü, depoda bulunuyor. Resim yönetimi için Digikam, ShowFoto ve Gwenview, resim oluşturmak ve düzenlemek için Gimp sürümü kurulu geliyor. Vektörel grafik içinse Inkscape 0.48 depoda var. Çoklu ortamda ise SMPlayer 0.6.9, GNOME Mplayer 1.0.4, CD/DVD yazma ortamı olarak bir KDE aracı olan K3B 2.0.2, müzik ortamı olaraksa Amarok tabanlı oynatıcı Clementine sürümü ile kurulu olarak geliyor. Popüler alternatif olan VLC, sürümü ile depoda bulunuyor. Pardus 'de Neler Yeni? Yaklaşık 1.1 GB boyutunda olan Pardus kurulum ortamı, toplamda dördü yeni olan ve 94'ü güncellenmiş olan 845 paket bulundurmakta. Bir önceki sürüm olan 'e göre 55 farklı hata onarımı içeren Pardus 'deki başlıca yenilikler ise şu şekilde:

11 ModemManager 0.5 sürümüne güncellendi: Bazı modemlerin desteklenmesi, çoklu CDMA Rm desteği sağlandı. NetworkManager sürümüne güncellendi: VPN bağlantısı ekleme konusundaki sorunlar giderildi. LibreOffice sürümüne güncellendi: Çökmelerle ilgili birçok hata düzeltildi. Mplayer güncellendi: freetype nedenli çökmeler onarıldı. Flashplugin sürümüne güncellendi: 64bit destekli sürüm ve güvenlik güncellemeleri içeriyor. (Şu an depoda daha günceli mevcut) Neler Eksik, Neler Beklenebilirdi? Pardus 'de halen disk şifreleme desteği bulunmamakta. Bunun yanında son sürümü şu anda olan KDE yazılım koleksiyonu yerine sürümünün sunulması, bekleniyordu. Ama yine de 4.7'ye 2011 serisi ara sürümlerinde kavuşabilmeyi isterdik. Pardus ile birlikte halen şu anda son sürümü 7.x olan ve yakın zamanlarda 8. sürümünün betası duyurulan Firefox'ın sürümü sunulmakta. Thunderbird ise halen 3.1.x sürümü ile kullanıcılara sunuluyor. Pardus Cervus elaphus Sonuç Olarak Pardus , beklenenden çok önce duyurulan bir Pardus sürümü. Pardus 'in yanında fazla bir değişiklik içermiyor gibi görünüyor. Uluslararası bazı sitelerde yapılan incelemelerde, bunun yeni bir sürüm mü, yoksa bir servis paketi mi olduğu şeklinde yorumlar var. Pardus 'de rahat bir kullanım için 1 GB'den fazla RAM bellek ile 10 GB'den fazla sabit sürücü tavsiye ediliyor. Tabii KDE'den başka bir masaüstü ortamı kullanılacaksa bu değerleri düşürmekte sakınca yok gibi görünüyor. Pardus'un bu sürümü için de kullanıcılar olarak, geliştiricilere teşekkürlerimizi sunuyoruz. Ancak sonraki ana sürümde, beklentilerimizi de arttırıyoruz. : ) Pardus sürümüne, Pardus'un resmi sitesinden [1] ve topluluk siteleri olan Pardus Linux.Org [2] ve Özgürlükİçin.Com [3] sitelerindeki indirme bağlantılarını izleyerek ulaşabilirsiniz. Son olaraksa, doğrudan Pardus sürümü ile alakalı olmasa da, sürümüne yetişemeyen bir uygulama olan Pardus Ana Sürüm Güncelleme Aracı (upgrade manager) Pardus 2009 depolarında 11 yerini aldı. Bu araç, sürümü duyurulmadan yaklaşık 3 hafta kadar önce çıktı. Pardus 2009 kullanıcıları bu aracı kullanarak, sistemlerini Pardus 'ye güncelleyebilirler. Yapılacak şey oldukça kolay. Pardus 2009 deposundan upgrade manager paketini kurarak, root yetkileri ile başlatmak. Sonrasında ise uygulama sizi zaten yönlendirecek. Pardus Wiki'de ayrıntılı bir anlatımı da [4] mevcut. Benim Pentium 1.4 Celeron ve 512 MB RAM ana bellekli test makinemde, Pardus 2009'dan 'ye güncelleme yaklaşık bir saat içinde, sorunsuz olarak gerçekleşti. Ancak bu güncelleme aracı, Pardus 2009 sadece 32 bit olduğundan, sadece 32 bit Pardus mimarisine güncelleme yapabiliyor. Sonraki sayıda buluşmak dileğiyle... [1] [2] [3] [4] Güncelleme_Yöneticisi_ile_Pardus_2009'da n_2011'e_geçis

12 NASIL Sevgili Pardus severler merhaba, digikam: Fotoğraf Boyutlandırma Bu yazıda aslında herkesin ihtiyacı olan ama sıra sıra anlatımının olmadığını gördüğüm bir konuyu anlatmak istedim. Çoğumuzun evinde iyi kötü bir fotoğraf makinesi vardır, ancak bunları internete yüklediğimizde yeniden boyutlandırılması gerektiğini görürüz, genelde bu boyut 800* 600 civarı bir şeydir. Bunu en basit nasıl yapabiliriz? Sihirbaz yazılımımız digikam, burada gene karşımıza geliyor. Tayfun KAVASOĞLU KDE'nin fotoğraf yönetim gereci olan digikam uygulamasında fotoğraf boyutunun değiştirilmesi çalışması, Tayfun KAVASOĞLU'ndan geliyor. Neden sihirbaz diyoruz? Çünkü pek çok paralı alternatifinin yapamadığını yapıyor ve ek bir işleme gerek kalmadan HAM (RAW PEF vs.) dosyalarımızı da yeniden boyutlandırıp, istediğimiz formata çevirerek kaydediyor. En basit şekilde anlatmaya başlayayım: 12 Öncelikle digikam programımızı açıyor ve istediğimiz klasöre gidip, işlem yapacağımız fotoğrafı seçiyoruz. Fotoğrafımızı seçtikten sonra, "Düzenle" tuşuna basıyoruz. yukardaki Fotoğrafımız tam sayfa olarak açıldı ve işleme hazır. Burada gene yukardan "Dönüştür" sekmesindeki "Yeniden Boyut landır " seçeneğini çalıştırıyoruz.

13 digikam: Fotoğraf Boyutlandırma Artık sıra kaydetme aşamasında. Görebile ceğimiz gibi bu ekranda istediğimiz uzantıda kayıt yapabiliyoruz ve ayrıca daha az yer kaplaması için de sıkıştırma oranını belirleye bileceğimiz bir sürgümüz de var. İşlemlerimizi yapıp "Kaydet" basıyoruz, işte bu kadar. tuşuna Gördüğünüz gibi basit bir işlemle boyut landırma işini yapabiliyoruz, ayrıca fotoğrafla çok ilgileniyorsanız renk işleme, hata düzeltme, fotoğraflara ekleme yapma, efekt verme gibi işlemleri de gayet hızlı bir şekilde Digikam ile yapabilirsiniz. İyi denemeler dileğiyle... 13

14 ATÖLYE Scribus'ta Tasarım yazı dizimizin geçen bölümünde, metinlerle çalışmayı bitirmiş ve tablolara geçeceğimizi belirtmiştik. OO ya da LO Hesap Tablosu uygulamasının ya da Windows alemindeki MS Excell'in satır ve sütunlardan oluşmuş ve genelde de veri içeren tablolarını muhtemelen bilmeyen yoktur. İşte şimdi, bu tip tabloları Scribus altında nasıl oluşturacağımıza bir göz atalım. Hamit Giray NART Özgür yazılımın en güçlü masaüstü yayımcılık aracı olan Scribus'un tasarım atölye yazısının 5. serisinde, tablolarla çalışma konusu işleniyor. Scribus'ta da tablo kullanımı, genelde hesap lama uygulamaları ile benzerlik gösterse de ayrıldığı yönler de var. Hesaplayıcılar, tablo ları görsel açıdan değerlendirmez ve tek satır paragraf tabanlıdırlar. Sütun özellikleri göster mezler. Scribus'ta tablo oluşturmanın yolları Ekle > Insert Table yolunu kullanmak, seçenek çubuğundan Tablo tuşuna basmak ya da Alt + e ve ardından Alt + a tuş kombinasyon larını kullanmaktır. Scribus imleci, tablo imlecine dönüşecek ve yanında tablonun koordinatları belirecektir. İstediğiniz yere imleci getirip, tablonuzu yerleştirebilirsiniz. Aynı diğer çerçeveler gibi tablolar da Scribus'ta bir katmandır. Tablo imlecini istediğiniz yere getirip tıkladığınız zaman, tablo katmanının en ve boyunu girmenizi isteyen bir pencere açılacaktır. Buradan boyutları girip Tamam düğmesine 14 Scribus'ta Tasarım - V basarsanız, tablo katmanı oluşturulacaktır. Boy ve eni göz kararı belirleyecekseniz, tablo imlecini fare tuşuna basılı tutup, bir alan seçerek de yerleştirebilirsiniz. Ancak bu yöntemi seçerseniz, zaman kazanmanıza karşın, tablonun tam boyutlarını bilemezsiniz. Sonrasındaysa, tablomuzun kaç satır ve kaç sütundan oluştuğunu belirteceğimiz bir pencere açılacak. Sütun ve satır sayılarını girip, Tamam a bastığımızda tablomuz oluşturulacaktır. Burada, boyutlarını göz kararı olarak belirle diğim, 3 sütun ve 3 satırdan oluşan bir tab lo oluşturdum. Tablo katmanının boyutlarına göre, Scribus satır ve sütunları belirttiğiniz sayılara bölerek boyut landıracaktır. Basit görünüyor değil mi? Ne var ki Scribus tablo yönetimi konusunda biraz zayıf. Basit içeriğe sahip, küçük bir tablo için tablo oluşturmak yeterli. Ama hesaplama gibi bir işlem olacaksa bunu, yazımızın ilerleyen paragraflarında değineceğimiz, bir hesaplayıcı veri sayfasından ithal etmek yolunu tercih etmemiz gerekecek. Ayrıca tablonuzun satır ve sütun sayısını ve boyutlarını da, tablo katmanını

15 Scribus'ta Tasarım - V oluşturmadan önce iyi hesaplayın. Katmanı oluşturduktan sonra, üzerinde değişiklikler yapmak, oldukça zor. Tabloları Biçimlendirmek Tabloları biçimlendirmek oldukça kolaydır. Yalnızca çerçeve ve hücrelerden oluşmuş bir katmandır. Özel ayarlara sahip değildir. Tablo biçiminde oynama yapmak için F2 ile açtığımız Özellikler Paneli'ni kullanıyoruz. Tablomuzu seçip, Özellikler Paneli'ni açtığınız zaman, X,Y,Z sekmesi altında, tablonun katman adının, GrupX (X yerine kaçıncı grup ise o sayısal değer gelir. Grup5, Grup14 gibi...) biçiminde olduğunu görürsünüz. Ya da tabloya sağ tıkladığınızda, seçenekler arasında Grubu Çöz seçeneğini görürsünüz. Tablomuz aslında, gruplandırılmış metin çerçevelerinden ibarettir. Tablomuzu biçimlendirmek için öncelikle ana yapısını göz önüne bulundurmamız gerek. Tam bir biçimlendirme için, grubu çözmemiz gerekecek. Ancak acele etmeyin. Grubu çözüp de tekrar gruplandırdığınızda, aynı özelliklere sahip olamıyorsunuz. O yüzden öncelikle tablonun ana şeklini oturtun. Tablo özelliklerimizi ayarlarken anahtarımız, Ctrl+Alt tuş kombinasyonu olacak. Grubu muzu çözmeden, grup elemanlarını seçe bilmek ve özellikleri etkin duruma getirebil mek için bu kombinasyonu kullanacağız. Demek istediğimi hemen örneklendireyim. Üstteki ekran görüntüsünden soldaki, grup çözülerek seçilen bir hücre özelliklerini göstermekte. Sağdaki ise grup çözülmeden Ctrl+Alt tuş kombinasyonu ile seçilen hücrenin özellikleri. Fark gayet açık. Bu kombinasyonla tablo katmanını seçtikten sonra, F2 ile Özellikler Paneli'ni açıyoruz. Ayarlarımız, aynı metin katmanını ayarla dığımız gibidir. Hücreleri şekillendirmek için, Özellikler Paneli'ndeki Çizgi sekmesini kullanıyoruz. Buradan, yukarıdaki ekran görüntülerinde olduğu gibi, çizgi tipi, kalınlığı ve hücrenin hangi çizgisini değiştireceksek, onu seçebile ceğimiz seçenekler var. Çizgi ve hücre rengini ise, yine normal metin katmanındaki gibi Colours sekmesi altından seçebiliyoruz. 15 Hücre içi metin ise, Özellikler Paneli'nin Metin sekmesi altından yapılabiliyor. Metin katmanları bölümümüzde gördüğümüz standart metin ayarlarının dışında, burada bir de Columns & Text Distances alt sekmesini kullanabiliyoruz. Columns kısmı, hücre içinde kaç tane sütun olacağını, Gap ise bu sütunların aralarındaki boşluğun kaç punto olacağını belirler. Altındaki ayarlardan ise, en üstten sırayla üst, alt, sol ve sağ taraftan kaç punto boşluk verileceğini ayarlayabilirsiniz. Bir hücreyi biçimlendirdiğiniz zaman, o hücrenin biçim özelliklerini başka bir hücreye kopyalayabilirsiniz. Bunun için Alt+Ctrl kombinasyonu ile ilk olarak özelliklerini kopyalamak istediğiniz hücreyi seçin. Sonra yukarıdaki görev barında, sihirli değnek şeklindeki Öğe Özelliklerini Kopyala düğmesine basın. Özellikleri yapıştırmak istediğiniz hücreyi de Ctrl+Alt kombinasyonu

16 ile seçin. Böylece bir hücrenin bütün ayarları, ikinci hücreye kopyalanacaktır. Ancak bu sadece anlık bir kopyalamadır. Yani ilk hücreyi değiştirirseniz, diğer hücreler değiş meyeceklerdir. Hücremizi seçtikten sonra F2 ile Özellikler Paneli'ni açıyoruz ve grafik ve metin özelliklerinde anlattığımız gibi, aynen buradaki özellikleri hücremize uygulaya biliyoruz. Hücre İçeriği Hücreye metin eklemek içinse, Ctrl + Alt ile çift tıklayarak doğrudan içine yazabilir ya da hücreyi seçtikten sonra Edit > Metin Düzenle yolu ile metin düzenleyiciyi kullanabilirsiniz. Bir tablodaki hücrelerin, aslında gruplan dırılmış birer metin çerçeveleri olduklarını belirtmiştik. Aynen, daha önceki metin çerçevelerini biçimlendirmede anlattığımız gibi, buradaki hücreleri de resim çerçeve lerine dönüştürebilirsiniz. Bunun için, Ctrl+Alt kombinasyonu ile istediğimiz hücreye sağ tıklayarak, açılan menüden Dönüştür > Resim Çerçevesi seçeneği ile o hücreyi bir resim katmanına dönüştürebiliyoruz. Ctrl + Alt ile sağ tıklayarak Resim Al seçeneği ile de hücremizin içine bir resim yerleştiriyoruz. Hücre içine, bir metin değil de, bir veri serisi (takip eden sayı ya da harfler gibi) yazmak içinse hücrelerin gruplarını çözmeniz gerekiyor. Bunu hemen örnek uygulama ile açıklayayım. Öncelikle grubu çözmeden önce, veri serisi yazacağımız yerlerin hücre biçimlerini ayarlamamız gerekecek. Yani hücrenin biçimlendirme işlerini grubu çözmeden önce yapmamız gerekiyor. Sebebi, yazının başında belirttiğimiz gibi, grubu çözüp, tekrar gruplayınca bazı özelliklere artık ulaşamıyor olmamız. Scribus'ta Tasarım - V Ortadaki görüntüyü elde etmek için gereken adımları sırasıyla yazmak gerekirse, 1 İlk olarak en soldaki hücreyi Ctrl+Alt kombinasyonu ile seçiyoruz ve F2 ile Özellikler Paneli'ni açarak, istediğimiz özelliklerin tümünü yapılandırıyruz. Burada yapılandırılanlar, mavi dolgu rengi, siyah çerçeve çizgisi rengi, metin yazıtipi, rengi ve konumlandırmayı ayarlamak (bu ayarların tümünü, geçen yazı dizimizde anlattığımız metin katmanını biçimlendirme konusundaki gibi yapıyoruz). 2 Sonrasında Öğe Özelliklerini Kopyala düğmesi ile teker teker diğer hücrelere de bu özellikleri kopyalıyoruz. 3 Sonrasında hücreleri Ctrl + Alt ile sağ tuşu kullanarak tek tek Grubu Çöz ile birbirlerinden ayırıyoruz. 4 İlk hücreyi seçtikten sonra (grubu çöz dükten sonra seçimleri artık sadece sol fare tuşuyla, Ctrl + Alt kombinasyonunu kullanmadan yapıyoruz), Metin çerçevelerini birleştir düğmesi ile hücreleri tek tek birbirlerine bağlıyoruz (bkz. Scribus'ta Tasarım III). 5 Tekrar ilk hücremizi seçerek, Ctrl + T ya da Edit > Metni düzenle yolu ile Metin editörünü açıyoruz. 16

