._- au SA VIDA: AYLIK MUziK VE SANAT DERGiSi YIL: 1 KASIM TL. SAYI 11

Transkript

1 ._- AYLIK MUziK VE SANAT DERGiSi YIL: 1 KASIM TL. SAYI 11 1 au SA VIDA: ayhan Uri gerard hoffn ung me hmet cemil ugur1u zehr. iskender karaahmet emel bufljin ozgu ne, ahmetozer m. aemih bay lan faruk yener hulya tercen )ale yucel m. nazml ozalp

2 Mavi Nota'dan ' 1. saylrnlzla sizlerle birlikteyiz. Sonbahann bu son ayll'lda artlk sanal ya~ rt'il renklenmeye ba~lad,. x enser Ier, imza gunleri, dia gostanlari, oyunl ar delilen, yeni bit S6ZOflUn aklfma kend imizi kapllrma {la bafladlk. Oyle samyorum ki bu sezon dolu ve hlzh geo;:ecek. Ka sun sayrrmz, Sinull OI~e ri rrfz ~ nde dopdolu. Bilimsel aolrllkll yazl Ianmll her zaman oiduougibi on planda. Be en ilerinizi ve ele,tirilerinizi bize yazarsamz seviniriz. Zira bu dergi okurlermuzm ve tum dostl an mlzm kallu lan ire yasay acak ve ge1ecegedooru ami n ad lmla rla yuruyecektir.... Saym S4llma Kurdak ul ve MOzlk Anslklopedlal V. Ylnlan'nm katkllan ire dozenledigimiz NIMET KOAA YMOliK OoOLD adli ya n!jffi8m1z1a ilgili genif bilgiyi, sanat haber1eri sayfamlzda bulabilirsiniz. Aynea bu yan Nmlzla il gili oiarak diger saeat dergilerinde ve ga zetelerd e ay lklama yapllaca ktl f. I.tanbul Oevlet Ope ra ve Balesl laraftndan Davlat sa natyls, Leyl a GenCM iyin duzenlediqi Sayg l Gece si 18 Ekim akp.ml Ata tur1( KUltOr Merk ezl 'ode ge ryekle~t iri ldi. rnuzik e1eitirmenl erinin oiaqanostcl bir ses, mokemmel bir teknik diye nihtlendirdiof ve ~ geni~ bir repertuan olen, ozellikle Donlzetu, Bellini, Verdi ve Pucci ni cperalanndaki yorumiarlyla 5vgCl kazanan sanatylmlz Leyla Geneer iyin dazanlanen gecenin sunucul~unu Zeynep Oral va Haldun Dor men Ostlandi. Geceye toob mudu n) va sanat YcSnetmeni Yekta Kara ile Devlet Sanatvisl Ayd lngon konu Jl9cI, tenor Ero l Ura OevIel Sanatij:lsl barilon Mete UQur vedeviet Sanatij:lsl Ayhan Baran da sanatij:1olarak kalildl. Gecede, Geneer' in yap.mlndan ve yon.unad lqi eserterden kesitler sunuldu. Bllano Scala Opera.l'ndan sahneye ylkan ilk TurK sanatyt oian Leyla GeneM, unutu Ian ya ~ az sunulan yapltlatl lekrar ope ra repertuvanna kazand. JTnlftlr. 30'a yakln uiuslararasl Odulun sahibi olan sanatylm.za yllmda Devlet Sana ty.hqi Onvanl verilmii ti. Rock moziqinin anneannesi TlRa Turner (53) bildiqiniz gibi mozik yap.m1 boyunca gondemden hiy dclfm8'tlifli. Evel yine duf muyor glindemden. $u anda bir ~ lilkede roc k dram oiarak goslarime giren, Tina... What. loye got to do with It adh film, Tina Tur ner'in aci dolu 18 y,llni anlallyor. Film, bir Ylldlzln d09uf unun, bir lek fark1yla ve bir filmle oimadlqml vurguluyor. BildiQiniz gibi TIna Turner'i, 17 yaflnda bir lafrah gany klz iken lanlflp evlendiqi Ike Turner' 1e geyirdigl 18 yllhk bir ceherw'lem bekliyordu, On IenmeQe giden yolun baf lnda. Brian Glb so n'un y6nenigi filmde TIna Tumer'i geny yildl z Ange la Basset canlandmyor. Ike Turn er'i de Larry Fishburn yorumluyor. Devlet Tlyatrolatl Gene l MUdurii YOcel Erte n, ekim ay! iyinde Trabzon'daydt. Trabzon Devl et Tlyalrosu'nun 1993 / 1994 sezonundaki ilk oyunu olan Ikl El endinln U, a {IIadh oyunun galaslna katllan Ert en, daha sonta Trabzon DeYlet Tlyatrosu personeliyla bir ye~e kali idi. Geee gay saat1are kadar devam eden yemek te klsa bir konu Jl8 yapan Gene! MOdar YOcel Erten, yeni sezonda ba ~ n lar diledi. Trabzon Devlet tiyalrosu MOdun) Mesul Tur an, modoryardutlcl latindan A. Ersin Yener, Burak Karaman, HOseyln Keskln, Aslye Nasll kurtulur adli oyunun yboet menl CeUn l pekkaya, sanat.;! - y6netmen Ergun U~ucu, Ikl El end!n in U, aqi adll oyunun y6netmeni Daniel Hoi IIger. Bested Selm! Andak ve Hadl Oldursena Canlkom adli oyunun y60etme ni ROchan GOr.II'in de katli dlqi yemek tom personelin butunlef't'l8si aclslndan anlam lydl. Genel MOdur YOeel Erten 'i Trabzon'da gonnek bizleri sevindirdi. Istanbul Devlet Senlonl Or1testra81 ye ni sezona 1 Ekimde baflamlf tl bilclioiniz glbi sezoounda orkestramn konser program/anna her yll olduou gibi bu yll da dlinyaca Onlu yerli ve yabaoci sana~ llarve toplulu kjarkatliacak. KUnJldogundan bu yana TOr1l: bestecilerinin yapitlarina yer veren orkastramn bu sezondaki programlnda da Ulyl Cemal Erk ln. Ferlt TOzUn, Cenglz TU~. Ahmet Ad nan Sayg un, llhan Usmanba,. Nevlt Kodaii l. Mete Sakpmar, Cemal Re, lt Rey, Kent Mete ve Nazile Gutan'ln yapltlan bulunuyor. 28 hafta surecek olan yeni sezonda Erol Erdln y, Incl OZdll. Hlkmet ~Im,.k, Ender Sakplna r, Nezih Seykln ve Em ln GOven Ya,i1~a m ' ln yam sire; Al exander SChwlnc k. Tadeu sz s lrugala, Leo s Sva roysky. Raml z Me Ilk A_laROY, Kazuhlko Komat su, Armando Prazeres, Lutz Her big, Lucas Plan, Ivan AngueloY, Crl stol Esch er, Howard Griffiths, Antonio Pirolli. Jea n Perl sslon, I.I0nellCu Gal ati gibi unlu yabancl iller de orkesl rayl ycsnetecek oian konuk isimler. Orkes frarun konuk solistleri erasmee da Tu~ Ilrwer, GOlsl n Onay, GOher SOhor Pekl nol, tdi l Blrot, GOI fsn Tatu, Ay, eg OI Sanca, Verda Erman, DaykI Geringas. Michael Boroff. Mlncho MitcheY, Roland Balik, Mancal Ber gean gibi s ana ~ llar bu l u nuyo r.... Kullilr bakam Fikrt SaQlar. gozel sanal lar iyinda insanlan aym duyguda. ayfll gazellikte birleftiren ortak dilin mozik 01 duounu belirterek, "MOzJQimlzi ge ll,tlrmek, hareket kazan dltmak ye guy olu,turmak Istly oruz " dedi. Kultur Bakam Fikri SaOla r duzenledigi basin loplanllslnda, TOm byal rosunun ve Tur1l: moziginin mozikaheryorlinden geride kaldlglfll, bu aylgl kapatmak iyin de mozikal eser si pa ri~ verdikle rini be ~rtt i. Bakanll kya muzikal eser siparifi verilecek besteciler araslnda NeYld Koda lil, ZOtlO U vanell, T1mur Selyuk. Muammer Sun, Onno Tuny. Metlh Klba r, Esln Engln, Yalyln Tura, BOlenl O rta~gil, ~anar Yurdatapan, BabOr Ton gur. cem Karaca, Turgay Erdener ve cemidiz bulunuyor,... Tur1l: yorumcul annlfl dunyaya daha yaklndan taflllilmasi yapltlan gelecek kup.klara aklani masl amacl yla TOri<iye'nin taflllll1llf mlizisyenle rinin Compact disclerinin yaplml koouju proje, KOltOrBakanhgl'nca uygulamaya konuldu. Proje gereoi CD'lar GOr. r Ayka l, Suna Kan. Ayla ErdoQan, Ay, egul Sanea. Ru ~ en GOne, ve Cfhat A,kln taralmdan hazirtana ~k. Dunyaca OnlOork estra ~fi Ni ksa Bareza Istanbu l Devlet Opera Bale sl'nde Yekta Kara'flIn sahneye koydug;uglor dano'nun Andrea Chenier Operas,"1 y6ne tmek uzare 1. tanbul'daydl. Herbert von Karajan'!n eski bir 6{j rencisi alan Nik sa Barela 30 yllhk sanat yap:ml boyunca dlinyaflln 6neml i bir yo!< kenbnde operalar yonelb, senfooik kooserter verdi.... Mavi Nota'da yay lmlanmak uzere gonderilen yazlla tlnl za, son bir kez da ha bakma fllz yarartl oiacakt lr, Zira birtaklm dozeitmele ri yapmak geregi doodugundan, bu da hir anlamda yazmlf olduklanfllza yorum gelirmek oiacaktlr. Bu nedenle oku rtanmlz taral lndan gbnderi len bazi yazllati yaylmlayaml yonjz. Su da bizi Ozmektedir. Aralik saylmlzda lekrar birlikle olmak dileqiyle bafan, saghk ve muuuluklar... M uf it Semi h BAYlAN Genel YaYl n Yoo etmeoi 2

