Kurtar c Beklemeden...

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kurtar c Beklemeden..."

Transkript

1

2 Kurtar c Beklemeden... Ahmet GÜNDO DU* nsan, hayat boyunca seçim yapmak zorundad r: arkadafllar n, iflini, eflini, e itim görece i alan, oturaca yeri Sonuçta kendini bilgi ve beceriyle donatarak gündelik hayatla bafla ç kmaya, daha üst düzeyde ise kendini gerçeklefltirmeye çal fl r. Ve ihtiyaç duydu u bilgi ve becerileri örgün (formal), yayg n veya resmi olmayan (informal) ö retim ve e itim yard m yla elde etmektedir. flte tam da bu noktada organizasyonlar bireyin karfl s na ç kar. En geliflmifl ulusal organizasyon olan devlet varl n bu aflamada ezici biçimde duyurur. Devletin iflleticisi olan kifli ve kurumlar, devleti oluflturan bireylerin tamam n n kendilerini gerçeklefltirmesine, yani ifl bulmalar na, ifl kurmalar na, hayatlar n devam ettirmeleri için gerekli olan bilgi ve beceri edinme ve edindi i bilgi ve beceri ile refahlar n sa lama yönünde kullanabilmelerine ortam sa lamas gerekir. Ancak bireyin ihtiyaç duydu u bilgi ve beceriyi kazand rmak hatta biçimlendirmek benim hakk m ve görevim diyen devlet, oluflturdu u tekel içinde bunu yapamam fl, milyonlarca hayat heba etmifltir. As l görevini ihmal etmifl; ancak bu arada da bofl durmam fl(?) toplum mühendisli ine soyunarak, kendi yurttafllar n n hayat felsefelerine, inançlar na müdahale ederek onlar ; kof, hayat n gerçeklerinden uzak ideolojisinin köleleri haline getirmeyi kendine gaye edinmifltir. Geliflmifl ülkeler ça n beraberinde getirdi i sorunlar ve f rsatlar * E itim-bir Sen Genel Baflkan zaman nda görmesini bildikleri için bugün ulaflt klar yerdeler. Bu ülkeler e itim sistemlerini canl bir organizma gibi ele alarak belli aral klarla piyasa analizleri yaparak, meslekî standartlar n e itim programlar n ça n gereklerine ba l olarak sürekli yenilemifllerdir. Ki tar m toplumundan sanayi, sanayiden bilgi toplumuna geçifl sürecinde kesintiye u ramadan ve insanlar n ruh dünyalar nda, sosyal dokuda travmalar yaflatmadan bunu baflarm fllard r. Oysa ülkemizde her e itim reformu talebi, yasak ve bast rmalar n alt nda ezilmifltir. Çözüm gibi görülen tedbirler sorunlar daha da a rlaflt rmaktan baflka bir fley yapmam flt r. Sistemin esnekli ini kaybetti ini, k r lgan çok fazla oynamaya gelemeyece ini ileri sürerek ideolojik hapishanelerine k l f uydurmaktan baflka bir fley yapmayanlar, hesap vermekten hep kaçacak yasal bir s nak bulmufllar ancak toplumun akl nda ve vicdan nda bulamam fllar, bulamayacaklard r. 1

3 Geliflmifl ülkelerin e itim politikalar incelendi inde görülecektir ki sistem devleti kendi çiftli i, halk - n da biçimlendirilmesi gereken köleler olarak gören bir bak fl aç s yok. Uluslararas meslek standartlar n temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslar n belirlemek ve bu yeterlilikleri kazand racak sistem tan mlanmal ve hemen ifle bafllanmal - d r. Aksi halde flimdiye kadar oldu- u gibi kendilerini bu ülkenin aslî sahipleri gibi gören az nl n - medya deste ini de yanlar na alarakkötü senaryolar n yaflamaya devam ederiz. Yeterlilikler