17 Scribus'ta Tasarım - V 6 Metin editöründe bir hücreden diğerine geçirmek istediğimiz yazıları, Ctrl + Enter tuşu ile ayırabiliriz. Ctrl + Enter tuşu, metin editöründe kırmızı bir dikey çizgi ile gösterilecektir. Aynı hücre içinde alta geçmek isterseniz de Shift + Enter tuş kombinasyonunu kullanabilirsiniz. Bu da kırmızı bir yıldız ile belirlenecektir. Yukarıda yazı işlemini, yatay doğrultuda yaptık. Ama aynı şeyi dikey olarak da yapabilirsiniz. Tek farkı, Metin çerçevelerini birleştir kısmını yukarıdan aşağıya yapmanız olacaktır. MS Excell, OpenOffice ve LibreOffice gibi veri işlemci uygulamaları ve veri tabanları arasındaki veri sayfası değişimi, standart olarak CSV biçimindeki metin dosyaları ile sağlanır. Scribus da, kullandığınız veri işlemci uygulamasının CSV olarak kaydedilmiş verilerini okuyarak, otomatik olarak sizin için tabloyu oluşturabilir. İlk olarak veri işlemcide hazırladığınız tabloyu, CSV olarak kaydetmeniz gerekiyor. Ancak bunu yaptığınız zaman, sadece aktif olan veri sayfasını kaydedebilirsiniz. Tablonun bulunduğu sayfayı CSV olarak kaydedikten sonra Scribus'a dönüp, Script > Scribus Scriptleri > importcsv2table yolu ile CSV tablosu ekleme betiğini çalıştırın. Hücrelerin uzunluk ve genişlik değerlerini mm cinsinden belirttikten sonra, tablo oluşturulacaktır. Ancak hemen hatırlatayım ki sadece tablo ve içerik Scribus'a aktarılır. Tablonun ayarları (mesela hücre içi renkler gibi) aktarılmayacaktır. Bunları sonradan elle yapmanız gerekir. Ancak diyelim ki, veri işlemede oluşturdu ğunuz tablo, içerik bakımından biraz karmaşık ve grafikler içeriyor. O zaman CSV olarak kaydedip, Scribus'a aktarmak işe yaramayacaktır. O zaman da şöyle yapaca ğız. İlk olarak veri işlemcide oluşturduğumuz 17 tabloyu ve (varsa) grafiklerin olduğu tüm alanı seçip kopyalıyoruz (Ctrl + c). Sonra Dosya > Yeni > Çizim yolu ile Draw uygulamasını açıyoruz. Burada Düzenle > Özel Yapıştır yolu ile yapıştırma tipini seçeceğimiz pencereyi açıyoruz. Buradan calc8 (OpenOffice için calc) seçeneğini seçiyoruz. Veri işlemede kopyaladığımız kısım, Draw uygulamasına yapışıyor. Sonra Dosya > Kaydet kısmından, dosyayı EPS olarak kaydediyoruz. Ardından Scribus'a dönerek, File > İthal Et > Get Vector File yolu ile EPS dosyasını Scribus'a ithal ediyoruz. Ancak burada dikkat etmemiz gereken bir nokta, veri işlemcinin bitmap olarak oluşturduğu 3B

18 Scribus'ta Tasarım - V grafikler, Scribus'a aktarılamıyor. Grafiğin olduğu bölge boş çıkıyor. Tablolarla çalışma yöntemleri benden bu kadar. Hemem hatırlatayım ki, Scribus'ta tablolar sadece mizanpaj amaçlıdır. Yani tablo içeriklerinde formül vs. oluşturmak gibi fonksiyonlar yoktur. Yani bir hücreyi değiştirdiğinizde, ondan formülle veri almış olan diğer hücre değişmeyecektir. Scribus yazı dizimiz, önümüzdeki bölümde karmaşık ve birleşik içerikler ile devam edecek ve ardından çıktı ayarlamaları ile sona erecek. Önümüzdeki sayıda buluşmak üzere kalın sağlıcakla... 18

19 ATÖLYE. Ismail SEZEN Geçen sayımızdaki MCU Programlama yazısında değindiğimiz Code:Blocks IDE'yi nasıl verimli kullanacağımızı anlatan bir yazı dizisine başlıyor Ismail SEZEN... CodeBlocks Geliştirme Ortamı - I Son dakikaya yetişmiş bir yazıdan ne beklenirse, sanırım bu yazıdan o çıkacak. Adet olduğu üzere tekrar tekrar uzun adını yazmak yerine, yazının devamında CodeBlocks IDE (CodeBlocks Entegre Geliştirme Ortamı) yerine C:B kısaltmasını kullanacağım. Çok değil, birkaç yıldır yüksek lisans tezim için gerekli C kodlarını C:B kullanarak yazıyordum. Deneyimlerimi paylaşmak PARDUS E Dergi 'ye nasipmiş. Bu yazıda C:B'un nasıl oluşturulduğundan ziyade, nasıl verimli bir şekilde kullana bileceğimize dair ufak ipuçlarından bahse deceğim. Her ne kadar şu an itibarıyla Pardus 2011 depolarında mevcut değilse de (yakın zamanda depolarda yerini alacağını ümit ediyorum) C:B'u sevimli Pardus'umuza kurduktan sonra çalıştırdığımızda, sistemde kurulu olan derleyicileri görebileceğimiz bir Otomatik Derleyici Algılama penceresi ile bizi karşılıyor. 19 Bu pencerede, her GNU/Linux dağıtımında kurulu geldiği üzere, GNU GCC derleyicisi 'nin algılanmış olduğunu görebilirsiniz. C:B kurulumundan önce herhangi bir başka derleyici sisteminizde kurulu ise, bu pencerede algılanmış olarak görünecektir. Neyse ki, bu pencere varsayılan derleyicimizi seçebileceğimiz tek pencere değil. Daha sonra da varsayılan derleyicimizi seçebilir, değiştirebilir ya da herhangi bir özel proje için başka bir derleyici tercih edebiliriz. Varsayılan derleyicimizi seçtikten sonra C:B açılıyor ve iki ek pencere ile bizi karşılıyor. Günün İpucu penceresinden çokça bahsetmeye gerek yok. Ama ben her ne kadar kullanmasam da, sürümü ile birlikte gelen Scripting Console penceresine çok kısa değinmekte fayda var. İlk gördüğümde sanki basit C/C++ kodlarını deneyebileceğim hissini veren, fakat alakası olmayan yardımcı bir araç. Scripting Console çalışma zamanında C:B'nin işlevselliğini değiştirmeye yarıyor. Örneğin, C:B'un açılışında ya da bir proje yüklenirken, çalışmasını istediğiniz betikleri burada deneyip, gerekli yerlere entegre edebilir, C:B'un çalışma biçimini özelleştirebilirsiniz.

20 CodeBlocks Geliştirme Ortamı - I Yeri gelmişken değinmeden geçemeyeceğim: Yıllardır FORTRAN diline olan merakı, güzel bir IDE yoksunluğundan dolayı hep kursağında kalan biri olarak, C:B'un aynı zamanda FORTRAN için geliştirilen bir dalı olduğunu da eklemek istiyorum. Henüz deneme fırsatım olmasa da, aylardır adresini takip ediyorum ve proje hala güncelliğini koruyor. Meraklıları için ufak bir not düşmek istedim. Ve geldik C:B penceresine. Sekmeli çalışmayı destekleyen C:B penceresinde bir çok IDE (Entegre Geliştirme Ortamı) tarafından standart olarak sunulan orta bölümdeki Başlangıç sekmesi dikkatimizi çekiyor. Bu sekme içerisinden C:B ve derleyici sürüm numaranızı görebilir yeni bir proje oluşturabilir ya da son açtığınız projelerin listesine ulaşabilirsiniz. Bu arada ne yazık ki, açılışta araç çubukları üst üste binmiş olarak karşımıza çıkıyor. Fakat şanslıyız ki, harika sürükle bırak teknolojisi sayesinde araç çubuklarını yeniden düzen lemek çok kolay. :) Başlangıç sekmesinde ya da Dosya > Yeni > Proje ögesine tıkladığımızda karşımıza çıkan New from template penceresi kolay bir şekilde yeni bir proje oluşturmamıza yardımcı oluyor. Bu pencerede Category seçim kutusundan da görüleceği üzere Konsol, D dili, 2D/3D Grafikler ve hatta C:B Eklenti oluşturma için daha önceden hazırlanmış olan proje şablonlarını kullanarak projeler oluşturabiliriz. Hatta kendi şablonlarımızı bile oluşturmamız mümkün. 20 Alışık olduğumuz bir proje oluşturma sihirbazını takip eden Konsol şablonunu seçerek devam ediyorum. Hangi dili tercih edeceğimizi soran ekranda C dilini seçiyorum ve projemize ait bilgileri gireceğimiz pencere bizi karşılıyor. Project Title metin kutusunda projenizin adını girdiğinizde, Project filename kutusunun otomatik olarak doldurulduğunu fark edebilirsiniz. Bu arada daha önceden projelerinizi saklayacağınız bir

21 proje klasörü oluşturmuş olmakta fayda var. Folder to create project in metin kutusuna sadece bu klasörün yolunu girmeniz yeterli. C:B bu klasör içinde projeniz için ayrı bir klasörü kendiliğinden oluşturacaktır. Proje oluşturma sihirbazının bir sonraki adımında, derleyici tercihi yapabileceğimiz bir ekran ile birlikte, Debug ve Release yapılandırması bizi karşılıyor. Bazen bu dizinlerin farklı klasörleri işaret etmesini istediğimizde bu yapılandırma oldukça faydalı olabiliyor. Bunun yanında, ne yaptığınızdan emin değilseniz, bu adımdaki ayarlara hiç dokunmadan devam edebilirsiniz. Projemizi geliştirirken genelde Debug yapılandırmasını kullanıyoruz. Bu da derlenen program çıktısının oluşturduğumuz proje klasörü altındaki bin/debug klasöründe bulunacağını gösteriyor. Debug ya da Release yapılandırma ayarlarına daha sonra CodeBlocks Geliştirme Ortamı - I Project >Build Options... ögesine tıklayarak ulaşabilirsiniz. Build Options penceresinde Debug ve Release yapılandırmalarını inceleyecek olursanız aşağıdaki farklar dikkatinizi çekecektir: Debug Release Produce Debugging Symbols [ g] X X Strip all symbols from binary (minimizes size) [ s] X Optimize even more speed [ O2] Debug sembollerinin oluşturulması, hata ayıklama sürecinde gereklidir. Bu yüzden projemizi geliştirirken Debug yapılandırmasını kullanıyoruz. Peki Release yapılandırması ne işe yarıyor? Yazdığımız programın artık yeteri kadar olgunlaştığını ve dağıtılabilir olduğunu düşündüğümüzde ise Release yapılandır masını tercih edeceğiz. Yukarıdaki tabloda gördüğümüz üzere, Release yapılandırma sındaki özellikler, tamamladığımız uygula manın boyut olarak küçük olmasını ve hızlı çalışmasını sağlıyor. Bununla birlikte diğer yapılandırma ayarlarını inceleyip, ihtiyacınıza göre düzenleyebileceğinizi unutmayın. Bitir düğmesine tıklayarak proje oluşturma adımlarını tamamlıyoruz ve C:B bizi hazır bir 21 Hello World uygulaması ile karşılıyor. Bu arada yeri gelmişken ekleyelim C:B oldukça özelleştirilebilir bir yapıya sahip. İlk defa bir proje oluşturduğunuzda, Management (Yönetim) panelini sol tarafta ve diğer paneli ise pencerenin alt tarafında görüyoruz. Ek olarak, kod düzenleme sekmesi beyaz arka plana sahip. Ben Yönetim panelini sağ tarafta ve kod düzenleme sekmesinin arka plan rengini siyah olarak kullanmayı tercih ediyorum. Kod editörü ile ilgili ayarları menü üzerinde Settings >Editor... ögesine tıklayarak ulaşabileceğiniz Configure Editor (Yapıla ndırma Düzenleyici) üzerinden yapabilirsiniz. Örneğin, arka plan rengini ya da kod renklendirme ayarlarını Syntax Highlighting bölümünden değiştirebilirsiniz.

22 CodeBlocks Geliştirme Ortamı - I Yazıya C:B'un sanki tamamını anlatabile cekmişim hissiyle başlamış olmama rağmen, sonunda bunun pek mümkün olmadığını görmek üzücü. Sanırım bu, bir yazı dizisinin ilk başlangıcı olacak. Bir sonraki yazıda paneller üzerindeki sekmelerin kullanım amacını ve C:B ayarlarına değineceğiz. Ek olarak C:B menüsünde gördüğünüz Valgrind 'in nasıl kullanılacağı konusuna da değinmek istiyorum. Yazıda değinmediğim, üstün körü bahsettiğim ya da bir sonraki yazıda bahsedilmesinin iyi olacağını düşündüğünüz noktalar hususunda bana geri bildirimde bulunursanız çok sevinirim. Sağlıcakla kalın. Kaynaklar title=scripting_commands title=scripting_code::blocks /main_codeblocks_en.html 22

23 MAKALE Özgür Yazılım Sosyalizm / Mülki Yazılım Kapitalizm Kapitalizm: Üretimin, özel mülki araçlar ile yapıldığı üretim, mal ve dağıtım fiyatlarının piyasa tarafından belirlendiği ekonomik bir sistemdir. Sosyalizm: Üretim araçlarının iktidar ve halk tarafından yönetildiği, dolayısıyla mal ve hizmet fiyatlarının devlet tarafından belirlendiği, üretimde özel mülkiyetin bulunmadığı ekonomik ve sosyal bir sistemdir. Ercan TOPALAK ercantopalak@gmail.com Mülki yazılım: Özel şirketler veya kişiler tarafından geliştirilen, üretim esnasından kullanılan kaynak kodlarına kullanıcıların erişme imkanı olmadığı, üzerinde değişiklik yapma ve paylaşma hakkı bulunmayan yazılımlardır. Özgür yazılım: Mülki yazılımın aksine, erişi lebilen kaynak kodları üzerinde değişiklik yapma ve değişiklik yapılan kodların dağıtılabildiği, genellikle topluluk üyesi insanlar tarafından üretilen ve geliştirilen yazılımlardır. Söyle bir tanımlara baktığımızda, yazılımın üretim şekli, sahipliği, dağıtım şekilleri ve kullanıcılara sağladıkları özgürlükler bakı mından, yazılım lisansları ile ekonomik sistemler arasında benzerlikler rahatlıkla görülebilir. Bu benzerliğin yanı sıra, bilişim ve internetin, insanlara ve firmalara sağladığı anarşik yapı sayesinde yazılım lisansının, iki ayrı ekonomik sistemin de uygulanışta iki ayrı doruk noktası olarak görülebilir (ki bunun farkına varan yönetimler tarafından yasak ve sansür uygulamaları başladı). Üretim Mülki yazılımlarda üretim, belirli bir ücret karşılığı çalıştırılan işçiler tarafından yazılımın kaynak kodu geliştirilerek yapılır. Bu kodlar üzerinden çalıştırabilir sürümü oluşturulur. Yazılım üzerinde bulunan teknolojiler patentler ile korunarak firmaya tahsis edilir. Firma, ortaya çıkan yazılım ile teknolojileri kendisine tahsis ederek gelir elde eder. Tamam Kapitalist sistemde sadece ürün değişik olmakla beraber üretim şekli bilindiği gibi aynıdır. Özgür yazılımın, Richard M. STALLMAN'ın açıklamalarında sosyalizme ve paylaşıma olan yakınlığı, mülki yazılımın ise "para için herşey mübah" anlayışına hizmetleri, Ercan TOPALAK tarafından inceleniyor. 23