3 Turklye'de muzlk egitimi veren kurumlar u~geni Ayhan SA RI'" Bir loplumun heyatrm mctlu. raja h ve baolmsrzolarak surdu rebilmesinde botonlenmif bir ilade gucgnu edi nme si ayt! bit enem tajlma lctadl'. Bu da encek senetm. halkln turnuyle ya~anl r duruma gelmesiyle ortaya Ijlkabilmekled it. Ulusal senen gel ~l irme yolunda all iacak ilk adlnl, hark," kultur birikiminden yararianma oimahdlr. Her y6nden zengin bir geleneoi alan TUrk kultury. bir yandan larihset gel~im i1jin deki ekonomik ve siyasal nedenlerle, ObOr ya ndan halk kohurunden kapuk bir gelijimi gali ren yonetici ve burak ratla nn da katkrlartyla uzun boredir bit arayij ilj indedir. Bu arayij en "ok mozik sanatmde kendinl gostetir olmustur. Ostelik muzioin, tum sana! dallan ~ inde en yaygml ve yinelenebilir. her zaman her yerde paylajllabilir oluju gibi Ozellikleri cou topl umsar yap! ilrin de ba!i s.retara oturtmaktadlr. Ulusal san allm ll 'Ie dolaylslyla muzj{l imiz deki sorunlann IjOzUlemernesinde 18. yy'dan bu yana Batlh uluslarm ekonam ik 'Ie kendilerini yenileme ~I s i ndan 6ne g~mele rin i n boyok pay! varchr. Bbylece Turk sanallnda yava!i yava, -montaj eylemi - ortaya Ijlkmaya ba, lam l!itlr. elbeneki bir ulu s, ba!ika ulus larln ku hurlerind en yararlanacakhr. ah, veri!ilet olacakll r. Ama bu ah!iveri,in lek yanll oiduqu durumlarda 0 ulusun kullutclnde de kaylplar belirecek tiroher oe!iekilde oiursa olsun!iimdiy'" deqin yaplldlqi gib i- Bat!)'1olduQu gibi alma k. toplumsal kultutclrnuzde kar!ir tep kilere nede n olma kta. ortaya Ijlkan ise -arabe sk" olmakladlr. Ternel sorun, sanatl halklan kaynaklam r duruma gelirebilmekledir. Bunda devlefin sanal ve ku llor plan lamasmm (la bii lei e{lier v erse) bi l i~l i ve ciddi, ay nr zamanda uygulaoir 01 mas I Onemta!ilmaktadlt, OIaYI moziqe indirgediqinizde her ne kadar -m1zik ev'enseld ir" sozu ba Zl dunya ge~ e kleri n i yenertee da biro Ijok alaooa olduou gibi ITV.1zik eqitimi alanmda da bir Ij izgiy i tunuramaml!i 01 rrermzm t~ma linde, bu ~ i ye ntendlren devlet adamlan mlzm bu alanda yetersiz ki,ilerden s~i lme si yatmaktadrr. Bu i!iten anlaya n muzik ada rraantmz ise genell ikle universitelerimizde ceh!imakta, hiljb ir yetmm guco olmayan simpozyum ve darusma kurullannda fiki rlerini avaz evaz ba Qlrrnakla ama uygulama alj lslndan h ~bir yaean 01 ma maktadrr. Krsec a bu ~i yonlendiren l'l'luzik meraklilarryine kendi bildiklerini ckurnaktadtrtar, Olkemizde 182S'de kurulan "Mu Zlka-Yl Humayun-u Bah l'l'luziqi eqitimi veren ilk konservatuanltllz oiarak gcr mak momkilndur. 0 zamana deqin hilr konservatuan olmarrn!i bir l oplumun bu i~ Bal l muzi{j:iy'le ba!ilaml!i olmasl. vst ellk de Avrupa'daki b i ~ok devletten Oncer") i!ie koyulunmas l, ortaya it ginlj bir durumijlkarmaktadlr. Bugun U1kemizde l'l'luziqe merakll ge~ l i{j:imi zi n bu yonde kend ilerini &Oile bilece kleri Olj ayn torde Olj cnemli -mozik eqitim kurumu M gorolmektedir, bunlar slras!)'la: 1- Batt moziqi Devlet konserva tuan. 2 Turk rnusikisi Davlel kcoeervetuan. 3- EQitim fakullelerinin muzik b6 lurrie ri Bunlara Ookuz Eylul Oniversitesi. GOzel Sa natlat Fakil hesi, MUzik 8j.. liml eri b61umunu ekleyebiliriz. rnrot ola rak ahnab ilecek dunya kc nservatce rtene da muzik &Oitini turu kendi ifylerinde "Pop. caz vb kcnservetuarlan"!ieklinde eyntrrken bu ~ e rik le r blzde "Turk muziqi, ball muziqi kcn servatuarlan" sekltnde ele ahnrrns ve durum buqcne dek su regelmi~l i r. Yukandak i uljge nde goruld u{j:u gibi. eqitim ~e k l i n d e, mu ziqin kend i i~indeki tcner eses ennrreer gerekirken, aq" hkh olerak, bir ana lur olan Bat! moziqi tercih edilmi!i bu da beraber inde l'l'luzjk ureli... cisi ile tukelic isi araslnda UljurumiaM ortaya ~l kmasl sonucunu geti~tir. O lmasi gerekenle varolan aras mda ki inc e dengeyi sa{j:layamayl!i lmlzda mo zik eqitim kurumlanml zdan yeti!ien. ge~le rimiz le ha lkln m uzik kil horil duzeyi aras lndaki larkin biiyuk olmasln ln payi yadsloama z, y Onku onlara oku l1arloda ileride yapacaklan ~a h!i ' malar ~i n "halkln duzeyinin- de cnem ta!i ldlqi anlalllmaktadlr, Bir anlamda da -mgzik torieri ister TUrk isler Ball 0 1 sun O{lrel im programlarl buna uygun deqildir. (") lzmir Devle! k/asik Tarle Mazig Korosu Md. Yrd. - TRT DI, YaplmCISI, (" ') Karad8niz T_ mik Oniwlfsitesi, Fatih E~itim FlIkalf9si Deka nll~1 MiJzik E~i tim i SO/iJmiJ Ba ~ka nm I 'Mazik TiJrl6rinin e~itimdeki Yen" Simpozyumu Nisan 1993, TRABZON. (" ') Omft9n ffalya'da 16.yy, Paris'f9 "I!U, Viyana'da Berlin '822, BU ruksel Vfi Madrit '830, Lei,Jzig IlU3. monih '846, LOIIdna J86J, Petersbutg 1862, Moskova 1865, BudiJpeft. kolluhvatuan,8u'de kurujmu~. (Gerard Hoffnung 'dan) Se:dett 3

4 Egilim Faku"eleri. Muzik Egitimi BolUmlerin in mufredat programlsn 1941, 1970, 1970, 1982 ylllan nda gozd en ge9 i rilmi~. l akat 1941'den t982'ye dek iki kez yaptla n duzenlemeda ctc san de!:li~ i m sadece ders adlarmda, iyeriklerda ve l ormasyonda garge kle ~t i r i lm i ~t i r. 1982'de Turk moziqi yonqnde olumlu ad rrraar eturmeee da -kalalar avm 01 duqundan - sonuca herhangi bir etkisi c jmermsnr. Dolayl slyla bu rnuzik a!:litim bolumo mufredat prograrm muzik o!:lratmeni nin oqrencisiyle ve loplumla butunle ~ me s i iyin yeterf gorunmektedir. IIgin9 olarak tamk ctunmektedu ki bazt muzik eqitimi boluml eri. ba smde bulunan k i ~iler in czverlsiyle Turk muziqi aqlrhkh senlez 9all~ma la r yaprnaktadtr. Bug un Muzik eqilimi bolumlerinin mctrecat programlarln a baktlqlmlzda bolum a rrectenmn 2. maddesi Turk mozik 6Qrelmeninin. Turk moziqinitum yonleriyle yekmd en temnmeer gerekti!:ii belirtiteken, vine aym programda yer alan 34 lana muzik dersinden yelnrzca 6 tanes! do!:lrudan TUrk muzi!:liy Ie i1gitidir. Su 6 ders il;:in program uzerinde g6slerilen 16 saallik sore ise tam muzik dersleri il;:in belirtenen loplam 179 saathk suremn % 8,9'unu il;:ermekted ir. Burada det ayh olarak mozik eqitim kururntanmmn rratreeat pr ogramlanyla zamenmm almak istemiyorum. Fakat garunen odur ki bu programla rda toplumu muzun be{janilari ve rntrzik duzeyi dikkal e ahnmermsnr. BugOn han gi ulke yaygm olarak kend i kulturune yeberc i birlor muziqin el:lilimini vermekt edir kcnservatu ennda? Va hangi Ulkenin uluaal radyo.u bir kanahn hjmoyle kendi koitoro dr ~ mda n bir mozik luruno eyrrmaktedlr? Bu arada yenili krere a<;lk olduklanm s6yl eyen ama benuz kabu!)undan s lyn l ma m l~ bulun an TOrk musrktsl devlel kcnservetuer ten. Sonu<; olarak muzik e{jitimi kurum tenmede toplumumoz be{jeni ve mozik dozeyini dikkal e alan bir OOretim programlna duyu lan ihl iya<;. -ozellikle son yirmi yllhk mozi{jimize bakt'qlm lzda- ka<; lnllma z bi t hal arml ~t l r. Topu topu dort lane sentont crkestrasr ve opera - bale kurumuna sanal91 y e l i ~ tiren Batl mozi{ji devlel konservaluarlanmlzm o{jrelim progtamlarmda artlk i~ l e r bit ~ekilde Turk mlizigine de yer vetirmesi getekmekle ve Qlkemizde va rolan muzik lurlerini i<;eren ve bun lara uygun boluml eri bu lunan "T urk Ulusal Kon.erval uarlan- ar Ilk kurulmahdlt. _ 4 ton, BiRET'iN ELLERi El lerin Doganln mucizesi Yorgun gone ~i ufka ye r l e ~t i ri r Qag mr aksarm GOndOzebirlestirir Ellerin Muzigin ece si Sever kuytu ormanlan Kocaman aga clan Durgun golleri Karh yamaclan Toplar cicekieri Topla r tom gozellik leri Ellerin Asar zarnam Yakalar yuzyillar 6nces ini Yuzyillar sonrasmi "Qa lar dilediginiz eseri" Oksar tuslan sorekl i Piyano orkestra olur Ellerin yaratrr muci zeleri. GURBET AK~AMLARI Zaman nasi da geciyor ya ln,zllg,mda, Allp savuruyo r beni y,liar oncesine, Aru lar... Dahp gidiy orum bazan, Yanm kalan asklann demlerine Tenim slzlyor... Mehmet Cemil UGURLU Zehra iskender Karaa hmet Zam an nas,l da ge ciyor ya in,zllglmda Ha bug On, ha ya nn otuz b e ~ o lmu ~ yoiiann aynmlnda Bir sokakta, Bir k a v~a kta,.. Bir bilinmeyen sakll.,

5 , - l ondra Kraliyet Bale si kuru cu su Dame Ninette de Valois Ernel Burtyin OZG O N E~ TQrk bale sinin kurulu su nda da boyok emeg i gayen Dame Ninette de Valo is 1993 haziran ayr iylnde 95. ya~ ggnono kutladr. Ninette de Valois, 1898 yrhnda Irlanda'da doqdu. ASII adr Edris Stannus'tur YIHan araamda Lo ndra'da ye~ i l li mozikaf m lm gosl erileri ve 'revue'lerde dans ederek sana! vasemtm sqrdqrdo. 1923'18 Dlaghllev'in "Sallets Russes" topluluguna kahld l, 1926'da Londra Sahne sanattan Akademlsl'nin Bale SaIOmO'nO kurdu. 0 gone dek baleyle ili 9ki n her ~ey koklerini Rusya'dan ehycrdu, 0 ggnjerde klasik balenin beshce repertuan Petersbu rg 'dan geldigi gibi, bale sanatmda bit yerte re gelm ek isteyen Ingiliz kut an da ectenrn Ruelastmyorlardr. Buna kar~ln 20. YUlyilm avan gard ekrrm ise Dalghllev'in Ballet Russ_s toplulugu larahndan yonlendiriliyordu. 1931'de Vic Wells Balesl'ni kurdugunda lse d l ~a rd a n gelen etkileri tamamen reddelmeyi goze etemadr. Toplulugun repertuanrun en cnemli bolumlerini Uyuyan GOze'-, -Kugu Gala - gibi Rus klasikleri olusluruyordu. Kendisi [rlandeh'ydt: oysa kadrosunda yer alan danscrterm hi v bin Ingiliz degildi. Marg ot Fonteyn $angay'da yel i~ mi~ti, Robert Help mann ise Avusturalyall'ydl. Aneak uluslararasl dansvllardan olu~an toplulugun ortaya koydugu kimlik ise tamamen Ingiliz'di. Sanat ya9aml boyunea De Valo is, her zaman bilinvli olarak Ingiliz Kulturu'nu va gn~ ltran bir tarz yaratmaya dikkat et mi~ti r yilmda zamaoln Turk hukom eli tarafrndan Turkiye'ye davet edilir. Turk Klasik Balesinin kurulmasl ivin yogun bir tempoyla vall9malara ba9lar. Nin ette de Valoi s anllarmda bugunlerle ilgili 9unlan yaz ml~tl r : - Ingiltere'de Insanlar bu glr1iimlml blr 1001 geee masal! glbl goroyorlardl. Bu Ii ' so n dereee ckfdlye alan bir ben verden, blr de TOrkler.* - Bale okulu, De Valo ls'in ineelemeleri ve valti malan sonueu 1948 yumda VailtkOy'deki bir ilkckul blnaemda avlldl. Bu okul 1950 yrtmde Ankara Devl.t Konservet uerrnm Bale BolOmO haline geti-rildi. $u bir gervektir ki, Ninette de Valols'nin 20. yulyl1 balesine son dereee boyok katkil an olmusfur masaydt. Londra Krallyet balesl belki sonsuza degin kurulamayaeak. Margot Fontey" gibl olaganuslo bir yetenek kesfedilemeyeceku. Ve Nureye v'le insanlann seyretmeye doyamadlgl kusursuz bir vitt olusmeyecekto. Hi v ku~ku suz, bir Ingiliz bale toplulugu kurulacakll. Aneak kurucusunun onun kadar ulusal dans kullurlerine ya~atma k la kararh bir insan olup olmayacagl ~O p heliydi. Kra llyet Balesl'nin yoneticisi Anth ony Dowell, Nlnnette de Valo is' ivln sunlan soylqyor: " Belk l 01 mada n da blr lopluluk kurulaca kll; ancak bu, boyak olaslil kia kend ln l yenlle meyen dansvllarlnln SIrurtanm zorlamayan, ya lmzca varctam devam ettlrmek I~ in ~ a h,a n klaslk bir bale toplulugu olacakll. Krellyet Belesl'nln boyok Ylldlzlatl vardr, ama kro aograflarda an az onlar kadar boyoklo, De Valo is, baemdan ftlb aren blr toplulugun kor&ograllnln 0 topl ulugun can daman o ldugunun bl linclndeydl.- TOm eserlerinin arasmda 1937'de yapil an Cheackmate, belki de onun bale tutkusunu. tilizligini, sahne velenegini en lyi ya nenar udu. Sanetemm dogum gununu kullamak ameciyle bu eser Krallyet Balesl terefmden uzun sere sergilendi. Eser aradan geven 56 ylla ragmen degerinden, yaprsmdan hiybir ~ ey kaybetmemis. Koreografinin aynnttlannd aki ve insani durtolerilideki zengintik, danscrtenn surekli kendilerini yenileyen bir anlahm tem ya katamayr zorluyor. Koregrafisindeki ozeuikler ve anlatrm onun k i~i l i g ini n de bir aynast nileliginde. Bugun Kra llyet Balas j'ndeki ve Avrupa'n lo 6nemli bale toplulugunda butunan dansvllar, tom ivtenlikleriyle onun mesleklerindeki buyok etkisini kabul ediyorlar. Da Valoi s, - Insan, blr,ayln sag lam ol up olmadlglnl anlamak 1~ln onu ylkma r lsklnl goze alma h- diyordu. Goze aldlgl tum riskier Krallyat Balesl'nio dansvtlarloln art arda gelen b a ~ anla rl y la sonuylanlyordu. 1 9te tum bunlar masaydl geryeklegebilir miydi acaba? Ku,kus uz t um o ye tanekler, blr ~ekl1de kendilerl nl d l ~ a vururlardl herhalde. _ Ninnette de valois. come dance with me. Londra 1957, s