sistemi bir ülkedeki ö renmeyi tan tan tüm faaliyetleri kapsar. Yeterlilikler çerçevesi ö renme seviyeleri ile ilgili bir tak m kriterlere göre yeterliliklerin gelifltirilmesi ve s n fland r lmas na yönelik bir araçt r. lkö retim den doktora seviyesine kadar uzanan sertifikalaflt rmay ve sertifikalar elde edebilmek için çeflitli bilgi beceri; kiflisel ve meslekî yetkinli i içerir. E itime evrensel perspektiften bakarak biçimlendirildi imizde pek çok sorunu kolayl kla aflabiliriz. Geçmiflte aile örgütlerinin sahipleri kendi ticari bilgeliklerini çocuklar na aktarm fllar, en maharetli ustalar kendi becerilerini ç raklar na ö retmifller ve iflgörenlerle ifllerin nas l yap ld na iliflkin fikir al flveriflinde bulunmufllard r. Ülkemizde ahilik ve loncalar bu anlamda önemli yer tutmufllard r. Ancak bugünün gereksinimlerine cevap verebilecek organizasyonlar; bilgi ve teknolojik serveti, insan n do as n n hiçbir yan n ihmal etmeden paylaflmak zorundalar. Aksi halde kendisine ulaflan bilgilerin bileflkesi ve yaflat c s olmaktan baflka elinden bir fley gelmeyen insan, yetersiz ve çarp k bilgilerin do al sonucu hem kendisi hem de parças oldu u organizasyonlar bu olumsuz niteliklerden pay n alacakt r. Yaflam n herhangi bir an nda mevcut kaynaklara ulaflmak suretiyle bir e itim-ö renim gerçeklefltirmek isteyen herkese bu imkan sa lanmal d r. Bilgi sahibi olanlar n bu bilgilerini paylaflmalar konusunda, kendilerinden bir fley ö renmek isteyenleri bulmalar na yetki tan nmal d r. Yaflam boyu ö renmeye kat lan yetiflkinlerin oran on befl AB üyesi ülkede yüzde 12, Türkiye de ise yüzde 2 dir. Halka yeteneklerinin ortaya ç kmas n sa layabilecek imkanlar sunmak isteyenler için, gereken her türlü olanak ve yasal garanti sa lanmal - d r. Mevcut ÖSS sistemi, e itim sisteminde kaliteyi sürekli düflürüyor. Gençler YÖK ün katsay uygulamas n n getirdi i adaletsizlikten kaynaklanan bir zorunlulukla meslek liselerinden kaçmaktad r. Dünya Bankas n n raporlar nda yans t ld gibi 1 milyar YTL yi e itimden, s - nav haz rl na kayd r yor, tek s nav tüm müfredat kapsamayaca için dengesizlik yarat yor. Bu sistem gençlerin çok fazla zaman ve enerjisini al yor, onlar edilgen görüntü tüketicisi, bilgi deposu,soru çözme makinesi haline getirdi i için orta ö retimin amaçlar n n çok uza na düflürüyor. Ortaya ç - kan boflluk fliddet, uyuflturucu kullanmak gibi istenmeyen davran fllara yol açmaktad r. Gençler, dönemlerinin ve ça n beraberinde getirdi i sorunlar çözebilecek donan mdan yoksun, soka n insaf na terk edilmifltir. ÖSS, ö rencilerin neleri bildi i, neleri yapabildi i, nas l bir muhakeme becerisine sahip oldu u ve becerilerini nas l uygulad gibi genifl yetkinliklerini test eden ça dafl de erlendirmeler demeti fleklinde yeniden yap land r lmal d r. Ö rencilerin becerileri hakk nda hem iflverenlere, hem de yüksek ö retim kurumlar na gerçekçi bilgi sa lamal d r. Sorunlar n afl lmas nda; üniversiteler, ifl dünyas, sendikalar, meslek odalar, gönüllü kurulufllar n etkin kat l m sa lanmal d r. Bu ba lamda meslek liseleri, çal flma piyasas ile ilgili hedeflerini gerçeklefltirecek biçimde düzenlenmelidir. Türkiye nin bir Ulusal E itim Sektörü Stratejisi ne ihtiyaç vard r. Türkiye nin gelece i, çal flanlar n n niteliklerine ba l d r ve kalite anahtar kavramd r. Meslekî e itime iliflkin görüfllerini E itime Bak fl ta bizimle paylaflan uzmanlara, meslek kuruluflu temsilcilerine ve emek veren herkese teflekkür ediyorum. 2