24 Özgür yazılımlarda kaynak kodu, genellikle bir oluşum etrafında toplanan grup üyeleri tarafından imece sistemiyle geliştirilir. Üretilen kod yayınlanır. Yayınlanan kod üzerinde, sonradan değişiklik yapılabilmesi ve yapılan değişikler ile yeniden dağıtılabilmesi için kodlar, erişime kapatılmaz. Bu sayede üretilen yazılım geliştirilerek yeni teknolojilere ve yazılımlara temel oluşturur. Yazılımın sahibi, kişi yada firmalar değil, topluluğun kendisi ve tüm özgür yazılım dünyasıdır. Sosyalist sistemde tüm üretim araçları halka ait ve halkın yönetimindedir. Üretilen hizmet ya da mal tüm halka ait olduğu için patentlere ve ürünün geliştirilmesini bir firmaya ait kılacak, kapalı lisanslara ihtiyaç duymaz. Özgür yazılım mülkiyet kavramı olmaması ile birlikte, özgür yazılım toplulukları, sosyalist sistemin komünlerine benzetebiliriz. Kullanım Parasını vererek satın alınan bir yazılım ürününü, bir başkasına paylaşmıyor, üretiminde kullanılan kodlarına erişemiyor, üzerinde değişiklik yapıyor ve eğer yapılmak denenirse, yasal süreçler ile karşı karşıya kalınıyor. Üzerine başka bir yazılım kurulmak istendiğinde, sistemde var olan yazılımı görmezden geliyor hatta çeşitli güvenlik önlemi bahanesiyle kurulmasına dahi izin verilmiyor. Özgür Yazılım Sosyalizm / Mülki Yazılım Kapitalizm Kapitalist sistemin doğal bir sonucu olan zorlu piyasa şartlarında rekabet içerisinde bulunan şirketler, diğer şirketleri ile rekabet edebilmek ve kendi firmalarına avantaj sağlamak için çeşitli adil olmayan yollara ve çoğu zaman piyasayı tekel altına almak için uğraş vermektedir. Bilişim dünyasındaki tekel durumda olan yazılım firmalarının çalışmaları buna örnek gösterilebilir. Özgür yazılımlarda ise kullanım oldukça adil ve serbesttir. Satın alınan bir özgür yazılım istenilen kişi kadar paylaşılabilir, üzerinde değişiklik yapılabilir ve değişiklik yapılan haliyle dağıtabilir. Üretim araçlarının, halkın yönetiminde bulunduğu sosyalist sistemde doğası gereği rekabetin doğuracağı olumsuz etkiler bulunmamakla beraber, teknoloji ve bilginin belirli bir şirket yada zümreye tahsisine de gerek yoktur. Aktörler Steve Jobs, Bill Gates... Mulki yazılımın en bilinen aktörleri. Bu aktörlerin daha önce kapitalizmin güvencesi Amerika nın istediği doğrultusunda kullanıcı bilgilerini paylaş maları, çevrelerinde ve dünyadaki yaşayan toplumsal olaylardaki tutumlarıyla hangi tarafta olduklarını açıkça belli etmektedir. 24 Richard M. Stallman, Dennis Ritchie... Biri özgür yazılım kavramını ortaya atan kişi, diğeri C ve UNIX geliştirilmesinde en büyük paya sahip olan insan. Stallman ın yaptığı açıklamalardan Sosyalizme yakınlığı [1] olduğunu zaten biliniyor. Genel olarak özgür yazılım geliştiricilerinin yaşam tarzları ve toplumsal olaylara bakışları sosyalist görüşü yansıtmaktadır. Sonuç Bu yazıda mümkün olduğunca tarafsız olarak yazılım lisansları ile ekonomik sistemler arasındaki bağı anlatmayı çalıştım. Bir ekonomik sistemin ürünü olan hizmet yada malın kendi sistemi ile uyumluluk ve benzerlik göstermesi oldukça normal bir durum. Umarım yazıda bu durum üzerine farkındalık oluşturabilmişimdir. Özgür yazılım sosyal, etik ve siyasidir [2] Richard M. Stallman [1] [2]

25 MAKALE. Sezai YENIAY Bir Dağıtım Düşünün, Dağıtım Ağı Yok Başlık her dağıtımın bir CD/DVD gönderme zorunluluğu olmalıymış gibi algılanabilir, ancak onu kastetmediğimi yazının başında belirteyim. Elbette özgür yazılım projeleri ürünlerini kullanıcılarına istedikleri araçları kullanarak ulaştırmayı seçme hakkına sahiptir. Bazı projeler web sayfalarından, bazıları dergi ve gazeteler aracılığıyla kullanıcılarına ulaşmayı tercih edebilirler. Tercihlerinin belirleyen tek etken keyfi olarak verecekleri bir karardan daha çok içinde bulundukları şartlar ve hitap ettikler kitlenin niteliğidir. Forum ve e posta listelerinden öğrendiğim kadarıyla her GNU/Linux dağıtımı hedef kitlesine ürünlerini cd veya dvd ile gönder miyor. Bu yolu tercih edenlerinin içinde adı en çok ve övgüyle geçense Ubuntu. Ne Gerek Var? DVD ve CD dağıtım ağı olmayan bir GNU/Linux dağıtımı ve bunun nasıl ve ne şekilde olabileceği Sezai. YENIAY tarafından irdeleniyor. Zaten herkesin evinden internete bağlanma imkanı var web sayfasından CD kalıbını indirip DVD'ye yazdırabilirler, internet bağlantı hızı yükseldi, yavaş ya da kotalı internet kullananlarda internet kafeye gidip indirsinler diyebilirsiniz. Diğer işletim sistemleriyle gemileri yakmış ve ne olursan olsun, ne kadar uğraştırırsa uğraştırsın bir GNU/Linux dağıtımını kurmaya karar vermiş birisi zaten bu dediklerimizi hatta daha fazlasını yapabilir. 25 Özgür yazılıma gönül vermiş ve bir özgür yazılım topluluğunun parçası olan bizlerin herkesten böyle kararlı olmalarını bekleme hakkımız olmadığını düşünüyorum. Herkes bu kadar kararlı olsaydı belki paket yöneticilerine ihtiyaç olmaz yazılımları kendimiz derler kullanırdık. Öyle olmuyor çünkü bildiğiniz gibi içinde yaşadığımız toplum ve sistem hazıra, daha kolaya alıştırılmış ve giderek tüketim toplumunun birer parçası haline getirilen kişilerden oluşuyor. Herkesin böyle olduğunu söylemek haksızlık olur ancak ezici bir çoğunluk böyle ve birileri onlara ulaşmazsa yazılım dünyası özelinde crack'lemeyi büyük bir marifet sayan özgür yazılım felsefesinden, özgür yazılım dan habersiz parası olmadığı için çalmayı meşrulaştıran kişilerin sayısı giderek artacak. Neden CD/DVD Gönderilmeli? Ubuntu imkanlarıyla doğru orantılı olarak iddialı bir çalışma yapıyor dünyanın neresinde olursanız olun talep etmeniz halinde CD gönderiyor. CD ile beraber gelen çıkartmada ilk anda kullanıcı adayını cezbediyor CD daha disk sürücüye konulmadan, işletim sistemi kafada kuruluyor :) İki taraf içinde güzel bir başlangıç sadık ve destek verebilecek, bulunduğu her ortamda bu sürprizden bahsederek çevresini de kullanmaya davet edecek bir kullanıcıya bir DVD göndererek, gönderiye bir çıkartma

26 ilave edilerek kazanılabiliyor. Topluluğa, ilk anda kabulünde bir işareti olan kutulu baskılı bir CD/DVD ve bilgisayara yapıştırılacak bir çıkartma aidiyet duygusunu pekiştiriyor. Yeniden! Pardus GNU/Linux dağıtımı olarak bizimde bir CD gönderme çalışmamız vardı. Bu çalışma şu şekilde yapılıyordu CD gönüllüleri iletişim bilgilerini PardusWiki de ki maddeye yazıyor CD edinmek isteyenlerde kendilerine en yakın yerde ikamet eden gönüllüden CD talebinde bulunuyordu. Bu şekilde kaç kişinin CD edindiğine dair bir bilgi yok ancak sayı ne olursa olsun düşünce sadece barındırdığı iyi niyetle bile Pardus'a sempati duyulmasına yeter. İlgili madde Özgürlükiçin'de DVD Gönder hizmetinin verilmeye başlamasıyla kaldırıldı. DVD Gönder hizmeti de bir süredir verile miyor.. Çünkü Pardus Topluluk süreçlerinde bazı değişikliklere gidildi ve topluluk yönetimi tamamiyle topluluk üyelerine bırakıldı. DVD gönder gibi hem iş gücü hem de parasal ilişkileri olan bir çalışmanın bu şartlarda yapılması mümkün değildi en başta Topluluğun çeşitli yerlerinde görev alan bizler Bir Dağıtım Düşünün, Dağıtım Ağı Yok sürecin nasıl işlediğini bilmiyorduk. Sonradan öğrendiğime göre (yanlış biliyorda olabilirim) süreç şöyle işliyordu DVD'ler Pardus projesi tarafından Topluluk süreçlerini yöneten firmaya teslim ediliyor Firma özgürlükiçin sayfası üzerinden DVD taleplerini alıyor. Belirli aralıklarla anlaşmalı kargo firmasına teslim ediyor bizlerde sadece kargo ücretini ödeyerek etiketli kutulu Pardus DVD'mize kavuşuyorduk. Şimdi Topluluğumuza yeni katılımların olması, Pardus'un kullanımının yaygınlaşması ama cıyla, kullanıcı adaylarımıza daha kolay ulaşılabilir bir Pardus sunmalıyız. Bunu yapmamızın iki yolu var İlk yol DVD gönüllüsü çalışmasını bu sefer Topluluk Portallarımız üzerinden yeniden hayata geçirmek ve her ilden en az bir DVD gönüllüsü hedefine ulaşabilmek bu hedefin ardından eğer yapılabilirse ilçeler düzeyinden örgütlenmek ve internetten indirdiğimiz DVD kalıplarını yazdırıp üzerine asetat kalemle Pardus yazıp talep eden kişiye ulaştırmak. Kolay hemen başlayabileceğimiz ancak yazının başlarında bahsettiğim 26 kullanıcı adayını etkilemekten uzak bir yöntem. Bu haliyle bir ihtiyaca cevap vermesine rağmen ambalaja önem veren bir kitleyide kapsama hedefindeysek ki hede fimiz içinde herkes olmalı başarılı olma ihtimali görece az bir yol. İkinci yol Şimdiye kadar denenmiş olan iki yöntemin birleşimini hayata geçirmek. Pardus Projesinin Camia ilişkilerini düzen lemek proje ve Topluluk arasındaki iletişimi sağlamak amacıyla oluşturulan camia koordinatörlerimizin yardımıyla zaten Tübitak /Bilgem tarafından bastırılan ve çeşitli etkinliklerde dağıtılan DVD'lerin topluluğun oluşturduğu bir organizasyon ile dağıtıl masının sağlanması. DVD gönderimini şu şekilde yapabiliriz Topluluk portallarında DVD gönüllüleri belirlenir. Her sürüm veya ara sürüm çıkarıldığı dönemde Camia koordinatörlerinden makul sayıda DVD talep edilerek gönüllülere gönderilir. DVD Gönüllüleri kendi illerinde isteyenlere DVD'leri gönderir. Ne dersiniz? GNU/Linux dağıtımı kullanmaya karar veren birisi için büyük kolaylık değil mi?

27 . DAĞITIM INCELEME Ercan TOPALAK Google'ın yarı özgür mobil işletim sistemi Android'in tam özgür alternatifleri, Ercan TOPALAK tarafından tanıtılıyor. Google tarafından geliştirilen, akıllı telefonlar için üretilmiş olan Android İşletim Sistemi açık kaynak kodlu olarak lanse edilmesine rağmen, 3.0 sürümünün kodlarının açılmamış olması, Özgür Yazılım Vakfı tarafından yapılan incelemeler doğrultusunda var olan açık kodlar üzerinden bir cihazın çalıştırıla maması onu özgür yazılım olmaktan çıkarıyor. [*] Android üzerinde bulunan bazı modüllerin, Microsoft patentli olmasıyla beraber HTC, Samsung, Motorola gibi firmaların Microsoft ile patent anlaşmalarına gitmeleri ve kodlarının hala açılmamış olması özgür yazılım camiasında tedirginlikle karşılanıyor ve "Ya Android zamanla kapalı hale gelirse? " sorusunu gündeme getiriyor. Özgür Android Alternatifleri Compcache (Compress Cache), JIT (Just in Time) ve hızaşırtma destekli çekirdekleri sayesinde oldukça performanslı bir Android deneyimi sunuyor. Yarım milyon cihaza yüklenmiş olan CyanogenMod dağıtımını, kulladığınız cihaz üreticisinin Android güncellemeleri beklemeden, gelişmiş özelliklere sahip en güncel Android dağıtımını kullanmak istiyorsanız, hemen cihazınızı root işlemi yaparak CyanogenMod yüklemelisiniz. Replicant Herşeye rağmen, mevcut Android kodları üzerinde geliştirilmiş, özgür Android dağıtımları ve Linux çekirdeği üzerinde geliştirilmekte olan Tizen gibi alternatifler bulunuyor. GPLv2 ile lisanslanmış olan Linux çekirdeği üzerine, Apache lisansı kullanan Android kodları ile inşa edilerek oluşturulan Replicant, %100 özgür olmasıyla dikkat çekiyor. Sınırlı sayıda özgür yazılım destekçisi tarafından geliştirilen Replicant dağıtımının, Nexus One ile beraber sınırlı sayıda cihaz desteği bulunuyor. CyanogenMod Openmoko Açık kaynak kodlu, bir çok akıllı telefona uyarlanmış, Android camiasının en bili nen özel ROM ve dağıtım larından biridir. Hızlı ve sade arayüzü ile beraber 27 Openmoko, Android öncesi NeoFreeRunner üzerinde, iphone alternatifi özgür akıllı telefon alternatifi oluşturmak için geliştiril miş.

28 Özgür Android Alternatifleri Xorg, Qt, GTK, E17 gibi yazılımların telefon kullanımına uygun hale getirilerek, Openmoko üzerinde kullanılmış. Gelecek dönemde Android'in geliştirilmesi ve piyasaya hakim olmasıyla günümüzde önemini yitirmiş gözüküyor. Tizen Önce Openmoko, son ra MeeGo şimdi ise Tizen!... MeeGo'dan ilk olarak Nokia, sonra sında Intel'in desteğini çekmesiyle, ortaya çıkan özgür bir akıllı telefon işletim sistemi ihtiyacını karşılamak amacıyla Linux Vakfı ve LiMo Vakfı tarafından geliştiriliyor. Linux çekirdeği kullanarak, hem ARM hem de X86 (Intel) mimarilerinde çalışacak olan Tizen'e şimdiden Samsung ve Acer firmaları destek vermiş durumda. Android ile yeşeren özgür bir akıllı telefon işletim sistemi görmek ümidimiz, umarız Tizen ile son bulur ve Android yerine gerçek özgür bir işletim sistemine kavuşmuş oluruz. [*] Not : Bu yazıyı hazırladığım zamanlarda Android 4.0 kaynak kodlarının 2012 başına kadar yayınlacağı ile ilgili açıklama yapıldı. OpenClipArt 28

29 NASIL Erdem ARTAN Pardus'u sanki bir firmware olarak kullanarak, taban kurulumu üzerine XBMC kurarak, Pardus'u bir çoklu ortam merkezi yapabileceğinizi biliyor muydunuz? Nasılını da Erdem ARTAN anlatsın. Pardus ile Çoklu Ortam Merkezi Pardus'ta, resmi deponun yanında özellikle Pardus Linux.Org ve PardusUser.de toplulukları tarafından sağlanan katkıcı depoları hesaba katıldığında, birçok çokluortam uygulaması Pardus kullanıcılarını bekliyor. Ancak çoğu müzik, video, resim, tv gibi farklı farklı amaçlara yönelmiş olan bu uygulamaların yerine, neredeyse tüm bu amaçları aynı çatı altında sağlayabilen bir uygulama kullanılabilmekte: XBMC Pardus ile bir çokluortam merkezi oluşturmak aslında XBMC ile oldukça kolay: Paket yöneticisini aç ve kur. Bu yazının önemli olan kısmı, daha önce Yaşar Yeğin tarafından Pardus Linux.Org edergi'nin 22. sayısında yazılan, Pardus Taban Sistem ve Xfce Kurulumu başlıklı yazıda olduğu gibi, Pardus'un taban sistemi üzerine XBMC kurulumu yapılacak olması. Önceden uyarmak gerekirse, tüm bu işlemler temel düzeyde GNU/Linux ve komut satırı kullanımı bilgisi gerektirir. Ayrıca bu yazının kimi kısımları deneysel olarak ifade edilebilir. Bu nedenle ne yapması gerekeceğini bilmeyen kullanıcılara yönelik değildir. Pardus Taban Sistem Kurulumu Pardus taban sistem kurulumu için herhangi bir Pardus USB/DVD'si kullanılabilmekte. Pardus taban sistem kurulumu, yazının giriş kısmında belirtilen 29 yazıda geçen Pardus 2009.x serisine göre bazı küçük farklılıklar göstermekte. Bu farklılıkların ilki, taban sistem kurulumu için açılış seçeneklerine girilecek olan para metrenin yali4 =baseonly yerine yali=baseonly olarak değiştirilmiş olması: Bu adımdan sonra, normal bir Pardus kurulumu gerçekleştirirmiş gibi kurulum tamamlandığında, yalnızca taban sistem paketleri kurulmuş olacaktır. Bu, kullanıcının komut satırı ile başbaşa kalacağı anlamına gelmektedir. Ağa / İnternete Bağlanmak Taban sistem kurulumu sonrası, ağa bağlanmak için herhangi bir yardımcı araç yüklü gelmiyor. Bu nedenle ağ bağlantısının komut satırı üzerinden, taban sistem ile kurulu gelen net tools paketi tarafından