6 aracllli';'liyla ge ryek le~1ir ilen y a h~ma la rda, bu onemli yepn Muzik atanmda, y,liard" ozgunlugunu bir besvuru kaynaqi clrnuetur. Yeprttekl binlerce madde ba ~IIQI onu bir kilavuz koruyan bir yap'l yap styaprmsnr. Ahmet Say, ansiklopedi iyin "Ti:irkiye' nln heveerm, Ti:irkiye'nin reng ini ta,lyab ilirse, Qzgi:inlUk a~ lslndan Muzik Ansiklopedisi' ba,stl ys ula,l/ml' sayllacsglnl " belirtirken, sez konusu AhmetOZER yaprtm. ulkemiz kohur kayneklanna onemli bir boyut getirdiqine de i~ret eder. Ans ik lo~ f, "1e ku ~ku s uz dunya kuhoru baz ahmrken, yerelden evrens '.,:..eenen birikim de saqhkli bir perspektifle irdelenmeye yally;:i. Yazar, Ah met SaY'1n emeqi, b a ~ lang lyta politik iyerikli Ansiklopedide kotanlan onem!; l ir yon1em de 'Endekagazete 'I e dergilerde; ardmden edebiyal dunyeemm sayqm leme ve Captaz Dam, ms' dl r. Bu yontemin Ban'nm onemli adr T ut kiye Yazllan' nda ecmutlaemren. YaYlncllrQln1n ansiklopedilerinde uygulandlqi belirtilirken, gozetilen erneyam sue. tomem (Kocakurt) oyku kitaplan (Ipek Hallya em. bazt maddelerde yer alan ler imlerin metin iyindeki gon- Ters Binen Kedi. Bingol Hikayeleti - Gune,in SavrulduQu dermelerle yeniden aylklandlqi. g6ndermenin gerekmediqi Yerden-) Dna edebiyat dunyaslnda pek cck OdOI kazenerr- yerletde rnaddelestirilerek alfabelik straya konulduqu goze ml,l l. yatpar. Ancak 0, ulkemizin unlobir piyanis1ifazl l SaY'1n babast Ansiklopedinin madde yazrmmda belidi bir olyut kulolduqu kadar, muzik alanina uzun yrllanru veren deqetli bir lamlmaz; gozetilen amacm bilgilendirme olmasr nedenlyle. atasttrmactdrr da. Nitekim bu birikimlerinin kimi maddelerin daha uzun lu1ulduqu gorulur. geymi, len gunumuze olu,turduqu bilgi hazi-, , "Aruz ve Muzik", " Arabesk ", Akustik Atnesi, 80'li ytllann crteemda. son derece cz- meni" maddeleri, gen i~ boyullarda tctulerec gun bir yapua oonu,ut: Muzik Ansiklopedisi okuyucuya, ereenrmecrve geni, bilgi ekterdoqar. ma arnect gudulur. Gazetelerin c kurlanru daha ansiklopedi- Turktye'nin kultli r birikiminin iyinde yer letle lam,tlrmadlqi bir donerrde maalk ala- alan her sanetcmm edr atlanmadan bu yaprmnda ilk kez testkuuer biyiminde yeyrmlenen ta alrnmaya yall, llml', bu alandaki emeqin bu yapll, ardmdan dort cihlik birtoplam olarak bcyutu, eanatemm 6zgeymi,inin eynntrh bir 1279 sayfada dogomlenir. A'dan Z'ye uzanan yapl tesimaerm zorunlu kll ml~ t t r. TUrk ve ajlabetik snelem enm yam sue. mozik bilgisi- dunya muzi inin yeti~ li rdiqi deqerlere, nesnel nin tlimunu toparlayacaktematik (konusal) bir MOzlK bir ecrden ya kla~r1m l, l lt. MOzik etenmda geplan yeryevesinden yola erkarek. oiu~l u rulan rek ki~i adlatl. gerekse terimler. yoqu kez asbu ansiklopedide TOrk 'I e dunya muziqi yok rsiklopedjs1 IIna uygun yazllmaya yall,llml', evrensel bir yonlu irdelenir. yizgi tutturulmu,lur. Ansildopedide verilen bilgiler ' U ba,liklar Boyle bir ansiklopedinin haztrlanmaslna, ahmda loplamt: Ahmet Say'm ta yocukluk yillarmdan beri 01- Cok Sesli Muzik I TOrk Sana1 Muzigi I u~a n bilgi birikimi, deney 'Ie gozlami. ara, - Turk Halk Muzigi I Muzikoloj i 'Ie Halkbifim I Bale I Cag.. tl rmasi onemli bit taban saqlaml,llr. Yurtiyi da, MOzik I Muzik Egit imi Okul MOzigi I Caz Muzig i I ve yu rtdl~mdaki ara~tlrma larl, 60' 11 ylllarrn ba,mda inca- Turk Aske n Muzigi I Pop Muzik Ata, tl rmasi l Arabesk lendiqi DoQu Anadolu bir yandan yazarllqma. edebiyaly llr- At8,t lrmasl Qlna zemin olu,lururken, gonul verdi i bu alam da surekli Bu bolumler. ulkemizin alanlarmda yetkin insanlarm beslemi,tir. Ahmet SaY'ln ya,amrnda hep ozgun olanl eme iyle deqerlendirilir. ara,lltma bulma, uygulama lavrr bu yapltla da yillardir ken- Y6nelmen Ah met say, ansiklopedinin 'onsoz'unde, dini kanltlamaktad lr. amaylanan hedefin iki ozellik la, ldl rnl belirtir. Birincisi, Ansiklopedide konular1a ilgili ayrmtllr bilgiler verillrken TUtkiye'nin sesinin duyurulmasl. yapltrn ulusal bir anlayl,rn moziqin bilimsel yam. yapisi. nola sislemi, rnuzik aletlen 'Ie Orunu olmasl; ikincisi ise sosyo kohcrrel kararslzhk iyinde kullammlan uzennde de dutulur.. Operadan Oda Muzi ine, bulunan bir toplumun, muzik alanrnda da yanslyan guneel Caz MuziQinden Pop MuziQine, ordan muzi in loplumsal yaproblemlerine yozom 8ramak 'Ie momkun olduqu olyude plslna ula~llr r. Arnay yok yonlu mcizik eqitimidir. Bununyam doqru alternatiller goslermey e yalr~ma ktl r. Bu amayla da sira larihsel geli, im iyinde Turk MuziQi (Sanal. Halk, Asked MOzik Ansiklopedisinin 1emel ilkelerinden birinin 'cidd i. Muzik) de madde ba~ h kl a n nda inceden inceye irdelenir. yetten uzak muzik faaliyetle rine prim vermemek' olduqu MOzik EQitimi, Muzikoloji 'Ie Halkbilim yanmda muzik elkinaylklanlr. liklerine de aynnlllr yer verilir. Son yillarda farkh boyutlarda Muzik Ansiklopedisinde iyerik aylslndan da yenilikler geni~ halk lopluluklarlnl yakmdan ilgilendiren 'Pop' rnuzigetirilir: Qiyle 'Arabesk' alanlarlnda da ayrmllla ra girilir. Gozetilen amacln rnuziqin ozune inebilmek kadar. bu Insamn ya~amm dan bir an olsun eksilmeyen, ta ilkel alanda kuru bilgilerle yelinmeden uygulama alanrnda yok loplulukiardan. gonumuzun modern toplumlanna de in, her yonlu bilgiler verilme yoluna gidilir. lyerik 'Ie biyim konu- alanda varllqlna gereksinim duyulan muzik. bir yerde yerel. sunda ise verilen bilgilerin. muzige ilgi duyan her kesim in- den evrensele bir deqerler bu!u nudur. Uygulaylm alanlnda sanma seslenebilecek bir ozellik la ~ ld l 1 belirtilir. Yonel- milyonlarr ardmdan surukleyen bu sanal dahnl kuramsal men Ah me1 Say, bu alandaki kuhur hizmelini usanmadan, olarak yok y6nhj!rdeleyen, boyle bir ansiklopediyi kullor saboyuk bir direnyle, Ylliardir. yurdu kan, kan, gezerek. bu nat dunyamlza kazandlran sevgih Ahme t Say ile onun yoalanda urelken olan insanlara ta ~ l maya yall,ml,tlr. Yur- nelmenliqinde olu, lurulan ekibin yok yonlu emeqini kutdumuzda gerek Ozel kurulu, lann yapt l!)' etkinlikler, gerek luyoruz. universilelerin miizik bolomleri. gerekse ye,illi dernekler Edinme Adresi: Ilkadim So kak Gaziosmanpa f a l ANKARA