4 Yeterlilik ve Meslek Dersleri Ö retmen E itimi Prof. Dr. lhan SEZG N* Mesleki e itim, e itimin ekonomik boyutuyla ilgilidir. Mesleki e itimin temel ifllevi ifl hayat n n ihtiyaçlar yla uyumlu becerili ve teknik iflgücünü yetifltirmektir. Mesleki e itim sürecinde ifl bir e itim arac olarak kullan larak bireyin davran fllar çok yönlü gelifltirilebilir. fl hayat n n ihtiyaçlar ile uyumlu olarak e itilmifl iflgücü, çok yönlü kalk nman n h zland r lmas n, istihdam n artt r lmas - n, Türkiye nin uluslararas pazarda rekabet gücünün yükselmesini olumlu yönde etkiler. Becerili ve teknik ifl gücünün mesleki e itiminde izlenen yaklafl m ülkelere göre farkl l k göstermektedir. zlenen yaklafl m n seçilmesinde ülkelerin ekonomik, sosyal ve kültürel özellikleri, yönetim flekilleri ile e itim anlay fl ve gelenekleri etkili olmaktad r. flgücünün mesleki e itiminde izlenen temel yaklafl mlar afla daki flekilde grupland r labilir. TABLO-1 1 Mesleki ve Teknik E itim Fakülteleri, * MEGEP Uzman 1 Kaynak: ÖSYM, Ö retim Y l Yüksek Ö retim statistikleri 2 MEB, E itim statistikleri, Okul- flletme flbirli ine Dayal Ç - rakl k Mesleki- Teknik Okul Karma Yaklafl m fl gücünün mesleki e itiminde bu temel yaklafl mlar n oranlar ülkelere göre de ifliklikler göstermektedir. Türkiye, Cumhuriyetimizin kurulufl aflamas nda becerili ve teknik iflgücünün mesleki e itiminde mesleki-teknik okula dayal bir geliflme modeli ve stratejisini benimsemifltir. Türkiye nin 1920 li y llardaki flartlar bu tercihin yap lmas n gerektirmifltir. Mesleki- teknik okula dayal iflgücü e itmede, bireylere seçtikleri mesleklerle ilgili görevleri yapabilmeleri için gerekli tüm bilgi, beceri ve ifl al flkanl klar n n okul ortam ndakazand r lmas amaçlan r. Meslekiteknik okullar da bu do rultuda yap land r l r. Türkiye de mesleki-teknik okullar iflgücünü okul ortam nda yetifltirecek flekilde gelifltirilmifltir. Mesleki-teknik okulun gerektirdi i meslek dersleri ö retmenlerini yetifltirmek amac yla Milli E itim Bakanl nca yüksek dereceli ö retmen okullar n kurulmufltur. Mesleki ve teknik ö retim kurumlar nda meslek dersleri ö retmeni yetifltiren yüksek e itim kurumlar, 1982 y - l nda gerçeklefltirilen yüksekö retim reformu çerçevesinde fakültelere dönüfltürülerek üniversiteler içerisinde yeniden yap land r lm flt r. Meslek dersleri ö retmenleri yetifltirmeyi amaçlayan mesleki ve teknik e itim fakültelerinin say s, uygulad klar program türü, ö renci ve mezun say lar Tablo-1 de gösterilmifltir. Mesleki ve teknik e itim fakülteleri nicelik yönünden anlaml bir geliflme göstermifllerdir. Fakülte say s 20 ye, program türü 46 ya, ö renci ve mezun say lar ise s ras yla ve 6592 ye ulaflm flt r ö retim y l nda Türkiye de genel ve mesleki ortaö retim kurumlar nda ö renci