Hanefi Şafii İttifakı / 0666 Soru

Transkript

1 []

2 [] Hanefi Şafii İttifakı / 0666 Soru

3 0666 SORU ve CEVAP (TEK İMAM İKİ MEZHEP) Hüseyin Diyarbakır-03 [3]

4 MİZANPAJ Aksa Grafik BASKI: Zekisan Matbaa ve Kırtasiye [4]

5 Hz. MUHAMMED (s.a.v.) Abdullah ile Âmine nin evliliğinden M. 0 Nisan 57 Pazartesi günü Mekke de doğdu. Üstün insan anlamına gelen Muhammed ismini dedesi Abdulmuttalib koydu. Kur ân-ı Kerim de bu isim geçer. Diğer Kutsal Kitaplarda aynı manaya gelen Ahmet ismi ile anılır. Künyesi Ebu l Kasım dır. Süt annesi Halime, süt kardeşi Şeyma, süt babası Haris tir. Sütannede dört yıl kalmıştır. Şakk-ı Sadr veya Şerh Sadr bu esnada olmuştur. Altı yaşında annesiyle Medine ye dayılarının yanına ve babasının kabrini ziyarete gitmiştir. Dönüşünde annesi Âmine Hatun Ebva köyünde vefat etmiştir. Ümmü Eymen onu Dedesi Abdulmuttalib e emanet etmiştir. Sekiz yaşında Abdulmuttalib vefat edince, Amcası Ebu- Talib in himayesinde kalmıştır. TİCARİ HAYATA ATILMASI: Ebu-Talip ve eşi Fâtıma, Muhammed e çok iyi baktılar. 8-3 yaşlarında ticari hayata amcasıyla başladı. Suriye ve Yemen e ticaret maksadıyla gitti. Bahira adındaki bir Rahib Ebu Talib i uyararak, O na dikkat etmesini tavsiye etti. FİCAR HARBİNE KATILMASI: Gençlik döneminde bu savaşa sadece amcalarına atılan okları toplayarak yardım etmek şeklinde katılmıştır. Hiç ok atmamış ve kan dökmemiştir. HILFU L FUDUL BOYKOTU: Başta Ebucehil olmak üzere bazı art niyetli tüccar, Mekke girişinde dışarıdan gelen tacirlere kötü muamele ediyorlardı. Bu tür çirkin olaylarda haksızlığı önlemek için bir direniş yapılmıştı. Hz. Muhammed bu direnişe de katılmıştır. Mİ RAÇ: Recep ayının 6-7 gecesinde 6 yılında olmuştur ve şu hükümler teşri kılınmıştır: - Allah a hiçbir surette şirk (ortak) koşmayınız. İslam akidesinin esası budur. - Anaya, babaya hürmet ve itaat ediniz. 3- Hısım ve akrabanın, fakir ve yoksulların, yolcuların, gurbette kalmış kimsesizlerin haklarını veriniz. 4- İsraf etmeyiniz. 5- Çocuklarınızı geçim derdinden dolayı öldürmeyiniz. 6- Zinaya yaklaşmayınız. 7- Haksız yere kimseyi öldürmeyiniz. 8- Yetimlere iyi muamele ediniz. 9- Verilen sözü tutunuz. Ahde vefa gösteriniz. 0- Ölçü ve tartıda doğruluğa dikkat ediniz. Eksik ölçüp, noksan tartmayınız. - Bilmediğiniz bir şeyin ardına düşüp körü-körüne onu takip etmeyiniz. Araştırınız. - Yeryüzünde kibir ve gurur taslayarak yürümeyiniz. [5]

6 HZ. HATİCE İLE EVLENMESİ: Asil, zengin ve iffetli bir insan olan Hatice nin ticaret işlerine yardım ediyordu. Hz. Hatice ile evlendi ve mutlu bir aile hayatını paylaştılar. Bu evlilikten Abdullah, Kasım, Zeynep, Rukiye, Ümmügülsüm, Fatma adında çocukları dünyaya geldi. KÂ BE HAKEMLİĞİ: Sel ve yangınlarla harap olan Ka be tamir ediliyordu. Sıra Hacer-i Esved in konmasına gelince bu şeref paylaşılamaz olmuştu. Kabe ye ilk gelenin hakemliğinde bu problem çözümlenmeliydi. Ve o gelen Hz. Muhammed di. Bir yaygı üzerine konan taş bütün kabile reislerince duvar hizasına kaldırılmış, Hz. Muhammed de mübarek eliyle onu yerine yerleştirmiştir. PEYGAMBERLİK VE İLK VAHİY: 60 yılında Hira Nur Mağarası nda Ramazan ayının Kadir gecesinde Oku emriyle ilk Vahiy gelmiştir. İlk Müslümanlar: Hz. Hatice, Hz. Ebu bekir, Hz. Zeyd ve Hz. Ali dir. HABEŞİSTAN A HİCRET: 65 yılında Cafer-i Tayyar başkanlığında. defa 05 kişilik bir Müslüman muhacir Habeşistan a hicret etmiştir. MÜSLÜMANLARIN BOYKOT EDİLMESİ: Miladi yıllarında 3 yıl süre ile Şi b-i Ebi Talib mevkiinde Müslümanlar zorla boykota tabi tutulmuştur. Bu esnada peygamberimizin eşi Hz. Hatice ve amcası Ebu Talip vefat etmişlerdir. Bu seneye hüzün yılı denir. TAİF E YOLCULUK: Peygamberimiz Mekke ye günlük mesafedeki Taif e giderek, İslam ı orada yaymak istemiştir. Ancak şehre sokulmamış üstelik taşlanarak geri dönmüştür. [6]

7 AKABE BİATI: M. 6 yılında Rebiül-evvel ayının. Gününde Mekke den Medine ye 8-0 günlük bir yürüyüşle gerçekleşmiştir. İlk mescit Kuba köyünde yapılmış, Peygamberimiz daha sonra Sa limoğulları yurduna geçerek ilk Cuma namazını burada kıldırmıştır. MEDİNE DÖNEMİ: Peygamber Efendimize Medine de yerleşmesi için bir arsa üzerine Mescid-i Nebi inşa edilerek bitişiğinde de odalar yapıldı. 0 Dinara yetim çocuktan satın alınan bu arsaya temeli taş, duvarları kerpiç, direkleri hurma ağacı, çatısı hurma dallarından ve zemin çakıl üzerine kum ile kaplanarak bugünkü Mescid-i Nebevi nin ilk hali gerçekleştirildi. (M. 63) 69 da minber ve mihrap yapılmış, 630 yılında iç aydınlatması sağlanmıştır. İLK EZAN: 63 yılında okunmuş, 64 yılında da kıble değişmiştir. İLK SERİYELER: Küçük askeri birliklere Seriyye denir. - Hz. Hamza başkanlığındaki Seriye 30 kişi idi, - Ubeyde B. El Haris Seriyyesi 60 kişi, 3- Sa d B. Ebi Vakkas Seriyyesi 0 kişi, 4- Abdullah B. Cahş Seriyyesi 8 kişi idi. BEDİR SAVAŞI (64): Ebu Sufyan Başkanlığındaki 000 deveden oluşan kervanın basılacağı bahanesi ile savaş çıkmıştır. Bedir mevkiinde Kureyş müşrikleri ile Medineli Müslümanlar arasında olmuştur. 3 kişi Peygamber ordusu, 000 kişi müşrik ordusu idi. Bu savaşta Müslümanlardan 4 şehit, müşriklerden 70 ölü vardı. En önemli sonucu esirlerden okumayazma bilenler, okuma yazma bilmeyen Müslümanlara okuma-yazma öğretirlerse serbest kalacaklardı. UHUD SAVAŞI: 65 yılında 3000 kişilik müşrik ordusu Medine ye hücum etti. 700 kişilik İslam ordusu Hz. Peygamberin komutanlığında Uhud Mevkiinde meydan muharebesi yaptı. Peygamber imizin kesin talimatına uyulmaması sonucu kazanılan zafer, bir ara şaşkınlık yarattı. Müslümanlardan 70 Şehit, Müşriklerden de 0 ölü vardı. Hz. Hamza Şehit edilmişti. [7]