7 ATATURK ve MuziK M. Semih BAYLAN j S 8vgili Akaturk'u lllumsllzlq{le utestrren her am, yureklerimizde t utu~ma!)a hazt r kollenmi!i bir atestir adete. Alaturk gibi bir insana donya l arihi ~inde ender rastlamr. Gnun gibi boyuk bir insam anlatmanm ne kadar gu~ olduqunu biliyorum. Karanhklara l!ilk veren ve her vakit dooruyu gosteren bu de{lerli ve buyuk insa nto, ll zellikte sa natsal kon ularda ve rnuatkimiz hak kmda eydmtencr pek ~ok sozo vardtr. Bunlarm bir ~oq u Turkiye BOyuk Millet Mectisi'ndeki eeer toplanttlardakl 8Ml eri ve devamh olarak vekmmde bulunanlarm. daqlnlk am larmdan ibaret ka l ml~l l r. Bu bollimde bu buyok insamn ozellikle rnuslkimiz hakkmdaki goru!i va beyent enrn onun surek li yakmmda olan deqerli killilerin antlarmdan der leye rek tarafsiz 01 maya czen goste rerek. arnla nn mlimkun oldu!)u kadar dayandl!)1 mesnetleri bulmaya ~ah~a fak haz rrladrrn, Amactmbu de!)erti kiiilerin AtatUrk'le ilg ili arulanr utekfar gu n 1 ~ 1!) l n a ~ I ka rma k. kayrttara ge~meye nle ri ni kayitlara ge~i re rek ebedileitirmektir. - Efendiler, Hepi niz meb us o lablliralnlz, vekil olabilirsiniz. hani reisie umhur o labilirsiniz. fs kat sanalkiir Olama ZSlnlz. Hay ettenm buyuk bir eeneta vakf eden bu ece ukla n sevelim..... KIrkylldan fvla bit sure hizmet veren AnKara Dev/et Konservalwan'nm eski binasmm gene! g6rfjnu~ {j. (Ne yazlk ki Mamak Belediyesi'ne verilm i~ lir.) Fotograf: Muzio: Ansildopedisi. Cil: t, s

8 Bu sozler Atat Qrk'On sanan ve eanaikara kar~ r boyok saygl ve sevgisini g6steren sozlerinden biridir. Onun sanai ve eenetkan cnu rlandrran bir cck sozo vardm Sanstkar toplum i~inde. uzun l;aba ve li. h,malar vermekte, alnmda l,.kh sevinci ilk hiueden in.and.,. MBir millet sanattan ve eanetkardan yoksunsa, tam heyete malik cjamaz." -Turk millet!nin yucelmeslode, ba,hes hareket unsuru alan milli kullgr ve eenaun gelifmesl ATA TORK'On beshce isle~ iydi. Kendi emriyle kurulsn Cu mhu rba kan ll~1 Senfoni Orkestresmm bir kcnserlnden soma, AtatO rk 'U sozleri soyle mi, lir: "Halkm da mu8.ki Ihtlyecrm dq,qnmek gereklr. Halkm mus.ki zevkinin ge Ii,mesi leln bu mu81kiye (batl muarklalne] all,mas. ve bu mustkiden ho'- f lenmasr l~in, 'koklu bir mu-! slki egitimine intiyac; ver- Ss ~da Aydan, baritm Ozcan Ssvgsnile NevlrKcdall'nm Van Gogh operasmda. (MUl l/{ansikjopedlsi, Clit 1, I. 126.) J du,- Nitekim, Ankara Devlet x coservaiuan'mn temen olan ranhktannda kalrrus gerc;ek zengin musrki degerlerini mey- Muslki Muallim Mektebi 1925 yrhnda Ataturk'un isareti dana erkarmak, ozellikle rnusrki suuru, duygusu ve bilgisini Ozerine gerlf ekle~m i jt i r. Ancak Musrki Muallim Meklebi, or- aym sevk ve heyecanla, yeni nesluere aklarabilmek geretaokullara muzik oqretmeni y eti~ ti riyo rd u. Amael sa gini vu rgulaml~ tl r. netcrden yok yurt sathtna genl( mozik oqretmenleri yetis- Muslkimizdeki alaturka _ alafranga meselesi olmakla tirmek ve memlekelle gerc; ek bir muslki egitimini sagla- devam eden krstr cekiemelert de 1 kasim 1934 gonotarmek n, kiye BuyOk Millet Meclisi korsusunden soyladigi ~u soz- Ataturk, milli musjki gorujono~6yle vurqularmsttr: ~Bir lerle tarih sayfalarma derin izler btrakarak yazrnrsnr: memleketin milll kulturu iylnde. buyuk yeri alan milli ~ A r kada f l a rl Guzel sanatlann hepsinde ulus geny muslki, 0 memlekene halkmm benimsedigi, sevdigl ve ligin in ne turlo ilerletilmesinl istediginizi biliyorum. Bu zevkle dinledigi musikidir, 0 ulke halkr bu musrkide yapllmaktadlr. Ancak bana kaht&a bunda eebuk, en kendini bulur." o nde gotutulmesi getekli ol an TUrk Musikisidir. Bir Ataturk, her konudaki d O ~Oneele rini bertak bir ektsle ulueun yeni degifikhgine olc;u, muslkide degi,ili.ligi ifade elm i ~t ir. $u bir gerc;eklir ki AtatOrk bir muslkij inas de- etebnmest, kavrayabilmesidir. BUgUR dinletilmege yel- Qildi. Fakat derin bir rnusiki enteyrema va rneeikl zevkine tenilen muarld, yuz 8gartacak degerde almaktan uzaksahipti. Ya~ad lq I yozylla ve geteeek yuzylliara damgasml tlr. Bunu a~lke;a bilmeliyiz. Ulusun ince duygulanm vurmasmda en buyok neden, her konuda an lay l~ ve zevk du,uncelerini anlatan. yuksek dey i,lerini, soysahibi olmaslodan kaynaklamyordu. MUSlkideki anlaylj ve leyiflerini toplamak, onlan genel muslki kurallarma zevk ustunlugune sahip oldugunu ~u sozlerinde dana iyi gore lflemek gerekir. Ancak Turk Uluaal MUSlk isi anlamaktaylz: boyle yukaelebilir. Evrensel muslki de yerini alabilir. -Bir c;ok defa bu muslkinin (Turk Mualkisinin) tam Kultur (,Ierl Bak anltgl'nm buna yeterince onem verhaysiyetini bulamlyoruz. I,te bu dinledigimiz muslki mesini, kanunun ona yardlmel olmaslnl dilerirn. hakiki bir Turk Muslkisidir ve hi e;,uphesiz yuksek bir Buyuk Ataturk, soylediqi bu sozlerle Turk mustkisinin medeniyetin muslkisidir. Bu muslkiyl dunyanm an- oturtulmasl gereken sa{jlam temellerini belirtiyor. Aynt zalamas I lazlmdlr. Onu butun dunyaya anlatabilmek iyin, manda bu sa{jlam temel1erin belirlenmesi ic;in gerekli temel bizim millet.;e bugunku medeni dunyamn seviyesine ilkeyi de vurguluyor. Milletimizin goc;lu bir muslki po yukselmemiz gerekir. tansiyeli oldu{junu bilerek, muslkimizin laytk oldugu bi- AtatOrk, muslkimizi dunyaya tamtabilmemiz, kabul et- c;imde c;a{jda~ uygarltk kurallartna gore gel i~ mesj ni istiyor, tirebilmemiz ic;in uygar dunyamn duzeyine yukselmemiz bu arada Turk genc;liqine yeni ve 1 ~ l k li ufuklat ae;lyordu. gerektigini i~ a re t ederken bizim tarihin derinlerinde. ka AtatOrk. Turk muslkisine alaturka damgasml vuranlara, 8

9 ijok klzardl. Hale, Arap, Fars ve Bizans muslkilerinden elkilenmii olduqunu ve bu gorui u sevuner aen asia lasvip at memii lir. Alalurka her na kadar Turk'a mahsus TUrkvari bir anlama galiyorsa da burada kullamlan anlam "b e,ibozukluk-, - gertc il ik-, -uyu,ukluk- gibi anlamlar tai" maktadrr. Ge~ekte TOrk Mustklslne bu yakli ll rma, bu anlayl i la veertlencrrma, son de rece sayg's,z ve aiaqllarca sme bir yakllitl rmadlr. lliin aci taran AlalOrk'e a~ scylenen bazt sealer. ya nll~ aktanlrrns, ya da nakledenler ielerine geldiqi gibi yoruml a m l ~ l a rd l r. Ylliardi r yapml~ olduqum erastnmeterde AtatOrk'On turk MUSlkisi hakkmda onur kmc r bir tek sozone rastlamarms tmdrr. Rastlayanlar verse. 6Qranmak isterim. TOrk Muslkisini eevmeve nler. daha doqrusu bilmevenle r, muslkimizi lameui hor gorrnoilerdir. Onlara gore TUrk muslkisi tek seef olduqu iijin ilkaldir. Oaha da ileri giderak: -Kozmopolit ve egzol ik, melankolik bir heveer vardn, onun lijln bu muerkl atlhp Betr mozigl annmahdlr, yshnda Bursa'da loplanan Ulu slararas t Folklor Kcnqre ernde bir bildiri sunan hem de oqretmen olan bir zat bu duiunceyi fiitursuzca soylemiilir. AtatOrk'e mal edilen bu sozler, nakledenlerin yorumladlklan i ekilda lee. ayru konularda belgelenmii sozleri de vardlr. Bu seier tam bir ijeliiki oluilurmaklad,r. Ancak Ala IOrk gibi bir devlel adaml kesinlikle boyle bir ijaliikiye doi ' mez. 0 halde bu sazler ya noksan, ya da yanlli nakledilmii, ya da AlatOrk bunlarl bai ka amaijla soylemiitir. Bazl muhafazakflrlar da AlalUrk'On Ball moziqini sev madiqini. dinlemekten hoi lanmadlqml ileri so rmolil erdir. kasinlikle doqru deqildir. Alal urk hiij bir zaman Bal l moziqini yermemii elai tirmemii aksine "yuksek bir med e niyetin muzigi- olduqunu soylemi!jlir. Aynl ~e kilde Turk muslkisini de yermemii va koiulememii lir. AtalOrk, -Batl mus 'kisin i nasll hurmetl e dinliyorsak. kendi mu slkimizi de butun du nyaya hurmetle din letecek hale getirmeliyiz- demiitir. Alalurk, daha gerlij yailarda Sotya'da bulunduqu yillarda, dinlediqi va sayraltiqi operaya ve Bal l muslkisine kari l boyuk bir ilgi duymu!jlur. Istiklal Mari lmlzln bestecisi ve Curnhurba!jkanliQI Senfoni Orkestrasl'nln ilk iellerinden Zaki Ongor, bu konuyla ilgili bir anlsmda i unlan anlalml!jtlr: -Hilafetin ilga slndan (kakhtllmasrndan) ewel idi. birgun melctupla Ankara'va ijagtlldlm. AtatOrk benden bir orke8tra kurmaml istedi. Istanbul'a donerek bazl arkadaflarla ko~uk bir orke8tra kurarak, Ankara'y a gonderdim. Bu Ank ara'nm ilk or kestrasl olmu,tur. so nra geli,tirerek 85 kl,ilik bi r orkestra haline geti rilmi,tir.- -Ankara Devlet konse rvatu8t1'n1n temeli de AtetOrk'On yaklo Ugial ve d irektiflerivle atl/ml', 1924'te Ankara'da Muslki Mualim Mekt ebl adl alt rnda kurulmu, tur y lhnda kurulan Milll MU81kl ve Temsil Ak ademisi 1935 Yilmda kuru Ian Guzel SanaUar Genel Mud urlug u, memleketimizde Batl ya yonelik muslkl harek etlerinin har aretl a ba,ladl gl bir donem 01 mu,tur. AtatOtk ijok ss sii muslkiys a!l;;ll rma da eqil ici bir vol tutulmaslnl, batlya yonalik ijall!jmalarda ija!')da~ millaller dozeyine u l a ~ ma salhalannda, mtjslki Gruntarinin 6nemli veri olduqunu takdir ederek, milli va evrensal lileralorden yarar tanarak TOrk duygusunu ve milli heyacanml Ball ok;uleri va tekni!')i iijinde ijleyerek TUrk Muslkisinin kudrel ini batl donyaslna lanltmak va goslermek garekl iqine inanlyordu. CaQln Onlll tarih9ilerinden emil I. Ludwig ita bir konuima suesmda: "Bat loln tekseslilikten ~o k saslillg. ~eb jjmek ~in 400 yll bekledlglnl" Belirten l. Ludwig's Atalurk: -bizi m bu kadar beklemeve vaktimiz yok- dive kesin ve net bir cevap vermi!jlir. A a!')ldaki paragraf arabeskijilerin ve yoz I'TiizikiJilerin kula!')ml ~ IOlalac aktl r urrenz. Zira cnla nn le k dayana!')1 "halk bunu letlyer, biz de yap lyo ruz dg ~a nca s in den kaynalderu r. Bizde cteden bed halk boyle istiycr dive dui Ok duzeyli eeerler vermek aqilimi vardrr. $u bir gerijektir ki, ne vol verilirse, halk onu benimsemaye mecb ur tutuluyor demektir. Oysa ki bu tul um halkm duzeyli eserler letemeeme yardlm elmek demektir. Senetkar, halkm zevk seviyesinl yuk seltmek, ustun tutmakla yukumlu olan ve hi9 bir zaman 00 ~Ok dazeyue serrer yapmak durumunda clmayan, bir bakrrna eqilime de ondertik yapacak ki~ iliqe sahip olacakllr. Bu ba krmdandtr ki, ozenikle mesiki eserleri ygksek bir zevk seneurcnden geijirilmelidir. Burada halkm zevk standardtru belirlemek. sanat an layi~ml ve zevkini geli~ l i rme k ve yuksettmek gerijek sanalkara dois n onemli bir vazifedir. Bu sozlerden TOrk zevk ve anlayrilna uygun bir do zenle ijok sesllli!')e giden volun ufkunda l ~ lldayan Ataturk ilka ve davrimleri doqrultusunda, salim bir a n lay I ~a varma gersktiqi sonucu ijlkabilir. Ataturk, Sarayburnu'nda dinlediqi koiobir muslkinin elkisi ile soyledi!')i "Su mu srki blzim hevecsnlmlz ifade etmekten uzaktlr- sozo yanlt!j anla!jllarak TUrk Muslkisi radyolardan kaldlrrlmlillr, Alalurk bu sozo nil;in so v le m i ~ t i. Bu konu ila ilgili olarak Sadi Yaver Alaman. amlarlnda i unlan soyloyor: -YII A gustos evi. y ok ivi halirhvorum. Istanbul haylr ku rumlatl ndan biri (va Yocuk esirgeme Kurumu, va da Tayyare Camiveti ola cak. kealn hat.. nmda degil) Saravburnu'nda, park gazinosunda buvuk bir mosamere duzenlemi,tir. Bu egl enceye iy i bir orkestra, ay nc a 0 tarihte memleketimizde bulunan (beud de ozel olarak davetli bu lun an) Mlslr'IO me,hur muga nniye lerinden MOniret-OI Mehdive de saz eklbivle oradalar. Musamereyi,ereflend iren Ataturk sahneve vakln bir yere buyur edilmi" halklo co,kun elkl,larl ve ya,a bagln,larloa kar'l 0 sevl mll golocukleriyle se lamla r vererek yerler ln l alm l,lar. Orke slra AtatOrk' un savdigi par~al etl, bu arada Tosk a ope rasmda n arya lar ~a hvo r va c; ekillyor. Ar ap,arktcl, arkada,latl ile beraber sa hnede. Ara~a f arkllar okuyor. Atatur k $am'da bulund ugu s.. rada dinledigi Arap muslkis inde n de ho, lanm aktadlt. Arap,arkic i Ataturk'e blr cemile olmak uzere, evveld en hazlrladlgl At aturk'ten bah seden ve on u metheclen bir par9a o kuv or. Halk parijada ad l gegen Ata I Ork'u ~ l l g tnce alklfllyo r. Arap, arklcumn sonta, bo, kalan sahneve, klhklarl birbirine uymay an, kimislnln ceketi avn, pant.:jlon u be,ka, kimisi krav atslz blr ekip ~lkl vor. (;09U ematorlerden kurulmu, acemi ~ocuklar. Suhanlyegah faslloa ba,hyorlar. 0 gecavi ben de hatlrhvorum. Ancak Atat Ork'On yakmmda bulunan c um hurba,kanhgl aaz hayetinin neyzenl erln den Burhanettin Dlcte'de n din Ieyell m.- 9

