Karpal Tünel Sendromu Tedavisinde Splint, Splint ile Lokal Steroid Enjeksiyonu ve Cerrahinin Karşılaştırılması

Transkript

1 Orijinal Makale / Original Article 55 Karpal Tünel Sendromu Tedavisinde Splint, Splint ile Lokal Steroid Enjeksiyonu ve Cerrahinin Karşılaştırılması Comparison of Splinting, Splinting Plus Local Steroid Injection and Surgery in Carpal Tunnel Syndrome Treatment lker YA CI*, Halil UÇAN**, Lale YILMAZ***, F rat YA MURLU****, Dilek KESK N***, Hatice BODUR*** *Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Fiziksel T p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal, stanbul **Ankara Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon E itim ve Araflt rma Hastanesi 3. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Klini i, Ankara ***Ankara Numune E itim ve Araflt rma Hastanesi II. Fiziksel T p ve Rehabilitasyon Klini i ****Ankara Numune E itim ve Araflt rma Hastanesi III. Ortopedi ve Travmatoloji Klini i, Ankara Özet Summary Amaç: Bu çal flmada, karpal tünel sendromu (KTS) tedavisinde splint, splint ile lokal steroid enjeksiyonu ve cerrahinin k sa dönemdeki etkinliklerinin karfl laflt r lmas amaçland. Gereç ve Yöntem: Çal flmaya hafif veya orta dereceli, idiyopatik KTS'li 57 el al nd ve 23 ele splint, 23 ele splint ile enjeksiyon, 11 ele ise cerrahi uyguland. Hastalar, tedavi öncesi ve tedavi sonras 90. günde elektrofizyolojik ölçümler ve Boston Anketi (BA) ile de erlendirildi. Bulgular: BA, semptom fliddet (Sfi) skorunda, fonksiyonel kapasite (FK) skorunda, elektrofizyolojik parametrelerden; median motor sinir distal latans, bilek seviyesinde median motor sinir bileflik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplitüdü, dirsek seviyesinde median motor sinir BKAP amplitüdü, ikinci parmak bilek segmenti median duyusal sinir iletim h z, ikinci parmak bilek segmenti median sinir duyusal aksiyon potansiyeli amplitüdü ölçümlerinde tüm tedavi gruplar nda anlaml iyileflme saptand (p<0,05). Ancak hiçbir tedavi yönteminin di erine üstünlük sa lamad görüldü (p>0,05). Bununla birlikte Sfi'de 90. günde splint ve splint ile enjeksiyon yönteminin cerrahi grubuna göre, FK'de ise splint ile enjeksiyon grubu, splint ve cerrahi grubuna göre istatistik olarak daha iyi bulundu (p<0,05). Median duyusal sinir avuç içi-bilek segmenti iletim h z nda, tüm gruplarda h z anlaml olarak art yorken (p<0,05), cerrahinin di er iki gruba göre daha fazla art fl sa lad saptand. (p<0,05). Cerrahi yap lan bir hastada kompleks bölgesel a r sendromu, bir hastada ise a r l skar dokusu oluflumu gözlendi. Di er iki grupta ise herhangi bir komplikasyon geliflmedi. Sonuç: Hafif veya orta dereceli KTS tedavisinde konservatif yöntemler k - sa dönemde cerrahi ile k yaslanabilir iyileflme sa lamaktad r. Tek bafl na splint kullanmak semptomlar azaltmada etkin bir tedavidir, splint ile birlikte lokal steroid enjeksiyonu fonksiyonel iyileflmeyi artt rmaktad r. Türk Fiz T p Rehab Derg 2006;52(2):55-60 Anahtar Kelimeler: Karpal tünel sendromu, splint, lokal steroid enjeksiyonu, cerrahi Objective: This study was designed to compare the short term efficacy of splinting, splinting plus local steroid injection and surgery in mild or moderate idiopathic carpal tunnel syndrome (CTS) treatment. Materials and Methods: Fifty-seven hands were divided into three groups in which 23 hands were splinted, 23 hands were splinted and one time steroid injection was applied, and 11 hands were operated. The patients were evaluated before and 90 days after treatment with electrophysiological studies and Boston Questionnaire (BQ). Results: In BQ symptom severity (SS) and functional capacity (FC) scores, median motor nerve distal latency, median motor nerve compound muscle action potential amplitude at wrist, and ankle, median sensorial nerve velocity at 2nd digit-wrist segment, and median sensorial nerve action potential amplitude at 2nd digit-wrist segment measures statistically significant improvements were found in both of three methods (p<0.05). None of the treatment methods was found superior (p>0.05). However the SS score of splinting and splinting plus injection were statistically lower than surgery at 90th day and the FC score of splinting plus injection was lower than splinting and surgery. In median sensorial nerve velocity at palm-wrist segment all treatments were increased the velocity (p<0.05), but surgery was found as superior than the others (p<0.05). In two hands of surgery group complications were observed, which one of them was painful scar formation and the other was complex regional pain syndrome. There were no complications in conservative treatment groups. Conclusion: Conservative treatments provide comparable recovery to surgery in short term. Splinting alone is an effective method for reducing the symptoms and local steroid injection together with splinting improve functional healing. Key Words: Carpal tunnel syndrome, splinting, local steroid injection, surgery Yaz flma Adresi: Dr. lker Ya c, Menekfle Sokak 20/11, Bostanc - stanbul Telefon: , Faks: E-posta: drilkery@yahoo.com Kabul Tarihi: May s 2006

2 56 Türk Fiz T p Rehab Derg 2006;52(2):55-60 Girifl Karpal tünel sendromu (KTS), toplumda %0,1 s kl nda görülen önemli bir sa l k problemidir (1). KTS tedavi yöntemleri üzerinde son y llarda giderek artan bir tart flma mevcutsa da, cerrahi tedavi en etkin yöntem olarak bilinmektedir. Bununla birlikte klinisyenler splintleme, lokal steroid enjeksiyonu, çeflitli fizik tedavi ajanlar, oral piridoksin gibi daha az invaziv veya konservatif tedavileri gelifltirme çabas içindedirler. Literatürde konservatif ve cerrahi tedavi yöntemlerinin etkinliklerini tek tek de erlendiren pek çok çal flma bulunmaktad r. Bu çal flmalarda hem cerrahi hem de konservatif tedaviler ile baflar l sonuçlar elde edilmifltir (2-10). Bu yöntemlerin birbirleri ile karfl laflt r ld çal flmalar ise nispeten daha azd r. En yayg n olarak kullan lan konservatif yöntemler olan splint kullan m ve lokal steroid enjeksiyonunun cerrahi ile tek bir çal flma içerisinde karfl laflt r ld bir çal flmaya rastlanmam flt r. Biz bu çal flmada hafif veya orta dereceli idiyopatik KTS tedavisinde aç k karpal tünel serbestlefltirmesi (AKTS), splint (S), splint ve lokal steroid enjeksiyonun birlikte kullan m (SLSE) yöntemlerinin etkinliklerini ve birbirlerine olan üstünlüklerini göstermeyi amaçlad k. Gereç ve Yöntem Kas m 2002-Haziran 2003 tarihleri aras nda Ankara Numune E itim ve Araflt rma Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Poliklini i'nde KTS ön tan s konulan hastalar çal flmaya al nmak üzere de erlendirildi. Hastalara American Association of Electrodiagnostic Medicine önerilerine göre elektronöromiyografi (ENMG) uygulanarak KTS tan s konuldu ve KTS hafif, orta ve a r olarak derecelendirildi (11). Çal flmaya semptomlar en az 6 ayd r devam eden, en az ilkokul mezunu, hafif veya orta derecede KTS olan olgular al nd. diyopatik olgular n elde edilmesi için diabetes mellitus ve tiroid bozukluklar gibi metabolik hastal klar olanlar, etiyolojide distal radius fraktürü gibi travma hikayesi bulunanlar, konnektif doku hastal olanlar, servikal dejeneratif disk hastal ve fibromiyalji gibi tedavi sonucunu etkileyebilecek hastal olanlar, daha önce KTS tedavisi uygulananlar çal flmaya al nmad lar. Ayr ca muayenesinde tenar atrofisi olan hastalar ileri derecede KTS kabul edilerek çal flma d fl b rak ld lar. Hastalar n demografik verileri kaydedildi. Araba kullan m, dikifl dikme, örgü örme, bahçe iflleri, temizlik iflleri, bilgisayar veya daktilo kullan m, müzik aleti çalma, vibratuar alet kullan m gibi tekrarlay c hareket öyküsü olup olmad sorguland ve hastalar S, SLSE, AKTS olmak üzere üç tedavi grubuna randomize edildi. Takip Kriterleri Hastalar, tedavi öncesi ve tedaviden 90 gün sonra fizik muayene, ENMG ve Boston Anketi (BA) ile de erlendirildi. Tedavi takip parametreleri olarak; BA, ENMG ve hasta memnuniyeti kullan ld. ENMG: ENMG çal flmalar hasta supin pozisyonunda yatarken, 25ºC oda s s nda, Nihon Kohden Neuropack 2000 ENMG cihaz ile yap ld. El s s n n en az 34ºC olmas sa land. Sinir iletim çal flmalar nda, KTS tan s için median motor sinir distal latans (DL), median motor sinir iletim h z (M H), bilek seviyesinde median motor sinir birleflik kas aksiyon potansiyeli (BKAP) amplitüdü, dirsek seviyesinde median motor sinir BKAP amplitüdü, ikinci parmak bilek segmenti median sinir duyusal iletim h z (D H), avuç içi-bilek segmenti median D H, ikinci parmak bilek segmenti median sinir duyusal aksiyon potansiyeli (DAP) amplitüdü, avuç içi-bilek segmenti median sinir DAP amplitüdü ile ayn ekstremitenin beflinci parmak bilek segmenti ulnar D H ve DAP amplitüdü ölçüldü. KTS fliddeti elektrodiagnostik olarak afla daki kriterlere göre s n fland r ld (11). 