8 MUSTALİK SAVAŞI VE MAUNA FACİASI: Medine civarındaki kabileler zaman zaman din öğrenmek için öğretmen talep ediyordu. 0 kişilik Kur an öğretmeni Adl ve Karre kabilelerine Kur an öğreticisi olarak giderken ani bir saldırıya uğradılar. Bu saldırı sonucu 7 si orada şehit edildi. 3 ü de Mekke de işkence ile öldürüldüler. 66 yılındaki bu faciaya Mauna kuyusu yakınlarında olduğu için Mauna faciası denir. Mustalik Savaşı ise Medine ye cephe alan Mustalik Yahudileri gizliden gizliye Mekke ye yardım ve ajanlık yapıyordu. Peygamberimiz 000 kişilik bir orduyla ani bir baskın yapıp düşmanı dağıttı koyun, 000 deve ve 700 de esir alındı. Hz. Aişe ye İFK iftirası bu savaşta atıldı. HENDEK SAVAŞI (66): Selman-ı Farisi nin teklifi ile Medine nin etrafında 5 km. uzunluğunda (4.5 m 9m) genişliğinde bir hendek kazıldı kişilik Müşrik ordusu 7 gün süre ile Medine ye taarruz için bekledi. Müslümanlardan 6 şehit, Müşriklerden 8 ölü ile perişan bir vaziyette Müşrikler dağılıp geri döndü. HUDEYBİYE BARIŞI (6 NİSAN 68): Umre yapmak ve anayurdu ziyaret etmek müjdesini alan Müslümanlar yanlarına hafif silahlar alarak Mekke ye yürüdüler, ancak istenen olmadı. Bir anlaşma imzalanarak yıl sonra gerçekleştirilmek üzere karar verildi. Ancak anlaşma şartları Müslümanların tamamıyla aleyhine idi. Şerden hayır doğdu MEKKE NİN FETHİ ( OCAK 630): Arabistan da Mekke ve Taif dışında hemen hemen bütün kabileler İslam ı seçmişti. Mekke ticaret yollarının kesilmesi, Müslüman Arap kabilelerinin Mekke yi dışlaması, bunun yanında Peygamberin amcası Hz. Abbas ın Mekke deki İslami faaliyetleri Mekke nin fethini kolaylaştırmıştı kişilik İslam ordusu Mekke yi muhasara etti. Mekke nin reisi Ebu Süfyan, Hz. Abbas ile buluşarak Peygamberimizle görüşme istedi. Netice olarak kan dökülmeden Mekke feth edildi. Kâbe deki putlar kırıldı. Topluca namaz kılındı ve Umre yapıldı. HUNEYN SAVAŞI: Aynı yıl Taif yolu üzerinde Huneyn Vadisinde büyük bir harf oldu..000 kişilik İslam ordusu dağıldı. Peygamberimiz tek başına harp meydanında kalakaldı. Onu gören Hz. [8]

9 Ali, Hz. Abbas, Hz. Ebubekir hemen korumak için etrafını sardılar. İlahi bir yardım gün gibi aşikardı. Birdenbire manevi bir ordu takviyesiyle talih Müslümanlara güldü. Çok ganimet ve esir alındı. Peygamberimizin süt kardeşi Şeyma da esirler arasındaydı. Peygamberimiz kendisine çok iltifat etti ve serbest bıraktı. Bunu gören Huneyn liler toptan Müslüman oldular. Peygamberin izni ile esirleri iade edildi. Malları dağıtıldığı için iade edilemedi. TAİF MUHASARASI: Aynı savaşın uzantısı gibidir. Sağlam surlarla çevrilidir. Muhasara gücüne sahip olmayan İslam ordusu muhasarayı kaldırmak zorunda kalmıştır. Daha sonra Taif toptan İslam ı seçmiştir. VEDA HACCI (NİSAN 63): Peygamberimizin ilk ve tek haccıdır. İslam ın prensipleri burada tamamlanmıştır. Peygamberimizin de vefatının yaklaştığı hissedilmiştir Ve Peygamberimiz: Ey Ashabım! Sözlerimi iyi dinleyin; belki burada bir daha tekrar buluşamayabiliriz diyerek onlara veda ediyordu. PEYGAMBERİMİZİN HASTALIĞI, ÖLÜMÜ VE DEFNİ (8 Haziran 63): Peygamber efendimiz, hacdan dönünce ilk iş olarak Uhud şehitlerini ziyaret etti. Onlara dua etti. Başında ağrı ve şiddetli ateş nöbetleri geliyordu. Bir seferinde Allah kulunu dünya ile kendisi arasında muhayyer kıldı. Kulu da O na kavuşmayı tercih etti. buyurdu. Bir başka gün, Ey insanlar, benim öleceğimi düşünüp telaşa kapılacağınızı duydum. Fani dünya hangi peygambere kaldı ki, bana kalsın. Biliniz ki, ben Rabbim e kavuşacağım; siz de bana kavuşacaksınız. Buluşacağımız yer, Kevser Havuzu nun kenarıdır. Orada benimle buluşmak isteyenler ellerini, dillerini günahtan çeksinler. Buyurdu. 5 gün sonra da Hz. Ebubekir in namaz kıldırmasını emretti. Çok hâlsiz ve bitkindi. Hz. Âişe nin odasında onun kucağında 8 Haziran 63 günü öğle ile ikindi arası ruhunu teslim etti. Hz. Ali yıkadı, Hz. Ebubekir namazını kıldı. Bütün Müslümanlar, hanımlar ve köleler de dahil cenazesinde hazır bulundu. Öldüğü yere, Hz. Âişe nin odasına defnedildi. Hak kendisinden razı oldu. Mevla bizi de şefaatine nail eylesin Amin!... [9]

10 SORULU - CEVAPLI FIKHÎ KONULAR بسم الله الرحمن الرحيم الحمد رب العالمين والصالة والسالم علي رسولنا محمد وعلى اله وصحبه اجمعين Allah ın takdiridir ki Türkiye nin her bölgesindeki cami ve mescitlerde Hanefi ve Şafii Müminler aynı imama uyarak namaza dururlar. Bu cema atlerde Tekbirler alınırken ellerin, şahadet getirilirken parmakların, selam verilirken başların beraber hareket etmesi herkesçe arzu edilmektedir. Ama ne hikmettir ki bu ahenk için gösterilen çabalar hep sonuçsuz kalmıştır. Bir zaman islam âleminin veliyyü l Emri olan Harun Reşit, döneminin en büyük alimi İmam Malik e fermanvari bir mektup yazmış ve mektubunda El-Muvatt a adlı hadis kitabını çoğaltıp İslam diyarına göndermesini ve herkesin onunla amel etmesini emredelim demiştir. İta ati vacip olan o emirin teşebbüsü temenniden öteye geçememiştir. Çevremizde Maliki ve Hanbeli mezhebi mensupları bulunmadığından yalnız Hanefi ve Şafii mezheplerinin ihtilaf noktalarını özetleyip ve ile cevaplandırılabilecek sualler haline getirmek ve bu bapda ihtilaf bu kadardır burada yazılı olmayan bütün meselelerde ittifak vardır diyerek mümin kardeşlerimize özellikle imamlarımıza ihtilaf telaşına kapılmayınız ve biliniz ki bildiğiniz mezhepte hüküm ne ise kardeş mezhepte de aynıdır güvenini vermek amacıyla bu kitapcık yazılmıştır. Bu kitapcıkta yazılanlardan ziyade yazılmayanların ittifaki oldukları vurgulanmaktadır. İleride hocalarımızın bu metod üzerine daha geniş ve faydalı eserler yazacaklarını umarak konuya girmeden önce esası zikretmekte fayda görüyorum. En Çok İstifade Edilen Önemli Kaynaklar şunlardır: Reddü l-muhtar (İbn-i Abidin) Tuhfetü l - Muhtac (İbn-i Hacer) El-İhtiyar (Abdullah El Musili El Hanefi) El Mezahibü l - Erba (Abdurrahman-i Ceziri) [0]