10 Burhanettin Ok'te f 6yle anlallyor: -Fa.II ba,laylnca evveli bizlm uze,imlzde soguk bi, du, te.i,1yaptl. laten ATA'y1 garitve,inc.,a'lflveren ~ocuklafln euerl ayaklan t ut maz olmu,. s~ ma la ma ya ba,larnt,tllar_ Geeeyl duzenleyenle, Ataturk'un geleeeg in i bildikl eri hakm boyle derme ~.tma bir ekibi aahneye ~ ~ kai,malan buyuk hata Idi. Her f.r tta -Benim milletim. benim musikim, benim sanatkanmo dfye ogunen ATATORK., bir ~e,it mu.lki moubaka.. hal inde duzenlenen bu gecede en ~ok limit be:glacflg. bir kuvvelin elinden ~l kn1l' oktugunu gor.n blr Itumandan gibl OzuimO, t u. Oerhal yefinden ayaga kalkh. At8turk'un ye,inden efkeyle ayaoa kalkme... kend iainden gcioziinu ayifmayn hallon d ikkaunl ~ekmi,. herkes auapu. 01 mu,tu. Sahnede ~oc u kb.,d8 f.alilannl kesm iflerd i. Ataturk. etrehn. duyurkak bi, efkeyle: - Gidetim... bu muslki bizim heyecanlmlzl ifade etmek.1en uzak.1lf. demit ve oradan aynlml ftlr: Bu sozun y.nll, yorumlanmasl so nucu Tu rk Mus.ki al redyolarda yau klanml,tl. 10 Kaslm gunu hepirrizin bildiqi uzere. Sevgiti Alalu rk'umuzun erermzden aynhp sonsuzluga ~uou tariltir. Ataturk'u anma t6renleri ~er~eves inde dozenlenen konser program an ityinde beni en yak elkileyen program Atalurl(un Sevdigi ~arkllar programldlr. 8u konuda bir hayti derin araf tlnnalar yaparak Atalurk'On s9vdi!:li farknan tesbit etmek iyin yahf1lm Belli bir dayanaga bagh oiarak funlan belirtebiririm: Cumhurbafkanhgl fasll heyeli n9yzenlerinden merhum Burhanettin Okle Alalurk'un sevdigi ve bizul olrudugu f8 rkllarta, gazer ve turkuleri foyle slralamlf tlf: 1) Herput muslkiside 6zel bir yeri olan: Ben fehid-i badeyim dostlar beni yadeyleyin Turbemi meyhane enkazryla bunyadeyleyin Gasl olunmaz rna ire geryi fe hida.n-i vega Ylkayln meyle beni bir mezhep icadeyleyin 2) Yeler arllk ~ e ke r oldum fu Clhanm gaml", Keme etse ecet alsa da halas etse beni 3) Yarab re eksilirdi deryayl izzetinden Peymane-i vueuda zehrab kalmasaydln 4) Rast Makammda Nihansln didede ey mesl-i nulm Bana sensiz cihanda can ne I!zlm 5) Habgah-I yare girdim arzit;un ahvajimi Bir peripn halin; gllrdum unuttum haruni 6) cana rakbi handan edersin Ben bi velayl g iry~ n edersin 7) Bit katre ilrin Ijefme-i pur hun-i lenadan Bafln alamaz bir dahi bar~n 1 beladan 8) Evi~ Makarmnda ~ahane g6z1erfahane Haenane yok.1ur bahane 9) Alladlm ba~eme girdim Aman gulled linean gibi 10) Nihavend Makammda Dil seni sevmeyeni sevmede lezzel mi olur Olsa cia boyle muhabbet de hakikal ml olur 1I l A~k al9f i sinemde Vine fijle letandlr ~evk - i ruh-i dildar ile yef min dolu kand., AtatOrk'un en sl klnllli ve buhranh gunlerinde gel9 nekser Turk muslkimizden le selli buldugu soylenir. 10

11 YOzy,lIm,z,n ortalanndan blr boyok ~arklcl: Soprano Elisabeth Schwarzkopf ve yozy,l,m,zon Iklnc! yarosondan bir boyok ~ark,cl: Luciano Pavarotti Faruk YENER "Pirimadonnalar eylemleriyle ~ kez tatsrz ve sevlmelz izlenimlerin yaratrcrs t olmuf lardlr. Bu nedenls primadonna olarak lanlnmayi h i~ islemedim..: de misti ENsabelh Schwarzkopf, a ma yerarstz kalm l~1 1 bu sozleri. 1938'de sahneye ilk adrm anlqi ganden ba~ rayan meslek yaiiammda en iyi kadm p,rk lci kabul edilmilf. genrek bir primadonna simgasi orara k sela mlanmllfl l gclzer farklcl ylllyla beraber 0 da gegmi~e katddl sahnelerde.. Sonbahar aylan silrecinde New York'tan balflayarak yaptloi son veda turu moziksev e r1erin anllannda unutulmaz olaylara kanit!. "Saturday RevieW-gazele si lenki t~ s i ~yt e YU1YO«IU. New Vori!: akp ml konusunda omeqin: "DOn aksarn geryek bir boyocoydo EU sabeth Schwarzko pf... oyl esine ki koskoca Vamegie Hall bir aile salonuna do.. no~moilo onun sesiyle... Ashnda 0 yol da egililmifli OnlO f<!n<.lcr; "Dinleyiciye mozi{lin baskrsr duyurulmamah... serer fcirklsl "Ue d" bile e{llendirici oimali onljl ~in.." demifti yllia r Once. Ge~ekten do{l ruydu Am erikan gazel esinin yarglsl, ger~eklen do{lruydu s a na l~ l mn dof uno... Bizler de Istanbul Festivalinde koca Aya Irini'nin Elisabeth Schwarzkopf'un va rll{jlyla na sll i~ te n, sscak, adata caneyaxm bir salona doflofta{jono sazinle miftik... Ama bir senatcmm boylesine elkin bir sonuca nasal ulaf<!bildi{lin l de dinleyenler eraeirde kimbili r ne kadar az kif i kesli rebilmifti. Prusya 'da Posen kenu y6fesindeki Jarotschin adh k O~k kasabada doomuflu Elisabath Schwa rzkopf. Okul mq. dorqnon klzlyd l. MOzik OOrenimlni Bertin VOk sek Okulunda buwnledi, sahneye ilk kez ayrn Kenl Operasmda ~ lk ll. Rich ard Wagner'in "Parislal" adll operasmda yi ~ek kmeroan biriydi... Ama yelersiz buimuflu birka~ uzman sesini ve nele sini. Bu kaz 1920 ve 1930 yillannin OnIO p.rkicisi Maria ivog un'e koftu, bu (1010 pedagogla yahflr, g er~ ek sesini ve senaurn buldu 'l e Bertin'de baflayan zeterler dizisi lkind DOnya savasmdan soma Viyana'da sordu... Mozart, Wagn er ve Richa rd Strauss operalanndaki rollerle boyolclyordu salonu sanld P rusyalr soprano, Ingill z plak holdingi "EMI "nin mudoro Waller Legge onu Avusturya ba f kentindeezet bir loplanllda dinledi ilk kez ve hemen bir anlafma OOerdi, JU yeruu aldi: "Beni prova yaparken en az ild saat dinlemelisiniz Once... ~valda keeli seun ahnm az... Ge r~ ek de{jerimin karflh{jl n dan azuu yete rli bulmam... Legge dinledi bu sczu, erte si gon bazr mozik yelkili1eriyle denlemeye geldi farklcln ln pro VaSInI... SChwarzkopr ko~o k bitlied'in hernolu Ozerinde leke r teker durarak, her noan 51 dozelterek ~a hf mayl sordororken bir saat soma orkestra yoo eticisi Herbert von Karajan Joyle dedi Legg'ye: "KOyO{je daha yak ifkence el meyin... Siz e fu anda AVN pa'nln en iyi farklc Isl oldu{junu da- 11

