İkinci Ürün Susamda Farklı Anıza Ekim Yöntemlerinin Toprağın Fiziksel Özelliklerine Etkisinin Saptanması

Transkript

1 172 İkinci Ürün Susamda Farklı Anıza Ekim Yöntemlerinin Toprağın Fiziksel Özelliklerine Etkisinin Saptanması Ramazan SAĞLAM 1, Ahmet ÇIKMAN 2, Yasemin VURARAK 2, İbrahim TOBİ 1 (1) Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, Şanlıurfa / Türkiye (2) TAGEM Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Şanlıurfa /Türkiye e-posta: saglamr@harran.edu.tr Özet: Araştırma Harran Ovası'nda bulunan Köy Hizmetleri Koruklu Talat DEMİRÖREN Araştırma İstasyonu nda tarihleri arasında 3 yıl süreyle yürütülmüştür. Araştırmada özel anıza ekim makinası ile direkt anıza ekim, kültüvatör ayaklı yerel susam ekim makinası ile direkt anıza ekim, pamuk ekim makinası ile anıza direkt ekim, pamuk ekim makinası ile sırta anıza ekim, yerel susam ekim makinası ile toprak işlemeli ekim (kontrol) konularının toprağın fiziksel özelliklerine etkileri incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda II. ürün susam yetiştiriciliği için en uygun anıza ekim yöntemi saptanmıştır. Araştırma sonucunda, verim yönünden 3 yıl verim ortalamaları arasında homojenlik tespit edilememiştir. Verim değerlerinin 3 yıllık ortalamaları konulara göre şu şekilde bulunmuştur ; özel anıza ekim makinası ile direkt anıza ekimde kg/ha, kültüvatör ayaklı susam ekim makinası ile direkt anıza ekimde kg/ha, pamuk ekim makinası ile anıza direkt ekimde kg/ha, pamuk ekim makinası ile sırta anıza ekimde kg/ha ve kontrol parseli olarak seçilen kültüvatör ayaklı yerel susam ekim makinası ile toprak işlemeli ekimde ise kg/ha olarak bulunmuştur. Çalışmada, incelenen toprak özellikleri açısından yöntemler arasında istatistiki olarak önemli bir fark bulunmamıştır. Anahtar kelimeler : Susam, anıza ekim, toprak özellikleri, ikinci ürün Determination of Effects on Soil Physical Properties of Different Stubble Seeding Methods in Second Crop Sesame ( Sesamum İndicum L.) Abstract: This research was carried out in Şanlıurfa Rural Services Research Institute Talat Demirören Research Center in Harran Plain between The aims of the present research were stubble drilling of sesame (Sesamum İndicum L.) and to integration as second cropping to this region agriculture in crop rotation. Soil physical properties effects of special stubble drilling machine with direct stubble drilling, local sesame drilling machine with direct stubble drilling, cotton drilling machine with direct stubble drilling, cotton drilling machine with ridge stubble drilling and soil cultivated system were determined. For sesame production as second crop the most profitable and the most productive stubble drilling system was determined. As conclusion, ıt is determined that 3 years average yields were not homagen. The sesame average yield value of three years according to subjects were determined that were kg/ha in special stubble drilling with direct stubble drilling, kg/ha in local sesame drilling machine with direct drilling, kg/ha in cotton drilling machine with direct stubble drilling, kg/ha in cotton drilling machine with ridge stubble drilling and kg/ha in local sesame drilling machine with soil cultivated system. Effects on soil physical properties of different stubble seeding methods were not found significant statistical difference. Key words: Sesame((Sesamum İndicum L.), stubble drilling, soil physical properties, second crop GİRİŞ GAP bölgesi ikinci ürün üretimi için uygun iklim özelliklerine sahip ve potansiyeli de oldukça yüksektir. Özellikle mısır, susam, soya gibi ürünlerin sulu hububat alanlarında ikinci ürün olarak yetiştirilmesi ile mevcut olan bu potansiyel üretime dönüştürülebilir. Anıza ekimde toprak hazırlığında yapılacak işlem ve zaman azalacağı için kısa zamanda ekim yapabilme imkanı olabilmektedir. Bu amaçla, tarımsal yapının tek tip ürüne bağlılıktan (buğday-pamuk) kurtarılması, toprağın fiziksel özelliklerinin iyileştirilmesi, tarımsal üretim periyodunun en iyi şekilde kullanılmasının önemli olduğu bilinmektedir. Her bitkinin topraktaki farklı bitki besin elementlerini ve toprağın farklı katmanlarını kullanması açısından da II. ürün olarak yetiştirilen bitkilerin önemli bir yeri vardır.