11 AÇIKLANMASI UYGUN GÖRÜLEN ON BİR ESAS ESAS-: İTTİFAK - İHTİLAF İttifak, dini teferruatta aynı görüşte birleşme ve onu paylaşma anlamını verirken; ihtilaf, aynı görüşte ters düşmek ve onu paylaşmamak anlamını ifade eder. Yani ikisi zıt anlamlı kelimelerdir. Fıkhî meselelere bakıldığı zaman bazen ittifakın, ihtilaf şeklinde yansıdığı görülmektedir, işte buna dikkat etmek gerekir. Bunun sebebi ise, ifade veya te amül ya da tercih farklılığıdır. Örnek : Şafii metin kaynaklarında, İmam, rükuda veya son celsede iken, mescide giren birinin iltihakı için rükuunu veya son celsesini uzatabilir. denilmektedir. Hanefilerde ise, uzatamaz deniliyor. Ama konuyu detaylı ele alan metin şerhlerine bakıldığında, her iki mezhebin de görüşünün aynı olduğu görülür. Zira Hanefiler; - Gelen kişi içeriye girmişse, - Şahıslar arasında fark gözetilmiyorsa, 3- Uzatma fazla olmazsa, Hayra katkı olduğu için imam rükuunu veya son celsesini uzatabilir diyorlar. Şafiiler de aynı şartlarla aynı görüştedirler. Örnek : Hanefi metinlerinde satranç oynamak haramdır diye yazılıyor. Şafii metinlerinde ise, haram değildir deniliyor. Detaylara inen kimi şerhlerde ise Hanefiler: Satranç : - Vazgeçilmez müptelalık bir hal almamışsa, - Vaciplerin terkine sebep olmuyorsa, 3- Galip ile mağlup arasında kumar oluşturmuyorsa, oynamasında bir beis yoktur. diyorlar. Şafiiler de, belirtilen üç olumsuzluktan biri söz konusu olursa, satranç oynamak haram olur diyorlar. Bundan anlaşılıyor ki her iki mezhebin de görüşü bu konuda aynıdır. Oyunlarla ilgili Şafii lerin metodolojik bir kuralı vardır. O da şudur: Zihni jimnastik sağlayıp ferasetin gelişimini sağlayan oyunları oynamak, belirtilen üç şartla helaldir. Ekseni, şans ve talih gibi oyunlar abesle iştigal olduğu için haramdır. Te amül farklılığına bir örnek: Şafiilerin bulunduğu bölgelerinde cenaze namazı caminin içinde kılınır; Hanefi bölgelerinde ise yağmurda, çamurda bile caminin dışında kılınır. Oysa her iki mezhebin de bu konuda fıkhi hükmü aynıdır. []

12 Tercih farklılığına bir örnek: Şafii mezhebinde vitir namazı vacip değildir. Hanefi mezhebinde de Ebu Yusuf ve Muhammed in tercihi böyledir. Bunun gibi Şafiilerin de Vitir namazı vaciptir diyen mercuh bir kavli vardır. Vel hasıl her mezhebin temel görüşü mukabilinde kardeş mezhebin asıl görüşüne uygun bir yan görüşü de vardır. İttifak ve vifak rahmettir. Ya ihtilaf ne olur? (Bakınız. Esasa) Aslında bu konu incelendiğinde ihtilaf noktaları o kadar az görülür ki, ihtilaf yoktur dense abartı olmaz. Ama ne fayda ki kendimizi, amiyane hareket etmek zorunda görüyoruz. Çünkü mezhepler arasında yüzeysel bir ihtilaf sürüp gidiyor. ESAS- : MUHTELİF MUHALİF (ÇEŞİTKEN - KARŞIT) Ümmetin ihtilafının rahmettir ifadesi bir eserdir, yani ا{ ختالف االمة رحمة { hadis değildir, bir fakihin sözüdür. Evet füru attaki tercih ihtilaf-ı ümmet için bir vüs attır, bir rahmettir. Mesela: Hanefi bir bayanın refakatinde kocası veya bir erkek mahremi yok ise Şafii mezhebine taklit ederek hacca gider. Şafii bir bayan da velisiz olarak Hanefi mezhebine takliden kendi ifadesiyle iki şahit huzurunda nikâh akdini kıyar. Eğer bu söz haber ise ki öyle bir görüş de vardır şekli şöyledir: Ümmetimin ihtilafı rahmettir (*) İhtilaf, mezhepler {اختالف أمتي رحمة { muhalefeti anlamında değildir, çünkü o asırda mezhep yoktu. Ancak ümmetin fertleri yekdiğerine halef olacak. Muhtelif { {افواج ا ümmetin çeşitli kavimlerden oluşup ittifak etmesi, mozaik oluşturması bir zenginliktir, bir rahmettir anlamındadır. Hilaf ve muhalefet çelişme ile çekişmenin bulunduğu yerde ne rahmet olur ne de ümmet. Çelişkili bir söz hâşâ hadis olamaz. Hz. Ali - Muaviye, Emin - Memun, Osmanlı - Arap çekişmesi ümmeti içten kemirmedi mi? Aklın yolu birdir. İttifak, itilaf yekvücut olmak rahmettir. İhtilaf ise felakettir. (*) Hadis kitaplarında hadis olarak geçmektedir. Evet dediğin gibi mezhepler ihtilafi değil. Fakat ictihat ve düşünce ihtilafı kast edilmiştir. Çünkü bütün ilerleme ve gelişmeler fikir hürriyetine dayanmaktadır. Fikir hürriyetinin bulunmadığı bir toplumun kör bir taklit ve taassupla bir yere varması mümkün değildir. Bundan dolayı Peygamber (s.a.) bu fikir hürriyetini ümmetine rahmet saymıştır. İbrahim AZARKAN []

13 ESAS-3: TAKVA - FETVA Mezhepler arasında takva ve fetva terazisi kurulmalı ve takva tercih edilmelidir. Takva hem Hanefi hem Şafi i mezhebine riayet etmektir. Bu riayet ve cem-i mezahip her iki mezhebin de tavsiye ettiği ve { من الخال ف {خروجا dediği bir menduptur. Dindar bir Hanefi, Şafii nin caiz görmediği bir ibadetle iktifa etmez, keza dindar bir Şafii Hanefi nin haram gördüğü tilki ve kirpi etini yemez. Ancak ikisine birden riayet etme imkanı olmayan çelişkili yerlerde herkes kendi mezhebine riayet eder, o da yüzeyseldir. Abdestte enseyi mesh etmek gibi İmam Fahreddin-i Razı'ye Sorumluluğu büyük olan imamlığa neden razı olduğunu sormuşlar. O da, Me mum olup Fatiha yı okusaydım Hanefi ye, okumasaydım Şafii ye muhalif düşerdim. İmam iken her ikisine de muvafık olurum diye imam olmayı tercih ettim demiştir. Abdestte başın asgari kısmını mesh etmek Şafii nin fetvasıdır, çeyreğini mesh etmek Hanefi nin fetvasıdır, hepsini mesh etmek ise her dört mezhebin ittifakı ve takvasıdır. ESAS-4: İMAM - İ TİMAM denmiştir. "İmam ancak kendisine uyulması için imamdır" {انما االمام ليؤتم به { iktida i timamı yani imama uymayı gerektirir fakat imamın mezhebine girmeyi gerektirmez. Mezhebi muhalif bir imama iktida eden cema atlerimiz kendi mezheplerinin adabını uygularlar. O anda imamın mezhebinin şeraitini uygulamaya hazırlıklı olmaları tasavvur edilemez. Ama imamımız hazırlıklı olmalıdır, cema atin namazına halel verecek ahvalden kaçınmalıdır. Bu riayet ağır bir külfet değil, kendi mezhebinin azimetidir, yani imam kendi mezhebinin ruhsatlarına inmezse, azimetleri uygularsa kardeş mezhep mensubu olan cema atin namazına halel gelmez. Canım cema at mi imama uyar, imam mı cema ate uyar deyip riayetten sıyrılmak ya ta assup, ya inkâr veya cehalettir. İmamlarımız bu hastalıkların üçünden de münezzehtir. ESAS -5: RUHSAT AZİMET Kendi mezhebinin azimet ve ihtiyatını yerine getiren herkes kardeş mezhebe uygun düşer. cema atinde Şafii bulunan Hanefi bir imamın her rekâtta besmeleli bir Fatiha okuması hem kendi mezhebinin azimeti hem riayetin gereğidir. Ama tekbirlerde el, şahadette parmak kaldırmak gibi mendublerde herkes kendi mezhebine uyar. Ne imamın riayetine ne me mumun tabiiyetine halel verir. Şafii bir imamın Hanefi ye takliden bunları terk etmesinde beis yoktur. [3]