12 ha Once s6ylem i~ti m..." AnlaifTla imzalandi, bunu 1949'00 evlilik an l a~ mas l lzledi."$arkl eenan kendinde O{I renmeyi ge rektiren yuzlerce ayn~ lm iyerir.. Bu da zaman ve eebrr Isler... Bu sebn g6st8fmeyen pek yok ~ ark tcl yan yolda yekici eotasrnatara kap,lip ol u ~um lannl butan leyemezler...' diyen Sckhwarzkopl yekicl an la~mayi i mzalaml~ tl ama olu~u mu!<;in gerekli zamar a da saolaml~tj... Alman eceretanm. halla op eretleri ve lied1erini kapsayan koca bir evrende rajdpsiz t8k sopranoydu artlk. halyan ikliminde Maria callas neyse lruzeyde bu soylu gorgn O~ O guzet sansm da oydu.. Hatta Italvan repertuan n! 00 bildioine gore daha da Onemliydi... Wilhelm Furtwaengler ve Herbert von karajan gibi yeoetici lerte yaptloi plaklar kapl ~ t ll y or, bileueri haltalar Once 10kenen lem siller ve sunduou lied a k~ m lan tenkityiler tarall ndan sihirtj saatler dive nilelendiriliyordu. SchwalZkopl efi nde yelkjn bir O{Iretmen bul mu~tu... Coc ukluk Yl8anndan ba ~ layarak plak derteyen walter legge ona yuzylhn en iyi ~a r1u C llar1 nl dinletiyor, en ufak tim oyunlan nl, dil ve prozodi incelikl erini s6y1eyi~ naanslannt belletiyordu. "En lyisi ba~a usla larm yap Ilklarma baklp gazel ve iyiyi k i ~ i l i Q e sindirmektir. $a rtu soyleme sanahnln incelikleri veras el yoluyla g~ez...' de r ken haklu vardl sopranonun. Legge her provada yanlndaydl. Hiy bir nokla rasllantlya blra kmtyordu. Hare keuer, yol yizgileri denelleniyor, bir sekreter karar ve do~ollle ri not ahyordu. Gec e temsil veya konserde blr Iocadan gozjoyordu Legge ef ini. Ve duyart l anlarda kadmlann yanlalarmda n erkeklerin goqas ce plerind en mendillerini ylka np ylkarmadlklartn a bakl yc rdu. SChwarzkopf ise djnleyenle ri gormeyi sevmemifti my bir zaman... Bu amayla bir rellektoronyllzona aydmlatmaslnjisliyor, boylece kendl kendinj daha iyi denelledioini soy IOyordu... Halkla duygusal i l i ~ 1d Orlemllydi onun!<;in.._ "Ued soylerken bazl kez Iuplrdamadan durmak gerel<ir... e{ler cizim luvaleti min kuma ~ l na de{lerse goren dinfeyicide huzursuzluk balilar, bunu da OksOriikl er izler..: demif ti yok eskid an... Prusyah olduqundan guy inan lhr bir disiplin sayg lslyla yali ~an sop rano bu eoilim 'I e ahfkanholnm yarart l sonuylannl gormof, geryek sanala oian baqhhqi ona mozik tarihinde az farklclya kismet oian alklfl saqlamlfhr.. Beri yanda bu ajktflrt soresi Orlemli olma ml~tlf onllfl iyin... 6 nemli nok ta paryanm son notuyla alkl~m ba ~ l ad l Q t andald sore olmuftur dalma... Bu suranin uzuntuqu iyin yah~ mlfll r hep... COnkObu sore, ooylenen paryanlo elkinlik gacuno 'I e dinl eyende gery~ e dtin Of satesinin bu elkiy e gore az veya yak oiabilece{l ini goslerir ona baklhrsa... Elisabeth SchwalZkopi mozik ve f arkl tarihinin altln saylalanna kahlmlf bulunvyor... BOyIesine onurtu bir sana! gay 12 mi~ biliyoruz pel< ez kifiye klsmel oidu... Bu SChwarzkopf'un bir diqer klsmeli de yaooofl olan baska deqerti yorumcular gibi sesini ve sanatnu gelecek ku~ kla ra blrakabijrnif olmasl... Irlandall buyclk yazar George Bemard Shaw Ingillere'ye geldikten sonra pes sesli bir lor klarnet olan ' komo di basetto" adlyla uzunca bir sure rnozik tenkilyiliqi yapmlftl. Bu oia QanOslO veli mli, zeki, hos schbet ve espirili sana lylnl n mozik konusunda gonomuze kalan OZdeyiflerinden biri de fu: "Her mozik donemi g~m i ~e sanki bir al 110 yaqmlf gibi bakar..." MOzik uzmentanmn yoqu bu sezleri eieoen bu yana onaylamlf durmuflardll. geryeklen de omeoin yalruz opera sanalin da sesleri p1aklarta blzle re ulafmlf pek yo«lenor biliyoruz ; Caruso'lar, Lauro Volpi'ler, Schippa'lar, Glgli'ler ve daha ba ~. keren.; beri yanda bir de f U yafadlolml z gonlere baklp bazl klya slamalar yapahm. Gerek golley, ge rekse kuzey operasloda saylsl yirmiyi fan YlldlZ lenorun eskiterden astun yorllerini gozleyec e{jiz hem en; bu ustunluk, egitim y6n lemlerinin alabildigine ge ll~m e s i sonucu glderek ses ~ e s i yanlnda oze llikls teknik yonden de OslOn bulgularta beiirecekt lr ko layca. Bali neden, elektronik yaqmda sanal91, kendini kabul ellirebilmek iyin yak ama yok yalrfmak zorunda. GOney operalannda bazl kldemliler Onlerini savunurk en son Yillarda yenj lenortar dclnya sahnelerinde alklf de rtemeye koyuldu lar; Jame s Mc Cracken, john Alexande r gibi anglosaks on kokenjiler, Placido D0 mingo, Jose carreras 'Ie Giacoma Aragall gibi Ispanyollar, Luciano Pavarotli ve Gianni Raimondi gibi italyanlar. Va kuzeydeki len or Ylldlzla r? jame s King 'I e Jess Thomas gibi Amerika hlar, Rudolf Schock, Waldemar Kmenl, Hans Hopi, Rritz Uhl gib! emektartar ve Peter SChreier, Wieslaw Och man, Rene kollo, Peler Hoffmann gibi genc;ler... Ame rikan opera evreninin 610mun e dek en yel kili 'Ie leerobeli yoneticilerden Kurt Adler'n iki sozo gery e{lin anlallml olarak yorum lanlr ; "Iyi blr l enor, dermili Adle ~, gife iyin en yara" 1devadll..: Bir bafka soza de f U: "Opera evreninde Ost liz l it re~ imle ri goylqve partak bir tenor sesinden daha yekici hiy bir ~ey oiamaz..: Pavarolli 10m Ozellikleriyle if Ie bu iki sozcln simgesi sayllry or Yillardlr... lri Van bir sanalyl italyan lenor; bir melre seksen dolt sanlim boyu nda, 140 kilo agl( IIO lnda. Bu gor1<emli yapl allinooiyi mi iyi, ne~eli mi nef eli bir kif ilik var... Pavarotli ola~noslo i ~ la h li, yok yiyor, yak iyiyor, yak uyuyor... iyiliqive insanlara oian sevgisi nedeniyle olacak ikl yll Once Milano'ya inerken yanmaya baf layan bir uyaklan kazaslz belaslz kurtulabildi... Pavarolti kuzey IlaJya'da bazi OnlO 10ks spor otolann yaplldloi koyuk mode na kenlinden... Modena aynl zamanda Lambru sco farabl, 1673 ylli nda Ingill ere Krah Ikinei Jame s He evlenen Prenses Maria ve ild uluslararasl op era Ylldlzlyla Pavarotli ve soprano Mariella Fren! ile bi Hniyor. lki sanalylnln a rk.ada~ l klan da yak kclyok yaflaroo baflamlf. Sigara fabrikasmda ifyi olan anneleri onlan labrikanm yocu k kref ine bltak 1l1arm lf beraberce... Ve sotlerin yocugu nu da gunumuz de ulak tefek narin yaplstyla da bilinen soprano Freni iye rm i~... Pavarotti f Oyle enteuycr yafamlnl; "Evimlz vartlkhydl de rsem geryeqi ebartmlli olurum. Babam llrlnclydl, kent korosunda ~ ark. soylerdi... Klskardefim Gabnena ve ben savaf yocuklanylz.. Haltada en enrcen Oy kez bomba rdlmanlara lanlk oiur, sava ~ sonjanna doqru her gun lop ve makineli sesle riyle uyanlrd lk... Ben bulan bu savaf sskmttlan ve savas scnras r goylokleriyle boq u~ra k Ogrelmen oidum sonunda, bir yandan kenl korosunda faixi s6y10yordum. Koro Ingillere'nin Wales eyaletindekl liangotlen kentinde dazenlenen yanfmaya kal lllp birinci oldu... Bana ya~m l Ol Zdak i an klvanyll gonhang isi dive sorarsanl z Leangollen'de Modenah lann zaler gonono ooylerim... Pavarotti 0 gonden sonra mozik ya IIf maya koyulmuf, her gun 60 kilometre uzakllktaki Padua kenli konservaluanna gldlp gelmeye ba ~ l am l ~ ve 1961'de yere! yan~madaki birinciliqi "La Bohem e' operaslnooki ruoollo roioile ajiverrnii.. Cak iyiydim 0 geee, diyor Pavarotti, ama babam 'Lauro vol pi daha iyiydi' dame z mi?" 1963'de Londra'da cov enl Garden Operasmda gene La Boheme lemsilindan sonra da Tagliavini daha lyiydi diys bir yarglda bulundu. 1965'de La Sacala'daki "La Boheme" lemsilini seyrelti, sonra "Gigli daha iyiydt dedi B'de Melropolitan'da oynadlqtm La Boheme'den sonra ben de i Ulelgrall yektim ona : "Caruso daha lyiydl." Pavarotli 1961'de evlenmii, Oy kl ZI var. Aile sine yok dofkon... Klzlann somestr lalili baflar baflamaz nerede oiur sa olson dbnoyor YlIvaslna. "Bir lenorun para deriemek iyin en yok 25 Yilt vardtr. $i mdi ben de rteme soresini ya ~ lyo ru m " diyo r. Bazl yalmmlan var sanalylnln; yl l da onbin fi~e Lambrusco ~rab l Orelen baqla" gibi... Her role ylkmlyor OnlQ lenor... "La Travlala" gjbi laz la romanlik yapilian kabul elmiyor. La Traviala'daki alfredo rojo iyln razta yaghylm..: diyor 'Ie ekliyor. Aynca Alfredo pek umurumda deqil. Bu operada sopra no ve bariton Orl p1anda ge~ r. Son ra bu rolde hap romantik baklf lar alacaks mlz.. Ben roman lik duygulu deqllim... yaqliduyguluyum..: Sanaly l mesleqinln belki en onemll donemini ya ~ l yor fu Ylliarda. Nil ekim onu klsa sore once" t Purilani" adll operada seyreden babasi da sonuyta "Bundan daha iyisi oiama z..: bu geryeqi. diyerel< onay lamlf