1-Hafif KTS: Duyusal veya mikst DL'da (ortodromik, antidromik veya palmar) uzama (mutlak ya da göreceli) ve/veya DAP amplitüdünde düflüklük. 2-Orta KTS: Yukar daki bulgulara ek olarak median motor DL'da uzama 3-A r KTS: Median motor ve duyusal latanslarda uzamayla birlikte duyusal veya miks aksiyon potansiyellerinin al namay fl veya düflük amplitüdlü ya da al namayan BKAP. ne EMG'de s kl kla fibrilasyonlar, tam kas da seyrelmeler ve motor ünite potansiyellerinde de ifliklikler izlenmesi. Boston Anketi: BA, hastal a özgü bir ankettir. Semptom fliddet (Sfi) ve fonksiyonel kapasiteyi (FK) de erlendiren iki skaladan oluflmaktad r (12). Anketin Türkçe geçerlik ve güvenirli i mevcuttur (13) ve çeflitli çal flmalarda tedavi etkinli inin de erlendirilmesinde kullan lmas önerilmektedir (14,15). Hasta memnuniyeti: Hasta memnuniyeti; tam (5), oldukça (4), orta (3), az (2) memnun olma ve hiç memnun olmamadan (1) oluflan 5 maddelik bir skalad r. Tedavilerin Uygulama Yöntemleri Splint: El bile inin pronasyon ve supinasyonuna izin verirken fleksiyon, ekstansiyon ve deviasyonuna izin vermeyecek, nötral pozisyonlu ve volar destekli splint kullan ld. Hastalara splintlerini 3 ay süre ile özellikle geceleri ve mümkün oldu unda gündüzleri de takmalar önerildi. Splint ile lokal steroid enjeksiyonu: Lokal enjeksiyon preparat olarak 20 mg triamsinolon asetonid ile 1 ml lidokain kar fl m kullan ld. Sterilizasyon sonras 23 gauge i ne ile palmaris longus tendonunun hemen ulnar taraf na proksimalden 60 derece aç ile girildi. ne distale do ru ilerletilerek tünele ulafl ld (16). Mayi zerk edildi ve enjeksiyon sonras nda el bile i splintlendi. Hastalara splintlerini 3 ay süre ile özellikle geceleri ve mümkün oldu- unda gündüzleri de takmalar önerildi. Cerrahi: Tüm hastalara ayn cerrah taraf ndan AKTS uyguland. Lokal anestezi alt nda, fleksör retinakulumu tam olarak aç a ç karabilecek ve median sinirin palmar kutanöz dal na zarar vermeyecek flekilde bir insizyon yap ld. nsizyondan sonra transvers karpal ligament kesildi ve kanama kontrolü yap ld ktan sonra cilt kapat ld. statistiksel analiz için SPSS 10.0 paket program kullan ld. Hastalar n demografik ve klinik özellikleri tan mlay c istatistikler ile analiz edildi. Tedavi tipinin tedavi parametreleri üzerindeki etkinli ini belirlemek amac ile 3x2 faktörlü son faktörde tekrar ölçümlü varyans analizi tekni i uyguland. Tedavi takip parametrelerinde tedavi tipine göre bir farkl l k saptan r ise, farkl l n hangi grup ya da gruplardan kaynakland n belirlemek amac yla tedavi öncesi ve tedavi sonras döneme iliflkin çoklu karfl laflt rma tekni i olan Tukey HSD uyguland. Tedavi memnuniyetleri d fl nda tüm de iflkenler, ortalama±standart sapma olarak verildi. p<0,05 de eri istatistik olarak anlaml kabul edildi. Bulgular ENMG laboratuvar m zda KTS ön tan s ile incelenen 160 hastan n 109'unda de iflik derecelerde KTS saptan rken, bir hastada polinöropati, bir hastada ulnar nöropati saptand, 49 hastan n

3 Türk Fiz T p Rehab Derg 2006;52(2): ENMG'si ise normal olarak de erlendirildi. Çal flmaya al nma kriterlerine uyan 67 el 3 gruba randomize edildi. Çal flmaya al nan 4 hasta opere olmay kabul etmedi, 5 hasta kontrollere gelmedi, 1 hasta ise çal flmaya al nd ktan sonra romatoid artrit tan s konarak çal flma d fl b rak ld. Çal flma 23 ele S, 23 ele SLSE, 11 ele AKTS uygulanan toplam 57 el ile tamamland. Tedavi gruplar aras nda yafl ortalamalar, semptom süreleri aç s ndan istatistik olarak anlaml bir fark saptanmad (s ras yla p=0,976, p=0,22). Çal flmay tamamlayan hastalar n demografik verileri Tablo 1'de özetlenmifltir. Sfi skorunda; tüm tedavi gruplar nda, tedavi öncesi ve sonras de erler aras nda istatistik olarak anlaml farkl l k bulundu (F=286,389; p=0,000). Tüm tedavi yöntemlerinde hastalar n Sfi skorlar nda anlaml düzelme oldu, fakat tedavi öncesi ve sonras nda ölçülen Sfi skorlar ndaki bu de iflim yönünden herhangi bir tedavi yöntemi di erine üstün bulunmad (F=0,429; p=0,654). Öte yandan, tedavi yöntemleri aras nda Sfi skorlar aç s ndan istatistik olarak anlaml fark saptand (F=5,559; p=0,006). Bu farkl l n nereden ve ne zaman kaynakland n belirlemek amac yla tedavi öncesi ve tedavi sonras döneme iliflkin, çoklu karfl laflt rma tekni i olan Tukey HSD uyguland. Buna göre, tedavi öncesi dönemde farkl tedavi gruplar