KAZI MAKİNALARI. Yapı Makinaları Yönetimi 2. Hafta Ders Notu. İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G.

Transkript

1 KAZI MAKİNALARI Yapı Makinaları Yönetimi 2. Hafta Ders Notu

2 ÜNİVERSAL EKSKAVATÖRLER Üniversal ekskavatörler 5 başlık altında incelenir. Kaşıklı ekskavatörler Ters Kaşıklı Draglin Kovalı Çeneli Kablolu

3 ÜNIVERSAL EKSKAVATÖRLERİN KISIMLARI

4 ÜNİVERSAL EKSKAVATÖRLER: KAŞIKLI EKSKAVATÖRLER Kaşıklı ekskavatörler Kaşıklı ekskavatörlerin kullanıldığı yerler ve özellikleri Kablolu ya da hidrolik olarak üretilmektedir. Kazı kuvveti büyüktür. Kaşığa gerekli hareketler zorunlu olarak yaptırılabilir. Tek ya da iki kollu olmak üzere bir ulaşım kolu bulunur. 4

5 ÜNİVERSAL EKSKAVATÖRLER: KAŞIKLI EKSKAVATÖRLER Kablolu ya da hidrolik olarak üretilmektedir. Kazı kuvveti büyüktür. Kaşığa gerekli hareketler zorunlu olarak yaptırılabilir. Tek ya da iki kollu olmak üzere bir ulaşım kolu bulunur. Ulaşım kolunun alt ucu ekskavatörün üst kısmının önüne, yatay bir eksen etrafında dönebilecek şekilde mafsallı olarak bağlanır. Taban seviyesi üstündeki sert zeminlerde yarma açılması, temel çukuru açılması, taş ocaklarında, şev tesviye edilmesi işlerde kullanılır. Yapısı; üstü açık yanlar çelik levhadan ve altı klape kapak şeklindedir. Kaşık, kaşık sapına bağlı olup zeminin sertliğine göre kaşığa değişik açılar verilebilir mekanizma içerir. Ön tarafında sert manganez çeliğinden yapılmış aşındıkça değiştirilebilen dört diş bulunur. Kaşık üstten dolar, alttaki klape açılınca boşalır.

6 ÜNİVERSAL EKSKAVATÖRLER: KAŞIKLI EKSKAVATÖRLER

9 KAŞIKLI EKSKAVATÖRLERDE VERIM HESABI *.Kazı alanı boyutları a, b, h: sayısal olarak; a=400 m., b=200 m., h=3.00 m. olsun *.Çalışma süre ve saatleri saat, gün, ay; (6 ay, ayda 25 işgünü ve günde 8 saat çalışma) *.İş verimi (Q : m3/saat) Q=V/t, V=a x b x h=400 x 200 x 3= m3 t=8 x 25 x 6=1200 saat Q=240000/1200=200 m3/saat (1 kazıcıyla); 2 x 100 = 4 x 50 m3/saat (2 kazıcı) (4 kazıcı) 9

10 DRAGLIN KOVALı EKSKAVATÖRLER

11 DRAGLİN KOVALI EKSKAVATÖRLERİN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ Ulaşım kolu, draglin kovası, halat sistemi olarak 3 ana sistemden oluşur: Draglin kovası, önü ve üstü açıktır ve önündeki dişler aşındıkça değiştirilir. Zemin cinsine göre de ağır, orta ve hafif olarak alternatifleri mevcuttur. Halat sistemi ulaşım kolunun yatırılıp kaldırılmasına yarar.

12 DRAGLİN KOVALI EKSKAVATÖRLERİN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ Kaşıklı ekskavatörlere göre ulaşım kolunun daha uzun olması sebebiyle, daha uzaktan kazı yapabilmesi ve kazıyı daha uzağa boşaltabilme işlerinde kullanılır. Taban seviyesi ve su altında kazı yapabilmesi, kazı kuvvetinin küçük olması gibi özellikleri ile kanal açılması, temel çukuru açılması, nehirden kum-çakıl çıkarılması gibi işlerde kullanımı kolaydır. Patlama ve kaldırma araçları ve taşıma (dragline) kablolarla bom asılı bir kova oluşur. Birim genellikle bunun üzerine, kendisine ait olduğunu ve altında bir seviyeden toprak kaldırır. Çeşitli kapasitelerde kovalar kullanılır. Tüm ekskavatörler yaklaşık % 40 draglin ekipman ile çalıştırılır.