14 ESAS-6: HÜSN-İ ZANN Zannın bir çoğu günahtır ayeti mucibince İmamlarımız {ان بعض الظن اثم { hakkında iyi düşünmek lazımdır, şekk ve şüpheler namazımıza halel vermez. Şafii bir imamın gusülde mazmaza yapmaması, abdestte başının çeyreğinden az mesh etmesi, kandan, kusmadan dolayı abdestini tazelememiş ihtimalini beslemeyelim. Keza Hanefi bir imamın da abdestte riayyet etmediği şüphesi veya Fatiha da besmele çekmediği ihtimali Şafii cema atin namazına halel vermez. Dikkat: Ey Hanefi imam, sesli namazlarda ikinci rekâta kalktığında bir besmele miktarı sessizlik geçirmeden kıyama kalkar kalkmaz hemen El hamdu ya başlar ve son iki rek âttaki kıyamın bir Fatiha sığmayacak kadar kısa ise Şafii cema atın hüsn-ü zannına mahal kalmaz. { مواقع التھم {إتقوا zann yaratacak durumlardan sakının denmiştir. Cemaat imama uyar sözü doğrudur ama, eğer imam imamlığını bilirse imama uyulur demek hakkına haiz olur. İmamın namazı hem kendi mezhebine hem cema atın mezhebine göre sahih olmalıdır. Her iki mezhep de bunu şart koşuyor. Yoksa cema atın namazı fasit olur, Vebal ESAS-7: TAKLİD - ZARURET Taklit için zaruret kaydı yoktur. { تبيح المحظورات {االضرورات Zaruri haller sakıncali işleri mubah kılar yani durup dururken zaruret olmadan da taklit yapılabilir. Çünkü zaruri hallerde ne mezhep kalır ne taklit, ne hüküm ne haram. Taklidin iki amacı vardır:. Bir konuda bir mezhebin görüşü daha faydalı olur, o mezhebe uyulur. Şafii lerin fitreyi buğday olarak değil Hanefi ye uyup, para olarak vermeleri gibi ve Hanefi lerin haraciye arazide ektikleri ekinler konusunda Şafii ye uyup (öşür) toprak mahsullerinden fakirlere pay vermeleri gibi.. Bir konuda bir mezhebin görüşü daha kolay olur, ona taklit edilir. Yaralı, bereli, sargılı bir Şafii nin abdestte ve teyemmümde Hanefi yi taklit etmesi ve dişleri kaplı bir Hanefi nin gusülde Şafii yi taklit etmesi ve genç Hanefi nin sıhri (kayınlık) mahremiyette Şafii mezhebini kabullenmesi gibi. (Bkz. Nikah, Mahremler Babına). Evet, taklit için bazı şartlar ileri sürülmüştür.. Her mezhepten kolayını seçmemek.. Bir meselede müte addit mezhepleri uygulamamak. 3. Telfik yapmaktan kaçınmak gibi. Ama bu şartların hepsi de çelişkiye düşüp mezheplerin dışına çıkmamak, melez bir mezhebi ihdas etmemekte birleşir ki buna taklit denmez, telfik denir, o da caiz değildir. Mesela: başının tamamını mesh etmemiş bir Hanefi veya bir Şafii nin Maliki ye uyarak köpeğin yaladığı bir seccade üzerinde namaz kılması caiz olamaz. Evet, taklidin asıl amacı ya takvadır veya fetva ve kolaylıktır. Ama çelişen iki kolay kullanılamaz. [4]

15 ESAS- 8: TEVFİK TELFİK Mezheplerin takvaya dair görüşlerini bir araya getirip muvafakat etmek, abdestli bir Şafii nin burnunun kanamasından dolayı Abdestim hak bildiğim Hanefi mezhebine göre bozulmuştur. diyerek abdest alması taklitten ziyade tevfiktir. Keza abdestli bir Hanefi nin elinin içi tenasül uzvuna değdiği için Şafii ye ters düşmemek amacıyla abdest alması da mezhepler birleşimidir, tevfik ve takva gereğidir. Ama her iki olayı geçiren abdestli bir kimse, birinde Şafiye, diğerinde Hanefi ye uyarım diyerek namaza durması taklit değil tefliktir, o her ikisinde de abdestsizdir. Bir misal daha; mürtet olan bir Hanefi İslam a dönüp iddetinin bitmesini beklemeden baldızıyla evlenirse ve Şafii ye göre eski eşim de raciyyedir onu da nikâhlı eşim olarak kabul ederim derse iki kız kardeşi aynı anda, aynı kişinin nikâhı altında cemettiği için her iki mezhebin de dışına çıkar ve meali açık olan ayete ters düşer. Ama iddet bitmeden İslam a dönen mürtet, bir Şafii mezhebine göre eski nikahım devam etse ve eşim raciyye ise de Hanefi mezhebine göre bainedir, eski nikâhın hükmü kalmamıştır diyerek yeni bir nikâh akdi kıyarsa tevfik ve takvayı uygulamış olur. (*) ESAS -9: İCTİHAD TAKLİD Avam için muayyen mezhep yoktur. o {العامي ال مذھب له { veya {ال مذھب للعوام { halde taklide ne gerek var? Bu asırda Müctehit mi var ki taklit etsin. Hayır, asrımızın Müslümanları mezheplerin delillerini araştırıp hak gördükleri mezhebi seçmiş değiller, ancak doğup büyüdükleri veya yaşadıkları bölgede uygulanan mezhebe göre ibadetlerini kısmen öğrenip eda ediyorlar. Çelişkiye düşmemek kaydıyla yaptıkları ibadet ve muamelat hangi mezhebe uygun düşerse sahihtir. (*) TECDİD-İ İMAN ve NİKÂH: Bazı camilerimizde Cuma akşamları bu isim altında yapılan tövbe ve istiğfar, amentü ve şahadet elbette ki bir takva gereğidir, duadır, zikirdir, tövbedir. Buna tecdid-i iman tabiri uygun gelirse de tecdid-i nikâh diye bir ibadet yoktur. Evli bir kimsenin ağzından bir küfür kelimesi çıkmış olabilme ihtimali nikâhı gidermez ki tazelesin. O ihtimal şekke, nikâh ise yakine dayalıdır. Şekk yakini iptal etmez. Bu ihtimale binaen talak fetvasını verenlerin kulakları çınlasın. Ancak riddet tahakkuk etmiş ise nikâh gider. Şafiiolan sözlü veya fiili olarak ricat ederek eski nikâhına devam eder. Hanefi olan ise nikâhını tazeler. Yani yarı baine haline gelmiş eşiyle idde bitimini beklemeden (çünkü idde sahibi odur) ve araya hülleci girmeden iki şahit huzurunda yeni bir mehr-i misil ve yeni bir nikâh akdi ile nikahını tazeler. Eğer Hanefi bu işlemi yapmadan Şafii ye uyarak ricat ederse bu fetvadır. Şafii, Hanefi ye uyup bu işlemi yaparsa takvadır. İmamın dua ve amentüsüne âmin demekle nikâh tazelenmez. Fakat Hanefi mezhebinde bir kişi nikâh veya herhangi bir akdin her iki tarafını temsil eder. Bunu bilen kişi eşinden vekalet almış ise ve bu esnada şahitlik amacıyla yanında oturan iki kişiye duyuracak bir sesle kendime asaleten, karıma vekaleten icap ve kabulü yaparsa işte böylece tecdid-i iman esnasında nikahını tazeleme sırrına nail olur. [5]

16 Hatta verdikleri hüküm ve fetvalar da hiç bir mezhep mensubu tarafından reddedilemez. Yani Hanefiler ne kadar Hanefi iseler o kadar da Şafii dirler. Şafii ler de öyledir. Bize Şafii veya Hanefi demek yerel, sun i ve yüzeysel bir tabirdir. Filhakika mezhepler arasında ihtilaf yoktur. İhtilaf varsa da bize muayyen bir mezhep yoktur ki diğer bir mezhebe geçmemiz tasavvur edilsin ve buna taklit veya nakl-i mezhep densin ve taklidin şartları aransın. Taklit ancak muctehitler için tasavvur edilebilir. Taklit amelin başında ve esnasında caiz olduğu gibi amelden sonra da caizdir ve vak atü-lfetva ve vaka atu-lhaldir. Şafii mezhebinin birinci adamı Muhammed Bin İdris(r.a), Ebu Hanife nin mezarına yakın bir yerde sabah namazını kılmış. Çok önemli gördüğü ve terkinden dolayı nedben secde gerekir dediği konutu o imamın ictihadına saygı göstererek mezardaki o müteveffa imama takliden terk etmiştir. Yine mezhebinin ikinci adamı Yakup Ebu Yusuf (r.a) hamamda yıkanıp Cuma namazını imam olarak kılmış, sonra hamamın havuzcuklarında ölü fare ve dışkısının bulunduğunu öğrenince ne kendi namazını iade etmiş ne de cema ata gelin taklit edin demiştir. Sadece -biz de Medineli kardeş lerimizin kulleteyn hakkındaki kavline temessük ederiz- demekle } تقليد بعد العمل { budur. yetinmiştir. İşte müctehidin yaptığı taklid-i badel-amel ESAS-0: KALE - KİYLE } قال الله وقال الرسول...} Yüce dinimizin sırat-ı müstakimi, asıl yolu birdir, akla uygundur. Aklın yolu bir olduğu gibi hak yol da birdir, akılların birikiminden oluşan ilim mahsulünün reddetmediği bir yoldur. Yoksa herkesin aklına göre çizeceği değişik yollar değildir. İşte o ana caddenin paralelinde derece derece söylentilere düşmek de o caddeye ters düşmekten iyidir. Hak yola meydan okumak, ona isyan etmekten ise şer-i kileye hatta şer-i (hile) ye skandal anlamında değil. Şeri atta dolaylı bir yol, bir çare bulmaya çalışıp ona tutunmayı istemek daha iyidir. Bu yollara başvuranlara hâşâ Allah ı aldatmaya mı çalışıyorsunuz demek yanlıştır. Bu müminlerde Allah korkusu vardır ki kitabına uydurmaya çalışırlar. Yanlış anlaşılmasın, "bunlar iyidir" deyimi yerinde olmayabilir. Şeri ata düpedüz isyan etmeye cür et göstermek bu yollara başvur maktan daha fenadır deyimi daha yerinde olur. O ümitlere misal vereyim. Hz. Eyyüp (as) a dendi ki: eline bir demet sap al da onunla vur, böylece yeminini yerine getir. Süpürge vuruşu Iskat devrinde azı çok gibi tekrarlamak, bankada mevduatı olan bir Hanefi nin faizini alırken burası dar ül küfürdür demesi, aynı durumda olan bir Şafii nin malum meşrut gibi değildir. Ben faiz şartını koşmadım, konuşmadım pazarlığı şifahi olarak yapmadım, faiz tek taraflı olarak oluşmuştur. El-ihsan-ü bil-ihsan dır demesi [6]