30 sağlanan temel ağ uygulamaları ile sağlan ması gerekmektedir. Öncelikle kullanmakta olan ağ kartının kullanılabilir olup olmadığının kontrol edilmesi gerekiyor. Bu ifconfig a komutu ile kontrol edilebilir yazabilirsin. Eğer bu komutun çıktısında eth0 varsa ethernet kartı, wlan0 varsa kablosuz ağ kartı üzerinden bağlantı yapılabileceği anlamına gelmektedir. Eğer kullanmak istediğiniz arayüz bulunmuyorsa, DVD/USB içerisindeki PiSi paketlerinden uygun olan paketi kurmak gerekiyor. Bunun için öncelikle DVD/USB'yi sisteme bağlamak gerekiyor. mkdir /media/pardus mount /dev/sdb /media/pardus -t iso9660 cd /media/pardus/repo pisi it linux-firmware*. pisi Yukarıda, örneğin Intel WiFi 5100 için firmware dosyası linux firmware paketi içerisinde bulunduğu için DVD/USB içerisinde bulunan linux fimware'ın PiSi paketi kurulmuştur. /dev/sdb olan aygıt, ortamın DVD ya da USB olmasına göre değişiklik gösterebilir. (Örn. /dev/sr0 ) Modemin otomatik IP adresi dağıttığı ağlarda, kablolu ağa yönetici yetkileriyle verilecek şu komutlarla bağlantı sağlanabilir: Pardus ile Çoklu Ortam Merkezi ifconfig eth0 up dhcpcd eth0 Eğer bilgisayar otomatik IP vermeyen bir ağ üzerindeyse, bilgisayarın alacağı IP adresi, ağ maskesi ve ağ geçidi adresleri şu şekilde belirlenebilir: ifconfig eth0 up ifconfig eth ifconfig eth0 netmask route add default gw Burada IP adresi, ağ maskesi ve ağ geçidi adresi yerine bilgisayarın bağlı olduğu ağa uygun olan değerler girilmelidir. Eğer ethernet kartı eth0 yerine başka bir arayüzden çalışıyorsa, eth0 değişkeni de uygun bir şekilde değiştirilmelidir. Bilgisayarın kablosuz ağlara bağlanması gereken durumlarda, ifconfig uygulamasının yanında iwconfig uygulamasına da ihtiyaç duyulmaktadır. Taban sistem kurulumu ile wpa supplicant paketi kurulu gelmediğinden, ne yazık ki ağ güvenliği WPA ile sağlanan ağlara bağlantı ilk aşamada mümkün değil. Ancak WEP ile korunan ağlara bağlanılabilmektedir: ifconfig wlan0 up iwconfig wlan0 mode managed 30 iwconfig wlan0 essid <WIRELESS BAGLANTI ADI> iwconfig wlan0 key <PAROLA> dhcpcd wlan0 Bu komutlar sayesinde, kablosuz ağ adı MODEMADI ve parolası PAROLA olan, WEP ile güvenliği sağlanmış, otomatik IP dağıtan kablosuz ağlara bağlantı sağlanabilir. Eğer kablosuz güvenliği kullanılmıyorsa, parola girilen komutun kullanılmasına gerek yoktur. Bilgisayarın çekim alanında aynı modem adına sahip birden fazla kablosuz modem varsa, ek olarak şu şekilde MAC adresi de girilebilir: iwfonfig wlan0 ap xx: xx: xx: xx: xx iwconfig hakkında detaylı bilgi, iwconfig komutu ile öğrenilebilir. man Eğer kablosuz modem otomatik IP dağıtmıyorsa, kablolu ağ bağlantısında da yapıldığı gibi ifconfig kullanarak elle IP vermek gerekmektedir. Modeme bağlantının sağlanıp sağlanmadığı, ağ geçidi ping komutu ile yoklanarak öğrenilebilir: ping Eğer WPA ile şifrelenmiş bir ağa bağlanmak

31 gerekiyorsa, wpa_supplicant paketini DVD/ USB'den yüklemek gerekiyor. Bu işlem daha önce linux firmware paketinin de yüklendiği yoldan gerçekleştirilebilir: pisi it wpa_supplicant*. pisi wpa supplicant ile ağa bağlanmak için öncelikle yapılandırma dosyasını düzenlemek gerekiyor. Örneğin WPA PSK için ağ girdisi şu şekilde olmalıdır: Pardus ile Çoklu Ortam Merkezi pisi ar P2 011 http: //paketler. parduslinux. org/p2 011/{ arch} /pisiindex. xml. xz -y Burada {arch} yazan kısmı, kullanılmakta olan Pardus'un 32 veya 64 bit olmasına göre sırasıyla i686 veya x86_64 olarak değiştirilmelidir. Sistemin Güncellenmesi network={ ssid= MODEMADI psk= PAROLA priority=<öncelik_no> #örn. 1 } Yeni bir sistem kurulumunda, paketlerin güncellenmesi her zaman ilk adım olmalıdır. Böylece çoğu zaman daha az sorun, daha çok destek alma şansı doğar. Ayrıca güncel bir PiSi veritabanı her zaman önemlidir. Bu biçimde tanımlanan bir ağa bağlanmak için şu komut verilebilir: Pardus'u güncellemek için yönetici yetkileriyle pisi up -y komutunun verilmesi yeterlidir. wpa_supplicant -iwlan0 -c/etc/wpa_supplicant. conf -B XBMC'nin Bulunduğu Depoyu Eklemek XBMC, Pardus Linux.Org tarafından sağl anan P2011 deposunda bulunmakta. Bu depoyu sisteme eklemek için yönetici yetkileriyle şu komutu vermek yeterli olacaktır: Xorg Sürücülerinin Kurulum Yalnızca taban sistemi kurulmuş olan bir Pardus'ta, grafik arayüz görebilmek için Xorg sürücülerinin yüklenmesi gerekmektedir: pisi it xorg-server xorg-inputevdev xorg-input-mouse Bunun yanında, dizüstü bilgisayarı kullanıcıları dokunmatik fare (touchpad) desteği için xorg input synaptics paketinin de 31 yüklemesi gerekebilir. XBMC, donanımsal olarak hızlandırılmış ekran kartlarına gereksinim duyuyor. Bu nedenle bu özelliği sağlayan ekran kartı sürücülerinin kullanılması gerekiyor. Ekran kartı markası olarak Nvidia kullananlar, Linux çekirdeği ile gelen nouveau modülünü kullanmak için gerekli olan Xorg sürücüsü olarak xorg video nouveau paketini yükleyebilirler. Nvidia'nın diğer sürücülerini ya da diğer ekran kartlarının sürücülerini yüklemek isteyenler ise pisi sr xorgvideo grep <marka> komutu ile yüklenebilir paketleri listeleyebilir. Örn.: pisi sr xorg-video grep intel. Yüklenmiş olan Xorg video sürücüsünü etkinleştirmek için zorg aracının kullanılması gerekmektedir. Örneğin, xorg video nouveau sürücüsünü etkinleştirmek için yönetici yetkileriyle zorg -d xorg-videonouveau komutu verilmelidir. zorg aracı pisi it zorg komutu ile kurulabilir. nouveau sürücüsü kullanmak istemeyen Nvidia kullanıcılarının, /boot/grub/grub.conf dosyasında bulunan Pardus girdisinin kernel satırındaki parametrelerin sonuna blacklist=nouveau parametresini ekle meleri gerektiğini hatırlatalım.

32 XBMC'nin Kurulumu Buraya kadar sorun yoksa, XBMC'nin kurulumu için yapılacak fazla birşey kalmamış demektir. XBMC kurulumu pisi it xbmc -y komutu ile sağlanabilir. Bu komut, XBMC ile birlikte XBMC'nin çalışması için gerekli olan onlarca paketi de kuracaktır. XBMC'nin Çalıştırılması XBMC'yi çalıştırabilmek için ne yazık ki ylnızca xbmc komutunu vermek yeterli olmuyor. Bunun nedeni XBMC'nin çalışır durumda bulunan bir X sunucusuna ihtiyaç duyması. XBMC'yi çalıştırabilmek için, PiSi paketi tarafından sağlanan COMAR betiği sayesinde service xbmc start komutu kullanılabilir. XBMC başlatıldıktan sonra, müzik çalınmak istendiğinde hiç ses çıkmıyorsa bunun nedeni alsa sürücülerinin yüklenmemiş olması olabilir. Alsa sürücülerini ve alsa firmware dosyaları pisi it module-alsa-driver alsa-firmware komutu ile yüklenebilir. Eğer ses çok az çıkıyorsa, bunun nedeni ses ayarlarının çok kısık olması olabilir. Sesi ayarlamak için alsa utils paketinden çıkan alsamixer uygulaması kullanılabilir: pisi it alsa-utils. Bu komutları vermek için XBMC ekranındayken CTRL+ALT+F2 ile tty2'ye geçilebilir. Tabii bu komutları verdikten Pardus ile Çoklu Ortam Merkezi sonra, sesin çalışması için ilgili modülün yüklenmesi ya da bilgisayarın yeniden başlatılması gerekebilir. XBMC'nin Bilgisayar Açılışında Otomatik Olarak Açılması XBMC kurulumu ve çalıştırılması sonrasında herşey yolundaysa, sıra XBMC'yi Pardus açılışı sonrasında otomatik olarak çalıştırılmasına gelmiş demektir. Bunun için çeşitli yollar mevcut: Bu yollardan birincisi, service xbmc on komutunu vermek. Bu komut, açılışta XBMC servisinin otomatik olarak başlatılmasını sağlamaktadır.(*) Bir diğer yol, XBMC'nin resmi sitesinde de anlatıldığı gibi birtakım dosyaları düzen lemekten ibaret. Öncelikle /etc/inittab dosyasını düzenlemek gerekiyor. Dosyası nano ile açtıktan sonra aşağıdaki satırın dosyaya eklenmesi bu dosyayı düzenlemenin ilk adımı: x: 5: respawn: /bin/su <KULLANICIADI> -l -c " /bin/bash --login -c startx >/dev/null 2 >& 1" Burada Pardus <KULLANICIADI> yazan yerin kurulumu sırasında belirlenen 32 kullanıcı adı ile değişitirilmesi gerekmektedir. Bu düzenlemenin ardından aynı dosyada bulunan id:3:initdefault satırının id:5:initdefault olarak değiştirilmesi gerekli. /etc/inittab dosyasının düzenlenmesinin ardından kullanıcının ev dizininde.xinitrc adında bir dosya oluşturmak gerekiyor. Bu nano /home/<kullanici>/. xinitrc komutu ile sağlanabilir. Açılan dosyaya aşağıdaki satırın girilmesi yeterlidir: exec /usr/bin/ck-launch-session /usr/bin/dbus-launch --exit-withsession /usr/bin/xbmc -standalone -fs Bir diğer yol ise kdm, lxdm gibi bir giriş yöneticisi kullanmak ve bunları otomatik olarak açılır ve XBMC ile kullanıcı girişi yapar bir şekilde ayarlamak. Hepsi bu kadar, geçmiş olsun. (*) XBMC'nin bu şekilde çalıştırılması sonrasında kullanıcı olarak root seçilmektedir. Bu riskli bir işlem olabilir.

33 NASIL. Server ACIM Ajans Pardus'u hazırlayan. Server ACIM hocamız, bu ajansın nasıl hazırlandığını bizlerle paylaşıyor. Genel olarak da bir podcast hazırlama yöntemi aslında bizlere anlattığı. Eğer bir Podcast hazırlamak gibi bir amacınız varsa, öncelikle donanımsal açıdan gerekli yeterliliğe ulaşmış olmanız gerekmektedir. Bilgisayarınızda kullanmakta olduğunuz ses kartının, yarı profesyonel bir düzeyde olması tavsiye edilir. Konuşmalarınızı kaydede ceğiniz mikrofonun ise, profesyonel seviyede olması gereklidir. İşlemci başarım seviyesi yüksek bir bilgisayarda kurulu bir GNU/Linux dağıtımı ve tercihen Pardus'ta Audacity yazılımını da kurduktan sonra, eğer ses kartı ve mikrofon aygıtları da beklenen düzeyde ise, artık siz de Podcast kaydı yapmaya başlayabilirsiniz. Bu yazıya gelebilecek eleştirilerden biri, yukarıda kısaca bahsettiğim ses kartı, mikrofon gibi aygıtlar arasından hangisini seçmemizi önermediğim olabilir. Bu detay, müstakil bir yazının konusu olacak kadar geniştir. Ancak, Podcast hazırlamak isteyen kişi, bana e posta ile ulaşabilir ve ben de kendisine memnuniyetle yardımcı olabilirim. Bu yazıda sizlere, Ajans Pardus u hazırlama aşamalarını anlatmak istiyorum. Ben, müzik yazılımlarını İngilizce dilinde kullanmayı tercih ediyorum. Audacity yazılımını kurduktan sonra ilk yaptığım işlem, Tercihler Prefences kısmından arayüzü İngilizce'ye çevirmektir. Bu yüzden bu yazıdaki menü ve işlemlerin İngilizce karşılık larını kullanacağım. 33 Ajans Hazırlama Rehberi Konuşma kaydımızı yaptıktan sonra karşımızdaki çalışma penceresinde elde edeceğimiz sonucu birinci ekran görüntü müzde görebilirsiniz. Bu görüntümüzde, ses seviyesinin (volume) biraz düşük olduğunu görmek mümkün. Düşük ses seviyesini daha normal bir seviyeye getirmek için Normalize denilen işlemi kullanacağız. Bunun için, tüm ses dosyasını Ctrl+A tuş kombinasyonu ile seçtikten sonra menüden Effect Normalize sırasını izliyoruz.

34 Bu işlemden sonra, ses seviyesinin daha normal bir noktaya geldiğini, ilk ekran görüntüsü ile karşılaştırarak inceleyebilirsiniz. Konuşma kaydı sırasında, hata yapabiliriz. Bu hatalar örneğin Yanlış bir telaffuz, cümlenin sonuna doğru hatalı bir kelime... ve benzeri olabilir. Kayıt sonrasında bu hataları gidermek için, hatalı bölgenin olduğu yere fare imleci ile gelip, hatasız olan kısmın başına kadar bölgeyi seçiyoruz ve bu seçilen kısmı delete tuşuna basarak siliyoruz. Aşağıdaki ekran görüntüsünde, seçilmiş olan hatalı bölgeyi görebilirsiniz. Konuşmamızın arasına kısa bir müzik eklemek istiyoruz diyelim. Bunun için, konuşmanın durup, araya müziğin gireceği yere imleç ile geliyoruz. Edit menüsünden Split i seçiyoruz ve konuşmamızın o kısmı ayrılmış oluyor. Bu işlemden sonra, konuş mamızın arasına müziği yerleştireceğimiz için, müzik sonrası konuşmanın olduğu kısmı sağa doğru götürüyoruz. Şimdi konuşma arasına müziği yerleştirme işlemlerini anlatalım. Bestesini ve kaydını da kendimin yapmış olduğu müzik dosyasını açıyorum ve Ctrl+A tuş kombinasyonu ile tüm dosyayı seçiyorum. Tümünü seçtikten sonra, Ctrl+C tuş kombinasyonu ile dosyayı panoya kopyalıyorum. 34 Ajans Hazırlama Rehberi Konuşmamı mono kanalda kaydettiğimden ve yapıştıracağım müzik stereo olduğu için, müziği yapıştıracak olduğum yeni bir Stereo Kanal oluşturmam gerekiyor. Bunun için Tracks menüsünden Add New Stereo Track yolunu seçiyorum ve yeni bir stereo kanalın açılmış olduğunu görüyorum. Daha sonra yeni stereo kanalın olduğu bölgede müziği yapıştıracak olduğum zaman dilimine geliyorum ve fareyi oraya tıklıyorum. Panoda durmakta olan müziği buraya yapıştırmak için Ctrl+V tuş kombinasyonunu kullanıyorum ve müziğin yerine geldiğini görüyorum.