e itim görmüfltür. Mesleki e itim kurumlar ndaki ö rencilerin ortaö retim içerisindeki a rl yüzde d r 2. Bu durum uzun dönemli geliflme hedeflerinin çok gerisindedir. Ortaö retim seviyesindeki mesleki ve teknik e itim kurumlar na devam eden ö renci say s ndaki düflme ö retmen talebini azaltm flt r. Buna karfl l k Tablo-1 de görüldü ü gibi ö retmen e itimindeki arz n artmas ARZ- TA- LEP dengesizli ini oluflturmufltur. Fakültelerdeki nicelik geliflmesi, ö retmen e itiminde etkili flekilde çal flan bir nitelik yönetim sisteminin 3

5 kurulmas n gerektirmektedir. Böyle bir sistemin kurulmas için öncelikle meslek dersi ö retmenlerinden yapmalar istenilen görevlerin etkili bir flekilde yap labilmesi için gerekli yeterliliklerin tan mlanmas flartt r. Yeterlilikler meslek dersi ö retmen e itim sisteminin ÜRÜNÜNÜ tan mlar. Nas l endüstriyel üretim sistemleri tan mlanan ürünü referans alarak kuruluyor ise Ö renme- Ö retmen sistemlerinde ö retim sürecinin sonunda bireyden beklenen nitelikler referans al narak sistem yap land r lmaktad r. Yeterlilik, bireyin mesle i ile ilgili görevleri kabul edilebilir ölçütlere göre yapabilme gücünü ifade eder. Yeterlilikler ö retilebilir ve ölçülebilir olmal d r. Ça dafl ö retmen e itim sistemlerinde, yeterlili e dayal ö retmen e itimi konusunda güçlü bir e ilim vard r. Bu e itim yaklafl m - n n genel amac, ö retmenleri yapacaklar görevlerin gerekliliklerine uygun olarak yetifltirmektedir. Görevin gerektirdi i niteliklerle ö retmenin sahip oldu u niteliklerin uyum derecesinin ö retimin baflar - s na olumlu yans malar olacakt r. Avrupa Konseyi, 2000 y l nda Lizbon da yapt u toplant da flu stratejik amac kabul etmifltir. AB, sürdürülebilir ekonomik büyüme, daha iyi ifl imkanlar ve sosyal uyum için, dünyada rekabetçi, dinamik ve bilgiye dayal bir ekonomiye sahip olmal d r. 3 AB ülkeleri bustratejik amaçla uyumlu olarak ekonomik ve e itim sistemlerinde yeni düzenlemeler yapmaktad r. AB e itim bakanlar, Lizbon 2010 amac do rultusunda Bologna sürecini bafllatm fllard r. Bologna süreci çerçevesinde di er sonuçlarla birlikte 1. Akademik ve profesyonel yeterliliklerin tan nmas, 2. Kalite güvencesi sisteminin kurulmas nda iflbirli i yap lmas da amaçlanmaktad r. Kopenhag Bildirisi, mesleki ve teknik e itimle iliflkilidir. flgücünün niteli ini yükseltmek ve hareketlili- ini artt rmak için, Kopenhag Bildirisiyle AB ülkelerinde Saydam Kalite ve Yeterlilik Sistemi oluflturulmas tavsiye edilmektedir. AB ye tam üye olma sürecinde olan Türkiye, gerek yüksekö retim, gerekse mesleki e itim alan ndaki bu geliflmeleri ö retmen e itimi yönünden de erlendirmelidir.. Yeterlili e dayal meslek dersleri ö retmen e itiminin, e itimin niteliksel geliflmesine yapaca bafll ca olumlu etkiler flöyle özetlenebilir: Ö retmenlerin yapacaklar görevlere uygun olarak yetifltirilmeleri Yeterliliklerim e itim ve ö retimin de erlendirilmesinde ölçüt olmas Ulusal yeterlilik sisteminin oluflturulmas na temel oluflturmas Görevin gereklerine uygun olarak yetifltirilmifl meslek dersleri ö retmenlerinin iflgücünün hizmet öncesi ve hizmet içi mesleki e itimin