17 gibi. Şafii usullerinde bilinen bir şey şart koşulan gibi değil. Hanefi usullerinde ise malum bir şey konuşulmamışsa da şart koşulmuş gibidir. Mesela: borcunu öderken fazla vermeyi adet edindiği bilinen bir kimseye ödünç verenin bu adetinden haberi varsa fazla para alması haramdır. Keza muhtaç olan bir kimsenin arabasını peşin 00 TL ye alıp va deli olarak ona 50 TL ye satmak ki buna (Bey ül ine Le ine) denir, haramdır. (*) ESAS-: MÜFTİ - MÜSTEFTİ Müftü, müsteftinin mezhebine göre {المفتي يفتي علي مذھبه ال علي مذھب المستفتي { değil, kendi mezhebine göre fetva verir. kavramı asrımızda geçerliliğini yitirmiştir, çünkü fetva ehli kalmamıştır. Ancak sail-nakil vardır. cema at sual eder imam kitaptan nakleder. Allah a şükürler olsun ki imamlarımız mensup oldukları mezhebin fıkhi konuları hakkında geniş bilgiye sahiptirler. Fakat kardeş mezhep mensuplarının sordukları suallere onların mezhebine göre verecekleri cevapta zorluk çekerler. Cahilane bir cesaretle onları başından savarcasına bir cevap vermekten hocalarımız münezzehtir. Alimane bir cevap vermek için geniş müktesebata sahip olmayan imamlarımız, kardeş mezhep kitaplarını araştırıp Şafi bir cevap bulmaları büyük bir çaba gerektirir. Her ne kadar mezhepler arasında gerçek bir ihtilaf yoktur, ve biz avamız, her mezhep için mukallidiz, bizim sahip olduğumuz bir mezhep yoktur ki diğer bir mezhebe uymamıza nakl-ı mezhep densin ve taklit şartları aransın diyerek bu zorluktan sıyrılmaya çalışsak da te amül öyle değildir. Bariz bir ihtilaf cereyan ediyor; ikmimize Hanefilik kimimize Şafiilik yakıştırılmış. Bu ihtilaf şahadet parmağımıza kadar işlemiştir. Şahadet kelimesini Hanefiler abdühu ve rasulühü ile bitirirler. Şafiler rasulüllah ile hitam ederler. İmamlarımız cema atlerinin suallerine cevap vermek için nakil tercümanlığında zorluk çekerler. İşte bu risalecikte bu iki kardeş mezhep arasında ihtilaf noktalarını hasretmek ve bunların dışında ihtilaf yoktur diyerek o tabuyu kırmak amaçlanıyor. Yani okuyucuya şöyle bir güven veriliyor. Bu bapta bu sualler dışında her hangi bir sual ile karşılaşırsan ihtilaf telaşına kapılma. Bil ki bildiğin mezhepte hüküm ne ise kardeş mezhepte de aynıdır. Bu açtığım çığır ve yöntemde inşallah hocalarımız daha faydalı kitaplar yazarlar. (*) Faizciliği teşvik eder - Ahmet YALAR [7]

18 TAHARET Her şeyde asl olan taharettir. Necis olduğu kesin olarak bilinmeyen her şey tahirdir. Necisler sayılıdır. Canlı olarak domuz bil ittifak necistir. Cansız necisler sarhoşluk veren sıvı maddeler ve kan taşıyan canlıların leş ve bozuk fuzulatında münhasırdır. Sair maddeler Tahir dir. Canlı olarak yalnız domuz mu necistir? Domuz, köpek ve bunların temiz bir hayvanla çiftleşmesinden meydana gelen melez yavrularda ses, tip ve şekillerine bakılmaksızın necis midir? İnsan ölüsü yıkanmadan önce de temiz midir? İnsan, balık ve çekirge dışında kanlı kansız her canlının ölüsü af ve zaruret hariç necis midir? Akacak kadar kan taşımayan canlıların ölüsü de çekirge ve balık ölüsü gibi temiz midir? Muhterem insan ve necis domuz hariç, kesime elverişli olan her hayvanın temiz kısmı şer i kesimle temiz mi kalır? Eti yenmeyen hayvana kesimin hiç tesiri yoktur. Kesilmişi de murdarı gibi necis midir? Domuz hariç her çeşit hayvanların cildi tabaklamakla temiz olur mu? Domuz, köpek ve bunların başka bir hayvandan olan melezleri dışında mı deriler tabaklamakla temiz olur? Şer i usulle boğazlanmadan ölen hayvanın (domuz hariç) yün ve boynuz gibi kuru kısımları temiz midir? [8]

19 6 Şer i usulle boğazlanmadan ölen eti yenen kara hayvanlarının ve ister kesimle ister kesimsiz ölen etleri yenmeyen hayvanların kuru kısımları da (yün, pabuç boynuz gibi) necis midir? Günah, necaset, kötü düşünce ve {النظافة من اإليمان { davranışlardan sakınıp temizlenmek imanın gereğidir 7 İnsan menisi de diğer meniler gibi necis midir? 8 Köpek, domuz ve melezleri hariç bütün canlıların teri göz, ağız ve burun salyası; ağızlarının müteneccis olduğu kesin olarak bilinmiyorsa yiyecek ve içecek artıkları da temiz midir? 8 Eti yenmeyen bütün kara canlıların teri, (merkep hariç) ağız, burun ve göz yaşları dolayısıyla su artıkları da necis midir? 9 Geviş getiren ve necaset yiyen hayvanların; içki içen insanların ağızları ancak su ile temizlenir. Gözden kayıp olup su ile temizlenmiş olabilecek kadar zaman geçmedikçe su artıkları ve ağızları müteneccis midir? 9 0 İnsanın ve eti yenen hayvanların ağızları su ile yıkanmazsa da tükürükleri ile de temiz mi olur? Evcil tavuk ve kazların dışında etleri yenen güvercin, serçegillerin ve eti yenen yabani kuşların dışkıları temiz midir? 0 Af konusu hariç her dışkı necis midir? * * * Taharet asıldır. Aslını bilmediğimiz ilaç, gıda ve diğer mustahzarat tahirdir, diğer ihtimaller vesvesedir. (طيب ( Tahir temizdir, dağ pancarı ile kaynak suları gibi veya tam (طيب ( tam ** Helal ve Tahir ya değil, zamanımızın ma aşları ve kullanılmış su gibi. [9]