na rasgele olarak atanan hastalar n Sfi skorlar aras nda anlaml bir fark bulunmad. Tedavi sonras dönemde ise fis skorlar n n tedavinin tipine ba l olarak farkl - l klar gösterdi i, bu farkl l klar n ise S ile AKTS grubu aras nda (p=0,007) ve SLSE ile AKTS grubu aras nda (p=0,011) oldu u bulundu. fiekil 1'de görüldü ü gibi, her üç tedavi de Sfi skorunu azaltmakta, bununla birlikte tedavi sonras de erlerde cerrahi grubunda Sfi skoru di er iki tedaviye göre daha yüksek olarak izlenmektedir. Yani cerrahi grubunun tedavi sonras semptomlar di er iki gruba göre daha fliddetlidir. FK skorunda; tüm tedavi gruplar nda tedavi öncesi ve sonras de erler aras nda istatistik olarak anlaml farkl l k bulundu (F=141,89; p=0,000). Tüm tedavi yöntemlerinde hastalar n FK skorlar nda anlaml düzelme oldu u, fakat tedavi öncesi ve sonras nda ölçülen FK skorlar ndaki bu azalma oran aç s ndan herhangi bir tedavi yönteminin di erine üstün olmad bulundu (F=0,005; p=0,995). Di er taraftan, tedavi yöntemleri aras nda FK skorlar aç s ndan istatistik olarak anlaml fark saptand (F=6,135; p=0,004). Gruplar aras ndaki bu farkl l k tedavi öncesine veya sonras na ait olabilirdi. Bu farkl l n hangi tedavi grubundan ve ne zaman kaynakland n belirlemek amac yla tedavi öncesi ve tedavi sonras dönem FK skorlar Tukey HSD ile analiz edildi. Buna göre, tedavi öncesi dönemde gruplar n FK skorlar aras nda bir fark bulunmad, tedavi sonras dönemde ise FK skoru tedavinin tipine ba l olarak farkl l klar gösterdi i görüldü. Bu farkl l klar n ise SLSE grubu ile S grubu aras nda (p=0,03) ve yine SLSE grubu ile AKTS grubu aras nda (p=0,001) oldu u bulundu. Sonuç olarak her üç tedavi grubunda FK skorunu azaltt -, azalma oranlar aç s ndan üç grup aras nda bir fark olmad, bununla birlikte tedavi sonras FK skorunun SLSE grubunda di- er iki tedaviye göre daha düflük oldu u bulundu (fiekil 2). ENMG parametrelerinden; median motor sinir DL, bilek seviyesinde median motor sinir BKAP amplitüdü, dirsek seviyesinde median motor sinir BKAP amplitüdü, ikinci parmak bilek segmenti median duyusal sinir H ve avuç içi-bilek segmenti DAP amplitüdü ölçümlerinde tüm tedavi tiplerinde tedavi öncesine göre tedavi sonras nda anlaml düzelmeler saptand (s ras yla F=62,749; p=0,000, F=8,283; p=0,006, F=9,733; p=0,003, F=58,129; p=0,000, F=3,442; p=0,039) ancak bu parametrelerin hiçbirinde bir tedavi di erine üstünlük sa lam yordu (s ras yla F=1,415; p=0,252, F=0,682; p=0,510, F=0,812; p=0,449, F=0,686; p=0,508, F=0,009; p=0,926) (Tablo 2). Median motor sinir H ve median duyusal sinir 2. parmak-bilek segmenti DAP ölçümlerinde, tedavi öncesi ve sonras de erler analiz edildi inde gruplar aras nda bir farkl l k saptanmad (s - ras yla F=0,826; p=0,443, F=0,663; p=0,519). Tüm tedavi gruplar nda 3. ayda bu iki parametrede anlaml de ifliklik saptanmad (F=2,432; p=0,125, F=0,952; p=0,334). Tedavi öncesi ve tedavi sonras de erler karfl laflt r ld nda, tüm gruplarda avuç içi-bilek segmenti duyusal H'da anlaml art fl mevcut idi (F=46,005; p=0,000). Ancak AKTS grubunda bu parametrenin, S ve SLSE grubuna göre daha fazla artt saptand (F=4,446; p=0,016) (Tablo 2 ve fiekil 3). Tablo 1: Tedavi gruplar na göre demografik veriler TEDAV T P Yafl (y l) Cinsiyet (kad n/erkek) Semptom Süresi (ay) S 44,50±7,24 (32-45) 22/1 15,26±7,19 SLSE 44,46±8,52 (27-56) 22/1 19,13±11,72 AKTS 45,27±13,19 (28-66) 10/1 21,18±11,26 p de eri 0,976 0,22 S: Splint, SLSE: Splint ve lokal steroid enjeksiyonun birlikte kullan m, AKTS: Aç k karpal tünel serbestlefltirmesi Sfi Skoru 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Tüm gruplar için de iflim: p=0,000, gruplar n de iflim aç s ndan birbirlerine üstünlü ü: p=0,654 Tedavi sonu de erlerde gruplar aras istatistiksel fark: S-AKTS aras nda (p=0,006) ve SLSE-AKTS aras nda (p=0,007) 3,09 2,66 2,27 1,86 1,39 1,41 S Tedavi öncesi Sfi skoru SLE AKTS Tedavi sonras Sfi skoru fiekil 1. Tedavilerin semptom fliddet skoruna olan etkileri FK Skoru 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Tüm gruplar için de iflim: p=0,000, gruplar n de iflim aç s ndan birbirlerine üstünlü ü: p=0,995 Tedavi sonu de erlerde gruplar aras istatistiksel fark: SLSE-S aras nda (p=0,03) ve SLSE-AKTS aras nda (p=0,001) 2,47 S 1,6 fiekil 2. Tedavilerin fonksiyonel kapasite skoruna olan etkileri 2,19 Tedavi öncesi FK skoru 1,32 SLSE 2,7 1,85 AKTS Tedavi sonras FK skoru