niteliksel geliflmesini olumlu olarak etkilemesi Meslek dersleri ö retmen e itiminde uluslararas karfl laflt rma yap lmas na imkan verilmesi Meslek dersleri ö retmenlerinin ulusal ve uluslaras ve uluslaras emek piyasas nda hareketlili inin artt r lmas AB ülkeleriyle ö retmen e itiminde ö renci de ifliminin kolaylaflt r lmas SONUÇ Mesleki ve teknik e itim sisteminin temel ifllevi ifl hayat n n talepleriyle uyumlu becerili ve teknik ifl gücünü yetifltirmek ve ifli bir amaç olarak kullanarak bireyi çok yönlü gelifltirmektedir. Ça dafl bilim ve teknolojiye göre yetifltirilmifl iflgücü, mal ve hizmet e itiminde kalitenin ve verimlili in artt r lmas için flartt r. E itim sisteminin en kritik ö esi ö retmendir. Görevin gerektirdi i nitelikleri kazanm fl ö retmenler beceri ve teknik iflgücünün mesleki e itimde anlaml ilerleme sa layabilmenin ön flart d r. Türkiye de meslek dersleri ö retmen e itiminde öncelik niteliksel geliflmeye verilmelidir. Bu kapsamda, ö retmen e itimi yap lan tüm alanlarda yeterlilikler tan mlanmal ve ö retmen e itim sistemi bu do rultuda yap - land r lmal d r. Meslek dersleri ö retmen e itiminde yeterlili e dayal, saydam ve otonom yap da bir nitelik de erlendirme sistemi kurulmal - d r. KAYNAKLAR 1. Council of The European Union, The Concrete Future Objectives of Education and Training System, Brusellels: 5980/ 1, Educ 23, Milli E itim Bakanl, Milli E itim statistikleri, , Ankara: Araflt rmai Planlama ve Koordinasyon Kurulu Baflkanl, ÖSYM, Ö retim Y l Yüksekö retim statistikleri, Ankara ÖSYM Yay nlar, 2005Özet 3 Council of the European Union, 200 4

6 Avrupa Birli i ve Turkiye'de Yeterlilikler Çerçevesi Prof. Dr. O uz BORAT* Özet Dünyadaki ve Avrupa Birli indeki (AB deki) e ilimler enformasyona dayal bir ekonomi için mesleki e itim ve ö retimde (MEÖ) kalite güvencesi konusunda iflbirli i, MEÖ için kredi transfer sistemi, hayat boyu ö renmenin (HBÖ nin) teflvik edilmesi, yeterliliklerin ve yetkinliklerin fleffafl için tek bir çerçevenin oluflturulmas, sektör seviyesinde yeterlilik ve yetkinliklerin gelifltirilmesinin desteklenmesi, ö retmen ve e iticilerin ö renme ihtiyaçlar na dikkat gösterilmesi konular öne ç kar lmaktad r. Ulusal, bölgesel veya sektörel seviyede çal flan yeterlilik çerçeveleri çok çeflitli biçimlerde ortaya ç kabilir ve bu terim ayn zamanda ortak bir yaklafl m gerektirir. MEÖ de kredi transferi sisteminin gelifltirilmesini desteklemek üzere gerçeklefltirilen çal flmalar, yüksekö retim ve MEÖ i kapsayan bir Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) için 8 seviyenin uygun olaca n göstermifltir. Türkiye de Milli E itim Bakanl, Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl, DPT, iflçi ve iflveren konfederasyonlar, odalar ve STKlar n temsilcileriyle oluflan sosyal ortaklar 8 referans seviyeli bir ulusal yeterlilik sistemini gelifltirdiler ve Mesleki Yeterlilik Kanun tasla tasar s n haz rlad lar. Bu çerçevede her bir meslek alan için tan mlanan sertifikan n gerektirdi i ö renme ç kt lar, sektörel ve ulusal yeterlilikler, bunlara ait bilgi, beceri ve yetkinliklerin gelifltirmeleri amac