35 Müzik sonrası konuşmayı biraz ileri kaydır mam gerektiğini fark ediyorum ve bu işlemi yapıyorum. Tüm konuşmalar, araya girecek olan müzikler, başlangıç ve bitiş müziğinin yerleştirilmesi gibi işlemlerin bitmesinin ardından ayrı kanallarda bulunan tüm bu ögelerin tek bir Stereo kanala indirgemesinin yapılması için (bu işleme müzik teknolojisi terminolojisinde Mix Down denilmektedir.) tüm kanalları Ctrl+A ile seçildikten sonra Tracks menüsünden Mix and Render e tıklıyorum ve işlem başlıyor. Bu aşamada işlemin bitmesini sabırla bekle meniz gerekiyor. Artık, dosyamız hazır ve şimdi bu dosyaları MP3 ve OGG formatına dönüştürmemiz gerekiyor. Bunun için File menüsünden Export alt menüsüne tıklıyorum. Karşıma çıkan pencerede, dosyaya vereceğim isim ve dosyanın kaydedileceği format soruluyor. Ben önce Ogg Vorbis formatını seçiyorum. Seçtiğim dosya formatından sonra, bu dosyadaki bilgilerin girileceği bilgi penceresi karşıma geliyor ve gerekli bilgileri dolduruyorum. Ardından dosya OGG formatında dışarı aktarılmaya başlıyor. Kayıt yapmadan önce, Ajans Pardus'u yeni bölümünde neleri anlatacağımı listeliyorum. Konular arasında kayıta ara veriyorum. Konuyu anlatmadan önce kaynak web sayfasını tekrar okuyorum, ne anlatacaklarımı planladıktan sonra kayıta başlıyorum. Ajans Pardus'un planlama aşaması, kayıt aşaması, kayıt sonrası editing işlemleri yaklaşık olarak 4 5 saatimi alıyor. Bu yaklaşık süredir. Artısı veya eksisi olabilir. Böylece OGG formatındaki dosyamı oluşturmuş oluyorum. Aynı işlemi MP3 dosyası için tekrarlıyorum. Artık dosyalarım, Özgürlük İçin Ajans Pardus sayfasına yüklenmeye hazır hale gelmiş oluyor ve ardından da Özgürlük İçin sayfasına admin yetkilerimle giriyor ve gerekli bilgileri doldurup Ajans Pardus'u yüklüyorum. Ajans Hazırlama Rehberi 35 Umarım bu yazıda anlattıklarım, Ajans Pardus hazırlamak isteyecek olan kişilere faydalı olur.

36 OYUN TANITIMI Achron H.G. Wells'in 1895 yılında yayımlanmış olan The Time Machine (Zaman Makinesi) isimli romanı ile zaman yolculuğu kavramı bilimkurgu literatürüne girmiş oldu. Sonralarında ise bilimkurgu, zaman yolculuğunu çeşitli boyutlara sokarak, film, dizi ve romanlarda kullandı. Hatta H.G. Wells'in orijinal romanının bile adaptasyonları yapıldı. Hamit Giray NART Eş zamanlı strateji kavramına bir de zaman boyutunu ekleyen enteresan bir strateji oyunu olan Achron, Hamit Giray NART'ın kaleminden geliyor. Alexander Hartdegen: Anlamıyorum. Defalarca denedim. Ama O'nu kurtaramadım, her defasında öldü. Über Morlock: Geçmişte bir işi ortadan kaldırmak için, bir zaman seyahati yapıyorsun. Sonra da zaman seyahati yapmana sebep olan olayı yok ederek, zaman seyahatini de yok ediyorsun. Sen gerçekten zamanın böyle bir paradoksa düşeceğini sanıyor musun? Edebiyat ve sinema bu konuyu işler de bilgisayar oyunları geride kalır mı hiç? Elbetteki hayır. 1982'de Konami'nin konsol oyunu olan Time Pilot ile başlayan zaman yolculuğu teması, pek çok oyunda, farklı biçimlerde bilgisayar oyuncularının karşısına çıktı. Bu oyunların sonuncusu ise 2011'de çıkan Achron. 36 Üç tanesi yaşam merkezi olabilecek yedi gezegenden oluşan insanlığın en uç kolonilerinden birisidir Remnant sistemi. Mars kolonisinin ayrılmasından 350 yıl sonra sisteme varan yolcu gemileri ile koloniciler, Remnant sisteminin ilk düşündüklerinden çok daha fazlası olduğunu keşfettiler. Yüzeyin altında yüzbinlerce yıl öncesinden kaybolmuş bir uygarlığın kalıntılarını bulurlar. Bu kalıntılar, sistemin sadece gezegenlerinde değil, bazı uydularında da bulunur. Kalıntılarda derhal incelemeler başlar. Yapılan araştırmalar, ışınlanma prensiplerini ortaya çıkarır. Bu müthiş buluş, Remnant sistemini bir anda araştırma geliştirme kolonisine çevirir. Yaklaşık bir asır sonrasında ise, insanlar ışınlanma geçitlerini kullanarak, buralarda ticaret ve taşıma işlerine başlamışlardı. Yeni koloni merkezleri, birkaç yüzyıl yerine, birkaç senede oluşturuluyordu. İnsanların, gittikleri yerlerde yeni zeki yaşam biçimleri ile karşılaşma umutları da ışınlanma teknolojisi ile birlikte artmıştı. Ancak gidilen her yer ıssız görünüyordu. Bir gün koloninin en dış gezegenlerinden biri ile bağlantı koptu. Keşif gemileri sisteme vardıklarında, tüm koloninin yok edilmiş olduğunu gördüler. Hiç sağ kalan yoktu. Sadece ışınlanma geçidi sağlamdı. Çok geçmeden ikinci bir koloni ile de bağlantı koptu. Koloniye ışınlanan keşif gemileri sadece kül buldular. Üçüncü koloni

37 gezegeni de sessizliğe bürününce, Birleşik Dünya koloni sisteminde panik başladı. Sistemlerden harekete geçen savaş gemileri, koloninin dışında bekleyen büyük bir uzaylı filosu ile karşılaştılar. Kimlerdi? Ne istiyorlardı? Dünya'ya veri yollamaya başladılar ancak bu verinin sona ermesi çok sürmedi. Dünya, tüm kolonilerindeki savaş gemilerini toplayarak, şimdiye dek görülmemiş büyüklükte bir filoyu, ışınlanma geçidinden geçirerek, esrarengiz uzaylı filosunun üzerine gönderdi. Ancak filonun verilerini inceleyen analizciler, gemilerin anlayamadıkları ve sanki hareketsiz görünen bir güç tarafından imha edildiğini şaşkınlık içinde gördüler. Sonra geçitten gelen veri akımı bitti. Felaket kelimesi, durumu anlatmak için yetersiz kalıyordu. Ancak verilerin analizleri, durumunda çok daha kötü olacağını işaret ediyordu. Uzaylı gemileri, sadece mekanlar arasında değil aynı zamanda anlar arasında da ışınlanabiliyorlardı. Yani zaman içinde bir andan diğerine atlayabiliyorlardı. Durum, umutsuzdu. Geçidin diğer tarafında sağ kalanların, bir araya gelmeleri gerekiyordu. Yüzbaşı Holloway komutasındaki birlik, Saratoga'da sağ kalanları arayıp ışınlamak görevinde, bir araştırma laboratuvarına denk gelir. Buradaki bilim adamları, uzaylılardan ele geçirilmiş bir zaman ışınlayıcı geçidini (Chronoporter) Achron çalıştırmayı başarmışlardır. Holloway, geçidi kullanarak zaman içinde ışınlanır. Üst üste gelen felaketlerden sonra, Remnant sistemindeki insanlar yeni bir silaha ve umuda kavuşurlar: Zaman. ekran kartı 750 MB disk alanı Kurulum Oynanış Öncelikle belirteyim ki oyunumuz ticari lisansa sahip. Yani özgür bir yazılım değil ve ücretli. Sitesinden [1] 30 dolar karşılığında satın almanız gerekiyor. Siteye üye olduktan sonra, doldurduğunuz üyelik formunda belirttiğiniz e posta adresine gönderilen bağlantıyı kullanarak oyunu İnternet ortamından indirebiliyorsunuz. Yalnız, buradaki formda kullanıcı adınız, aynı zamanda da çoklu oyun oynarken sisteme gireceğiniz rumuzunuz olacaktır. İndireceğiniz *.tar.gz dosyasının boyutu yaklaşık 565 MB boyutunda. Oyunun bir kurulum aşaması yok. Sıkıştırılmış dosyayı açarak, dizinin altında konsolu açarak./achron komutuyla oyunu başlatmanız yeterli. Oyunu Pardus 2011.X altında çalıştırmak için, sadece freealut kütüphanesini Pisi'den kurmanız gerekiyor. Oyun diskte yaklaşık 700 MB yer kaplıyor. Oyunun sistem ihtiyaçları: Oyunu Pardus altında çalıştırmak için, dizinin altında konsolu açarak./achron komutunu kullanarak çalıştırabiliyorsunuz. Achron dosyası çalıştırılabilir bir dosya olmasına rağmen, üzerine tıklayarak başlatmaya çalıştığınızda, oyun bir an görünüp kayboluyor ve kendinizi masaüstünde buluyorsunuz. 64 Bit Linux (Oyunun 32 bit desteği yok) İntel Dual Core veya dengi AMD işlemci 1 GB RAM ana bellek OpenGL 2.1 destekli nvidia ya da ATI 37 Oyunu kaldırmak içinse yapılacak tek şey açılan Achron ve.achron dizinlerini silmek. Ancak KDE menüsü altında bir kısayol oluşturabiliyorsunuz. İstediğiniz bölüm altında (ben Oyunlar > Taktik ve Strateji altında oluşturdum) bir kısayol oluşturun. Komut kısamına açtığınız dizinin tam adresini yazın ve Achron dosyasının başına./ ekleyin. Gelişmiş sekmesi altında da Çalışma Dizini olarak, açmış olduğunuz Achron dizinini belirtin. Oyunu ilk açtığınızda, bir oyuncu profili oluşturmanız istenecek. Kafanıza göre bir isim girip profilinizi oluşturun. Log In dediğinizde önünüze ana menü ekranı gelecek.seçeneklerimiz tipik bir eş zamanlı strateji seçenekleri ve çok karışık değil.

38 Achron oluyor. Oyundaki üç ırktan birini seçerek, üssünüzü oluşturuyor ve diğer oyuncuları haritadan silmeye çabalıyorsunuz. Ancak burada bir de SANDBOX isminde eğitim haritaları var. Buralarda birimleri tanımak, oyunun zaman katmanları kullanımı ile ilgili epey bir pratik yapma imkanına sahipsiniz. Oyuna başlamadan hele de çoklu oyuncu oyunlarına katılmadan bu haritalara kesinlikle uğrayın derim. Aslında biraz yetersiz kalmış bile denilebilir. En üstteki Campaign oyunun hikayesini oynamamızı sağlıyor. Oyunu hikayesi 4 ana bölümden oluşuyor. Her üç ırkın hikayesini oynadığımız üç bölüm ve bir final bölüm. Ancak bunları sırasıyla oynuyoruz. Yani herhangi birini seçmek gibi şansımız yok. Sadece oynadığımız senaryolar arasında seçim yapabiliyoruz. Campaign bölümü, toplam 39 senaryodan oluşuyor. Hemen altındaki Load Saved kısmı ise bize iki seçenek sunuyor: İlki, kaydettiğimiz oyunlara kaldığımız yerden devam etmemizi sağlıyor. İkincisi ise daha önce oynadığımız oyunlarımızı yeniden oynatım olarak izlememizi sağlıyor. Quick Play kısmı ise, bildiğinizi senaryo bölümü. Yani bir harita seçerek, düşmanı alt etmek dışında bir görev olmayan oyun modu. Buraya girdiğiniz zaman açılan listeden oyun haritanızı seçiyorsunuz. Bu haritaların yanında kaç oyuncu ile oynayacağınız yazıyor. Ne yazık ki bunu değiştirme şansınız yok. Yani harita seçimi, aynı zamanda oyuncu sayısı seçimi de 38 Oyunun asıl çetin savaşlarının olacağı Multiplayer çoklu oyuncu arayüzünü açmaya yarıyor. Burada ilk olarak, oyunu alırken oluşturduğunuz hesabınızda belirttiğiniz kullanıcı adı ve parolanız ile giriş yapmanız gerekiyor. Sonrasında ise, sunucu açma ya da bir oyuna bağlanma seçenekleri önünüze geliyor. Öncelikle modeminizin UPnP destekli olması gerektiği şeklinde uyarı önünüze geliyor. Sanırım bu desteğe sahip olmayan modem artık yoktur. : ) UpnP desteği aktif ise, herhangi bir ayarlama ya da müdahaleye gerek duymadan, çok oyunculu ortama bağlanabiliyorsunuz. Eğer bu destek kapalı ya da yoksa, modeminizin web arayüzüne girerek, buradan UpnP desteğini açmalı ya da (UpnP yoksa) NAT yapılandırması ile port yönlendirmesi yapmanız gerekiyor. Hem sunucu hem de istemci için yönlendireceğiniz portlar: 7013, 7014 ve 7613 portları. Bunları ev dizininizin altında gizli olarak bulunan.achron dizini

39 altındaki configuration.ini dosyasında bulabilir, isterseniz değiştirebilirsiniz de. Ama çok oyunculu kısma girdiğinizde Automatically Configure Router seçeneğini pasifleştirmeyi unutmayın. Sonrası ise basit. Join Server kısmından oyunların sunucularının listesini görüp, herhangibirine girebilirsiniz. Ancak oyunun başlamamış olması gerekiyor. Host Game kısmından ise, oyunun özel (yani şifreli ya da şifresiz) olup olmadığını, adını ve haritayı seçtikten sonra Start diyerek sunucuyu başlatıyoruz. Oyuncuların tümü katılıp da Ready verdikleri zaman oyun otomatikman başlıyor. Settings kısmı ise oldukça temel ayarları yapmamıza olanak veriyor. Aslında biraz yetersiz bile diyebilirim. Gameplay kısmında, ekranın görüntüsü ve harita üzerindeki görsellerin özelliklerini ve oyunun klavye tuş kombinasyonunu ayarlayabiliyoruz. Graphics kısmından ise görsel efektleri açıp kapatabiliyoruz. Audio kısmında ise müzik ve konuşma ses şiddeti ile alt yazıları ayarlıyoruz. Yani ayar ekranımız oldukça az. Ama bu ayarları ve daha da fazlasını, configuration.ini dosyasından ayarlayabi lirsiniz. Burada, çözünürlük, tam ekran / pencere modu gibi ayarları değiştirebilirsiniz. En azından şu ekran çözünürlüğü gibi en temel görüntü ayarını, Settings altından ayarlayabilmeliydik. Ayarlar, yaptığınız anda otomatikman kaydediliyor. Level Editor ise, kendi oyunlarımızı tasarlayabileceğimiz tasarlayıcıyı açıyor. Achron, kendisi ne kadar bir ticari oyun da olsa ve kendi dosyaları EULA ile lisanslanmış da olsa, içinde farklı lisanslara (GPL, LGPL gibi) sahip unsurlar ve Blender betikleri de barındırıyor. Oyun ile birlikte örnek kodlamalar da geliyor. Tasarlayıcıyı başlattığınızda ilk olarak karşınıza iki seçenek geliyor. Load (Yükle) ve New (Yeni) 39 Achron seçenekleri. Eğer yükleme seçeneğiniz seçerseniz, oyunun hikayesini oluşturan harita ve senaryoların bir listesi ile karşılaşırsınız. Bunlardan birini seçerseniz, bu harita ve hikaye yüklenerek, tasarımcı başlar. Ancak, ne yaptığınızı tam olarak bilmiyorsanız, bu kısma dokunmayın. Var olan kodları değiştirmek, elbette sıfırdan başlamaktan daha kolaydır. Ancak, burada açtığınız dosyalara zarar verirseniz, harita ve senaryonun çalışmamasına sebep olabilirsiniz. Yeni seçeneğini seçmeniz durumunda ise, karşınıza dosyaların yerlerini isteyen bir menü gelecek. Buradan ilk olarak harita dosyası seçmenizi isteyecek, oyundaki dosyalardan birini kullanabilir ya da kendiniz oluşturabilirsiniz. Kendiniz oluşturmak isterseniz, New ile haritanın boyutları, sınırları, yükseklik değerleri gibi parametrelerini belirleyebileceğiniz bir arayüz açılır. Sonrasında ise nesne katmanları (object layouts) geliyor. Yani kısaca, ünite ve nesnelerin harita üzerinde oldukları yerler. Aynen harita gibi kendiniz belirleyebilir ya da hazır katman dosyalarından birini kullanabilirsiniz. Burada bir de seçeceğimiz, toprak örtüsü paketi var. Haritanını genel örtüsü için,