4 58 Türk Fiz T p Rehab Derg 2006;52(2):55-60 Hastalar n tedavi sonras ENMG'leri, klini imiz elektrofizyoloji laboratuvar nda kulland m z referans de erlere göre normal veya KTS olarak ikiye ayr ld. Buna göre 3 tedavi grubunda tedavi sonras elektrofizyolojik olarak tamamen iyileflen ellerin say lar ; S grubunda 8/23 (%34,7), SLSE grubunda 10/23 (%43,5), AKTS grubunda 4/11 (%36,4), toplamda ise 22/57 (%38,6) olarak bulundu. Hastalar n tedavi sonras memnuniyetleri sorguland nda; S grubundaki 23 elin 2'sinde çok, 14'ünde oldukça, 7'sinde ise orta derecede (ortanca=4), SLSE grubundaki 23 elin 15'inde çok, 8'inde oldukça (ortanca=5), AKTS grubundaki 11 elin 2'sinde çok, 3'ünde oldukça, 3'ünde orta, 2'sinde az memnuniyet saptand, 1 hasta ise tedaviden hiç memnun kalmad n belirtti (ortanca=3) (Tablo 3). AKTS grubundaki 11 hastan n ikisinde tedaviye ait komplikasyon gözlendi. Birinci hastan n cerrahi sonras 90. günde yap lan kontrolünde operasyon skar nda afl r a r s mevcuttu. Elektrofizyolojik olarak düzelmenin saptand hastan n Sfi ve FK skorlar nda bir düzelme olmam flt. Hasta AKTS komplikasyonlar ndan biri olan a r l skar dokusu oluflumu olarak de erlendirildi. Di er hastada ise 90. gün kontrolünde yap lan muayenede sol el dorsalinde ve parmaklarda ödem, terleme art fl fark edildi ve el bile i muayenesi a r l idi. Ön-arka el grafisinde karpal kemiklerde benekli osteoporoz saptanan hastada, çekilen üç fazl kemik sintigrafisinde sol el eklemlerinde ve el bile inde aktivite art fl saptand ve AKTS sonras nadir bir komplikasyon olan kompleks bölgesel a r sendromu tan s kondu. Tart flma KTS tedavisi, fiziksel t p ve rehabilitasyon, romatoloji ve el cerrahisi araflt rmac lar n n en çok ilgilendi i konulardan birisidir. Tablo 2: Tedavi takip parametrelerinin tedavi öncesi ve 90. gün ortalama de erleri ile istatistik sonuçlar Parametre Tedavi Tedavi öncesi 90. gün Tedavi öncesi ve De iflim aç s ndan grubu ortalama±ss ortalama±ss sonras de iflim gruplar aras üstünlük Median motor sinir S 4,14±0,99 3,64±0,59 F=62,749 F=1,415 DL SLSE 4,13±0,65 3,52±0,47 AKTS 4,49±0,55 3,63±0,47 p=0,000 p=0,252 Median motor sinir S 55,42±4,69 55,98±3,25 F=2,432 F=0,826 H SLSE 56,64±4,8 56,59±4,37 AKTS 53,84±2,22 56,49±3,6 p=0,125 p=0,443 Median motor sinir BKAP S 9,57±4,99 11,85±2,55 F=8,283 F=0,682 amplitüdü bilek SLSE 8,78±3,3 9,65±3,01 AKTS 8,12±2,59 10,25±3,94 p=0,006 p=0,510 Median motor sinir BKAP S 8,80±4,87 11,04±2,67 F=9,733 F=0,812 amplitüdü dirsek SLSE 8,08±3,25 8,93±2,82 AKTS 7,31±2,18 9,57±3,61 p=0,003 p=0, parmak-bilek S 35,36±5,95 38,94±4,97 F=58,129 F=0,686 duyusal H SLSE 34,13±4,35 39,03±3,92 AKTS 33,47±6,82 38,33±4,35 p=0,000 p=0,508 Avuç içi-bilek S 27,26±5,3 29,6±7,16 F=46,005 F=4,446 duyusal H SLSE 26,35±4,12 31,57±4,33 AKTS 23,98±4,28 32,20±4,17 p=0,000 p=0, parmak-bilek S 19±13,41 21,54±17,75 F=0,952 F=0,663 DAP amplitüdü SLSE 16,03±9,07 16,94±7,13 AKTS 17,46±16,32 19,22±11,55 p=0,334 p=0,519 Avuç içi-bilek DAP S 58,49±47,41 59,31±38,77 F=3,442 F=0,009 amplitüdü SLSE 65,05±55,58 72,61±41,54 AKTS 39,04±30,89 28,83±19,26 p=0,039 p=0,926 BA fonksiyonel S 2,47±0,65 1,60±0,2 F=141,89 F=0,005 kapasite skoru SLSE 2,19±0,51 1,32±0,33 AKTS 2,7±0,62 1,85±0,63 p=0,000 p=0,995 BA semptom fliddeti skoru S 2,66±0,35 1,39±0,37 F=286,389 F=0,429 SLSE 2,79±0,63 1,41±0,32 AKTS 3,09±0,5 1,86±0,6 p=0,000 p=0,654 S: Splint, SLSE: Splint ve lokal steroid enjeksiyonun birlikte kullan m, AKTS: Aç k karpal tünel serbestlefltirmesi, DL: Distal latans, H: letim h z, BKAP: Bileflik kas aksiyon potansiyeli, DAP: Duyusal aksiyon potansiyeli, BA: Baston Anketi

5 Türk Fiz T p Rehab Derg 2006;52(2): Konservatif yöntemlerden lokal steroid enjeksiyonunun etkinli ini irdeleyen pek çok çal flma mevcuttur, ancak etkinli i hakk nda çeliflkili sonuçlar bildirilmektedir. Çal flmalar aras nda izlem parametreleri, enjeksiyon yöntemleri, kullan lan steroidin cinsi ve dozu, yap lan enjeksiyon say s aç lar ndan farkl l klar mevcuttur. Dammers ve ark. (8) randomize, çift kör, plasebo kontrollü çal flmalar nda 40 mg metil prednizolon ve 10 mg lidokain enjeksiyonunu, tek bafl na 10 mg lidokain enjeksiyonu ile karfl laflt rm fllar, 1. ayda iyileflme oranlar n s ras ile %77 ve %20 olarak bildirmifllerdir. Birinci y lda ise etkinli in azald n, ancak uzun dönemde bile olumlu sonuçlar oldu undan steroid enjeksiyonunun cerrahiden önce