13 DRAGLİN KOVALI EKSKAVATÖRLERİN ÇALIŞMA TEKNİKLERİ 1. Aynı eksende çalışma : Çekme kepçeyle bir hendek kazısı yapılırken makina kâzı mihverine yerleştirilmeli ve paletler veya taşıyıcı hendek mihverinde olmalıdır. Çekme kepçe kazı veya kesme işini ön tarafından yapar ve toprağı kâzının her iki tarafına boşaltır. Kazı işi ilerledikçe, kazı mihverinde olmak üzere aksi yönde bir miktar geri gider.

14 DRAGLİN KOVALI EKSKAVATÖRLERİN ÇALIŞMA TEKNİKLERİ 2. Paralel çalışma: Çekme kepçe, bir yamaçta tabandan yukarıya doğru çalışmak suretiyle daha kolaylıkla bir şev meydana getirir. Makinanın lüzumsuz dönüşler yapmaksızın en uzak mesafeye ulaşabilmesi için paletleri çalışma yüzeyine paralele olacak şekilde üst tarafa yerleştirilir.

15 DRAGLİN KOVALI EKSKAVATÖRLERİN ÇALIŞMA TEKNİKLERİ 3. Drenaj: Su ihtiva eden mevzi, kanal, çakıl ocağı veya buna benzer yerler kazılacaksa bu işler için çekme kepçe en uygun eklentidir. Bununla beraber kazı yerindeki suyun akıtılması için birinci dereceden bir drenaj hendeğinin kazılması gerekebilir. Bu mümkün değilse, çalışma yerinin en alçak noktasından kazıya başlanarak üst seviyeye doğru çıkıldıkça bir drenaj elde edilmesi planlanmalıdır. Paletli kreynler, paletleri su altında İken çalışabilirler. Ancak bu çalışma yavaş hareket etmeyi ve zemine güvenmemeyi zorunlu kılar. Su altında veya ıslak malzemede yapılan kazı, malzemenin ağırlığını arttırır ve kepçenin ağzına kadar doldurulmasına mani olur. Çalışmalara mümkün olduğu kadar zemin kuru iken başlanmalı ve mevcut su ile yağmur suları nazarı itibare alınarak drenaj yapılacak şekilde çalışmalar planlanmalıdır. Aksi halde, çalışmalar yavaşlar veya verim azalır. Hendek kazısı ile ilgili drenaj pojeleri genel olarak yumuşak arazide veya bataklık içinde uygulanır. Normal olarak bu koşullar altında kazıdan çıkan malzemeler hendek üzerine veya toprak banketlerine atılarak, toprak taşıma araçları için yardımcı yollar yapılmış olur.

16 DRAGLIN KOVALı EKSKAVATÖRLERDE EN FAZLA KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Ekskavatörün kazma veya yükleme yapmak için hareketi esnasında özellikle geri dönüşlerinde çalışan personel veya herhangi bir yapıya çarpması. Ekskavatörün çalışması sırasında çalışma sahasında bulunan personelin makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkışması ile oluşan kaza ve yaralanmalar.

17 ÇENELİ EKSKAVATÖRLER

18 ÇENELI EKSKAVATÖRLERIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLIKLERI

19 ÇENELI EKSKAVATÖRLERİN TEMEL MAKİNA ELEMANLARI

20 ÇENELI EKSKAVATÖRLERIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLIKLERI Ulaşım kolunun dışında burada önemli olan fark çelik levhadan oluşan simetrik iki parça şeklinde oluşan çenedir. Bu parçalar mafsallı olarak birleştirilir. Çenelerin alt kısmında yine aşındıkça değiştirilebilen dişler bulunur. Kazı kuvvetine göre hafif, orta ve ağır olmak üzere 3 tip kullanılır. Taban seviyesinin hem altında hem üstünde kazı yapabilir. Kuyu şeklinde kazı yapabilir. Buna karşın sert zeminlerde kazı yapamaz, çene tam dolmadığı için iş verimi düşük olur. Küçük kesitli derin kuyuların açılması, derin sulardan kum, çakıl çıkarılması, yığın halindeki malzemenin yüklenmesi gibi işlerde kullanılır.