2 173 Türkiye de 50 bin ha olan susam üretim alanlarının yaklaşık % 40 ı Şanlıurfa ilinde bulunmaktadır. Üretim miktarının ise % 21 ini Şanlıurfa ili gerçekleştirmektedir. Son yıllarda Şanlıurfa ilinde ikinci ürün üretim alanlarında ve pamuk üretim alanlarında önemli artışlar olmuştur(çizelge 1). Çizelge 1. Şanlıurfa da Susam Üretim Durumu (Anonymous, 2007; DİE, 2007) Yıllar SUSAM Ekim Alanı (ha) Üretim (ton) Bölgenin önemli ürünlerinden olan susamın anıza ekim tekniğiyle üretiminin araştırılması ve bölgenin tarımsal yapısına II. ürün olarak entegre edilerek, ekim nöbetine dahil edilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla İkinci ürün susam yetiştiriciliği için en uygun anıza ekim sistemininin belirlenmesi ve çalışmada anıza ekim yöntemlerinin uygulanması ile toprak fiziksel özelliklerinde toprak işlemeli üretim sistemlerine göre ve farklı anıza ekim yöntemleri arasında bir fark oluşup oluşmadığı incelenmiştir. Bu konuyla ilgili yapılmış bazı çalışmalar aşağıda özetlenmiştir: Özgüven ve Aydınbelge (1990), ikinci ürün için tohum yatağı hazırlığında kullanılan toprak işleme aletlerinin toprak sıkışıklığına etkisini araştırmışlardır. Rototiller, dikey freze ve geleneksel yöntemleri karşılaştırmışlardır. Penetrasyon direnci, hacim ağırlığı, porozite ve hidrolik iletkenlik ölçümlerini yapmışlardır. Sonuçta aletlerin toprağa yaptığı sıkıştırma etkisi bitki büyümesini engelleyen sınırların altında bulunmuştur. Penetrasyon direnci ve hacim ağırlığı değerlerine göre en fazla toprak sıkışıklığı geleneksel yöntemde görülmüştür. Yalçın ve Sungur (1991), Ege bölgesinde tahıl hasadından sonra ikinci ürün mısır tarımında toprak işleme kombinasyonu ve direkt ekim yöntemlerinin toprağa, bitki gelişimine ve verime etkilerini araştırmışlardır. Sonuçta; toprak işleme kombinasyonunun toprak nemini koruması, düşük penetrasyon direnci, iyi bir por hacmi, az otlanma, iyi bitki gelişimi ve yüksek verim sağlamasının yanında, üç kat daha fazla yakıt tüketimi ve daha fazla çeki gücü ihtiyacı gerektiğini belirlemişlerdir. Kayışoğlu ve Bayhan (1993), Kulaklı ve çizel pulluğun toprağın penetrasyon direnci, porozite, hacim ağırlığı ve strüktür gibi bazı fiziksel özelliklerine yaptıkları etkileri, iş başarılarını ve yakıt tüketimlerini karşılaştırmalı olarak incelemişlerdir. Hacim ağırlığı, parça boyut dağılımı değerleri, çizel pullukla toprak işlemede kulaklı pulluğa göre daha yüksek bulunmuştur. Kulaklı pullukta yakıt tüketimini daha yüksek ve iş başarısını da daha düşük olarak elde etmişlerdir. Öztürk ve Bal (1993), Erzurumda yaptıkları çalışmada tarım makinaları ve alet kombinasyonlarının toprak parçalanması, gözenek hacmi ve yüzey profiline etkilerini araştırmışlardır. Bu amaçla bir çok alet ve alet kombinasyonlarını denemişlerdir. Buğday ve mısırın işleme derinliğindeki toprak katmanlarına karıştırılmasında makina ve alet kombinasyonlarının hız ve geçiş sayılarının etkileri çok önemli bulunmuştur. Karıştırma etkileri arasında da önemli farkların olduğu belirlenmiştir. Zeren ve Ark. (1993), Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) alanlarında sulu tarımın başlamasıyla bölgede buğdaydan sonra ikinci ürün mısır tarımı üretiminin önemli bir üretim kolu haline geleceğini tahmin ederek üç farklı tohum yatağı yöntemini