düflünülmesi gerekti ini önermifllerdir. Girlanda ve ark. (17) 27 ele 15 mg prednisolon, 26 ele ise salin solüsyonu uygulam fllard r. Steroid enjeksiyonu ile k sa dönemde yaln zca %8 elde yan t al namad n, 6. ayda yan t al nanlar n %50'sinin 18. ayda ise %90' n n kötüleflti ini bildirmifllerdir. Özdo an ve Yaz - c (9) intramüsküler steroid enjeksiyonu, lokal steroid enjeksiyonu ve plasebo gruplar n karfl laflt rm fl; 1. ay sonunda yaln zca lokal steroid grubunda anlaml iyileflme saptam fllar, ay sonra ise lokal steroid yap lan grubun %22'sinde semptomlar n tekrarlamad n bildirmifllerdir. Giannini ve ark. (7) ise 40 mg triamsinolon asetonid ile tedavi ettikleri hastalar 45 gün ve 6 ay sonra de erlendirmifl, izlem süresi sonunda %35 tam iyileflme, %58 k smi iyileflme bildirmifllerdir. Ayhan-Ard ç ve Erdem (6) lokal steroid enjeksiyonun klinik semptomlar ve ENMG üzerinde uzun dönem etkisini inceledikleri çal flmalar nda 1 y lda tam veya k smi semptomatik iyileflme oran n %84,4, motor sinir iletideki geliflme oran n %62,6, duyusal iletideki geliflme oran n %62,5 olarak bulmufllard r. Steroid enjeksiyonunun uzun dönem etkinli ini de erlendiren bir di er çal flmada, Agarwal ve ark. (18) 48 hastaya tek doz lokal steroid enjeksiyonu uygulam fllard r. Üçüncü ayda hastlar n %93,7'sinde anlaml geliflme oldu unu, bu hastalar n sekizinde 1. y lda semptomlar n tekrarlad n, %79 hastada ise 1. y l sonunda semptomlarda gerilemenin devam etti ini bildirmifllerdir. Bile in nötral pozisyonda splintlenmesindeki amaç, nötral pozisyonda karpal tünel hacminin art r lmas ve median sinir üzerindeki bas nc n azalt lmas d r (19). Kruger ve ark. (4) el bile inin Tüm gruplar için de iflim: p=0,000, gruplar n de iflim aç s ndan birbirlerine üstünlü ü: p=0,016 27,26 29,6 26,31 31,57 32,2 23,98 S SLSE AKTS Tedavi öncesi avuç içi-bilek D H Tedavi sonras avuç içi-bilek D H fiekil 3. Tedavilerin avuç içi-bilek duyu iletim h z üzerine etkileri nötral aç da splintlenmesinin 105 hastan n %67'sinde semptomlar azaltt n, ENMG'de motor distal latansta istatistik olarak anlaml azalman n oldu unu ve e er splint semptomlar n bafllang - c ndan itibaren 3 ay içinde kullan l rsa etkinin en fazla oldu unu bildirmifllerdir. Manente ve ark. (5) kontrollü çal flmalar nda 83 hastaya 4 hafta boyunca splint uygulam fllar, 4 hafta sonra kontrol grubuna göre BA skorlar nda istatistik olarak anlaml düzelme saptam fllard r. Burke ve ark. (20) splintlemenin optimal aç s n bulmak için yapt klar çal flmalar nda el bile ini 20 derece ekstansiyonda ve nötral aç da splintlemeyi karfl laflt rm fllar; nötral aç da splintlemenin semptomlar daha fazla giderdi ini göstermifllerdir. Ayr ca Kruger ve ark. (4)'ndan farkl olarak semptomatik iyileflmeyi semptom süresi ile iliflkili bulmam fllard r. Literatürde KTS tedavisinde bir tedavi yöntemini kontrol grubu ile karfl laflt ran çal flmalar oldukça fazla iken, iki tedavi yöntemini k yaslayan çal flmalar daha nadirdir. Demirci ve ark. (21) AKTS ile lokal steroid enjeksiyonunu karfl laflt rm fllar; 3 ayl k sonuçlarda enjeksiyonun AKTS ile benzer etkide oldu unu, 6 ayl k sonuçlarda ise enjeksiyon grubunda kötüleflmenin oldu unu ve lokal steroidin etkinli inin geçici oldu unu bildirmifllerdir. Hui ve ark. (22) yapt klar tek kör, randomize, kontrollü çal flmalar nda cerrahi ve steroid enjeksiyonu yöntemlerini karfl laflt rm fl, cerrahi dekompresyonun 20. hafta sonunda enjeksiyona göre daha iyi ve klinik iyileflme sa lad n ancak kavrama gücü aç s ndan enjeksiyonun daha baflar l oldu unu bildirmifllerdir. Benzer bir çal flmada, Ly-pen ve ark. (23) yine steroid enjeksiyonu ile cerrahinin karfl laflt rm fllard r. Yan t oranlar n enjeksiyon ve cerrahi için s ras yla; 3. ayda %94 ve %75, 6. ayda %85,5 ve %76.3, 12. ayda %69,9 ve %75 olarak bulmufllard r. Otörler lokal steroid enjeksiyonunun k sa dönemde daha iyi semptomatik tedavi sa lad n, 1. y lda ise cerrahi kadar etkin oldu unu bildirmifllerdir. Gerittsen ve ark. (24) ise yapt klar çal flmada splintleme ve cerrahiyi karfl - laflt rm fllar; k sa ve uzun dönemde cerrahinin splintlemeye karfl tüm takip parametrelerinde üstün oldu unu bildirmifllerdir. KTS tedavisinde kullan lan yöntemin etkinli inin hangi parametreler ile takip edilece i çok önemli ve çal flma sonuçlar n etkileyebilecek bir faktördür. ENMG, KTS teflhisinde en duyarl yöntem olmas n n yan s ra, baz