20 NECİS OLAN ŞEYLER NECİS OLUP OLMADIĞI NECİS MİDİR? İNSAN BALIK VE ÇEKİRGE AKAR KANI OLMAYAN HAYVANLAR GÜVERCİN VE SERÇEGİLLER ETİ YENEN DİĞER CANLILAR DOMUZ KÖPEK VE TAHİR BİR HAYVANDAN OLAN ONUN VE DOMUZUN MELEZ YAVRULARI YIRTICI CANAVARLAR ETİ YENİLMEYEN CANAVAR OLMAYAN KATIR VE MERKEP GİBİ HAYVANLAR (E) (H) HANİFİ ŞAFİİ HANİFİ ŞAFİİ HANİtFİ ŞAFİİ HANİFİ ŞAFİİ HANİFİ ŞAFİİ HANİFİ ŞAFİİ HANİFİ ŞAFİİ HANİFİ ŞAFİİ HANİFİ ŞAFİİ CANLISI H H H H H H H H H H E E H E H H H H ÖLÜSÜ H H H H H E E E E E E E E E E E E E ÖLÜSÜNÜN TÜY VE BOYNUZ GİBİ KISMI CANLI VE BOĞAZLANMIŞ OLANIN TÜY TELEK BOYNUZ GİBİ KISMI KOPARILIRSA BOĞAZLANMIŞIN HAM CİLDİ ÖLÜSÜNÜN HAM CİLDİ H H H H H E H E H E E E H E H E H E H H H H H E H H H H E E H E H E H E H H H H H E H H H H E E H E H E H E H H H E E E E E E E E E E E E E DABAKLANMIŞI H H H H E E H H E E H E H H H H CANLISININ AĞIZ BURUN VE GÖZ YAŞLARI VE TERİ H H H H H H H H H H E E E E E H E H CANLISININ A H H H H H H H H H H E E E E E H E H CANLISININ H H H H H H E E E E E E E E YUMURTASI H H H H H H H H E E MENİSİ E H H H E E E E E E E E E E E E DIŞKISI E E H H E E H E E E E E E E E E E E [0]

21 SULAR Çok olan durgun suya ve ister çok ister az olan akar suya bir necis karışırsa o suyun kokusu, tadı ve rengi gibi vasıflarını değiştirecek miktardan az ise bil-ittifak (Şafii nin kadim kavlına göre) o su müteneccis olmaz. Az olan durgun su ise necasetin düşmesi ile necasetin miktarına bakılmadan (af hariç) müteneccis olur. Suyun çokluğu ve azlığı mezheplere göre değişir. Şöyle ki: 3 4 Durgun suyun yüz ölçümü 36 metre kareden az ise o su az sayılır ve necasetin girmesi ile müteneccis olur mu? Durgun suyun miktarı kulleteyn(60 cm 3 )den az değilse yüz ölçümüne bakılmaz çok su sayılır, ve karışan necaset onun vasıflarını değiştirecek kadar çok değilse temiz ve temizleyici kalır mı? (Silindir ise çapı 48, derinliği 96 cm. dir.) Kuyu suyu kullananların Şafii ye uymaları tavsiye edilir. Su dışındaki sıvı maddelerde de çokluğun bir ayrıcalığı var mıdır? Suyun dışındaki sair sıvılarda da çokluk ve akar olmanın hükmü geçerli midir? Üzümü sıkan kişinin ayağından çıkan kan akar derecedeki şıraya katılıp vasıflarını değiştirecek miktardan az ise o şıra temiz midir? Bitkilerin kendiliğinden çıkan suları ile abdest alınır mı ve (bir kavle göre) necaset giderilir mi? Mutlak suya karışan temiz ve vasıfsız madde, mesela: kokusu gitmiş duru gül suyu müst amel su gibi ve cünüp bir kimsenin yıkanmaya başlarken elini su kabına daldırması ve yıkama esnasında bedeninden damlayan damlaların kaptaki suya katılması halinde o katkı suyun yarısını teşkil etmedikçe o su temizleyici midir? * * * Beşerin icat kudreti yoktur, buluş hüneri vardır, beşeri aşan {وأنزلنا من السماء ماء...وأنزلنا الحديد {... her şey semavidir. Onun için bu ayetlerde, suyu ve demiri indirdik buyrulmuştur. []

22 4 Bu katkı ile suyun orantısına bakılmaz ve o katkı normal vasıflı kabul edilir. Eğer suyun ismini değiştire-cek kadar çok ise mesela: o suya şerbet veya ayran gibi bir isim takılıyorsa o su temizleyiciliğini yitirir mi? 5 Domuz, köpek ve başka bir hayvandan olan melezlerinin necis ettikleri toprak yedi defa yıkanır. Necis ettikleri şey eğer toprak değilse bir kez suya temiz toprak katılır ve altı defa duru su ile mi yıkanır? NECASETİN İZALESİ Necaseti gideren asıl madde sudur. Fakat on dört yöntem daha vardır ki ihtilaflıdır. Su: Domuz, köpek ve melezlerinin necaseti ile müteneccis olan bir şey toprakla değil, yalnız su ile yıkanırsa temiz olur mu? 3 Domuz veya köpek necaseti ile müteneccis olan şey bir defa temiz toprak katılmış su ile altı defa da duru su ile yıkanırsa mı temiz olur? Sıvılar: Sudan başka sıvılar eğer temiz, yağsız ise ve kiri giderirse, necaseti izale eder mi? Değiştirme: Şaraba tuz vs. katarak onu sirkeye dönüştürmek onu temiz eder mi? 3 Ancak şarap kendiliğinden sirkeleşirse mı temiz kalır? 4 4 Dabak: İnsan cildi muhterem olduğu için, domuz cildi necis olduğu için hariç tabaklamaya elverişli her hayvan derisi tabaklamakla temiz olur mu? Köpek ve domuz ile köpeğin melezlerinin derisi domuz cildi gibi tabak taharetinden yararlanamaz necis kalırlar mı? []

23 5 6 7 Toprak: Necis zemine toprak serpilse o zemin temiz olur mu? Kaynatma: Süt, pekmez ve bal gibi maddelere necaset karışmışsa yüz ölçümleri 36 m den az ise üç defa kaynatılıp önceki gramajına düşürmekle temiz olur mu? Isıtma: Necis çamurdan imal edilen çanak-çömlek ısıtma ile temizlenir mi? 8 Silmek: Saydam maddeler silinirse temiz olur mu? Kazımak: Ayakkabı ovalama, sürtme yolu ile tahir olur mu? (Cenaze namazlarında uygulanır. Şafiiler taklit edebilir.) Kurumak: Yer ve yerde sabit olanlar kurumakla tahir olur mu? Akmak: Necis olmuş az suya temiz su eklenir ve üstünden taşar akarsa tahir olur mu? Değişim: Bir canlı tuza düşüp tuzlanırsa, tezek yanıp kül olursa tahir olur mu? Tasarruf: Bir kısmı necis olmuş pamuk atılırsa(makinadan geçirilirse), bir avuç kadar necis olmuş buğday yığınından bir avuç veya daha fazla buğday çıkarılırsa, yarısı necis olmuş bir libas veya seccadenin yarısı yıkanırsa necasetin kalması yakini olmaktan şüpheli olmaya düşer ve taharet asıl olduğu için temiz olur mu? Bu durumlarda necasetin yakinen kalması değil yakinen kalkması için hepsini yıkamak mı lazım? Boğazlamak: Boğazlamak yalnız eti yenen hayvanlara mı mahsustur? Domuz hariç bütün hayvanlarda boğazlamanın tesiri var mıdır? [3]

24 İstinca: Taş ve benzerleri ile yapılan istincada necaset mahalli temiz olur mu? Su ile yapılmayan istincada necaset mahalli tahir olmaz, ancak namaz için (ma fuv anh) geçerli olur mu? Sütten başka henüz bir şey yemeyen erkek çocuğun idrarının isabet ettiği yere su serpilirse temiz olur mu? Necis suda pişirilen buğday, nohut, hatta et necaseti içine cezp etmez, çünkü necaset kesiftir. Pişen nohut vs. nin şişmesi cezp ettiği sade su olmuştur. Dış tarafı müteneccistir. Yıkanırsa temiz olur mu? Misli (buğday arpa) gibi ölçüye tartıya gelen kuru maddenin bir kısmı necis olmuşsa o müteneccis miktar çıkarılıp satılsa, hibe edilse, taksim edilse necasetin her hangi bir kısmında kaldığı yakinen bilinmediği için bütün kısımlar taharet asıl olduğundan temiz sayılır mı? Leğendeki temiz suya müteneccis çamaşır vs. atılırsa (varit) denen çamaşır (mevrut) denen suyu da necis eder. Ama o çamaşır leğene konsa üzerine varit olarak temiz su dökülürse temiz olur mu? Ve necis ıslak çamaşır temiz ipe serilse ipi de necis eder, ama ıslak temiz çamaşır necis ipe serilse o çamaşır temiz kalır mı? Varit Mevrut arasında necaset geçişi iki taraflıdır, her iki takdirde de o çamaşır necis mi kalır? * ( *) Cünüp bir kimse az olan bir suya girerse, Hanefilerce üç görüş vardır: ) Cenabeti kalkar, bedeni de temiz su da temizdir. ) Cenabeti kalkar, bedeni de temiz ama su necistir. 3) Cenabeti kalkmaz, bedeni de necistir su da. (**)(**) Bilünmeyen bir tarafı necis olmuş, seccade veya hububat yığınından o miktar yıkansa veya çıkarılsa Hanefilerce necasetin kalması kesin olmadığı için Tahir olur. Şafiilerce necasetin kalkması tahakkuk etmediği için necis kalır. [4]