3 174 teknik ve ekonomik yönden karşılaştırmışlardır. Bu çalışma sonunda Rototiller + Merdane kombinasyonu ile direkt anıza ekim yönteminin GAP yöresi için uygun ve ekonomik olabileceğini belirtmişlerdir. Özmerzi ve Barut (1996), Antalya da ikinci ürün susamda farklı toprak işleme ve ekim yöntemlerini karşılaştırmışlardır. Araştırma sonunda, en az makina kullanımı h/ha ile Anızsız+Azaltılmış toprak işleme+serpme ekim yönteminde, en fazla makina kullanımı ise h/ha ile Anızlı+Geleneksel toprak işleme + tek tane yönteminde bulunduğunu belirtmişlerdir. Ekim yöntemlerinin,toprak işleme yöntemlerine göre bitki çıkışları arasında önemli fark olmasına karşın yöntemlerin verimleri arasında fark olmadığını belirtmişlerdir. Sağlam ve Ark. (1996), Harran ovası koşullarında II. ürün mısırda farklı toprak işleme yöntemlerinin toprağa ve verime etkilerini belirlemeye çalışmışlardır. Bu çalışmada dört toprak işleme yöntemi kullanılmıştır. Kültüvatör + merdane, rototiller, kulaklı pulluk + rototiller anız yakılmış ve kulaklı pulluk + rototiller anız yakılmamış yöntemleri kullanılmıştır. Bu yöntemlerden penetrasyon direnci en fazla olanın 1. Yöntem olan Kültüvatör + merdane olduğu belirlemişlerdir. Diğer yöntemler arasında önemli fark olmadığını belirtmişlerdir. Şelli ve ark. (2001), çalışmada II. Ürün susamın Harran Ovası koşullarında toprak işleme ve ekim yöntemlerini teknik ve ekonomik yönden karşılaştırmışlardır. Çalışmada, kütüvatör + tapan ve yerel susam ekim makinası, rototiller + merdane + tapan ve yerel susam ekim makinası ve sıra arası frezeli çapa + tapan ve yerel susam ekim makinası yöntemleri en iyi verim sonuçlarını vermişlerdir. 1. yıl verim yönünden en yüksek değer kg/ha ile yerel susam ekim makinası ile rototiller + tapan, en düşük verim 253 kg/ha ile pnömatik ekim makinası ile kulaklı hassasiyetinde, Toprak Örnek Alma Silindirleri: Çelik ve 100 cm 3, Toprak Penetrometresi : Eijkelkamp marka, pulluk + rototiller + tapan dan elde edilmiştir. 2. yıl sonuçlarına göre ise yine en düşük verim pnömatik ekim makinası ile kulaklı pulluk + rototiller + tapan, en yüksek verim ise, tahıl ekim makinası ile kulaklı pulluk + rototiller + tapan konusundan elde edilmiştir. MATERYAL ve YÖNTEM Materyal Araştırma Harran Ovası'nda bulunan Köy Hizmetleri Koruklu Talat DEMİRÖREN Araştırma İstasyonunda yürütülmüştür. Araştırmanın yürütüleceği yerde toprak serisi allüviyal anamateryalli, düz ve düze yakın eğimli derin topraklardır. Profilleri killi tekstürlüdür(dinç, 1988). Şanlıurfa, Güneydoğu Anadolu İklim Bölgesine dahil olmakla beraber, Akdeniz iklimi nin etkisi altındadır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılık olan bir iklim özelliği göstermektedir. Güneyden kuzeye gittikçe yağış miktarı artmaktadır(khaem, 2003). Harran Ovasının kuru tarım yapılan kısımlarında en çok buğday olmak üzere, mercimek, arpa, susam, tarımı yapılmakta ayrıca Antepfıstığı ve bağ tesisleri de yer almaktadır. Sulu tarım ise Harran Ovası, Suruç, Ceylanpınar ve Viranşehir ovalarında yapılmaktadır. Sulu tarımın yapıldığı bölgelerde kuru tarımda yetiştirilen bitkilerden başka, başta pamuk olmak üzere sebze, meyve, yonca ve ikinci ürün mısır yetiştirilmektedir. Çalışmada kullanılan tarım alet ve makinaları; traktör, kulaklı pulluk, rototiller, tapan, pamuk ekim makinası, kültüvatör ayaklı susam ekim makinası (yöresel susam ekim makinası), anıza ekim makinası, sıra arası çapa makinası ve pülverizatördür. Demelerde bazı ölçümlerin yapılması için;kronometre: Extech marka digital göstergeli ve hafızalı, Hassas Terazi: Digital göstergeli 1/1000 gram, Şeritmetre : 100 m lik, Kumpas: Digital kumpas, 1/100 ölçüm 80 cm derinliğe kadar ölçüm yapabilen ve N/cm 2 ölçüm aralığında 1 N/cm 2 ölçüm hassasiyetli.