yla kredi transfer sisteminin esaslar /MEAK sistemi, her biri bir yetkinli e karfl l k olan modüller, bunlar n kredileri ve her bir meslek alan için gerekli kredi miktar konular n n k - sa sürede tamamlanmas faydal olacakt r. Bu amaçla ÇvSGB, MEB ve YÖK taraf ndan düzenlenecek çeflitli seminer ve çal fltaylara/atölye çal flmalar na sektörler davet edilmeli, bilgilendirilmeli ve hedeflenen ç kt lara ulafl lmal d r. Anahtar kelimeler: Yetkinlikler (competence), yeterlilikler (qualifications), referans seviye (reference level), ö renme ç kt s (learning outcomes), Mesleki E itim ve Ö retim Avrupa Kredi Transfer Sistemi (ECVET), Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (EQF). 1. Dünyadaki ve Avrupa Birli indeki E ilimler Dünya, enformasyona dayal bir ekonomiye do ru gitmektedir. Art k etkilili i, ürün ve hizmetlerin kalitesi tayin etmektedir. Esnek ve üretken bir iflgücünün haz rlanmas, 21. yüzy ldaki rekabet için en önemli hedeflerden birisidir; dolay s yla bireyler mesleki e itim ve ö retim (MEÖ) yard m yla istihdama haz rlamal d r. Tüm sosyal gruplar, tüm yafl gruplar, yani herkes hayat boyu ö renme (HBÖ) imkanlar na eriflebilmelidir. fl piyasas ihtiyaç analizine dayal olarak e itim programlar haz rlanmal d r; ancak bu programlar yaln zca talebe de il, yenilikçi ve tasar mc yaklafl m yla kalk nma ihtiyac na da cevap verebilmelidir. Özellikle gençler, gelecekte kendi ifllerini kuracak flekilde e itilmelidirler. Ör- * MEGEP Projesi, PKM, MEB Beflevler Kampüsü, Ankara oguz@borat.org 5

7 gün e itim d fl nda kalan gençlere yayg n veya resmi olmayan ö retim ortamlar nda anahtar yetkinlikler verilmeye çal fl lmal d r. Avrupa Birli i (AB) Sorbon1, Bolonya2, Barselona3 Avrupa Konseyi ve Kopenhag4 Deklarasyonlar nda ö retim ve e itim kriterlerini aç klam flt r. AB Hükûmet ve Devlet Baflkanlar Mart 2000 tarihinde Lizbon da5 yeni hedefin küreselleflmeye karfl direnifl ve bilgiye dayal yeni bir ekonominin getirdi i zorluklar n bilincinde olarak, gelecek 10 y lda AB için daha fazla ve daha iyi ifl imkan ile daha çok toplumsal birliktelik sa layan ve sürdürülebilir bir büyümeyi hedefleyen dünya çap nda en rekabetçi ve en dinamik bilgiye dayal bir ekonomi oldu unu aç klam flt r. Kopenhag da4 ve Mastriht te6 HBÖ stratejilerinin ilerletilmesi, di- er e itim alanlar n n arkas nda kalan MEÖ in kalite ve ilgi çekicili inin art r lmas, yeterliliklerin ve yetkinliklerin fleffafl, k yaslanabilirli i, transfer edilebilirli i, tan nma ve geçerlili i için tek bir çerçeve, referans seviyeleri, ortak sertifikaland rma prensipleri ve ortak ölçümler oluflturulmas ve gelifltirilebilmesi; vatandafllar n kiflisel portföyünün haz rlanmas (Avrupas/Europass), MEÖ Avrupa Kredi transfer (MEAK) sisteminin kurulmas ; e itimlerin kredilendirilmesi, bireylerin kredi puanlar n n toplanabilmesi, sektörlerde yeterlilik ve yetkinliklerin gelifltirilmesi, fleffafl k, kalite ve karfl l kl güvenin oluflturulmas öne ç km flt r. 2. Yetkinlik ve Yeterlilik Kavramlar Vatandafllar örgün (formal), yayg n (non-formal) veya resmi olmayan (informal) ö retim ve e itim yard m yla