21 ÇENELI EKSKAVATÖRLERDE EN FAZLA KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASI RISKLERI Ekskavatörün kazıma veya yükleme yapmak için hareketi esnasında özellikle geri dönüşlerinde çalışan personel veya herhangi bir yapıya çarpması. Ekskavatörün hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar,zemin arasına uzuv sıkıştırması nedenli kaza ve yaralanmalar. Ekskavatörün çalışması esnasında kovanın sahada bulunan personele çarpması sonucu meydana gelen yaralanmalar. Ekskavatör ile kamyonlara malzeme yüklerken, kovadan veya kamyondan düşen moloz, toprak taş parçalarının yere düşmesi ile meydana gelen kaza ve yaralanmalar. Ekskavatörün kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda ekskavatör veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar.

22 TERS KAŞIKLI EKSKAVATÖRLER

23 TERS KAŞIKLI EKSKAVATÖRLER Ters kaşıklı ekskavatörlerin kullanıldığı yerler ve özellikleri Ters kaşıklı ekskavatörlerin ön kısmı diğerlerinden farklıdır. Sert zeminlerde hendek açma, temel çukuru açma, eski yol kaplaması sökmek Kaşığa değişik açılar verilebilir. Hareket kabiliyeti fazladır. Kaşık hassas olarak kumanda edilebilir. 23

24 TERS KAŞIKLI (BEKO-BACK HOE EKSKAVATÖRLER 24

25 TERS KAŞIKLI EKSKAVATÖRLERİN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ Ters kaşıklı ekskavatörlerin ön kısmı diğerlerinden farklıdır. Ön tarafında dişleri bulunan kaşığın, kaşık sapının ucunda ters olarak bulunur. Kaşığa değişik açılar verilebilir. Kesme açısı arttığında da yumuşak zeminlerde kaşığın hemen dolması sağlanır, boşaltma sırasında malzeme daha fazla dökülür. Hareket kabiliyeti fazladır. Taban seviyesi altında sert zeminde kazı yapılır. Kaşık hassas olarak kumanda edilebilir. Draglin kovalıya göre kolu daha kısadır. Sert zeminlerde hendek açma, temel çukuru açma, eski yol kaplaması sökmek gibi yüzey kazılarında da kullanılır.

26 TERS KAŞIKLI EKSKAVATÖRLERİN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ

27 TERS KAŞIKLI EKSKAVATÖRLERLE ÇALIŞMA TEKNİKLERİ

28 ÇALIŞMA TEKNİKLERİ

29 TERS KAŞIKLI EKSKAVATÖRLERDE EN FAZLA KARŞILAŞILAN İŞ KAZASI RİSKLERİ Ekskavatörün kazıma veya yükleme yapmak için hareketi esnasında özellikle geri dönüşlerinde çalışan personel veya herhangi bir yapıya çarpması. Ekskavatörün hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması nedenli kaza ve yaralanmalar. Ekskavatörün çalışması esnasında kovanın sahada bulunan personele çarpması sonucu meydana gelen yaralanmalar Ekskavatör ile kamyonlara malzeme yüklerken, kovadan veya kamyondan düşen moloz, toprak taş parçalarının yere düşmesi ile meydana gelen kaza ve yaralanmalar Ekskavatörün kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda ekskavatör veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar.

30 KABLOLU EKSKAVATÖRLER İki kule arasına gerilen bir halat sistemi ve bir kovadan oluşur. Kova iki kule arasında gelip gider.

31 SARKIK KABLOLU EKSKAVATÖRLER

32 SARKIK KABLOLU EKSKAVATÖRLERIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLIKLERI Çelik levhadan yapılmış kova, baş kule, karşı kule ve çekme vincinden oluşur. Kazı yerinin başına getirilen kova çekme halatı çekilerek doldurulur. Boşaltma yerinde geri çekme vincinin çalıştırılarak yeniden kazı yerine götürülür. Derelerden kum, çakıl çıkarılması, dere yataklarının temizlenmesi işlerinde kullanılır. Seçilen kovanında zemine uygunluğuna dikkat edilmelidir.