4 175 Tohumluk olarak yerli çeşit susam kullanılmıştır. Susamın ortalama yetişme periyodu 90 ile 100 gün arasındadır. Tohumluğun çıkış oranı % arasında, 1000 dane ağırlığı yaklaşık 4 gram ve bitki boyu cm arasında değişmektedir(şelli ve ark., 2001). Yöntem Deneme tesadüf bloklarında bölünmüş parsel deneme deseninde 3 tekrarlı olarak yürütülmüştür. Parsel ölçüleri: Ekimde : m x 8.40 m = 210 m 2, hasatta : m x 7.00 m = 161 m 2 ve sıra arası 70 cm, sıra üzeri mesafe 10 cm olarak uygulanmıştır. Denemelerde bitki sıra arası mesafe 70 cm ve sıra üzeri mesafe de 10 cm olarak deneme kurulmuştur. Her parsel 25 m uzunluğunda 12 sıradan oluşturulmuştur. Sonuçlar istatistiki olarak değerlendirilmiştir. Deneme Konuları: E - Özel anıza ekim makinası ile doğrudan anıza ekim E - Kültüvatör ayaklı susam ekim makinası ile doğrudan anıza ekim E - Pamuk ekim makinası ile anıza doğrudan ekim E - Pamuk ekim makinası ile sırta anıza ekim E5- Yerel susam ekim makinası ile toprak işlemeli ekim(kontrol) E5 parsellerinde Kulaklı pulluk, Rototiller+Merdane ve Tapan ile toprak işleme yapılmıştır. Analiz ve Değerlendirme Toprak işlemeden önce ve hasat sonrası bazı toprak özellikleri de saptanmıştır. Denemede ekim öncesi ve hasat sonrasında; her uygulama için 0-15 ve cm derinlikten toprak örnekleri alınarak, hacim ağırlığı, rutubet, organik madde ve toprak bünye analizleri ve toprak porozite değerleri saptanmıştır. Toprak işlemeden önce ve hasat sonrası toprak penetrasyon ölçüm değerleri ölçülmüştür. Ölçümler 50 cm derinliğe kadar her parsel için üç tekrarlı olarak yapılmıştır. Verim ve toprak özellikleri için varyans analizi ve DUNCAN çoklu karşılaştırma testi yapılarak istatistiki olarak değerlendirilmiştir. Yapılan Tarımsal İşlemler Ekimde sıra araları 70 cm, sıra üzeri 10 cm olacak şekilde 2-3 cm derinliğe ekim yapılmıştır. Tohumlar elenmiş toprakla 1/10 oranında karıştırılarak ekilmiştir. Ekim normu yaklaşık 0.4 kg/da olarak tutulmuş ve dekara 5 kg N ve 5 kg P 2 O 5 olacak şekilde kompoze gübresi ekim ile birlikte verilmiştir. Bitki boyu cm ye ulaştığında ilk çapa ve İlk çapadan sonra 1. sulama yapılmıştır. Yabancı ot için iki el ve bir traktör çapası yapılmıştır. Bitki sıklık durumuna göre çıkışlardan sonra bitki kuvvetlenince, sıra üzeri mesafe 10 cm olacak şekilde seyreltme yapılmıştır. Ekim öncesi bütün parsellere tav suyu verilmiştir. Diğer sulamalar karık sulaması ile yapılmıştır. Bitkinin yetiştirme süresince 2 kez sulama yapılmıştır. Bitki sapının sararması, yaprakların dökülmesi ve susam kapsüllerinin olgunlaşması sonucunda elle söküm yapılmıştır. Kenar tesirleri çıkarıldıktan sonra hasat el ile yapılarak, demetler halindeki susam bitkileri kurumaya bırakılmış ve sonra çırpılarak elenmiştir. ARAŞTIRMA BULGULARI Denemelerden elde edilen susam verim sonuçları Çizelge 2. de verilmiştir. Verim yönünden en iyi sonuçlar E4 pamuk ekim makinası ile sırta anıza ekim yönteminden elde edilmiştir. Bu parsellerdeki verimler ile kg/da arasında değişmektedir. Ortalama dekara verim ise bu parsellerde kg/da olarak bulunmuştur. En düşük verim değerleri E1 özel anıza ekim makinası ile ekim yönteminden elde edilmiştir. Bu parsellerdeki verimler78.12 ile kg/da arasında değişmektedir. Ortalama dekara verim ise bu parsellerde 95.1 kg/da olarak bulunmuştur.