bilgilenmektedir. Bilginin fonksiyonel olarak uygulanmas ile de yapabilme bilgisi (beceri) kazan lmaktad r. Yetkinlikler, belirli bir çal flma ortam nda uygulanan ve yönetilen bilgi, beceri ve yapabilme bilgisidir. Yetkinlik içerisinde flunlar bulunmaktad r: 1) Teori ve kavramlar n kullan m - n n yan s ra deneyim yoluyla kazan lan resmi olmayan bilgiyi içeren biliflsel yetkinlik (cognitive competence); 2) fllevsel yetkinlik (beceriler veya yapabilme bilgisi) bir kimsenin belirli bir ifl, ö renme veya sosyal faaliyet alan nda çal fl rken yapabilmesi gereken fleyler; 3) Bir kiflinin belirli bir ortamda kendisini nas l idare edece ini içeren kiflisel yetkinlik ve 4) Belli kiflisel ve mesleki de erleri içeren etik yetkinlik8. Yeterlilikler, çal flan n mesleki veya profesyonel becerilerinin resmi ifadesidir. Yeterlilikler sektörel ve ulusal seviyede tan nabilmektedir. Yeterlilik, bireyin ö renmesinin belirli bir bilgi, beceri ve kapsaml yetkinlik standard na ulaflt n n yetkili bir makam taraf ndan belirlendi inde kazan l r. Ö renme ç kt lar n n standard, bir de erlendirme süreci veya bir dersin baflar yla tamamlanmas arac l yla do rulanabilir. Yeterlili e yönelik ö renme ve de erlendirme, çal flma program ve/veya iflyeri deneyimiyle gerçekleflebilir. Yeterlilik, ifl piyasas nda ve ileri seviyeli e itim ve ö retimde de erin resmi olarak tan nmas n sa lar. Yeterlilik, bir mesle in uygulanmas için yasal yetkilendirme fleklinde olabilir8. 3. Yeterlilikler Sistemi ve Yeterlilikler Çerçevesi Yeterlilikler sistemi bir ülkedeki ö renmeyi tan tan tüm faaliyetleri kapsamaktad r. Yeterliliklerle ilgili meslek standartlar, e itim standartlar, ö retim programlar, de- erlendirme, belgelendirme, kalifiekil 1. Sekiz referans seviye yaklafl m 6

8 te güvencesi, sektörler ve STK lar aras ndaki iflbirli i mekanizmalar, kurumsal, sektörel ve ulusal seviyede politikalar n gelifltirilmesi ve uygulanmas yla ilgili araçlar n oluflturulmas yeterlilikler sistemi içerisindedir. Yeterlilikler çerçevesi, ö renme seviyeleriyle ilgili bir tak m kriterlere göre yeterliliklerin gelifltirilmesi ve bunlar n s n fland r lmas na yönelik bir araçt r. Bu kriterler, yeterlilik tan mlay c lar n kendilerinde gizli olabilir veya birtak m seviye tan mlay c lar fleklinde aç k hale getirilebilir. Çerçeveler tüm ö renme süreçlerini ve yollar n kapsayabilir veya belirli bir sektördeki, örne in temel e itim, yetiflkin e itimi veya bir meslek alan yla s n rl olabilir. Baz yeterlilik çerçeveleri di erlerine göre, daha fazla tasar m unsuru ihtiva edebilir ve daha s k bir yap oluflturabilir; baz lar da bir yasal dayana a sahip olabilirken di erleri sosyal ortaklar n ortak görüflünü temsil edebilir. Ancak tüm yeterlilik çerçeveleri, belirli bir ülkede veya uluslararas alanda kaliteyi, eriflilebilirli i, ba lant lar art ran ve yeterliliklerin kamuda veya ifl piyasas nda tan nmas n sa layan bir temeli teflkil eder. 4. Ulusal Yeterlilik Çerçevesi Yeterlilikler sistemi veya yeterlilikler çerçevesi ulusal seviyede tan mlan nca Ulusal Yeterlilikler Sistemi (UYS) veya Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (UYÇ) olarak