13 Bach'm eserleri 1 HOly. TARCAN Bach'm eeerleri hayaflnda bas ilmanllf olduklan iyin pe~an bir ~kiloo el yazmalan halinde sal')dasolda bir sure surundukn. Sadece org iyin y azllml~ ctanten sadlk ~rencuert sayesinde daha iyi ~ rtlarda muhafaza edebildiler. 19. yilzy11a dooru, Friedemann Bach 'l tanlrtll f olan Johann Nj.. kolaus Forkel, Bach'ln eserlerinin Almanya ~in bir milli servet oktu{lu Iikrini ortaya ani. Bu arada Goet he, l eh er gibi bliyljk isimler Bach 'la ilgilenmeye ba~ ad l lar. l aher Ber ~n'de Singakademie'nin verci!)i konserler ~~vesind e Bac h' ln bazt bcryok eserlerinl ~akh rd l. Fakat as11 baf lang l~ 1829'da Mendelssohn tarallndan Matthaeu Pau lon'un rrcntesem bir ~e kilde icra edilmes i oidu. Bach'm esarleri oncaleri teker teker baslkil. Nihayet 1850'00 Robert Schumann'm da destek...e ~abalanyla bir Bac h - Gesellschaft (Bach'ln eserlerinin hatasu bir b~imde basllmasln1 ama~layan dernek) kuruldu ve bu yo{lun ~abala r sonucu 0 zamandan bu yana Beeh'm eserlerini incelemek ve Bac h muzi!)inin yorum tern azerinde ~ ah fma lar yapmak hemen her kuf aktan roozisyen veya roozikolog ~in bir g6re... halini almaya bafladr. A- VOKAL ESERLER Bazl prolan kantatlan n dlfmda (KaHee - Kantate BWV 211. Bauern Kantate BWV 212. Der Streit zwischen Phoebus und Pan BWV 201, Hochzeitskantale 202, Amore Tradilore BWV )...okal eserlerin iyerdikleri konular hep Her Oir. aus fl efer Not), 109 l ormunda kullamlan koroya, son eerece s(jslo koral Aria de Vapo'lara rasthyoruz. Her tema yorgunluk, OzOnlO, iht~am, misli k sokcmel. korku, sevi~ veya lzdlrap gibi bir ruhsal durumu dile getidr. (WeInen, Klagen. Sorgen. ) Ortestra enstn1manlan esas fikrin ge l i ~l ir il ip boyul ulmesine ya rdmlcl olarak eserde yerlerini ahrtar. Librelto'yu daha etkileyici b ~ime getirebilmek iyin ostlnetc bir sujet'den (konudan) chaconne formunda yarerlamldl!)l da g6zlemleyebiliriz. 3- MOT E7LER: Ort~a{l'dan befi kulanllan bu form Bac h'a gelene dek uzun bir g~~ sahipti. laipzig' e sabah...e eksern ayinlerinde, cenaze torenlerinde orgun preludo arcmden okreslra e~li{l inde koro tarallndan soyleniyordu. Bach 'm motet'lerinden ~o{iu kayboldu. Elimizde ancak 6 adet var (Almanca). Bu mctetenn iylerinde en bafarlh ctanlen funlardu: Singet dem Herrn ein ne...e. U ed (Elendimize -Isa'ya yen i bir ~rkl sbyleyi n) BWV 225; Jesumeine Freude (lee. mutlulu{lum) BWV 227. tki mol el daha vardrr ki, bunienn adt yanhfhk sonucu kartatlarla beraber ~e r: 0 Jesu-Chrlst, meln Jebena I.:ht (Ey kurtar lcl lee. hayal lmm I~l{l l) BWV 118; Nun. t clas heil und d ie Kraft ($imdi ger~k kudret ve iyilik zaman tdlr) BWV SO. MOletlarin koltpozisyon teknioinde fog ve imitasyon'un hakim olduqunu gorcryoruz. 4 PASSION'LAR: Bac h kantal ve motell erde oldu{ju gibi Passion'larda da 98limiften yararlanmay l bilmiflir. Baf langlljl an 13. yozylla uzanan passion'lar onceleri f Utekilde icra ediliyorlardl: tsa'n," ~armlha geruifi ve gordo{lu iikencenin anlatddlq' librello'nun (aslinda dini yazl demek daha do{irudur) belli ba~h bolomieri bir kifi (evangeli st) tarahndan uzun recitalivor'lar ~eklinde soylenir...e birkay --- kifi bu reo dini olmuftur, Bu vokal eserlerde Bach 'ln senlez goco""m :;;::;-;;::=--=-" ~ M g, ~ "= "fh " f -, - I ~ ~,~ ~'f,i "-C ~ - _.- -l &" - --'=-' 1,"'fu! ~ ek ilde gozlemlenebil iyor. 16. yozyllln poliloni ustalanna mahsus yatay yazl virtoozitesiy le 17. yozyllin italyan dram sanall nm elkisi mokemmel bir f ekilde kaynafllfllmlilardlr. hemen hemen lum formlann kullanl ldlklarlnl goroyoruz: Messe, molet, kantat, oratoryo, passion... Ama herieyden once bu eserlerin koral ve 10giin egemenli{li belirgindir. Lalince vokal eserlerin say 151Almanca olanlarlna gore daha azd lr. ALMANCA SOZLO VOKAt ESERtER 1- KORALLAR: 200'e yakln korale rasllryoruz. Prolesl an mezhebinde korallerin boyuk onemi...ard!. yonku koraller sayesinde lndl'in soylediklerini halkm anlayabileceqi biyimde konufulan dilde sunma imkanl saqlanlyordu. Bach koral formunu yalnlz l ek ba~lna beslelemek le yelinmemii oraloryo ve kanlallann ~inde de baf anyla kullanm lf llr. 2- KANTATLAR: K6keni halyan dram mozi!)inde olan kantat Almanlartaraflndan be n imse nmi~ li r. Bach'tan b8fka SchU1Z,hammerschmitt Werkmann...e Buxteh ude'nin bu formu kullandlklannl goruyoruz. italya n1ardan Carissimi 'Ie Sleffani adlan nl verebiliriz. Bach'ln kantatlannda kalyan elkisi Aria da Capo ile, Alman etkisi ise re<:itattvo ariese ile g6zukurlar. 59'ar kantanan olufan 5 boyuk Zyklu. ' an elimize ancak 190 adat ~ ebi lmi~, kalanlan kaybolll\uflur. Bu kantalla nn libretlisleri (soz yazarlarl ) Sa~mon Frank yahut paslo r (protestan rahip) Neumeister ya cia Pic.ander nammdaki...asal bir ~ ird i r. Bach kantatlannda ~ok ye~itl i ritrrlere (Nac h Oir. _. - ' - - ~.!:XJ: -:=-G ~r, IE, ~.. L - I ~ -- I.-:I ~"-m& <: ~ll"1c,' ~ E ' - - ~-,, ~ --!,.- II II I. ~ _!~ 1= ~'....,.-d"a 'it ~~ ~-~ '-_..-.,.- ~ -I -- P ' , ~ I... ~.. ~ ~ f_.-. - ' ~J... I' I..-. "". - I --, 13

14 citalivorlan keserek soze kawwlardl. laa'nm sesi duyulur ve korc halkm de yi ~lerin i dile getirirdi. Roland de Lassus Passion'u bu b~imd e kullanrmsnr. Oaha soma Obrechfin het~eyin koroya soylelildiqi Motet-Passion 'u tercih ettigini goroyoruz. Luteryen motet ise 16. ylizylldan itibaren cok cephen bir b~ime burunmli~, koro, solistler ve ara muzikleri ~in orkeslra kuuan llmaya ba ~ lanm l ~ tlr (Walt her, Gallus, Hassler). scholz, Peeeo nlanna mt1zikal diyalogu sckarek dini drarm yaretmrsur. Ve librettolar eklenen yeni alemanlarla gitl ikye uzamaya ba ~'aml ~ lardlr. Bu tarzda yazan bi t ka~ besl ecinin adnu verefim Sebastiani, Matheso n, Telemann. Haendil, Keyser. Kuhnau, Bach. Passion'a korali de sc kmusfur. Bach dm Passion yazm l~tl r. Bunlardan sadece ikisi gongmliza ge l ebi l mi ~ la rd ir ; Johan nes - Pas sion ve Matthaeus Passion. Bazan Bach'a aitmi~ gibi gosterilan Lukas Pass ion'un ise Bach larafmd an yazllmadlgl ortaya ~l km l li r. Bach bu esenen uzun bir surede. Cothen'deki saray mozisyenliginin son donemi ile lelpzig'de kl dev resl araemda yazl1ll tlf. Lohannes Paaslon: Ilk bestelenen Passion'dur. Bach'ln bu eseri iki yllda besteledigi ( ) ve 1724'1e bir kutset cuma gunoleipzi g'le ilk jcrenm yaplldlgl tahmin ediliyor. Besteci libretto olarak kelimesi kelimesine Incil'in AImanea tercameet kullarufrmst rr. Bu Passion'da havari Jonhan nes'in (Yahya' nm) deyi~ le rin e uyarak, insanbq1 kurla rmak i ~ i n Tanruun oqlu'nun, yani lea'mn kendini ~ arm l ha gerditmesi ve lneenten ozgorluge kavuetu rmak ~i n kendini koleliqe inditgemesibuyuk bir i n a n~ ve co kuyla anlahlir. Manhaeus - Passion: Jo hannes - Pa8liion'la aym konuyu i ler ama daha dramalilctir. Ooruk noklasl ~a r mlha gerili Isa'nm ka r~ls mda insa nlarm duygulannm anlatlldlqi sayfalardlr. Her iki Passion'da boyok korolatln lek veya ~ift olarak kullanl ldlgml goroyoruz. Bu korolar olaganuslo bituslalikla halkm l epki. duygu ve do Oncelerini dile gelirirler. Matt hause s - Passion'da lneiri okuyan ki inin resitat ifleri Ar ia da Capo'lara in tr oductio n ( gi ri ~) b~iminde kullamld lklatl ~ in recitativo - o rio so adml all rlar. Koral formu Joh annes - Passion'da armonik zenginligi ve ifade gucoyle bilhassa dikkati ~eke r. Matthaues - Passio n'da ise be~ kere lekrarlanan bir koral Herzlich (Hassler'in bir melodisi uzerine yazl lml ) passion'u stil bulonluquno simgele r. Her iki Passion'u klyaslayacak olursak unu soyleyebillriz: Johannes Pess ion daha slcak ve insancil. daha eazip, Matthaeus - Passion daha boyokve dramalik. S. ORATORYOLA R: P.skalya orato ryosu : BVN 249. Passion'lara gore ~ ok daha motevazi 61t;Ulerde bir eserdir. Oaha ljok uzun bir kantal gorunumunde olan Paskalya ora 10ryosu 1735'1e y az l l ml~l l r. Int roduction ( gi r i~) olarak kul Jandan ve orkestra taralmdan ~a ll n a n iki boiomt1 Bach'ln Cot hen'de yazml oldu~u bir corcerto grosso'dan allnmahdlr. EseTin O~u nco par~as 1 (koro IJe bir Duo) aynl concert o'nun finalinden e si nle n e r e k y az l lml ~t l r. Noel orato ryosu: BWV 248. altl kanlattan o lu ~ u r. AlI I bayram gunu i~in d u ~ O n O lmo olan bu eser (Noel haftasmda her gonbir bolumo icra edilmek iljin yaz llm l~ ) Slilindeki mg kemmel birjik yuzonden bir a k~ amd a icra edilebilir. Bu kanlal lar asllnda prol an libretto'lar Ozerine yazllml olup Bach tarafmdan, San k Thomas kilisesinde iera edilebilmek i~ in yeniden dini ibretto'ya adapie edilmi lerdir. _ Yeni bir oyuna merhaba Jale VOCEL YoQun duygularla dolu oldugumuz ~u gg nletde ye ni 0 yunlanrraz bir bin ardma provada iken. du ydu~um u z heyecan ve telae slzferle bcluerrenm, peytesmanm beklennsl ile daha da attn. Sorumlulugumuz boyok! Neden mi? Hccermz Cetin Ip ekkay8 bizi yalmz btrakmadt ve birlilcte Vaslt Ongoren'in " Asiye Nasil Kurtulur" edr oyu nunu olusrutduk, Adl Asiye olmayan. ama tarudtk insanlarm oykosg ve biz onlarla ya~ama biraz dahayakla~tlk. Asiye'nin sordordo ~O yasem ile do ledigi ya!iam arasmdaki bcceleyrslen. do ferl. umut dolu a ray I~la fi beklennle ri baslltl lml duygulan, ~a~kmllk latl. problemler yerenr ama bunlar da hi!; yabancr olmadlql mlz insanea duygulardl r, sevgisizlik. yal mzhk gibi. Toplumun d l ~ m a itilmemek il;in yeeeme sanatmr og renene kadar direnir. mccacete eder Asiye mal gibi anmp senhr. somurulur ve somo ru lduk~ e ezilir. Tukenrrenln e ~ i Qine geldiqinde, kendin i herseyin bitirninde b ul d u ~ u anda yeni ~I kl~ yollan denerve crkme ztere gire r. CunkOya~aml cccuk, kadm, ernekel, insan olaraks6murulenin simgesidi r. Yann guvencesi yolctur, sust u~ u surece ya~ar, sesi ljlkmaya ba~ladlgmda yitmeye mahkumdur. Hepimize tanldlk geliyor mu? Toplumumuzdaki ekonomik dengesizllkve deqerler karma!j8 s1 ana rengini otw;luruyor oyunun. Asiye ya~amlm surdurebilmek, ayalctadurabilmek ~ i n yeni deqerlere(!) duzenlere(!) hesaplara ve a mmalara hede! oluyor. e lkl yolumuz insan ln doqasloda varolan bu yonleri. anlar, durumlatl lum ~lpla k llq l y l a ve ger~ekliqiy le sorgula mak ve sorgulatmak oldu. Oyun umuzun kapllarml a ralatan~ ok s6z var. Bizler; Y a~ am son bulana kadar direnmek, kendimizi her~ey in bitiminde du unduqumoz anlarda gucumozu vine kendimizden alarak, yeni soluklarla ayakla durmay l bilmek ge t~eqini bit kez daha anl msadlk. Sevgili izleyicilerimiz, sezem edigimiz sizleri sizlerle bulup du~ u nmek, tart l~mak ; sizlerle de ortak nolctada bulu ~ mak du~unces iy le " Asiye NaSl1Kurtulur" un perdesi a~lh yor. Iyi seyirler... _ 14 s urecek Oyunun prova f a1l malarmdan. Soldan sa~a : Arzu Gun duz. Kader OZi en Gozpmar, RDf han GOral, Seda y,ld,z.