5 176 Çizelge 2. Anıza Ekim Susam Denemesi Verim Değerleri (kg/da) Konular Yıllar Tekrarlar Ortalamalar ,60 35,40 27,20 31,73 E ,6 80,40 80,40 95, ,9 78,12 105,3 95,1 Ortalamalar 86,70 64,64 70,96 74, ,80 38,80 57,80,80 E ,3 94,0 97,0 101, ,7 84,24 97,82 103,2 Ortalamalar 94,26 72,34 84,20 83, ,50 36,00 43,50 39,67 E ,9 107,1 97,00 105, ,5 76,76 114,13 102,8 Ortalamalar 89,63 73,28 84,87 82, ,40 66,60 51,00 56,67 E ,2 116,1 107,2 109, ,09 105,3 103,26 106,8 Ortalamalar 89,56 96,0 87,15 90, ,00 39,50 53,00 43,50 E ,30 95,30 109,5 99, ,8 118,9 67,25 100,3 Ortalamalar 81,7 84,56 76,58 80,94 Toprak Analiz Sonuçları Deneme uygulamasında ekim öncesi ve hasat sonrasında; her uygulama için 0-15 ve cm derinlikten toprak örnekleri alınarak, hacim ağırlığı, rutubet, organik madde ve toprak bünye analizleri yapılmıştır. Sonuçlar Çizelge 3. ve 4 de verilmiştir. Toprak porozite değerleri Çizelge 5. de verilmiştir. Konu I.Blok 2.Blok 3.Blok Çizelge 3. Deneme Yeri Parsellerinin Ekim Öncesi Toprak Analiz Değerleri Derinlik Ekim öncesi Hacim ağırlığı Bünye Nem (%) Organik Madde(%) ,35 1, Kil Kil Kil 1,95 4, ,61 1, ,41 1, Kil Kil Kil 1,90 9, ,44 1, ,35 1, Kil Kil Kil 1,94 6, ,59 1, ,37 1, Kil Kil Kil 1,88 11, ,48 1, ,41 1, 1.40 Kil Kil Kil 1,90 8, ,63 2, ,37 1, Kil Kil Kil 1,89 12, ,42 2,

6 177 Konu E1 E2 E3 E4 E5 Çizelge 4. Deneme Yeri Parsellerinin Hasat Sonrası Toprak Analiz Değerleri Derinlik Hasat Sonrası Hacim ağırlığı Bünye Nem (%) Organik Madde(%) ,38 1, 1,41 Kil Kil Kil 15,26 15,8 16,3 1,69 1, 1, , 1,56 1,48 Kil Kil Kil 18,66 16,2 17,5 1, 2,03 1, ,40 1, 1, Kil Kil Kil 16,20 14,7 18,3 1,68 2,32 1, , 1,53 1, Kil Kil Kil 18,15 17,7 15,4 1,39 1,71 1, ,38 1,48 1,44 Kil Kil Kil 14,40 13,2 14,7 1,75 2,03 1, ,43 1,55 1,40 Kil Kil Kil 17,39 16,8 15,4 1,73 2,03 1, , 1,49 1,44 Kil Kil Kil 15,75 12,6 17,2 1,77 2,32 2, ,48 1,51 1,43 Kil Kil Kil 17,37 16,0 17,4 1,41 1,71 1, ,41 1,40 1, Kil Kil Kil 15,11 11,7 14,3 1,68 1, 1, ,48 1,53 1,42 Kil Kil Kil 18,43 21,5 17,9 1,77 1,71 1,68 Profil Derinliği Çizelge 5. Deneme Parsellerinin Toprak Porozite Değerleri Toprak işleme öncesi(%) 1. Blok 2. Blok 3. Blok Ort.,0 41,5,5,0 44,0,5,0,5 Hasat Sonrası(%) Profil Derinliği E1 E2 E3 E4 E Ort.,5 52,5,5,0 66,5 48,5,0,0,0 43,5 64,0,0 