33 SARKIK KABLOLU EKSKAVATÖRLERIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLIKLERI

34 ASMA KABLOLU EKSKAVATÖRLERIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ 1. Baş kule karşı kuleden kot olarak daha yukarda yaklaşık %15 eğim verilerek tutulur. 2. Kova burada farklı olarak, kazı malzemesini boşalttıktan sonra gergin durumdaki taşıma halatından yerçekimi kuvvetiyle kazı yerine gider. 3. Kovanın hızı daha yüksek olduğundan da sarkık kablolulara göre verimi daha yüksektir. 4. Kova yerde sürüklenmediğinden de enerji harcaması daha azdır.

35 ASMA KABLOLU EKSKAVATÖRLERIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ 1. Baş kule karşı kuleden kot olarak daha yukarda yaklaşık %15 eğim verilerek tutulur. 2. Kova burada farklı olarak, kazı malzemesini boşalttıktan sonra gergin durumdaki taşıma halatından yerçekimi kuvvetiyle kazı yerine gider. 3. Kovanın hızı daha yüksek olduğundan da sarkık kablolulara göre verimi daha yüksektir. 4. Kova yerde sürüklenmediğinden de enerji harcaması daha azdır.

36 ASMA KABLOLU EKSKAVATÖRLERIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ

37 ASMA KABLOLU EKSKAVATÖRLERIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ

38 SARKIK KABLOLU EKSKAVATÖRLERDE EN FAZLA KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Ekskavatör ile malzeme taşırken, yanlış manevra sonucu kovadan veya düşen moloz, toprak taş parçalarının yere düşmesi ile meydana gelen kaza ve yaralanmalar Ekskavatörün kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda ekskavatör veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar.

39 GODELI EKSKAVATÖRLER Sürekli kazı yapabilen makineler olup, Gode zincirli ve Gode Çarklı olmak üzere 2 tip bulunmaktadır.

40 GODE ZİNCİRLİ (BUCKED CHAIN) EKSKAVATÖRLER

41 GODE ZINCIRLI EKSKAVATÖRLER

42 GODE ZINCIRLI EKSKAVATÖRLERIN KULLANıLDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI Tahrik sisteminin bulunduğu ve yönetimin yapıldığı üst kısmı bulunur. Yönetim yerinden hem kazı hem de yükleme işlemleri görülmelidir. Kazı, gode kolunun üzerine yerleştirilmiş ve gode adı verilen çelik levhalardan yapılmış kazıcılarla yapılır. Sert zeminlerde burada da godelerin ön kısımlarına aşındıkça değiştirilebilen dişler takılır. Gode kolunun uzunluğu ek parça eklenip çıkarma ile değiştirilebilinir. Taban seviyesi altında ve üstünde kazı yapmak üzere iki tip kullanılır. Sarkık gode zincirli olanı kazı kuvveti küçük, aşınması az olup, kazı yüzeyi düzgün olmayan durumlar ortaya çıkabilmektedir. Kılavuzlanmış gode zincirli tipinde ise klavuzlanma nedeniyle ortaya çıkan sürtünme, enerji sarfiyatı fazla olup aşınmada fazla olmaktadır. Çok sert zeminlerde kazı yapamaz. Buna karşın, sürekli çalışmaya uygun, iri taş ve sert olamayan zeminlerde, kanal ve yarma açılmasında maden ocaklarında üst tabakalarının kaldırılması, su içinden kum ve çakıl çıkarma gibi işlerde kullanılması uygundur.

43 GODE ÇARKLI EKSKAVATÖRLER

45 GODE ÇARKLI EKSKAVATÖRLER (BUCKET WHEEL) DÜNYANıN EN BÜYÜĞÜ: TONKA

46 Gode Zincirli Ekskavatörlerde En Fazla Karşılaşılan İş Kazası Riskleri Ekskavatör hareketi ile çevrede bulunan personelin makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması nedenli kaza ve yaralanmalar. Ekskavatörün kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda ekskavatör veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar.