15 Dr. M. Nazml OZALP Dul aqacmdan tekn esi KiriJiten ba~ h cerees! Bebey lnsenm teres! $eytan bunu n neresinde? Dertli gibl SatlkSIZdlr Aya!;)l da ~arlksi Zd l r Boynuzu yok kula keizdrr $eytan bunun neresinde? Musiki unsuru De rt ~ ' n in ba~ka ~ i ir lerin de de var. De- Q i~ ik ~ i irlerinden s~ t i Qi miz bir kay OrneQi daha sunuyoruz: Bilinmez mi Dart liya Hak'ka niyazl Eline allnca on telli san Boynuma farz alan vakdi, neman Dunyada, abrene ma ll eemn er Eski Edebiyatlmlzda Turk MOsikisi -2- Sevg ilisinin ses ini, konu!imaslnl bit p mann ~ ln~isi kada r guial, ba l gibi lath bit baglama sesine be nzetmis: Der Dada~ lu'm da t Ukirnin nesi? A~z Jndan ';l klyor ba Qla ma sesi Egjl mi ~ pmardan doldur ur test Variyor iljine bal karma karl' Bunlar gibl manilerde. hark lclrkulerimizde bu ozellikte sayisiz i iir bu lmak momkondut. $air san ile soyls,i,. soyleyemedigini saztna soylet!'. Sevgisini, hoznuno. neiesini musikiyi erect yapa rak dile gel iri,. MOsikiyi hi<; kuskusuz en samimi bit iekilde savunan ~ i r de Dartli clmcstur. Musiki sanatma gereksiz va mennken sateemalen katillarksn, hem toplum.m yobaz va cahil kesimine gereken cevabr vatmi" hem de din ve ahlflk adma gonah iileyenlarin klmler otdugunu pek guzel sergil emijitir: Ca~r mey y ollaml~ -n u~ etsin- deya - I~ s in de hallrln ho~ etsin" deya Nale vu leryad lm -ga~ elsin- deya Huseyni perdesin Hicaz'e ~ek mi~ ~ Ik Dertli kendi ceter eemu Kara topraklara surer yuzunu Kimse ~e kmez gayn onun naz tm Bozuklu r perdeler, teller pe rj~an Tra/Tl>ete ves ~al maya Dertli sinemiz Irad-r lelek labl-u Kas-u geng'e niyazlmrz Ta n m ml ~ halk ~airl e rimizde" olan A~ lk Ome r de, ~u ~iirinde hayti musiki bilgisinin bulunduqunu gosl eriyor. H ~ ~up h e s iz 0 zama nlar klasik ve halk musikimiz, bugun 01 duqu gib i, bir birinden uzeklastmlrmycrdu: Felli sazdrr bunun adr Ne Ayet bilir, ne kad, Bunu eaten antar kendi $eytan bunun neresinde? Her seherde b OtbOIOm dilde agazm dinle sen, Hoe terer mumle heme n naz 0 niyazm dinle sen. Beeteree herb ir mekam Ozre tekenam elmeqe, Iptida Eve 0 Arak ite Hica z'tn dinle sen. Venedik'en gelir tef Ard l~ aqacmdan kolu Be AIlah'm sersem ku lu ~ytan bunun neresinde? Sakiya Rast u acem Rumi'den eyler iftitah. Islah an ile K u~ ek olan HOseyni'le segah, BOselik'den ~ok Neve'lar ede seml- i Carigah, Hem dahi a~k ' l hetadan kend i razm dinle sen. Abde st alsan aldlo deme z Namaz kltsan klld ln demez Kadl gibi haram yeme z $eytan bunun neresinde? Mani i Nikriz'le Uzzal'dan ~ok al gan eyleyub. Dahi Mahar' u Ruhi v ~den yuru han eyleyob, NaQme-i Nevnjz u $ehnaz a ~ lran eyleyilb. Her makam-u ~ ube den larn dlrazm dinle sen. ~ inde mi. dljimda ml? Burg usunun bajilnda tnl? GoQsunu n n akl~lnda ml? $eytan bu nun neresinde. Evvela oniki makamat, veri Agaz ile. Hem dahl ola Haseyni naqme Carg ah ile, Yirrrid6rt terkib ile, k lrksekiz usul ile, Ehl i a~ ltj n ey Orne r destinde sazm dinle sen. _ 15

16 ' SANAT HABERLERI MAvi NOTA Muzik Derglsl "NIMET KORAY" T1YATRO I~C~E_ME - ARA~TIRMA MuziK Tr.bzon Devlet Tlyetro. u. Car lo Goktoni' nin -lki ODULU YARI~MA KO~ULLARI Elendinln U, ag,- adll yapltlyla 7 Ekim guru perdelerini izleyicilerine ~ I. lav~reli y6ne tme n Daniel Hollige r'in 1. Seym ~ma Kurdakurun v& Miizik Ansildopedi- Ya.,H'Ilan'nJn katlulanyta y6nett iqj oyurlda. Ona' Co,.r. L Burak Karaman, Gul- -Hime' Koray Miizik OdLitijgun At.y, Canberk " adl)'la bir yanpna cijzeol9nmiili r. 0dJI organizasyonunu ~ueu. Olcay Kavuzlu, Sevin~ VII MAVI NOTA MUZIk Det9:si ~kmf tireoek tir. d lz, Mete $ahinoglu. Halil AVaR. Elit GO,el rch aktl. 2. Arafbrma / Inceleme dahnda w zeolenen yan~n konusu::tj::3r SER GI GO MOl r ORKlYE'SiNDEKI MOZIK TORLERlNIN ULUSAL VE EVRENSEL Olt;OTLER ACiSINDAN DU- Sa ldlrn Ozmen. 7 Ekim guru Trabzon Devlet Tiyat- RUMU. rceu fuayesinde bit yaqllboya resim sergisi ecn. 3. 0!1A Tutan : 7 Ekim gcmu Trabzon Devlet Guzel Sanatlar Galea) lira. b) Van~ kazanan yaptl Miizik Anddope(hi V. rlsi'ode Fatih Egitim Fakutle$i Reslm-I, b6!ult"ii ~ ren- ymla'i taraftndan yaymanaeak ". yazaooa I racijerinin ljah,majanndan oiujan Reaim G,atik - Baskl dan az olmamak kof'juyla W fodenecektir. sergisinin aljlh,. yaplkk 4. Vanpnaya gondenlecek ara,brma I ~ ~ t- 26 Ekim gunu Devlel Guzel Sanatla, Galeriai'nde res- malan, bir boiojnoyie ya da tumciyie daha 6nce yaytn&an'tii, sam Mustaf. Be,gen'tn kijisel resim sergisi ~ l ld l. olmayaeakbr. Aynl gun Akbank Sanat Galeri.rnde ressam Huseyin 5. VanF'8. amal6r ve prolesyonel oolon yazartata ~ k- sevren'm reslm sergisi aljlkh. oia GOSTERISI 9 Ekim gunu Feto Fo, m etkinliklen lje~evesinde FU ll nr. 6. Van Mya katllacak yaplt, en ez 40, en ;ok 80 dak- blo s.a.ytasl olaeak, kjmiz Iotokopiyle ~ tjl arak 5 surel halindegonderilecekbr. 7. Vanynayakaillanla" kls.a. oz~ pni, ad ve adresini, teletoo nurnaraslnl bi, IoloOrana birlikt. yaplma akleyecek- Sa,a~ '1fl Dis goste, isl Mahmut Go loglu Kultur Merke- Ieidi,. zi'nde izlendi. 8. VapllIa" APS, ka""" y. do taahhooo olarak 23 Ekim gunu Mahmut Gologlu kultu, Merkezj'nde a ~tdaki adrase gonderileceldir: Seyhan Ul u,larara81 Fotoj},af yan,mas,'nm dialan iz- Mutil SemihBaylan MAVI NOTA MUzik D-rgi si, P.K.205, lendi. Bu g6stariyi de Foto Perm sundu Trabzon. 9. Van,manm Se~e~", Kurulu, a~ l) ldaki ad ardan olufmaktadlr: SAYGI GONLERI Ertugrul BAYRAKTAR, Ko,al C;::ALGAN, Neeati Gf- DIKLI, Suna KAN, Ersln ONAY, Teoman ONALO!, Leyla Teebzcn Oazetec lle, Cem lyeti'nin d O z e nled i~ i 'Treb- PAMfR, MU8mmer SUN, Ali UC;::AN,,llhan U SM ANBA~, F. zon'un Yetl,ti,digi Dege,ler. Saygl Gunleri- cerceve- ruk YENER. sinde 7 Ekim gunu Mahmut Gologlu, 21 Ekim'de Saba- 10. Son kenlrne Ianhi 15 Mart 1994 'do,. hauin Eyuboglu k j~ilikl e ri, hizmetleri va yapltlanyla anll- 11. Yan""aflln sonueu 28 Nih n 1994 gono alflklanadllar. 28 ekim glinu dil ve yalln Ogrelmeni Sabahat 0 1- ker'e saygl geeesi yapl ldl. eak, OdullOreni 16 Mayls gono yapllaeakllr. Sahibi : Sevilay BA YUN Genel YayIn Yonetmeni : M, Semih BAYLAN Ayhk Yazl l~le ri Yonelme ni : Huly. OZM~N MAVINOTA Miizlk ve Sana! Derglsl Kapak -llj Duzenleme : M. Re,at SUMERKAN, Dizgi : Ismail FANDA KLI Sanat Dan l~manlatl : Ahmel6zER Abone Ko~ u na n : Yll hk: TL Gundogdu SANIMER Yurtdl,r Abone : SO DIol Suat KURTULOU Yaz l~ ma Adresi : P. K TRABZON Eden : TL (KDV dahil) Abone ederinin, Mum Semih BAYLAN adira Telefax : (462) nolu postaljekl heaablfla yatmldlktan sonra, dergi adresine bilgi verilme.1 rica o lun ur. Istanbul Temsilcisi : Osman Razl AKSU Tel.: (212) Izmi, Temsk isi : Ltelih GOLER G6rlderilen urunle,in daktilo ile yazlimasl, ica olunu,. Orunle, yaylmlansln, yaylmianmaslfl geri verilmez. olza l: EFOR Masa OSlO VaYlnclhk" O,gaNzasyon Tel: (462) r...: (462) i6. mabzon Ba lm Yeri: ER HAN OFSET MATBA ACILIK Uzun SIc.. 84/ A Tel.: (. 62) / mabzon