44,5 54,5, Penetrasyon Direnci Değerleri Sonuçları Ekim öncesi her parsel için 20 cm kök bölgesindeki ölçüm sonuçlarının ortalamaları da Çizelge 6. da verilmiştir. Ekim öncesi 50 cm derinliğe kadar toprak penetrasyon direnci değerleri de üç tekerrürlü olarak saptanmıştır(çizelge 7). Konular Çizelge 6. Ekim Öncesi 20 cm Derinlikteki Toprak Penetrasyon Direnci Değerleri (N/cm 2 ) Tekrarlar Konu Ortalamaları E ,3 6,6 183,3 E ,3 480,0 205,0 E ,3 6,6 170,0 E ,3 420,0 160,0 E ,3 430,0 243,3 Ortalama ,7 4,6 192,3

7 178 Ölçüm derinliği Çizelge 7. Anıza Ekim Susamda Ekim Öncesi Penetrasyon Direnci Değerleri (N/cm 2 ) E1 E2 E3 E4 E5 Tekerrürler Tekerrürler Tekerrürler Tekerrürler Tekerrürler YILLAR Hasat sonrası her parsel için 20 cm kök kadar toprak penetrasyon direnci değerleri de üç bölgesindeki ölçüm sonuçlarının ortalamaları da tekerrürlü olarak saptanmıştır(çizelge 9). Çizelge 8. de verilmiştir. Hasat sonrası 50 cm derinliğe Konular Çizelge 8. Hasat Sonrası 20 cm Derinlikteki Toprak Penetrasyon Direnci Değerleri (N/cm 2 ) Tekrarlar Konu Ortalamaları E ,0 390,0 366,6 E ,7 3,4 386,6 E ,0 400,0 336,6 E ,7 0,0 280,0 E ,7 0,0 340,0 Ortalama ,2 430,7 342,0

8 179 Ölçüm derinliği Çizelge 9. Anıza Ekim Susamda Hasat Sonrası Penetrasyon Direnci Değerleri (N/cm 2 ) E1 E2 E3 E4 E5 YILLAR Tekerrürler Tekerrürler Tekerrürler Tekerrürler Tekerrürler TARTIŞMA VE SONUÇ Üretim Değerleri Analiz ve Sonuçları Susam verim değerleri % 8 nem oranına göre hesaplanmıştır. Elde edilen verilerin varyans analizi yapılmış ve duncan testi uygulanmıştır. İstatistik analizler kontrol parseli ve 4 anıza ekim yöntemi birlikte dikkate alınarak yapılmıştır. Verim sonuçlarının analizleri yıllar arasında homojenlik saptanamadığından, her yıl için ayrı olarak yapılmıştır. Yıllar itibariyle birleştirilmiş analiz yapılamamıştır. Kontrol parseli ve 4 anıza ekim yönteminin birlikte incelenmesi sonucu elde edilen 3 yıllık verim değerlerinin varyans analiz sonuçlarına göre yapılan DUNCAN test sonuçları da Çizelge 10. da verilmiştir. Ekim yöntemlerine göre verim değerleri 2002 yılı için % 5 önem seviyesinde verim üzerine etkili olmuştur ve 2004 yılları için ekim yöntemlerinin verim üzerine etkisi istatistiki olarak önemli bulanamamıştır.