otörlerce hem teflhis hem takipte kullan lmaktad r (25,26). Ço u araflt rmac ise tedavi sonras klinik durumun veya hasta memnuniyetinin ENMG ile zay f ba lant s oldu unu düflünmektedir (27,28). Skar dokusu hassasiyeti, nöroma oluflumu gibi cerrahi komplikasyonlar sinir iletim çal flmalar n etkilememekle birlikte hastan n klini ini olumsuz etkilemektedir (14). Bu nedenlerden ötürü KTS tedavisi izleminde kullan lmak üzere semptomlar ve fonksiyonel durumu de erlendiren baz anketler gelifltirilmifltir. Biz de çal flmam zda tedavinin etkinli ini de erlendirirken, elektrodiagnostik yöntemlerin yan s ra BA ve hasta memnuniyetini kullanmay tercih ettik. Gerçekten de AKTS grubunda komplikasyon geliflen iki hastan n elektrodiagnostik çal flmalar nda belirgin düzelme saptan rken, bu hastalarda semptomatik iyileflme sa lanamad n ve bunun da BA'ya yans d n gördük. Tablo 3. Tedavi gruplar na göre memnuniyetin da l m Hiç Az Orta Oldukça Çok Toplam S SLSE AKTS S: Splint, SLSE: Splint ve lokal steroid enjeksiyonun birlikte kullan m, AKTS: Aç k karpal tünel serbestlefltirmesi

6 60 Türk Fiz T p Rehab Derg 2006;52(2):55-60 Çal flmam zda, her üç tedavinin de semptomlar iyilefltirmede etkili oldu unu ve herhangi bir tedavi tipinin semptomatik iyileflmede bir di erine üstün olmad n gördük. Ancak gruplar aras nda Sfi skorlar nda tedavi öncesi istatistiksel olarak anlaml fark yokken, tedavi sonras nda S ve SLSE grubundaki skorlar n AKTS grubuna göre istatistik olarak daha düflük oldu unu bulduk. Tedavi sonras AKTS grubunda semptomlar n daha fliddetli seyretmesinin, hastalar n tedavi memnuniyetlerine de yans d - n saptad k. FK skoruna göre her üç tedavi de fonksiyonel kapasiteyi art r yorken, tedavilerin etkinlik olarak birbirlerine bir üstünlük sa lamad n saptad k. Ancak tedavi sonras FK skorunda SLSE grubunun di er iki gruba oranla daha düflük de erlere sahip oldu unu gözlemledik. ENMG parametrelerinde ise tüm tedavi tiplerinde anlaml düzelmeler saptad k. Avuç içi-bilek segmenti duyusal iletim h z haricindeki ENMG parametrelerinde, herhangi bir tedavi yöntemi di erine üstünlük sa lam yordu. Çal flmam zda AKTS yönteminin tek üstünlü ü, avuç içi-bilek segmenti duyusal iletim h z nda di er iki tedaviye göre daha iyi iyilefltirici etkisinin olmas idi. Literatürdeki çeliflkili sonuçlara ra men öne ç kan görüfl; konservatif yöntemlerin en az ndan k sa dönemde cerrahi yöntemler kadar etkin semptomatik iyileflme sa layabilece idir. Bizim çal flmam zda konservatif tedavilerin en az cerrahi kadar baflar l olarak bulunmas Demirci ve ark. (21)'n n, ve Ly-Pen ve ark. (23)'n n çal flmalar n n k sa dönem sonuçlar ile uyumludur. Gerittsen ve ark. (24) ile Hui ve ark. (28)'n n çal flmalar nda ise cerrahi, k sa ve uzun dönemde üstün olarak ç kt ndan bizim sonuçlar m z ile uyumsuz olarak bulunmufltur. Burada önemli olan nokta, bizim çal flmam z n hafif-orta derece, idiopatik KTS'li hastalar üzerinde yap lm fl olmas d r. Ayr ca güçlü çal flma d fl tutulma kriterleri kullan larak KTS d fl di er faktörlerin fonksiyonel ve semptomatik durum üzerine olan etkileri en aza indirilmeye çal fl lm flt r. Çal flmalar aras ndaki çeliflkili sonuçlar n nedeni bu gibi metodolojik farkl l klardan kaynaklan yor olabilir. Sonuç olarak hafif veya orta dereceli KTS tedavisinde konservatif yöntemler k sa dönemde cerrahi ile k yaslanabilir, hatta daha iyi düzelme sa lamaktad r. Tek bafl na splint kullan m etkin bir tedavi yöntemi olarak bulunmufltur. Lokal steroid enjeksiyonunun splint kullan m na eklenmesi fonksiyonel ve semptomatik iyileflmeyi art - rabilir. Ancak bu sonuçlar 3 ayl k k sa dönemi yans tmaktad r. Tedavi yöntemlerinin uzun dönemdeki etkinlikleri farkl olabilir. Tedavi yöntemlerinin etkinliklerini uzun dönemde karfl laflt ran çal flmalar n yap lmas konu üzerindeki çeliflkileri ayd nlatacakt r. Kaynaklar 1. Stevens JC, Sun S, Beard CM, O'Fallon WM, Kurland LT. Carpal tunnel syndrome in Rochester Minnesota, 1961 to Neurology 1988;38: Brown RA, Gelberman RH, Seiler JG, Abrahamsson SO, Weiland AJ, Urbaniak JR, et al. Carpal tunnel release. A prospective, randomized assessment of open and endoscopic methods. J Bone Joint Surg Am 1993;75(9): Holmgren-Larsson H, Leszniewski W, Linden U, Rabow L, Thorling J. Internal neurolysis or ligament division only in carpal tunnel syndrome-results of a randomized study. Acta Neurochir 