48 GODE ÇARKLı EKSKAVATÖRLERIN KULLANıLDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI Genelde alt kısım paletli olup gode zincirlilere benzer. Fakat alt kısım üzerinde dönebilir. İşleyişi, gode çarkında kazılan zemin bandlı iletici yardımıyla üst kısma taşınır. Üst kısımlara gelen malzeme ise ikinci bir bandla taşıtlara yükletilir ki buna yükleme bandı denir. Gode çarkında zemini kazmaya yarayan 6-12 gode bulunur. Taban seviyesi altında kazı yapılırken ise gode çarkı ters çevrilir böylece dönüş yönü değiştirilir. Gode çarkı bir kendi etrafında döner, gode kolu kaldırılıp indirilebilinir, gode kolunun sabit yatay açıyla üst kısmının döndürülebilmesi ve ekskavatörün ilerletilmesi gibi hareket yeteneklerine sahiptir. Daha sert zeminlerde kazı yapabilir, daha iri daneler içeren zeminlerde çalışabilir. Kazılar tabaka tabaka yapılabilindiğinden farklı tabakalı zeminlerde kazı yapılabilme olanağı sağlar.

49 Üniversal Ekskavatörlerde En Fazla Karşılaşılan İş Kazası Riskleri Ekskavatörün kazıma veya yükleme yapmak için hareketi esnasında özellikle geri dönüşlerinde çalışan personel veya herhangi bir yapıya çarpması. Ekskavatörün hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması nedenli kaza ve yaralanmalar. Ekskavatörün çalışması esnasında kovanın sahada bulunan personele çarpması sonucu meydana gelen yaralanmalar. Ekskavatör ile kamyonlara malzeme yüklerken, kovadan veya kamyondan düşen moloz, toprak taş parçalarının yere düşmesi ile meydana gelen kaza ve yaralanmalar. Ekskavatörün kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda ekskavatör veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar.

50 Üniversal Ekskavatörlerde En Fazla Karşılaşılan İş Kazası Risklerinden Devrilmelere Karşı 1- Üst kısmın dönme ekseni ön tarafa yakın düzenlenir. 2- Üst kısmın elemanlarının ağır olanları yapımda arka tarafa yerleştirilir. 3- Üst kısmın arka tarafına gerekli büyüklükte denge ağırlığı konur. 4- Alt kısımda, üst kısmın oturduğu dairesel çemberin çapı büyük imal edilir. 5- Dairesel çemberin ortasından geçen ve hareketi üst kısımdan alt kısma ileten düşey mil sağlam yapılır. 6- Üst kısımdan sarkıtılan kolların ucundaki emniyet makaraları alt kısımdaki dairesel çemberi alttan ve yandan kavrayacak şekilde imal edilir. VİDEO: Ekskavatör Kuyuya Devriliyor

51 YÜRÜYEREK KAZAN EKSKAVATÖRLER 1. GREYDER 2. SKREYPER 3. DOZER Dr. Feyzi Haznedaroğlu 12. HAFTA

52 GREYDERLER Dr. Feyzi Haznedaroğlu 12. HAFTA

53 GREYDERLERIN KULLANıLDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI Buldozerlere göre tesviye yeteneği fazladır. Yüzeysel kazı yapabilir. Kenar, kafa, şev ve V-kesitli hendekler açabilir. Malzeme dizi ve figürelerini öteleyebilir, yayabilir. Şev tesviye edebilir. Başlıca hareket şekilleri ileri - geri yürütme; ön tekerleklerin sağa sola yatması dönüşler, levha hareketleri kaldırma, indirme, yana eğme vb. Yol profillerinin teşkilinde kullanılabilir. Yol kaplama malzemelerini yaymada kullanılabilir. Stabilize yol bakımı işlerinde kullanılır. Dr. Feyzi Haznedaroğlu 12. HAFTA

54 GREYDERLERDE SıK KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Greyderlerin hareketi ile çevrede bulunan personelin makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması ve makineden düşme nedenli kaza ve yaralanmalar. Greyderin kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda greyder veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar. Dr. Feyzi Haznedaroğlu 12. HAFTA

55 SKREYPERLER Dr. Feyzi Haznedaroğlu 12. HAFTA

56 SKREYPERLERIN KULLANıLDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI Örtü tabakası kaldırma işleri Tesviye işleri (havaalanı, yol) Kazı işleri (yarma, kanal) Dolgu işleri (baraj, yol) Yüzeysel kazı yapabilir. Tek başına kazma, taşıma ve yayma işlerini gerçekleştirirler. Dr. Feyzi Haznedaroğlu 12. HAFTA