9 180 Çizelge 10. Yıllara ve Konulara Göre Ortalama Verimler ve DUNCAN testleri(kg/da) Konular Yıllara ve Konulara Göre Ortalama Verimler Genel Ortalama (Kg/ha) (kg/da) 2002 yılı 2003 yılı 2004 yılı E1 317,3 b 954,7 a 951,0 a 741,0 E2 8,0 ab 1017,7 a 1032,0 a 835,9 E3 396,7 b 1053,4 a 1028,0 a 826,0 E4 566,7 a 1091,7 a 1068,0 a 908,8 E5 435,0 ab 990,3 a 1003,0 a 809,4 Denemenin ilk yılında (2002) verim bakımından kg/ha ile E4 konusu ilk, kg/ha ile E1 konusu son sırada yer almıştır. Denemenin ikinci yılında (2003) kg/ha ile E4 konusu ilk, kg/ha ile E1 konusu son sırada yer almıştır. Denemenin üçüncü yılında (2004) kg/ha ile E4 konusu ilk, kg/ha ile E1 konusu son sırada yer almıştır. Verim yönünden denemelerin üç yılında da E4- Pamuk ekim makinası ile sırta anıza ekim yöntemi en iyi verim sonuçlarını vermiştir. ilk yıl (2002) kg/ha, ikinci yıl(2003) kg/ha, üçüncü yıl (2004) kg/ha olarak gerçekleşmiştir. Verimi dikkate aldığımızda E4-Pamuk ekim makinası ile sırta anıza ekim yöntemini en iyi sonucu vermesi bakımından birinci sırada yer almıştır. Bunun yanında yapılan analiz ve değerlendirmelere göre ikinci olarak E3-Pamuk ekim makinası ile anıza ekim yöntemini ve üçüncü olarak da E2-Kültüvatör ayaklı susam ekim makinası ile doğrudan anıza ekim yöntemini uygulanabilir olarak dikkate alınmıştır yılı ekim öncesi ve hasat sonrası toprak penotrometre ölçüm değerlerinin varyans analiz sonuçları Çizelge 11. ve 12 de verilmiştir. Çizelge Yılı Ekim Öncesi Toprak Penotrometre Değerlerinin Varyans Analizi( N/cm 2 ) Varyosyon Kaynakları S.D K.T. K.O. F Tekrarlamalar , ,07 2,74ns 4, 8,65 Konular ,60 603,90 0,24ns 3,84 7,01 Hata , , Genel , Çizelge Yılı Hasat Sonrası Toprak Penotrometre Değerlerinin Varyans Analizi( N/cm 2 ) Varyosyon Kaynakları S.D K.T. K.O. F Tekrarlamalar , ,79 0,67 ns 4, 8,65 Konular , ,09 2,00 ns 3,84 7,01 Hata , , Genel , Çizelgelerde de görüldüğü 2002 yılında ekim yöntemleri hiçbir önem seviyesinde penetrometre değerleri üzerine etkili olmamıştır yılı ekim öncesi ve hasat sonrası toprak penotrometre ölçüm değerlerinin varyans analiz sonuçları Çizelge 13. ve 14 de verilmiştir.

10 181 Çizelge Yılı Ekim Öncesi Toprak Penotrometre Değerlerinin Varyans Analizi( N/cm 2 ) Varyosyon S.D K.T. K.O. F Kaynakları Tekrarlamalar 2 893,333 4,667 0,200 ns 4,0 8,650 Konular , ,000 1,484 ns 3,840 7,010 Hata , , Genel , , Çizelge Yılı Hasat Sonrası Toprak Penotrometre Değerlerinin Varyans Analizi(N/cm 2 ) Varyosyon S.D K.T. K.O. F Kaynakları Tekrarlamalar ,333 14,667 0,164 ns 4,0 8,650 Konular , ,667 0,374 ns 3,840 7,010 Hata ,333 88, Genel , , Çizelgelerde de görüldüğü 2003 yılında ekim yöntemleri hiçbir önem seviyesinde penetrometre değerleri üzerine etkili olmamıştır yılı ekim öncesi ve hasat sonrası toprak penotrometre ölçüm değerlerinin varyans analiz sonuçları Çizelge 15. ve 16 de verilmiştir. Çizelge Yılı Ekim Öncesi Toprak Penotrometre Değerlerinin Varyans Analizi(N/cm 2 ) Varyasyon S.D K.T. K.O. F Kaynakları Tekrarlamalar ns 4,0 8,650 Konular ns 3,840 7,010 Hata Genel Çizelge Yılı Hasat Sonrası Toprak Penotrometre Değerleri Varyans Analizi(N/cm 2 ) Varyasyon S.D K.T. K.O. F Kaynakları Tekrarlamalar ns 4,0 8,650 Konular ns 3,840 7,010 Hata Genel Çizelgelerde de görüldüğü 2004 yılında ekim yöntemleri hiçbir önem seviyesinde penetrometre değerleri üzerine etkili olmamıştır. İncelenen toprak özellikleri açısından yöntemler arasında istatistiki olarak önemli bir fark bulunmamıştır. Hasattan sonra yöntemlere göre ölçülen; toprak