40 ise, nesneler, üniteler ve oyuncuların başlama yerlerini belirliyoruz. Son olaraksa, görünümü kısmından savaş sisini açıp kapatabiliyoruz. Oluşturduğunuz haritayı /Achron/levels dizini altına kaydetmeyi unutmayın. Oyun ekranımızda da tipik bir strateji oyununda olan unsurlar var. Sol üst köşede elimizdeki kaynak miktarını görüyoruz. Oyun içinde ünite ve bina yapmak, bunları güncellemek ve bazı silahlar için elimizde oyundaki dosyalardan birini seçerek, ilgili kaplama fırçaları yükleyebiliyorsunuz. Bunun dışındaki dosyaları, (senaryo parametreleri, ünite kontrol ve nesne sınıfı) oyunun kendi dosyaları oluşturuyor. İstediğimiz parametre ayarlarından sonra tasarlayıcımız başlıyor. Tipik bir strateji tasarlama aracından pek bir farkı yok. Temel kural, bir kategori seçerek, yandaki fırçalardan birini almak ve harita üzerine bırakmak. Harita kısmında, diğer kısımlar için genel parçaları haritamıza yerleştiriyoruz. Zemin kısmında ise, fırça boyutu, açı, yükseklik ve harita boyutlarını değiştire bilirsiniz. Kaplamlar kısmında, toprak örtüsü kısmında seçtiğimiz *.til dosya paketi içindeki kaplamaları haritamıza uygulayabiliyoruz. Yükselti kısmında ise, haritamızdaki tümsek ve çukur kısımları belirliyoruz. Sonrasında 40 Achron kaynak olması gerekiyor. Soldaki simge L Kristali kaynağını gösteriyor ve LC kutularından toplanıyor. Bu kaynak bütün ünitelerin, binaların ve güçlendirmelerin yapılması için gerekli bir kaynak. Yanında ise, Q Plasma kaynağını gösteriyor. Bu da QP kutularından alınıyor. İleri seviye bina ve üniteler için bu kaynağın da olması gerekiyor. Eğer CESO (İnsan) ırkı ile oynuyorsanız, bu kısma bir de insan kaynağı ekleniyor. Importer binası tarafından sağlanıyor. Eğer

41 ırk olarak Vecgir seçmişseniz, buraya bir de enerji ekleniyor. Foundation binasınca üretilen enerji, cihazların ve binaların çalışmasını sağlıyor. Kaynak penceresinin sağına bitişik pencerede ise yapmış olduğunuz güçlendirmeler görüntüleniyor. Sol altta ise mini haritayı görüyorsunuz. Burada savaş sisi içinde olmayan düşman birimleri ve sizin tüm birimleriniz görünüyor. Tab tuşuna basarsanız, mini harita ekranı kaplar. Alt ortada ise, zaman haritamız ve zaman kontrol panelimiz var. Bunu önümüzdeki paragraflarda ayrıntılı olarak anlatacağım. Sağ altta ise, seçili birimleri, güçlerini ve bu birimlere vereceğimizi komutları (saldır, git, dur gibi...) seçebileceğimiz panelimiz görünüyor. Sağ yukarıda ise, menüler bulunuyor. Menu butonu, oyunu dondurup oyun içi menüsünü açıyor. Help butonu, oyunun kontrolleri ve seçili ırkın birimleri hakkında bilgi sağlayan bir ekranı açıyor. Pek olası değil ama, olur da ne yapacağınızı unutursanız, Objectives kısmın dan hatırlayabilirsiniz. Ancak yapacaklarınız, Campaign kısmında oynuyorsanız, sürekli olarak bu menülerin altında yazıyor. Oyunda seçebileceğimiz üç tane ırk var. Buradaki ırklar Starcraft'ı oldukça andırıyorlar. İnsanlar, enerji kullanan mistik yaratıklar ve Alien benzeri öcük böcükler. Hatta görünüşleri bile öyle. CESO Birleşik Dünya Koloniler Sistemi. Yani insan ırkı. İnsan ırkı, oyunun saldırı ve savunmaya yönelik sınıfıdır. Güçlendirmeleri ve silahları, diğer iki ırka göre, bol ve ucuzdur. Saldırı güçleri de yüksektir. Oyuna yeni başlayıp da alışmak isteyen oyuncular için en ideal ırktır. İnsan ünitelerinin hepsi (kaynak toplayanlar dahil) az ya da çok savaş yeteneğine sahiptirler. Binaların temel olanları Marine, gelişmiş binalar ise Mechs ünitesi tarafından inşa edilir. Binaların hepsi, toplanıp hareket etme yeteneğine sahiptir. İnsan ırkı binaları: Armory: Kısaca ana binadır. Kaynaklar burada toplanır. Piyade birimleri olan Marine ve Special Ops üniteleri bu binada yapılır. Tüm güçlendirmeler de Armory'de yapılır. Bu bina, Marine ünitesi tarafından inşa edilebilir. Resource Processor (RP): Kaynak topla ma birimleridir. Marine tarafından inşa edilirler. Kaynak sandıklarının yanına inşa edilen bina, ayrıca bu kaynakları birbirlerine dönüştürme imkanına sahip. İmporter: Baraka diyebilirsiniz. İnsan ırkı nın Q Plasma ve L Kristal kaynaklarına ek 41 Achron olarak üçüncü kaynağı olan insan kaynağı burada toplanır. Araçlarınız için pilotları ve sürücüleri barındırdığından, bu bina olmadan tank ve uçaklarınızı kullanamazsınız. Marine, inşa eder. Factory: Mechs, ATHC, Lancer, Tank ve Tornade ünitelerinin inşa edildiğin binadır. Marine inşa eder. Comm. Center: Savaş ünitelerinin ve binaların görüş mesafesini arttırır. Carrier ünitesinin inşaı için de gereklidir. Marine inşa eder. Macrofab: MAR, Frigate, MFB, Blackbird ve Heavy Cruiser ünitelerini inşa eder. Ayrıca nükleer silah burada yapılır. Mechs inşa eder. Defense Turret: Bildiğiniz savunma tareti. Görünmez üniteleri tespit eder. Kara ünitelerine 57, hava ünitelerine 108 hasar gücüne sahiptir. Mechs inşa eder. Slingshot: Boştaki birimleri, otomatik ola rak savaş bölgesine ışınlar. Mechs inşa eder. Teleporter: Üniteleri, haritanın herhangi bir yerine ışınlar. Mechs inşa eder. Ancak ünitelerin ışınlanabilmesi için bu binanın yakınında olmaları gerekir. Chronoporter: Üniteleri, zaman içinde herhangi bir ana ışınlamaya yarar. Mechs inşa eder. Ancak ünitelerin ışınlanabilmesi için bu binanın yakınında olmaları gerekir. İnsan binaları bunlar. İnsan üniteleri ise, üç binaca yapılırlar.

42 Armory'de yapılanlar: Marine: Temel piyade ünitesi. Temel bina ları inşa eder. Karaya 40, havaya 40 hasar gücüne sahiptir. Special Ops: Piyade birimi. Diğer piyade leri iyileştirir ve görünmez üniteleri tespit eder. Karaya 57, havaya 23 hasar gücüne sahiptir. Factory'de yapılanlar: Mechs: Kara ünitesidir. Gelişmiş binaları inşa eder. Karaya 24, havaya 62 hasar gücüne sahiptir. ATHC: Oldukça süratli hareket eden bu kara ünitesi, görünmezdir. Karaya 43, havaya 39 hasar gücüne sahiptir. Lancer: CESO'nun temel hava ünitesi. Karaya 27, havaya 36 hasar gücüne sahip. Tornade: Görünmez ve zırhlı olan bu hava ünitesi, karaya 78, havaya 25 hasar gücüne sahip. Tank: CESO'nun en sevdiğim ünitesi. : ) Heavy Tank'a güçlendirilebilen bu ünite, karaya 56, havaya da 57 hasar gücüne sahip. Beraberinde de iki piyade taşıyabiliyor. Macrofab'da yapılanlar: MFB: Diğer üniteleri onarıp, piyadeleri iyi leştiren bu kara ünitesi, karaya 45, havaya 42 hasar gücüne sahip. Blackbird: Mekanik üniteleri onarabilen bu hava ünitesi, karaya 56, havaya 56 hasar gücüne sahiptir. MAR Tank: Başka bir MAR ile birleşerek, gücünü ikiye katlayantwinmar'a dönüşebilen bu tank, karaya 84, havaya 8 hasar gücüne sahip. Frigate: Bir anti hava birimi olan bu uçak, karaya 35, havaya 94 hasar gücüne sahip. Heavy Cruiser: Nükleer silah uçağı. Kara ya 70, havaya 70 hasar gücüne sahip bu uçak, Macrofab'da üretilen nükleer bombayı atabilir. Carrier: Oyunun en güçlü ünitesi. 60 tane ünite taşıyabilen bu uçak, taşıdığı birimleri de onarıp, iyileştiriyor. Karaya 221, havaya 168 hasar gücüne sahip. İnsanlar bu şekilde. Başlangıç için iyi bir ırk. Hemen güçlenip, çoğalabiliyorlar. Ancak ışınlanma yetenekleri, diğer ırklara göre, kısıtlı. Hızlı (daha oyunun başlarında saldırıya geçmeyi tercih eden) ve saldırgan oyuncu ların tercih edebilecekleri bir ırk tipi. VECGIR Starcraft'taki Protoss benzeri bir ırk. Misitk uzaylı türü. Fiziksel hareket olarak, yavaş bir ırk. Ancak ışınlanma ustası olan ırk. VECGIR üniteleri, kendi başlarına ışınlanabilme yeteneğine sahipler. Öyle ki bağımsız binaları da ışınlanabiliyorlar. Sadece kendilerini değil, düşmanlarını da ışınlayabilen binalara sahip 42 Achron ler. VECGIR'in üçüncü bir kaynağı ise enerji. Bu ırkın binaları hareketsiz ve birbirlerine bağlı olmak zorunda. Bunun istisnası olan üç bina var: Resource Processor, Foundation ve Comm. Hub. Bunlar Vir sınıfı ünitelerce, bağımsız olarak yapılabiliniyorlar. Diğerleri ise, Foundation binası üzerine kurula biliniyorlar. VECGIR binaları: Annex: Ana bina. Kaynakların toplandığı, Zayin Vir, Teth Vir ve Shin Vir piyade ünitelerinin yapıldığı bina. Foundation dönüşür. Resource Processor: Kaynak toplama binası. Zayin Vir inşa eder. Işınlanma yeteneğine sahiptir. Comm. Hub: Ünitelerin görüş mesafesini arttırır. Işınlanabilir. Foundation: Üzerine diğer binaların inşa edildiği ve enerji üreten binalar. Bir Foundation, kendine koşu olan bir başka Foundation inşa edebilir. Yakınındaki birimleri de iyileştirir. Bu binayı Shin Vir de inşa edebilir. Ama 10 L Kristali daha fazlaya mâl olur. Depot: Tüm mekanik savaş üniteleri bura da yapılır. Ama hava araçlarını yapabilmek için Aerial Control Center (ACC) binası ile komşu olmalıdır. Aerial Control Center (ACC): Depot'un hava araçlarını yapabilmesi için yanına kurulmalıdır. Ayrıca haritanın herhangi bir yerine torpido hava saldırısı ışınlayabilir.

43 Slipgate: Zaman ve mekan içinde aynı anda ışınlanmayı sağlar. Ancak VIR üniteleri, bu binadan bağımsız olarak mekan içinde ışınlanma yeteneğine sahiptirler. Bu bina, ayrıca yakınlarındaki düşman ünitelerini de haritada rastgele bir yere ışınlayabilir. Bastion: Savunma binasıdır. Görünmez üniteleri tespit eder. Karaya 45, havaya 65 hasar gücüne sahiptir. VECGIR binaları bunlar. Ünitelerde ise Zayin, Teth ve Shin olark üç ünitesi var. Diğer üniteler ise bunların sınıflandırılmasından oluşuyor. Vir sınıfı piyadeler, Annex binasınca yapılıyor. Zayin Vir: Piyade birimi. Resource Processor inşa eder. Karaya 39, havaya 23 hasar gücüne sahiptir. Teth Vir: Mekanik piyade ünitesi. Comm. Hub inşa eder. Karaya 21, havaya 42 hasar verir. Shin Vir: Piyade ünitesi. Foundaiton inşa eder. Karaya 28, havaya 28 hasar gücüne sahiptir. Görünmez üniteleri tespit edebilir. Mekanik ünitelerin tamamı ise Depot'da yapılırlar. Bunlar: Zayin Pulser: Kara ünitesidir. Karaya 62 hasar verir. Havaya saldırısı yoktur. Zayin Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir. Zayin Tercher: Görünmez bir kara ünitesi. Karaya 51, havaya 37 hasar gücü vardır. Zayin Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir Zayin Halcyon: Kara ünitesidir. Yakının daki düşman birimlerin haberleşmelerini keser. Karaya 90, havaya 24 hasar verir. Zayin Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir Teth Pulser: Bu kara ünitesi, karaya 34, havaya 68 hasar gücüne sahiptir. Teth Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir. Teth Tercher: Oldukça hızlı hareket eden bu hava birimi, karaya 33, havaya 76 hasar gücüne sahip. Teth Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir. Teth Halcyon: Bu kara ünitesi, karaya 28, havaya ise 63 hasar gücüne sahip. Teth Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir. Shin Pulser: Çok hızlı olan bu hava ünite si, karaya 45, havaya 45 hasar gücüne sahip. Shin Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir. Shin Tercher: Görünmez olan bu hava ünitesi, karaya 75, havaya 23 hasar gücüne sahip. Shin Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir. Shin Halcyon: Hızlı olan bu hava aracı da karaya 55, havaya 55 hasar gücüne sahipti. Shin Vir, Depot'da bu araca dönüşebilir. VECGIR de böyle. Biraz deneyimli oyunculara hitap eden bir ırk. Sebebi ise, ünite ve binaları biraz pahalı. 43 GREKIM Achron Oyundaki üç ırktan biri. Cyborg Alien tipi bir görüntüleri var. Bu ırk ise, zaman içinde ışınlanma uzmanı. Bu ırkın, ışınlama binaları yok. Üniteleri, bağımsız olarak zaman ve mekan içinde ışınlanma yeteneklerine sahipler. Binaların tümü de uçabiliyorlar. Oyundaki hareket kabiliyeti en fazla olan ırk. Bu ırkın binaları, ünitelerin dönüşmeleri ile oluşuyorlar. Bu binalar: Resource Processor: Kaynak toplayan binadır. Octo ünitesi dönüşür. Arcticus: Ana bina. Kaynaklar burada toplanır. Pharo ünitesi dönüşür. Octo, Sepi ve Pharo üniteleri bu binada yapılır. Mound: Zaman ışınlaması için gereken bina. Bunu yaptıktan sonra, GREKIM üniteleri, kendi kendilerine zaman yolculuğu yapabilirler. Sepi ünitesi dönüşür. Reaph: Güçlendirmelerin yapıldığı bina. Sepi ünitesi dönüşür. Bu bina ayrıca düşmana Plasma bombası ve zaman bombası atar. Plasma bombasını seçtikten sonra, hedefi ve atmak istediğiniz zaman dilimini seçersiniz. Bomba istediğini yere, zaman yolculuğu yaparak gider. Zaman bombası ise, dğüştüğü yerde menzilindeki tüm bina ve üniteleri geleceğe ışınlar. Spyre: Hava ünitelerinin yapımına olanak sağlar. Pharo ünitesi dönüşür.