25 ABDEST Abdestin birinci farzı olan yüz yıkamasına başlarken kişinin kalbinde bu işlemi abdest niyeti ile yaptığının geçmesi farz mıdır? Başlı başına bir ibadet olan abdestin sevabını almak için niyet şarttır. (*) {... انما االعمال بالنيات } Ameller ancak niyyetlere göre değer alır. Kişi temizlenmek veya serinlenmek amacı ile abdest uzuvlarını yıkayıp mesh etmişse abdestli sayılır. Namaz gibi abdest gerektiren bütün ibadetlerini bu abdest ile eda edebilir mi? Gusül yaparken zımnen hasıl olan abdestte tertip aranmaz, ama müstakil abdestlerde tertibe riayet etmek farz mıdır? Abdestte malum tertip farz değil müstehap mıdır? 3 Başın sınırındaki az bir cildin veya bir iki tüyün mesh edilmesi abdest için kafi midir? 3 Başın en az dörtte birini mesh etmek mi lazımdır? 4 Kulak meshi için yeni bir su almak sünnet midir? 5 Abdestteki mesihleri de üçer defa tekrarlamak sünnet midir? 6 Abdest alırken enseyi mesh etmek bid a mıdır? 7 Abdest suyunu havlu ile kurulamak mendup mudur? 8 Aynı avuçtan hem ağza hem buruna su almak daha mı evladır? (*) Sıhhat ve sevap arasında (Telazum) yoktur, yek diğerine bağlı değildir. Yani sahih bir ibadet sevapsız olabilir. Keza fasit veya batıl bir ibadet sevap vesilesi olabilir. Yanlış anlaşılmasın, bile bile fasit bir ibadete kalkışmak haramdır. Riya ibadetin ana sebebi ise o ibadetin sevabını giderir ama o ibadetin güzelleştirme sebebi ise asıl sevap kalır, güzelleşme sevabı gider. Nifak, eğer itikadi değil ameli ise kısmen zarar verir. Müminin yalnız iken önemsemediği adap ve nevafile camide ve halk içinde titizlikle riayet etmesi ne riya, ne de nifaktır. Kötü örnek olmaktan kaçınmak ve töhmet altına girmekten sakınmaktır ve meşrudur. [5]

26 ABDESTİ BOZAN HALLER a) Rük ulu, sücutlu namazda kahkaha ile gülmek, b) Ağız dolusu veya kanlı, irinli kusmak, c) Mu tad () yolların dışında bedenin her hangi bir yerinden akabilecek miktarda kan ve irin gibi necis maddelerin çıkması abdesti bozar mı? Adı geçen hallerden dolayı abdest tazelemek kardeş {خروجا من mezhebe ters düşmemek bakımından mıdır? müstehap الخالف { a) Erkek veya kadının(diş, tırnak ve tüy hariç) kanın dolaştığı bedeninin her hangi bir yeri hem cinsi olmayanın kan dolaşan bedeninin her hangi bir yerine bilerek veya bilmeyerek değerse( çocuk hariç) ve baldız gibi aralarındaki nikah yasağı ebedi değilse her ikisinin de abdesti bozulur mu? b) Elin ayası ile kendi avret organına veya başkasının (erkek, kız, mahrem, namahrem diri, ölü, felçli, anlı, büyük, küçük ön veya arka) avret organına dokunmak abdesti bozar mı? Kardeş mezhebe riayet etmek elbette ki mezhebin önemli bir tavsiyesidir? (İmamlar için mecburi midir) GUSÜL Gusül de ağız ve buruna su almak vacip midir? Abdestte olduğu gibi gusülde de mazmaza (ağız çalkalamak) ve istinşak (buruna su almak)sünnet midir? Gusül e başlarken niyet etmek farz mıdır? Serinlenmek için yıkanan veya ihtiyarı dışında suya düşen cünüp kimsenin cenabeti kalkar, ancak abdestte olduğu gibi guslün sevabına nail olmak ve kardeş mezhep görüşüne riayet için niyyet sünnet midir? [6]

27 Bir kimse hayvan, küçük çocuk veya insan ölüsü ile cima a edip menisi akmazsa gusül vacip olur mu? Cima sız meni çıkmasından dolayı guslün vacip olması için meninin yerinden lezzetle ayrılması şart mıdır? Hastalık gibi herhangi bir sebepten dolayı meninin çıkması lezzetsiz de olsa guslü gerektirir mi? İhtilam olduğunu hatırlamayıp çamaşırında ıslaklık bulan ve meni midir mezi midir diye şüpheye düşen bir kimseye gusül vacip midir? Şüpheyle gusül vacip olmaz, ama şüphe durumunda güsul müstehap mı olur? TEYEMMÜM Teyemmüm suyun yokluğu, yetersizliği veya kullanımı zararlı olduğunda alınır. Yeryüzünün yanıp kül haline gelmeyen (kireç, mermer, tozlu, tozsuz) her maddesi ile teyemmüm yapılabilir mi? Yalnız tozlu toprakla mı teyemmüm yapılır? Namaz vakti girmeden önce yapılan teyemmüm ile namaz kılınabilir mi? Her farzın vakti girdikten sonra mı o farz için bir teyemmüm almak lazımdır? 3 Bir kimse kendi tecrübesi ile veya ilmine güvendiği bir doktorun raporu ile suyu kullanmanın zararlı olduğunu bilirse abdest yerine teyemmüm alması caiz midir? 3 Suyu kullanmanın sakıncalı olduğu kendi tecrübesiyle veya güvendiği müsluman bir tabibin haberi ile bilen kimsenin suyu bırakıp teyemmüm alması caiz olur mu? * * (*) Cenabetten yıkanmayan Nusayrılar Şafiilerce ömür boyu cünüptürler. Hanefilerce her yıkanmada cenabetleri kalkar ama niyet etmedikleri için sevabını alamazlar. (**) Abdesti bozan ihtilaflı sebepler: Hanefiler, kan, kusma, kahkaha. Şafiiler, karşı cinse dokunmak, galiz avreti ellemek. [7]

28 Sefere çıkmakla günahkar olan bir kimse su yokluğundan dolayı teyemmümle kıldığı namazlar zimmetinden kalkar mı? Bir kimse çıktığı günah seferinde namazları kasren veya cem an kılmak ve gerektiğinde teyemmüm almak gibi seferi ruhsatlardan yararlanamaz. Teyemmümle kıldığı bu namazları bil ahara abdestli olarak iade etmesi lazım mıdır? Aşırı soğuktan dolayı gusül yerine teyemmüm alıp namaz kılan cünüp bir kimsenin o namazları iade etmesi lazım mıdır? Soğuk suyun büyük zarar vereceğine inanan bir kimse abdest veya gusül yerine teyemmüm alıp vakit hürmeti için namaz kılması vaciptir. Ancak daha sonra bu namazları iade etmesi lazım mıdır? Tekrarı meşru olmayan bayram ve cenaze namazlarını kaçırmamak için su varken de teyemmüm alınır mı? Hem abdest hem teyemmüm almaktan aciz olan bir kimse vakit hürmeti için namaz kılar, Fatiha dan başka bir şey okumaz. Özrü geçince de o namazları iade eder mi? Böyle biri ne Fatiha okur ne de namazın içindeki tesbihatı yapar, sadece şekli bir namaz kılar. İade değil de bu namazları kaza mı eder? Bir teyemmüm ile ancak bir farz namaz kılınır, cenaze namazı ve sünnetlerde serbesttir. Ama ikinci bir farzın vakti girince ikinci bir teyemmüm alması gerekli mi? Teyemmüm bozulmadıkça istediği kadar farz ve nafileleri kılabilir mi? [8]