hacim ağırlığı değerlerinin 1,38-1,56 kg/dm 3 arasında değiştiği ve toprak neminin de kuru ağırlığa göre yaklaşık % 11,7-18,66 arasında olduğu saptanmıştır. Ekimden önce ve hasattan sonra yapılan toprak penetrometre ölçümlerinde penetrometreye gösterilen direnç açısından yapılan istatistik değerlendirmede, yöntemler arasında hiçbir önem seviyesinde önemli bir farklılık bulunmamıştır. E1 yönteminde diğer yöntemlere göre penetrometreye gösterilen direnç değeri daha düşük bulunmasına karşın, istatistik anlamda önemsiz bulunmuştur. Elde edilen bu sonuçlara göre anıza ekim yöntemlerinin toprağa olumsuz etkileri saptanamamıştır. Anıza ekim yöntemlerinin verim yönünden iyi sonuçlar vermesi de dikkate alındığında; toprağın korunması, enerji ve işgücü tasarrufu, yetiştirme peryodunun iyi değerlendirilmesi ve toprak fiziksel özelliklerine olumsuz etkisinin olmaması gibi avantajları nedeniyle bölge için susamın anıza ekim yöntemleriyle üretilmesinin uygun bir yöntem olarak önerilmesi sonucuna varılmıştır.

11 182 KAYNAKLAR Anonymous, Şanlıurfa Tarım İl Müdürlüğü Kayıtları, Şanlıurfa DİE, Devlet İstatistik Enstitüsü İnternet Kayıtları. www. tarim. gov.tr./ İstatistikler Dinç, U., Şenol, S., Sayın, M., Kapur, S., Güzel, N., Güneydoğu Anadolu Bölgesi Toprakları (GAT) I.Harran Ovası. TÜBİTAK-TOAG Güdümlü Araştırma Projesi Kesin Raporu Toag-534, Adana. Kayışoğlu, B., Bayhan, Y., Çizel ve Kulaklı Pulluğun Toprağa Yaptığı Bazı Fiziksel Etkiler, İş Başarısı ve Yakıt Tüketimleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma. 5. Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi Ekim Ege Ünv., Ziraat Fak., Tarım Mak. Bölümü, Kuşadası-İzmir KHAEM, Hidrometeorolojik rasat verileri. Köy Hizmetleri Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Şanlıurfa Özgüven, F., Aydınbelge, M., İkinci Ürün İçin Tohum Yatağı Hazırlığında Kullanılan Toprak İşleme Aletlerinin Toprak Sıkışıklığına Etkisi Üzerinde Bir Araştırma. 4.Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi. 1-4 Ekim Çukurova Ünv., Ziraat Fak., Tarım Mak., Bölümü, Adana Özmerzi, A., ve Barut, B., II. Ürün susamda farklı toprak işleme ve ekim yöntemlerinin karşılaştırılması. 6.Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon Ve Enerji Kongresi.2-6 Eylül S.2. Ankara Öztürk, I., Bal, H., Tohum Yatağı Hazırlamada Kullanılan Bazı Toprak işleme Aletlerinin Karıştırma Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Tarımsal Mekanizasyon 14. Ulusal Kongresi Ekim Mayıs Ünv., Ziraat Fak., Tarım Mak., Bölümü, Samsun Sağlam, R., Polat, R., ve Kızıl, A., Harran ovasında II. ürün mısırda farklı toprak işleme yöntemlerinin toprağa ve verime olan etkilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi.2-6 Eylül S.2. Ankara Şelli, F., Sağlam, R., Çıkman, A., ve Polat, R., Harran Ovasında II. Ürün susamda toprak işleme ve ekim yöntemlerinin teknik ve ekonomik yönden karşılaştırılması. Şanlıurfa Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. Yalçın, H., Sungur, N., İkinci Ürün Mısır Tarımında İki Farklı Tohum Yatağı Hazırlama Yönteminin Verime Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Tarımsal Mekanizasyon 13. Ulusal Kongresi Eylül Selçuk Ünv., Ziraat Fak., Tarım Mak., Bölümü, Konya Zeren, Y., Işık, A., Özgüven, F., GAP Bölgesinde II. Ürün Tane Mısır Yetiştirmede Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Karşılaştırılması. 5. Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi Ekim1993. Ege Ünv., Ziraat Fak., Tarım Mak., Bölümü, Kuşadası-İzmir