44 Dome: Savunma binası. Görünmez ünite leri tespit edebilir. Karaya 63, havaya 79 hasar verir. Octo ünitesi dönüşür. GREKIM üniteleri de bir çeşit üreme (progen) ile oluşuyorlar. Temel üniteler aslında cinsler. GREKIM üniteleri, üç cinsiyete sahip ve Arcticus'da yapılıyorlar. Bunlar: Octo: Kara ünitesi. Resource Processor ve Dome yapılarına dönüşür. Karaya 45 hasar gücü verir. Hava hasarı yoktur. Sepi: Kara ünitesidir. Mound ve Reaph binalarına dönüşür. Karaya 25, havaya 48 hasar veriri. Pharo: Kara ünitesi. Görünmeyen üniteleri tespit edebilir. Spyre ve Arcticus binalarına dönüşebilir. Bu ünitelerin hepsinden birere taneyi, yan yana Progen konumuna getirirseniz, bir üst sınıf olan Pod ünitelerini oluşturabilirsiniz. Not olarak, üst sınıf üniteler binalara dönüşmezler. Bunlar: Octopod: Kara ünitesi. Karaya 56, hava ya 25 hasar verir. Sepipod: Oldukça hızlı hareket eden bir hava ünitesidir. Görünmeyen üniteleri tespit eder. Karaya 42, havaya 84 hasar verir. Pharopod: Görünmez bir hava ünitesidir. Karaya 89, havaya 27 hasar verir. Yine Pod sınıfı ünitelerin üçünü Progen konumunda yan yana konuşlandırırsanız, Ligo sınıfı üniteleri oluşturabilirsiniz. Bu üniteler en üst sınıftır ve Progen özellikleri yoktur. Ancak birinci kademe ünitelere bölünebilirler ama tekrar birleşemezler. Bunlar: Octoligo: Kara ünitesidir. Sepi ve Pharo ünitelerine bölünebilir. Karaya 113, havaya 42 hasar verir. Sepiligo: Oldukça hızlı olan bu hava ünite si, Octo ve Pharo'ya bölünür. Atış menzili en uzun birimdir. Karaya 53, havaya 94 hasar gücü verir. Taşıyıcı olan Gargantuan ünitesine dönüşür. Pharoligo: Kendisi ile birlikte, menzilindeki düşman birimlerini zaman içinde dondurabilme yeteneğine sahip bu hava ünitesi, Octo ve Sepi ünitelerine bölünür. Karaya 81, havaya 54 hasar verir. Gargantuan: Taşıyıcı ünitedir. 60 ünite taşıyabilen bu ünite, kaynak kutularını bile taşıyabilir. Oyundaki en hızlı ünitedir. Ancak silahsızdır. Seçeceğimiz ırklar ve kullanacağımız üniteler bu şekilde. Gelelim, oyunun en can alıcı unsuru olan zaman haritasına. Zaman Achron'da düşmanınıza 44 saldırı yapmak, Achron yapmış olduğunuz bir hatayı düzeltmek ya da bazı durumları ortaya çıkarmak için (zaman kopyalaması, dede paradoksu gibi) zaman yolculuğu yapabiliyor geçmiş ya da geleceğe birlikler yollayarak onları farklı bir zaman diliminde kontrol edebiliyorsunuz. Öncelikle zaman haritamızı incelemekle başlayalım. En üstte Chronoenergy, yani zaman enerjimizi gösteren bir barımız var. Zaman içinde herhangi bir zamana bir ünite veya birlik yollamak ve onları orada kontrol etmek, zaman enerjimizi tüketiyor. Ancak zaman çizgisi üzerinde bir anı görmek, (yani bir birlik yollamadan) şayet o an oradaki birliklere de emir vermezsek zaman enerjisi götürmüyor. Zaman enerjisi, zaman içinde herhangi bir komut vermedikçe kendi kendine artıyor. Buradaki mavi kısım, zaman enerji seviyesini gösteriyor. Sağda beliren sarı kısım ise, geçmiş ya da gelecekteki bir zaman katmanında bir ya da daha fazla savaş biriminiz olduğunu belirtiyor. Bu kısımda ayrılan enerji miktarı, o üniteyi o zaman diliminde tutmak için gereken miktardır. Bu da, zaman hareketlerinizde, o miktarı kullanamayacağınız anlamına gelir. Zaman enerjisinin azalması da, zaman seyahatine çıkardığınız birliğin büyüklüğü ve yolladığınız zaman diliminin, şimdiki zamandan uzaklığı ile doğru orantılıdır. Yani ne kadar uzağa, ne kadar büyük bir birlik

45 Achron hareket edebileceğimiz yegane an yani. Kalın mavi çizgi ise, o an oyun ekranında bulunduğumuz zamanı gösterir. Bu iki çizgi üst üste ise, şimdiki zamandayız demektir. Zaman çizelgesi üzerinde, zamanı hareket ettirmeniz, zaman enerjinizi götürmez. Ancak şimdiki zaman dışında herhangi bir zamanda bir ünite hareket ettirirseniz enerjiniz gider. yollarsanız, onları orada hareket ettirme imkânınız da o kadar azalacaktır. Mümkün olduğu kadar uzak bir geçmişe, büyük bir birlik yollayıp, düşmanı daha gelişmemişken yakalayıp, üssünü başına yıkmak ne kadar güzel bir fikir değil mi? : ) Ama evdeki kolay hesap, tutmuyor işte. Zaman enerji barımızdaki sarı kısım, birden tüm barı kaplayıveriyor. Size de hareket etmek için çok az bir enerji kalıyor. Silah, sayı üstünlüğü sizin tarafınıza geçmesine karşın, zaman, düşmanın tarafına geçiyor. Burada sizin bir hamlenize karşı, düşmanın 8 10 hamle şansı oluyor. Böyle bir işe girişmeye kalkarsanız, gelmiş olduğunuz geçmiş zamanın, şimdiki zaman olduğunda gerçekleşen durumu iyi hatırlayıp, hareketlerinizi ona göre planlayın. Belki bir şansınız olur. : ) Hemen altında ise, zamanı hızlandırıp, yavaşlatıp, durdurabileceğimiz bir kontrol paneli geliyor. Ancak dikkat etmeniz gereken, bu işlemleri yapabileceğiniz zaman, oyunun gerçek zamanı değil. Mesela burada dondurma tuşuna bastığınızda, sadece gitmiş olduğunuz zaman donacaktır. Buna karşın oyunun gerçek zamanı ve zaman dalgaları ilerlemeye devam edecektir. Keza, başka zamanda bulunan düşman da öyle. Burası, bulunduğunuz zamanı, günümüze yaklaştırmak ya da uzaklaştırmak için kullanabileceğiniz bir alan. Burada en çok kullanacağınız tuş ise, en soldaki Undo tuşu. Bir ya da birden fazla üniteyi seçip, bu tuşa basarsanız, son yaptıkları komutu hiç yapmamış olurlar. Elbette bu Undo'nun etkisi, zaman dalgası vurduğu zaman belirir. Hemen altında ise zaman çizelgesi bulunuyor. Bu kısım, oyunda en çok kullanacağınız ve oyun boyunca da gözünüzü ayırmamanız gereken kısım. İlk olarak en üst kısımda, oyunun ilerleme zamanını görüyoruz. present yani şimdiki anı gösteren ince mavi çizgi, oyunun gerçek zamanını gösteriyor. Zaman enerjimizi kullanmadan 45 Zaman ışınlayıcı binanız varsa, (ya da GREKIM ırkını seçtiyseniz bağımsız olarak) bir birliği seçerek, sağ altta bulunan komut tablasındaki saat şeklinde ikon ile zaman yolculuğu komutunu veriyorsunuz. Sonrasında ise, zaman çizelgesi üzerinde bir zaman dilimi (geçmiş ya da gelecek) seçerek, birliğinizi zaman içinde seçtiğiniz zamana ışınlayabiliyorsunuz. Ekranınızda otomatik olarak birliği takip ediyor ve o zamana dönüyor. Zaman yolculuğu yaptığınızda, ekranın hafifçe solgunlaştığını fark edersiniz. Bu solgunlaşma, şimdiki zamandan ne kadar uzağa giderseniz, o kadar artacaktır (gerçi oyun zaten karanlık bir atmosferde sürüyor). Çizelge üzerindeki yatay sıralarda ise, oyunun o anında neler olduğunun kaydı tutuluyor. Bunlar üstten Chronoports: Zaman yolculuğuna çıkılan anları işaretler. Under Attack: Zaman içinde uğradığınız saldırıları gösterir.

46 Damage Dealt: Zaman içinde sizin yaptığı nız saldırıları gösterir. Unit Created: Zaman içinde ünitelerinizin oluşturulma anlarını işaretler. Resources: Zaman içinde topladığınız kaynakların durumunu gösterir. Burası oldukça önemli bir bölümdür. Bu geçmiş anlarda, ne zaman neyin olduğunu hatırlamanıza yardımcı olacaktır. Mesela, bir birlik yaptınız ve saldırmaya hazırlanıyorsunuz. Sonra bir zaman dalgası geliyor, bir bakmışsınız ki birliğiniz gözünüzün önünden kaybolmuş. Bu şu anlama geliyor: Birliğiniz, onu oluşturduğunuz zaman anı ile ortadan kaybolduğu zaman dalgasının vurduğu zaman anı arasında bir yerde, saldırıya uğrayıp yok edildi. Bunu ise görebileceğiniz yegane yer, zaman çizelgesi üzerindeki harita. Geçmiş zamanda, daha önce orada olmayan bir Under Attack işareti, size bu birliğin saldırıya uğradığı anı gösterir. Aynı şey gelecek için de geçerli. Düşmanınızın geçmişe gönderdiği bir birliğin saldırısını ancak buradan görebilirsiniz. Yine bu tip saldırıları savuşturmak ya da başınıza bela bir binayı kurulmadan önce engellemek için, bu haritayı takip etmeniz gerekiyor. Zaman çizelgemiz üzerindeki önemli unsurlardan birisi de zaman dalgalarıdır. Zaman dalgaları, zamanın kendini düzenlediği ve iyileştirdiği zaman dilimleridir. Mesela geçmişte yaptığınız bir işin etkisi, gelecek zaman dilimindeki bir başka oyuncu tarafından zaman dilimi vurduğu zaman fark edilir. Çizelge üzerinde akan renkli dilimler, zaman dalgalarıdır. Mesela, geçmişe gönderdiğiniz bir ünite, bir binayı yıktı. Şimdiki zamanda bu binanın yok olması için zaman dalgasının gelmesi gerekiyor. Zaman dalgasını, alttaki zaman çizelgesinden takip edebileceğinizi gibi, geldiğini, ekrandan geçen mavi bir çizgi ile de fark edebilirsiniz. Zaman haritasındaki işaretlerin de yine zaman dalgası geçtikçe değiştiğini fark edebilirsiniz. Zamanı kullanarak bazı durumlar da oluşturabilirsiniz. Aslında zaman ve mekan ışınlamasını farklı kombinasyonlarda kullanıp, olmadık şeyler yapmanız mümkün. Genelde bazıları rastlantısal oluyor. Ancak hesaplayabilirseniz, çok harika işler çıkartabilirsiniz. Mesela, zamanı kullanarak, düşmanın şu an olduğu ve bir türlü geçemediğiniz bir savunma hattını aşmanız mümkün. Büyük bir birliği, uğraştığınız savunma hattının daha oluşmadığı bir zamana geri gönderin ve birliğin gideceği yere düşmandan önce varın. Sonra tekrar günümüze dönün (zaman çizelgesi üzerinde hareket edin, birliği getirmeyin). Ancak bunu, iki zaman dalgası arasında yapmanız şart. Çünkü zaman dalgası vurduğu zaman, geçmişte konumlandırdığınız birlik, savunma 46 Achron hattının arkasında belirecektir. Aynı işi, birliğinizi geleceğe gönderip, orada saklayarak da yapabilirsiniz. Birliğin gittiği gelecek, şimdiki zaman olduğunda, birlik birden savaş meydanında belirecektir. Gelecek, birlikleri saklamak için çok uygun bir yerdir. Hareket edip, saldırmadığı sürece, gelecekteki bir birliği görmenin tek yolu, aynı zaman diliminde o birliğe rastgelmektir. Ancak geleceğe gönderdiğiniz bir birliği unutmanız durumunda, onları kaybetmeniz olası. Zaman çizelgesinde birliklerinizi zaman yolculuğuna çıkardığınız anları görebiliyorsunuz. Ancak geçmişe mi,yoksa geleceğe mi yolladığınızı ne yazık ki göremiyorsunuz. Zaman yolculuğu ile birliklerinizi kopyalayıp, çoğaltabilirsiniz de. Bu bir çeşit paradoks yaratma durumudur. Gelecekten, geçmiş zamana gelen bir birlik, geçmişteki haliyle birleşerek sayısını birden iki katına çıkarır. Ancak burada da dikkat etmeniz gereken bazı şartlar vardır. İlk olarak, geçmişe yolladığınız birlik iki katına çıkınca, onları orada kontrol etmek için harcayacağınız zaman enerjisi de iki katına çıkacaktır. Eğer zaman enerjiniz bu birliği kontrol etmeye yetmezse, gönderdiğiniz birlik zaman içinde donup kalacaktır. İkinci olaraksa, zaman kopyalaması ile ikiye katlanmış bir birlik kalıcı değildir. Bir birliği kurduğunuz an (zaman çizelgesinde Unit Created işaretinin gösterdiği zaman) ile, o birliği geçmişe

47 gönderdiğiniz an (zaman çizelgesinde Chronoports olarak işaretlenen zaman) arasında ne yapacaksanız, yapmanız gerekiyor. Birliği geçmişe ışınladığınız zama na vardığınızda, sonraki vuracak zaman dalgası, gelecekten gelen birliği silecektir. Çünkü onları geçmişe yolladınız ve artık onlar orada değiller. Zamanın kendini onardığı zaman dalgası da bu durumu düzeltecektir. Bu iki unsura dikkat edin. Sanırım bu örnek, zaman dalgasının önemi için de güzel bir örnek oldu. Oyunun eğitim (SANDBOX) haritalarında, Dede Paradoksu şeklinde bir tabir görecek siniz. Bu da zaman yolculuğunun paradoks larından biri. Mesela, bir fabrikadan bir Mechs ünitesi oluşturdunuz. Sonra bu Mechs'i zamanda geri gönderdiniz. Zamanda geri giden Mechs ile bu fabrikayı yok ettiniz. Gereksiz bir hareket ama bir paradoks oluşturuyor işte : ). Bir ünite oluşturuluyor. Geçmişe giden bu ünite, kendini yapan binayı yok ediyor. Gelecekte bu bina olmadığı için, bu ünite oluşturulamıyor. Bu ünite oluşturulmadığı için, fabrika yok edilmiyor. Fabrika yok edilmeyince, bu ünite oluşturuluyor. Geçmişe giden bu ünite, kendini yapan fabrikayı yok ediyor... : ) İşte oyunda bu duruma Dede Paradoksu deniyor. Ancak Achron'un zaman motoru, ilk varolanı tut şeklinde bir hesaplama ile bu paradoksu yemiyor. Yani bunu yaparsanız, geleceğe döndüğünüzde vuracak ilk zaman dalgası, fabrikayı silip yerine üniteyi koyacaktır. Ama ünitenin orada olmaması gerekiyor. Çünkü onu yapan fabrika orada yok. Sonraki zaman dalgası ise bu paradoksu ortadan kaldırıyor. Fabrikayı yerine koyup, üniteyi yok ediyor. Yani bu olay, hiç olmamış oluyor. Buna ise Dede Paradoksu denmesinin sebebi de oyunun dokümanlarında belirtilmiş. Dede Paradoksu kavramını bilim kurguya, 1943'te yazdığı Le Voyageur Imprudent ile René Barjavel kazandırmış. Romanda, geçmişe giden zaman yolcusu, anneannesi ile karşılaşmadan önce dedesini bulup öldürüyor. Böylece kendisi de asla var olamıyor. Var olmayınca da zaman yolculuğunu yapamıyor. Zaman yolculuğu yapamayınca da dedesini öldüremiyor. Bu paradoks, zaman yolculuğunun imkan sızlığı için ileri sürülmüş, ancak yanıtlar da torunun zaten zamanda yolculuk yaptığı ancak dedeyi öldürmeyi başaramadığını, olayın sadece tekrar ettiği şeklinde olmuştur. Mümkün mü? Albert Einstein'a göre evet. : ) Son Söz Oyun, gerçekten çok enteresan bir oyun. Eş zamanlı strateji oyununa bir de zaman kullanma kavramını getirerek, değişik bir yol çizmiş. Tek oyunculu modda, yapay zeka 47 Achron biraz hatalı. Üniteler, zaman zaman sıkışıp bir yerde kalıyorlar. Uçabilmesine rağmen, engelin üzerinden uçarak geçmeyi akıl edemiyor. Çok usta bir savaşçı olmadığını da belirtebilirim. Ancak çok oyunculu oyunlar gerçekten oldukça çetin geçiyor. Usta oyuncular arasındaki savaşlar, birkaç ünite ile yapılan zaman savaşlarına dönüyor. Siz de topyekün bir savaş yerine, defalarca tekrarlanan sokak kavgası izler gibi oluyorsunuz. Oyunun grafik haritası 3 boyutlu. Haritayı evirip çevirebiliyorsunuz. Ancak kaplamalar oldukça amatörce. Sesler ve efektler de çok ustaca yapılmamış. Sanki seslendirme yapanlar, amatörlermiş gibime geldi. : ) Oyunda ayrıca, kaydettiğiniz ekranda başlayamıyorsunuz. Yüklediğiniz zaman, ilk anda başladığı yerden başlıyor gene, sizin kaydettiğiniz noktadan değil. Oyun arası demoları geçemiyoruz. Oyun sanki, hâlâ geliştirilme aşamasındaymış gibi duruyor. Oyun aslında, strateji kısmına getirmiş olduğu zaman yolculuğu dışında, pek kayda değer unsurlar barındırmıyor. Oyun eş zamanlı strateji fanatiklerine hitap edecek bir oyun. Strateji oyunlarını öylesine oynayanları bağlayacağını sanmıyorum. Bir sonraki sayıya dek, kalın sağlıcakla.. [1]