29 YARA VE YAKI a) Yaralı, sargılı olan bir kimse hem abdesti hem teyemmümü bir arada alır mı? b) Hiçbir kimse hem abdesti hem de bedeli olan teyemmümü bir arada yapmakla mükellef değildir. Eğer uzuvlarının çoğu su kullanmağa müsait değilse teyemmüm alır, yoksa abdest alınır, imkan nispetinde yara ve sargı üzerine mesh mi yapar? c) Yaralı, sargılı ve yakılı yer ister az olsun ister çok abdest alınır ve yaralı yere sıra gelince teyemmüm yapılır. Cünüp ise istediği zaman mı teyemmüm yapar? a) Bu özürlünün iade edeceği herhangi bir namaz var mı? b) c şıkkında adı geçen özürlü hem abdest (veya gusül) yapmış hem de her bir farz için bir teyemmüm yapmış iken özrü kalkınca aşağıdaki hallerde kıldığı namazları iade mi edecektir? - Açık yara üzerinde af miktarını aşan bir irin veya kan var ise, - Özür teyemmüm uzvunda ise mutlaka, 3 - Özür teyemmüm uzvunda değil de(ayak gibi)abdest uzvunda ise fakat abdestsiz iken sarılmışsa, 4 - Özür bedenin başka bir yerinde olup cünüp veya adet halinde haize iken sarılmış ise, 5 - Sargı gerekenden fazla yer kapsamış ise, Şafii lerin bu konuda Hanefi ye uymaları tavsiye edilir. * * ( *) Şafilerce mazur olan kimse hem abdest hem teyemmüm alır, hem de namazını iade etmekle mükelleftir. Hanefilerce abdest asıldır. Teyemmüm bedeldir, ya o veya o, iade de hiç yoktur. [9]

30 HAYIZ VE NİFAS Hamile kadının gördüğü kan hayız vasıflarına uygun ise hayız mıdır? Hamile ve 55 yaşını doldurmuş yaşlı kadının kanları hayız kanlarına uygun değilse, hatta hamilenin ki uygun da olsa istihaze mi (hastalık) sayılır? Hayzın en az müddeti 3 gün en çoğu 0 gün müdür? 3 Hayzın en az müddeti 4 saat ve en çoğu 5 gün müdür? Nifasın en az müddeti bir lahza, en çoğu 60 gün müdür? 3 Nifas sıfır olabilir ve en çoğu 40 gün müdür? İki hayız arasında en az 5 günlük temizlik süresinin geçmesi lazımdır. Nifas ile hayız arasında da bu müddetin geçmesi şart mıdır? Nifas tan önceki hayız (ki hamilenin kanı hayız sayılır) ile nifas arasında ve 60 gününü doldurmuş nifas ile sonra ki hayız arasındaki 5 günlük temizlik süresinin geçmesi şart değil mi? Kanama süresi hayzın azami süresi olan 0 günü geçerse veya iki kan arasında temizlik süresinin asgarisi olan 5 günden az bir zaman geçerse istihaze (hastalık) mı sayılır? Kanamalar arasında 5 gün temizlik süresi geçmezse veya kanamaların toplamı 5 günü geçerse mi istihaze sayılır? Hayız veya nifas kanı, süresini doldurup kesilirse cima helal olur mu? Ancak gusül veya gusül yerine teyemmüm yapacak durumda olan mazura (özürlü) ise teyemmüm yaptıktan sonra mı cima helal olur? [30]

31 İSTİHAZE Kanamaları hayız kurallarına uymayan kadınlar: ) Mübtedi e: İlk hayız gören kız. ) Mu tade: Adet sahibesi olup adetini hatırlayan bayan, 3) Mütehayyire: Adetini unutmuş istahaze hastası olmak üzere üç kısım mıdır? Mübtedie ve mu tada ya mümeyyizedir veya değildir. O zaman mustahazalar beş kısmamı ayrılır?. Mümeyyize Mübtedie. Gayri-Mümeyyize Mübtedie 3. Mümeyyize Mu tade 4. Gayri-Mümeyyize Mu tade 5. Mütahayyire a) Mübtedie, mümeyyize ise yani kuvvetli kanı zaif kandan ayırabiliyorsa ve kuvvetli kan hayız süresini aşmıyorsa zaif kan da temizlik süresinden az değilse kavi kan hayız, zaif kan temizliktir. b) Mübtedie, mümeyyize değilse her ayın günü (4) saatı hayız, 9 günü de temizlik mi sayılır? Temyizin(kanın zaifini ve kuvvetlisin anlamak) kavinin, zaifin hiç bir tesiri yoktur. Her iki takdirde mübtedie için her ayın 0 günü hayız 0 günü de temizlik mi sayılır? 3 Mu tade, Mümeyyize ise kavi kanı hayız, zaif olanı temizlikir. Mümeyyize değilse eski adetini mi uygular? 3 Her iki takdirde de mu tade eski âdetini mi uygular? 4 Mütehayyire: İhtiyat edemezse Şafii ye göre zordur. Mercuh bir ictihada dayanır ve gayri mümeyyize mübtedie gibi her ayın bir günü mü hayız sayılır? 4 Aynı ictihada göre her ayın 0 günü mü hayız sayılır? 5 Mustehaza ve sair özürlüler her farz namaz için yeni bir abdest alır ve sargıyı de değiştirir mi? [3]

32 5 Sargıyı değiştirmeden her vakitli farz namaz için yeni bir abdest mi lazımdır? 6 Ayni abdest ve aynı sargıyla müte addit nezr ve kaza namazları kılınabilir mi? 6 Bunların her biri için işlemin yenilenmesi mi lazım? * Hasta olan bu Şafii lerin Hanefi ye taklit etmeleri tavsiye edilir. AYAKKABI MESHİ Kişi sağ ayağını yıkayıp sağ mestini giyer sonra sol ayağını yıkayıp sol mestini giyerse de o mestler üzerine mesh yapılabilir mi? Ancak her iki ayağını yıkayıp abdestini tamamladıktan sonra mestlerini giymişse mi o mestler üzerine mesh yapar? Mestte üç küçük ayak parmağı miktarından az delik varsa da mesh yapabilir mi? 3 Teyemmümle namaz kılan mazur (mazeretli) bir kişi özrü geçince abdest almaya başlarsa, teyemmümlü iken giydiği mest üzerine mesh yapabilir mi? 4 Mesh in ayağın üstünde ve en az üç küçük el parmağı kadar olması şart mıdır? 4 Adı mesh olsun miktarı ne olursa olsun ve ayağın neresi olursa olsun kafi midir? 5 Çıktığı seferle günahkar olan bir kimse mesela: borçlarını ödemeyip alacaklılardan izin almadan sefere çıkan veya boş gezen bir kimse de 7 saate kadar mesh yapabilir mi? 5 Mukim gibi ancak 4 sa at mi mesh ederler? ( *) Adeti karışık olan kadın kendine bir mezhep tercih etsin. Hanefilerce ayda 0 günü hayızdır, Şafiilerc bir günü hayızdır. [3]

33 6 6 Mukim olarak mest giymiş bir kimse sefere çıkarsa mukim iken mesh yapmış olsa da 7 sa atini tamamlayabilir mi? Eğer mukim olarak mesh yapmışsa sefere de çıkarsa onun mesh müddeti 4 saat midir? NAMAZ VAKİTLERİ Yatsı vakti batıdaki kırmızı şafağın batmasıyla mı olur? Yatsı vaktinin kırmızı şafaktan sonra ki beyaz şafağın kararmasıyla olduğu racih bir görüş müdür? Sabah namazını aydınlığa tehir etmek müstehap mıdır? Namaz için kerahet vakitleri üçtür: - Güneş doğarken, - Güneş batarken, 3- Güneş semayı ortalarken, Bu vakitlerde her namaz kılınabilir; ancak adı ve sebebi olmayan mutlak nafile namaz kılmak mı mekruhtur? Kerahet vakitleri beştir. Adı geçen bu üç ağır kerahet vakitlerinde o günün sabah ve ikindi farzları ve Cuma günü gün ortası hariç hiçbir namaz kılınmaz. Bu üç vakte ilaveten iki hafif kerahet vakti vardır. Biri şafaktan ağır kerahet başlamasına kadar sabah farzı ve sünneti hariç diğeri ikindi farzı kılındıktan ağır kerahet başlamasına kadar geçen zaman dilimleridir. İşte bu iki hafif kerahet vaktinde yalnız nafile kılmak mekruh olur diğer namazlar serbest midir? Sabah ve ikindi kerahetleri hafif başlar ağır biter, ikişer bölümdür Namazlar iki kısma ayrılır; ya farz veya sünnet midir? Namazlar üç kısımdır. Ya farz, ya vacip (vitir ve bayram gibi) veya sünnet midir? * büyüktür. Sabah namazını aydınlığa te hir etmenin sevabı daha {نوروا بالفجر فإنه أعظم لألجر *){ ( * [33]