1985;74(3-4): Kruger VL, Kraft GH, Deitz JC, Ameis A, Polissar L. Carpal tunnel syndrome: objective measures and splint use. Arch Phys Med Rehabil 1991;72(7): Manente G, Torrieri F, Di Balassio F, Staniscia T, Romano F, Uncini A. An innovative hand brace for carpal tunnel syndrome: A randomized controlled trial. Muscle Nerve 2001;24: Ayhan-Ardic FF, Erdem HR. Long-term clinical and electrophysiological results of local steroid injection in patients with carpal tunnel syndrome. Funct Neurol 2000;15(3): Giannini F, Passero S, Cioni R, Paradiso C, Battistini N, Giordano N, et al. Electrophysiologic evaluation of local steroid injection in carpal tunnel syndrome. Arch Phys Med Rehabil 1991;72(10): Dammers JW, Veering MM, Vermeulen M. Injection with methylprednisolone proximal to the carpal tunnel: randomised double-blind trial. BMJ 1999;319(7214): Ozdogan H, Yaz c H. The efficacy of local steroid injections in idiopathic carpal tunnel syndrome: a double-blind study. Br J Rheumatol 1984;23(4): O'Gradaigh D, Merry P. Corticosteroid injection for the treatment of carpal tunnel syndrome. Ann Rheum Dis 2000;59(11): Stevens JC. AAEM Minimonograph #26: The electrodiagnosis of carpal tunnel syndrome. Muscle Nerve 1997;20(12): Levine DW, Simmons BP, Koris MJ, Daltroy LH, Hohl GG, Fossel AH, et al. A self-administered questionnaire for the assessment of severity of symptoms and functional status in carpal tunnel syndrome. J Bone and Joint Surg 1993;75(11): Heybeli N, Özerdemo lu RA, Aksoy OG, Mumcu EF. Karpal Tünel Sendromu: cerrahi tedavi izleminde fonksiyonel ve semptomatik skorlama. Acta Orthop Traumatol Turc 2001;35: Heybeli N, Kutluhan S, Demirci S, Kerman M, Mumcu EF. Assessment of outcome of carpal tunnel syndrome: a comparison of electrophysiological findings and a self-administered Boston questionnaire. J Hand Surg [Br] 2002;27(3): Mondelli M, Reale F, Sicurelli F, Padua L. Relationship between the self-administered Boston questionnaire and electrophysiological findings in follow-up of surgically-treated carpal tunnel syndrome. J Hand Surg [Br] 2000;25(2): Tüzün F. Lokal Enjeksiyonlar. In: Beyazova M, Kutsal YG (Ed). Fiziksel T p ve Rehabilitasyon. Ankara: Günefl Kitabevi Ltd. fiti; s Girlanda P, Dattola R, Venuto C, Mangiapane R, Nicolosi C, Messina C. Local steroid treatment in idiopathic carpal tunnel syndrome: short- and long-term efficacy. J Neurol 1993;240(3): Agarwal V, Singh R, Sachdev A, Wiclaff, Shekhar S, Goel D. A prospective study of the long-term efficacy of local methyl prednisolone acetate injection in the management of mild carpal tunnel syndrome. Rheumatology (Oxford) 2005;44(5): Gelberman RH, Hergenroeder PT, Hargens AR, Lundborg GN, Akeson WH. The carpal tunnel syndrome. A study of carpal canal pressures. J Bone Joint Surg Am 1981;63(3): Burke DT, Burke MM, Stewart GW, Cambre A. Splinting for carpal tunnel syndrome: in search of the optimal angle. Arch Phys Med Rehabil 1994;75(11): Demirci S, Kutluhan S, Koyuncuoglu HR, Kerman M, Heybeli N, Akkus S, et al. Comparison of open carpal tunnel release and local steroid treatment outcomes in idiopathic carpal tunnel syndrome. Rheumatol Int 2002;22(1): Hui AC, Wong S, Leung CH, Tong P, Mok V, Poon D, Li-Tsang CW, Wong LK, Boet R. A randomized controlled trial of surgery vs steroid injection for carpal tunnel syndrome. Neurology 2005;28;64(12): Ly-Pen D, Andreu JL, de Blas G, Sanchez-Olaso A, Millan I. Surgical decompression versus local steroid injection in carpal tunnel syndrome: a one-year, prospective, randomized, open, controlled clinical trial. Arthritis Rheum 2005; 52(2): Gerritsen AA, de Vet HC, Scholten RJ, Bertelsmann FW, de Krom MC, Bouter LM. Splinting vs surgery in the treatment of carpal tunnel syndrome: a randomized controlled trial. JAMA 2002;288(10): Braun RM, Jackson WJ. Electrical studies as a prognostic factor in the surgical treatment of carpal tunnel syndrome. J Hand Surg [Am] 1994;19(6): Finsen V, Russwurm H. Neurophysiology not required before surgery for typical carpal tunnel syndrome. J Hand Surg [Br] 2001;26(1): Concannon MJ, Gainor B, Petroski GF, Puckett CL. The predictive value of electrodiagnostic studies in carpal tunnel syndrome. Plast Reconstr Surg 1997;100(6): Glowacki KA, Breen CJ, Sachar K, Weiss AP. Electrodiagnostic testing and carpal tunnel release outcome. J Hand Surg [Am] 1996;21(1):