57 SKREYPERLERDE SıK KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Skreyperler hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması ve makineden düşme nedenli kaza ve yaralanmalar, Skreyperin kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda skreyper veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalardır. Dr. Feyzi Haznedaroğlu 12. HAFTA

58 YÜRÜYEREK KAZAN EKSKAVATÖRLER DOZERLER Dozerlerin kullanıldığı yerler ve özellikleri Engebeli arazide kazı yapabilir. Arazi temizleme, düzeltme, reglaj ve ripaj işlerinde kullanılır. Yüzeysel kazı, tesviye, figüre yayma toplama işlerinde kullanılır. Yamaçta tek taraflı küçük yarma açma işlerinde kullanılır. Kazılan malzemenin 90 m.'ye kadar itilerek taşınmasında kullanılır Taşlık ve kayalık arazide yolların açılmasında, Yumuşak zeminlerde devrilmiş ya da batmış iş makinalarının kurtarılmasında, kullanılırlar. 58

59 DOZERLER Üstünlükleri ve Sakıncaları Üstünlükleri: Engebeli arazide kazı yapabilir Kazı, iletim ve yayma işlemlerini tek başına yapabilir Sakıncaları Kısa kazı mesafelerinde (0-150 m) ekonomiktir. Verim, zemin cinsine ve hava koşullarına göre çok değişir. Aşırı zorlanması nedeniyle bakım gideri fazla, ömrü kısadır. Arızalı arazide levha fazla hareket ettiği için tesviye yeteneği iyi değildir. 59

60 DOZERLER Yürüyüş Sistemlerine Göre Paletli Dozerler: paletli alt kısım, oturma yüzeli daha büyük olduğundan daha az batar, taşıma gücü zayıf zeminlerde yürüme direnci daha yüksektir. Tırtıllar itme kuvvetini artırır, hava koşullarından daha az etkilenir. Lastik Tekerlekli Dozerler: Yol kaplaması bozmadan ve daha hızlı hareket edebilir. Taşıma gücü yüksek ve düzgün zeminlerde yürüme direnci daha düşüktür. Ekonomik çalışma uzaklığı büyüktür. Operatörü daha az yorar. 60

61 DOZERLER Dozerler kalkanlarının özelliklerine göre isimlendirilirler. Kalkanları içbükey çelik saçlardan oluşur. Kalkan alt tarafına çalışacağı zemin cinsine göre seçilen çelik bıçaklar bağlanır. Gerektiğinde bu bıçaklar değiştirilebilir. Dozerler, kalkanlarının/bıçaklarının özelliklerine göre üçe ayrılır Tilt Dozer Buldozer Angldozer 61

62 TİLTDOZERLER Kalkanı, uçları arasında 60 derece açı yapabilecek kadar aşağı yukarı hareket edebilir. Daha çok hendek açma işlerinde kullanılır. 62

63 ANGLDOZERLER Kalkan, traktör boy eksenine göre 30 derece sağa ve sola hareket edebilir. Daha çok yamaç kazılarında kullanılır. 63

64 BULDOZERLER Kalkanı, traktörün gövde eksenine dik olarak bağlanmıştır. Sadece aşağı ve yukarı hareket edebilir. 64

65 DOZERLERİ VERİMLİ ÇALIŞTIRMA Dozerlerle Çalışma Sırasında Verimi Artırmak İçin Dozer bıçağı aniden düşürülmemeli, yavaş yavaş kazı için yere girmesi sağlanmalıdır. Bıçak önünde malzeme varken dozer hızlı sürülmemelidir Bu durumda malzemeler yanlara taşacak ve iş veriminin düşmesine neden olacaktır. Dozerin çalışacağı yerdeki malzeme balçık olmamalı, yani malzeme bıçak önünde durabilmelidir Mesafe çok iyi seçilmelidir (zira mesafe uzadıkça verim düşmektedir). Mesafe 90 m.'yi geçmemelidir (dozerlerden 7.5 m. dahilindeki kazı ve nakil işlerinde maksimum verim sağlanır). Dozerlerde işini bilen eleman kullanılmalıdır. Elemanı, ekipmanı veya çalışma alanını tanımamak sizi hatalara götürecektir ve hatalar kazalara neden olur. Ne yaptığınızı, nerede çalıştığınızı ve nelerle karşılaşabileceğinizi daima bilin. Çalışmalarda dozerin bıçağı her seferinde 3/4 nisbetinde dolu olmalıdır. Aksi halde makina verimsiz çalışır. 65