48 RÖPORTAJ Kısaca kendinizi tanıtır mısınız? Adım Ender GÜLER. Ulusal Yüksek Başarım lı Hesaplama Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin (UYBHM) Bilgi Teknolojileri Ope rasyonları Koordinatörüyüm. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, İktisat Bölümü mezunuyum yılından beri özel firmalarda ağ ve sistem yöneticisi olarak görev aldım yılından beri UYBHM'de çalışmaktayım. Aşağıdaki soruların pek çoğunda, cevap verirken hiçbir şekilde.... Zeki BILDIRICI Zeki BILDIRICI, Ulusal Yüksek Başarımlı Hesaplama Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin(UYBHM), Bilgi Teknolojileri Operasyonları Koordinatörü Sayın Ender GÜLER ile bir röportaj gerçekleştirdi. Bu ilginç röportajda bakalım neler konuştular. 48 Röportaj: Ender GÜLER görüşlerimin UYBHM yi bağlamayacağını 'kişisel görüşüm' şeklinde cevaba başlayarak belirteceğim. Eğitiminiz ve kariyerinizi çizerken ne gibi faktörler etkili oldu? Eğitim ve kariyerimi belirlememde her zaman merakım en etkili faktör oldu. Özgür yazılım konusunda ne düşünü yorsunuz? Özgür yazılıma katkı veriyor musunuz? Özgür ve açık kaynak kodlu yazılımı felsefi olarak izledim herzaman. BT dünyasında herşeyin özgür ve açık kaynak kodlu yazılımlarla gerçekleştirilebileceğine inanıyo rum. Bu noktada, özgür ve açık kaynak kodlu yazılımların ve felsefesinin yararlarından ve nasıl işleyeceğinden bahsetmenin bilineni tekrar etmek olduğunu düşünüyorum, üstatlar zaten bu konuda yeterince şey yazıyorlar ve söylüyorlar. Her fırsatta özgür yazılıma katkı vermeye çalıyorum. Verdiğim katkılar, genelde alpha ve beta sürümünde olan yazılımların test edilmesi şeklinde. Ayrıca mümkün olduğunca çok insanı Linux ve diğer özgür yazılımlarla tanıştırıp, yararlarından bahsetmek ve özgür olmayan yazılımların zararlarını anlatmak da vermeye çalıştığım katkılardan. Tanıştırma işlemim sadece sözel olarak değil mümkün olduğunca yazılımları kurup denettirmek şeklinde oluyor. Vaktim olsa programcı olarak da bir projenin

49 kıyısından tutmak ve elimden geldiğince katkı vermek isterim. UYBHM nedir? Faaliyetleriniz nelerdir? UYBHM, Ulusal Yüksek Başarımlı Hesaplama Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin kısalt masıdır. Ülkemizde yüksek başarımlı hesap lama ve depolama hizmetleri için kurulan bir merkezdir. Akademik çalışmalar ile kamu ve özel sektör ar ge çalışmaları için bir sinerji merkezi olarak hizmet vermektedir. Devlet Planlama Teşkilatı'nın desteği ile 2004 yılında kurulmuştur yılında, şu an da faaliyetlerin sürdüğü geçici binasında hizmete başlamıştır yılı içinde 1000 metrekarelik bir sistem odasının bulunduğu yeni binaya taşınılacaktır. kurumu ile Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü gibi kamu ar ge ve Otokar Otobüs Karasori AŞ. isimli firmanın Bilgisayar Destekli Tasarım Departmanı gibi özel ar ge kuruluşları yer almaktadır. Bahsi geçen araştırma alanlarında araştırma yapan kurum ve kuruluşlara hesaplama gücü, bellek ve veri iletimi kapasitelerindeki görkemli artışlar sonucu yaygınlığı artan süper bilgisayar teknolojileri sunularak hizmet UYBHM'de, nanoteknoloji, matematik, hesap lamalı kimya, moleküler fizik, akışkanlar mekaniği, mikro laboratuar ve bilgisayar simülasyonları, kuantum fiziği, iklim araştır maları, meteoroloji, hesaplamalı elektro manyetik ve 3 boyutlu paralel 'rendering' ve animasyon çalışmaları konusunda çalışmalar yürütülmektedir. UYBHM kaynaklarını kulla narak bu konularda çalışma yapan ve projeler yürüten kuruluşlar arasında, Bilkent Üni versitesi bünyesinde yer alana Ulusal Nano Araştırma Merkezi (UNAM), Bilkent Üniver sitesi, ODTÜ, İTÜ, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi gibi Türkiye'de bulunan pek çok öğretim 49 Röportaj: Ender GÜLER verilmektedir. UYBHM'de şu an kullanılan başlıca süper bilgisayar teknolojisi dağıtık bellekli hesaplamaya dayanan sunucu küme teknolojisidir (Distributed Memory Processing Cluster). Bu tür kümelerde, genellikle herkesçe bilinen mimarideki sunucular, çok yüksek bant genişliğine ve çok düşük gecikmeye sahip bir ağ teknolojisi kullanılarak biribirlerine bağlanırlar. Bu ağ teknolojisi, sunucular üzerindeki işlemcilerin biribirlerinin belleklerine sanki kendi belleklerine

50 ulaşıyormuşcasına erişimlerini sağlarlar (Remote Direct Memory Access RDMA). Yüksek başarımlı hesaplama alanında en yaygın kullanılan ve buna imkan veren ağ teknolojisi InfiniBand'tir. Dağıtık bellekli hesaplama yeteneğine sahip program yazmak için en sık kullanılan yöntem MPI (Message Passing Interface) programlamadır. MPI programlama genelde paralel program lama denilen programlama paradigmasının alt kümesi olarak adlandırılabilir. UYBHM'de her yaz, paralel programlama ve yüksek başarımlı hesaplama araştırma alanlarında, akademik, kamu ve özel arge kurum ve kuluşlarında yüksek başarımlı hesaplama konusunda farkındalığı arttırmak ve bu teknolojilerin kullanımının yaygınlaş masını sağlamak amacıyla çalıştaylar düzenlenmektedir. Düzenlenen çalıştaylar konusunda güncel bilgilerin takip etmek isteyenler adresine bakabilirler. UYBHM'de gelişen yeni yüksek başarımlı hesaplama teknolojilei de takip edilmektedir. Bunların en önemlilerinden biri olan GPGPU destekli hesaplama konusunda da hizmet verilmeye başlanmıştır. Toplamda 8 adet NVIDIA Tesla model GPU'dan oluşmuş Nar sunucu sistemiyle GPU kullanarak hesap lama yapmak isteyen kullanıcılarımızın isteklerine cevap vermekteyiz. Coğrafi bilgi sistemleri konusundaki yenilikler de UYBHM bünyesinde takip edilen ve uygulanmaya çalışılan teknolojiler arasın dadır. Bunun yanında yüksek başarımlı depolama ve arşivleme konusunda da hizmetler verilmektedir. Yüksek başarımlı hesaplama (kısaca YBH ya da İngilizcesiyle High Performance Computing ya da HPC) alanında kullanımı arttırmak ve lisans, yüksek lisans ile doktora öğrencilerinin bu alana yönlenmelerini sağlamak amacıyla 'Öğrenci Araştırma Desteği Programı' hayata geçirilmiştir. Bu sayede herhangi bir projede çalışmaksızın YBH kaynaklarına erişmek isteyen ve kendilerini bu konuda geliştirmek isteyen öğrencilere imkan tanınmaktadır. İlgilenen öğrenciler UYBHM ana sayfasından [1] bu konu ile ilgili bilgi edinebilirler. UYBHM faaliyetleriyle ilgili belirteceğim diğer bir alan ise Avrupa İleri Hesaplama Ortaklığı (Partnership for Advanced Computing in Europe PRACE)'nın kurucu üyeliğini yürütmektir. Bu kapsamda, Bilkent, Boğaziçi ve ULAKNET ile birlikte PRACE araştırma altyapısının geliştirilmesi ve bu altyapının kullanılarak Avrupa genelindeki araştırma cıların çalışmaları için kaynak sağlama hizmetleriyle ilgili işleri yürütmektedir. UYBHM hesaplama kaynaklarının bir kısmını, PRACE kapsamında Avrupa'lı araştırmacıların da kullanımına açılabilmesi için PRACE RI Grid'ine dahil edecektir. Herşey beklendiği 50 Röportaj: Ender GÜLER gibi gittiği taktirde, 2012 başında UYBHM kaynaklarının bir kısmı Avrupalı araştırma cıların hizmetine girmiş olacaktır. Kolayca tahmin edilebileceği gibi UYBHM ve faaliyet alanları konusunda söylenecek pek çok husus var. Özet olarak verdiğim bu bilgileri ve daha fazlasını UYBHM web sayfasından [2] inceleyebilirsiniz. Merkezinizde kullandığınız sistemlerde açık kaynak yazılımlar kullanılıyor mu? Bunların toplamdaki payı nedir? Merkezimizde hem YBH amaçlı kullanılan sistemlerde hem de günlük işlerin yürütülmesi için kullanılan sistemlerde açık kaynak yazılımlar kullanılıyor. Eğer şartlar çok zorlamıyorsa, tüm sunucu, iş istasyonu ve istemciler için hem işletim sistemi hem de bu işletim sistemlerinin üzerinde çalışan uygulamalar olarak açık kaynak yazılımlar kullanılıyor. Bu bağlamda bunların toplamdaki payı %99'dur. %1'lik kısım bina otomasyon ya da altyapısıyla ilgili özel bir cihazın üreticisinin açık kaynak yazılımları gör mezden gelerek ürettiği istisnai durumları kapsamaktadır. Pardus'u kullandınız mı? Kullandınızsa bir son kullanıcı olarak düşünceleriniz? Pardus'u kullandım ve her daim bilgisaya rımda olan Linux dağıtımlarından biridir.

51 Görsel olarak oldukça şık. Donanım tanıma konusunda da başarılı. Dilerim daha fazla insana ulaşır. Anadili Türkçe olan insanlar tarafından hazırlanan bir Linux sürümü olması Türkiye'de yaşayanlar için bulunmaz bir nimettir bence. Bu bağlamda ilköğretim okullarında ve liselerde kesinlikle öğretilmesi gereken işletim sistemi bu olmalıdır. Ülkemizde açık kaynak / Pardus kullanı mının yaygınlaşması sizce önemli mi? Neden? Kişisel görüşümdür:.. Bu yaygınlaşma kesinlikle çok önemli. Bunun nedeni açık kaynak ve özgür yazılımların yararlarının yaygınlaşması olacaktır. Bu noktada daha önce sorulan 'özgür yazılım konusunda ne düşünüyorsunuz?' şeklindeki soruda gir 51 Röportaj: Ender GÜLER mediğim bir kaç konuya değinmem gerekecek. Bence önemli olan iki neden var: 1 Özgür yazılımlar araştırmanın ve geliştirmenin önündeki engelleri kaldırırlar ve hatta gelişmeyi teşvik ederler. Bu tür yazılımları kullanarak gelişen gençler ileride daha üretken olacaklardır. 2 Bireysel olarak çoğu insan kapalı kaynak kodlu ürünleri korsan olarak kullanmaktadır. Bu herhangi bir şekilde bu yazılımların lisanslarıyla para kazanan firmaların ilgi alanına girmemektedir. Bu firmalar kamu kurum ve kuruluşları ile özel şirketlerle yaptıkları lisans anlaşmalarıyla para kazanmaktadırlar. Bu bağlamda, açık kaynak kodlu ve çoğu zaman ücretsiz yazılımlar kullanılarak çok daha az maliyetle ve yenilikçi yazılımlar kullanılması yerine çok çok pahallı kapalı kodlu, ticari yazılımlar kullanılarak ekonomik olarak büyük bir yük altına girilmektedir. Gerek devlet kurumlarında gerekse özel şirketlerde bu tür maliyetlerden kaçınılması için kesinlikle açık kaynak kodlu ve özgür yazılımların yaygınlaşması gerekmektedir. Devletin bu konuda yapacağı en uygun şey, ilköğretim okulları ve liselerde Linux işletim sisteminin ve açık kaynak kodlu yazılımların kullanımının zorunlu tutulması olacaktır diye düşünüyorum.

52 Ülkemizde ar ge'ye yeterli kaynak ayrılıyor mu? Ar ge'nin önündeki en büyük engel sizce nedir? Kişisel görüşümdür:.. Yurtdışıyla karşılaştı rıldığında ar ge'ye yeterli kaynak ayrılmadığı gözleniyor. Bence ar ge kısa vadede getiri beklemeden, araştırma ve geliştirme yapmaktır. Ar ge yapmak ya da bir ar ge birimi oluşturmak, üretim yapıp, ürünün satışıyla gelir elde etmek amacıyla fabrika kurmaya benzemez. Ar ge muhakkak ki belli bir amaca yönelik yapılır ancak edinilen bilgi her zaman bu amaca hizmet etmeyebilir ve daha sonra daha uygun bir konuyla ilişkili olarak kullanılabilir. Ar ge bu bağlamda, yapılan yatırımın getirisinin kısa vadede beklenmediği ekonomilerde, devletlerde ve şirketlerde yapılabilecek birşeydir. Bu düşünce çizgisini devam ettirecek olursak ar genin önündeki engel, ekonominin genel gidişatı ile kurum ve kuruluşların, ve hatta kişilerin genel gidişat içindeki konumlarıdır. Tabiri caizse hayat şartlarıdır ve refah seviyesindeki düşüklüktür. Türkiye'nin diğer ülkelerle teknoloji ala nında rekabet edebilmesi için üniver sitelere ne gibi görevler düşüyor? Yapılan çalışmalar neler/yeterli mi? Kişisel görüşümdür:.. Teknoloji alanında rekabet sadece teknik eğitimle yeterli olabilecek bir şey değil ne yazık ki. Eğitim kesinlikle gerekli bir şey. Ülkemizde çok değerli bilim adamları ve eğitimciler mevcut. Teknoloji alanındaki rekabet aslında diğer tüm alanlarda olduğu gibi üretime dayanmaktadır. Teknolojiyi donanımsal olarak ürettiğiniz ölçüde ve yazılımsal olarak bu donanımı kullanacak uygulamaları ürettiğiniz ölçüde rekabet sahası içinde yer alırsınız. Aksi taktirde teknolojiyi sadece kullanan olarak kalırsınız. Bu bağlamda bu sorunun cevabı değişik bir açıdan da olsa eğitim kurumlarıyla ilişkili ve tamamıyla ekonomik güce bağlı olmaktadır. Yani cevap uzun tartışmaların yapılabileceği ölçüde geniştir. Röportaj: Ender GÜLER dım alınmaktadır. Günün büyük kısmını bilgisayarlarla geçirmek bünyenizi nasıl etkiliyor? Çoğu zaman günde 10 saatten fazla bilgisayar başındayım. Kronikleşmeye başla yan sırt ve boyun ağrılarım var. Ancak mümkün olduğunca hareket etmeye çalışıyorum. Günde 2 km. kadar yürüyüş yapıyorum. Vakit yaratabilirsem spor yapmayı da düşünüyorum. Henüz vaktim olmadı :) Soruya ek olarak GRID hesaplama ile ala kalı ne gibi çalışmalar yapılıyor? Bu hangi soruya ek? UYBHM'de şu aşamada grid'le ilgili yapılan ve tek devam eden çalışma PRACE RI şeklinde kısaltılabilecek Avrupa İler Hesaplama Ortaklığı Araştırma Altyapısı gridine hesaplama kaynağı katkısı şeklindedir. Bu çalışma kapsamında ULAKNET'ten ağ bağlantısı konusunda yar 52 Süper bilgisayar diye tabir edilen bilgisa yarların özellikleri gözönüne alındığında, bu bilgisayarlarların ulusal güvenlikte kullanılma(hackerlere karşı veya gerçek bir savaş ortamında) oranı dünyada ve ülkemizde kullanılma olasılığı veya oranı nedir?