66 DOZERLERİ VERİMLİ ÇALIŞTIRMA Dozerlerle Çalışma Sırasında Verimi Artırmak İçin Kaba hendek açılmasında en ideal makina dozerdir. Hendek açmada dozer bıçağının yarısı kullanılarak daha hızlı iş yapılmış olacaktır. Dozerlerle "V" tipi kanal açılmasında en çok kullanılan yöntem şudur, bıçak tilt edilerek bir kenara doğru yatırılır. İstenilen derinlikte çukur açıldıktan sonra dozer ters istikamette diğer taraftan tıraşlayarak istenilen hendek tamamlanır Kamyonların getirdiği toprağı serme işi en ekonomik olarak dozerlerle yapılır Bu durumda bıçak düz konumda tutularak yapılmalıdır. Hendek doldurma ve büz örtme işlerinde Angle Dozer'kullanılmalıdır. 66

67 DOZERLERİ VERİMLİ ÇALIŞTIRMA Dozerlerle Çalışma Sırasında Verimi Artırmak İçin Arazide düzgün bir başlama yeri seçilmeli ve mümkünse yerçekimi kuvvetinden yararlanmak için kazı yukarıdan aşağıya yapılmalıdır. Bıçak yere indirilerek hidrolik tertibatla aşağıya basılmalı ve kazma-sürme, serme tesviye işlemi yapılmalıdır. Dozerlerin her seferinde malzemeyi kazarak götürdüğü ve üzerinden geçtiği yere Şerit denir, bıçağın etrafında taşarak iki yanında biriken malzemeye Figüre denir. Belli bir figürenin altında Dozer verimli olmayacaktır Dozer kazı esnasında gereğinden fazla geri götürülmemeli, malzeme uzun mesafelere itilmemelidir. Bu acemi operatörlerin sık yaptığı hatalardan biridir Kazıya nereden başlanacağı, takip eden kazının nereden yapılacağı ve toprağın nereye yığılacağı ya da serileceği operatör tarafından önceden planlanmalıdır 67

68 DOZERLERİ VERİMLİ ÇALIŞTIRMA Dozerlerle Çalışma Sırasında Verimi Artırmak İçin Orta çaplı ağaçlann (10-25 cm. çaplı) sökülmesinde bıçak mümkün mertebe yukan kaldınlarak ve ağaç ilen doğru manivela yapılarak itilmeli, ağaç devrilmeye başladığında dozer çabucak geri çekilmelidir. Aksi halde kökler dozere zarar verecektir. Büyük ağaçların (çapı cm. arasında) sökülmesinde dozer bıçağı ağaca manivela yapılmalı, ama düşeceği yön iyi tayin edilmelidir, önce ağacın kökleri kesilmeli, ağacın devrilmesi istenmeyen yönüne topraktan rampa yapılarak ağaç bıçakla ıtilmelidir. Traktörün derin izler yapmasına izin vermeyin. 68

69 DOZERLERDE VERİM HESABI 69

71 DOZERLERDE VERİM HESABI Sonraki slayta bakın İki sonraki slayta bakın 71

74 DOZERLERDE VERİM HESABI 8km/h=133m/dak 74

76 DOZERLERDE EN FAZLA KARŞILAŞILAN İŞ KAZASI RİSKLERİ Dozerlerin hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar,zemin arasına uzuv sıkıştırması nedenli kaza ve yaralanmalar Dozerlerin çalışması esnasında kovanın sahada bulunan personele çarpması sonucu meydana gelen yaralanmalar Dozerlerin kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda dozer veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar 76

77 DOZERLERDE TEMEL IŞ GÜVENLIĞI ÖNLEMLERI Dozerin basamakları ve operatör kabini temiz tutulmalı, Kumanda kollarına takılacak kadar geniş ve sarkık elbise giyilmemeli, Uyarı işaretleri ve bayrakların makina üzerinde olması temin edilmeli, İşyerinde kullanılacak el işaretleri ve işaretçinin kim olduğunu bilinmeli, Makina üzerinde ve çevresinde personel olmamalı, Makina yolu üzerindeki engeller temizlenmeli, yol üzerinde ya da çevresinde elektrik tesisatı varsa dikkatli olunmalı, 77

78 DOZERLERDE TEMEL IŞ GÜVENLIĞI ÖNLEMLERI Makinada emniyet kapağı ve koruyucular yerinde olmalı, Bütün kolların çalışıp çalışmadığı kontrol edilmeli, Frenler çalışmadan önce kontrol edilmeli, Makinaya biniş ve inişler basamaklardan yapılmalı, Göstergeler kontrol edilmeli, Bıçak yere yakın yükseklikte olmalı, Makina öne gidecek şekilde hareket ettirilmeli, Tepe üstlerinden ve çukurlardan geçerken dikkatli olunmalı, Normal olmayan seslere kulak verilmeli, Düzgün olmayan zeminlerde makina çalışırken çalışma gazı minimum olmalı, yokuş çıkarken ya da inerken mümkün olduğu kadar vites değiştirmekten kaçınılmalı, 78

79 YÜRÜYEREK KAZAN EKSKAVATÖRLER Skreyperler Skreyperlerin kullanıldığı yerler ve özellikleri 1-)Örtü tabakası kaldırma işleri 3-)Kazı işleri (yarma, kanal) 3-)Tesviye işleri (havaalanı, yol) 4-)Dolgu işleri (baraj, yol) Yüzeysel kazı yapabilir. Tek başına kazma, taşıma ve yayma işlerini gerçekleştirebilir. Aşağıda da görüldüğü üzere motorlu ve çekili skreyper olarak ikiye ayrılır 79

80 GREYDERLER Greyderlerin kullanıldığı yerler ve özellikleri Buldozerlere nazaran tesviye yeteneği fazladır Yüzeysel kazı yapabilirler Kenar, kafa, şev ve V-kesitli hendekler açabilirler Malzemeleri öteleyebilir, yayabilirler. Yol profillerinin teşkilinde kullanılabilirler. 80

81 GREYDERLERDE EN FAZLA KARŞILAŞILAN İŞ KAZASI RİSKLERİ Greyderlerin hareketi ile çevrede bulunan personelin makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması ve makineden düşme nedenli kaza ve yaralanmalar Greyderin kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda greyder veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar 81

82 DIĞER EKSKAVATÖRLER

83 EMICI YÜZEN EKSKAVATÖRLER

84 EMICI YÜZEN EKSKAVATÖRLERIN KULLANıLDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI Emici yüzen ekskavatörlerin başlıca elemanları: tekne, santrifüj, tulumba, emme borusu, kesici başlık ve basma borusudur. Malzeme uzaklaştırma şekilleri genelde basma borusuyla, kendi hazneleriyle ve yüzer ileticilerle sağlanır. Tekne uzunluğu m. Tekne genişliği 5-22 m. Emme borusu çapı Kazı derinliği m m

85 EMICI YÜZEN EKSKAVATÖRLERDE EN FAZLA KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Ekskavatörün hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması ve düşme nedenli kaza ve yaralanmalar. Ekskavatörün kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda ekskavatör veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar.

86 GODELI YÜZEN EKSKAVATÖRLER (SWIMMING LARGE BUCKET EX.)

87 GODELI YÜZEN EKSKAVATÖRLERIN KULLANıLDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI Godeli yüzen ekskavatörlerin başlıca elemanları: tekne ve gode koludur. Godeli yüzen ekskavatörlerin çalışma şekli emici yüzen ekskavatörlerin çalışma şekline benzerdir. Tekne uzunluğu m. Tekne genişliği m. Gode kapasitesi Kazı derinliği Lt 4-20 m Dakikada boşalan gode sayısı lt/dak

88 GODELI YÜZEN EKSKAVATÖRLERDE EN FAZLA KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Ekskavatörün hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması ve düşme nedenli kaza ve yaralanmalar, Ekskavatörün kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda ekskavatör veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalardır. Boğulma riski, Suya batma riski