an lmaktad r. Prensip olarak yeterlilikler ulusal e itim ve ö retim makamlar n n yetkisindedir. Ancak artan bir flekilde di er kurumlar n ve kurulufllar n yeterlilik sisteminde yetki talepleri Türkiye de oldu u gibi Avrupa da da dikkat çekmektedir8. Çünkü ifl piyasas ndaki iflçi ve iflveren kurulufllar, e itim sektörünün mezunlar nda arad klar ö renme ç kt lar bulamamaktad rlar. Di er bir ifadeyle diploma ve sertifikalarda görünen yeterlilikler bireylere kazand r lamamaktad r. MEÖ de kredi transferi sisteminin gelifltirilmesini desteklemek üzere yap lan araflt rma ve tart flmalar sonunda, yüksekö retim ve MEÖ i kapsayan bir Avrupa çerçevesi için 8 seviyenin uygun olaca konusunda görüfl birli ine var lm flt r. Birçok AB ülkesinde oldu u gibi, Türkiye de de Milli E itim Bakanl, Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl, DPT, iflçi ve iflveren konfederasyonlar, odalar ve STK temsilcileriyle oluflturulan sosyal ortaklar n katk lar yla MEGEP projesi kapsam nda 8 referans seviyeli bir ulusal yeterlilik sistemi kabul edilmifltir, fiekil 1. fiekil 1 de örgün e itimde kazan - lan diplomalara eflde er sertifikalar seviye numaralar ile gösterilmifltir. Bu sertifikalar örgün, yayg n ve resmi olmayan ö renim ve e itimde kredi toplama yöntemiyle de elde edilebilecektir. Sektörler, her bir meslek alan için tan mlanan sertifikan n gerektirdi i ö renme ç kt lar, HBÖ kapsam nda kredi transfer sisteminin esaslar /MEAK fiekil 2. AYÇ, Bolonya ve Kopenhag sonuçlar na dayan r ve bunlar bütünlefltirir. sistemi, her biri bir yetkinli e karfl - l k olan modüller, bunlar n kredileri, her bir meslek alan için gerekli kredi miktar konular nda çal flmalar yapmal d r. MEGEP çal flmalar kapsam nda Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Kanun tasar s tasla haz rlanm flt r. Bu taslak Baflbakanl k taraf ndan revize edilmifl ve 15 A ustos 2005 de Bakanlar Kurulu gündemine al nm flt r. MYK Kanununun 2006 y - l içerisinde TBMM den geçmesi beklenmektedir. 4. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ), birçok AB ülkesinde benimsenen fiekil 1 deki gibi 8 referans seviyeyi esas olan bir çerçevedir. Bu tür bir çerçevenin Avrupa daki yeterliliklerin ve yetkinliklerin fleffafl, transferi ve tan nmas n sa layan ve teflvik eden bir ortak referans olabilece i ve ara (meta) çerçeve olarak kullan labilece i ifade edilmektedir. Bolonya da2 yüksek ö retimde iflbirli i, Kopenhag da4 ise MEÖ de iflbirli i ele al nm flt r. Bolonya süreci kapsam ndaki Berlin Bakanlar konferans (Eylül 2003), üye ülkelerin yüksek ö retimde birlefltirici bir yeterlilikler çerçevesi gelifltirmelerini teflvik etmifltir. Mart 2005 te Avrupa Konseyi, 2006 y l itibariyle Avrupa Yeterlilikler Çerçevesinin benimsenmesini talep etmifl7 ve bir stiflare Doküman 8 haz rlatm flt r. Söz konusu doküman 32 ülkeye gönderilmifl, sektörlerin AYÇ hakk ndaki görüflleri toplanm flt r. AYÇ prensip olarak benimsenmifltir. Bu görüfller do rultusunda Avrupa Parlamentosuna bir kanun teklifi sunulmaktad r. Bu kanununun 2007 y l nda Parlamentodan geçmesi beklenmektedir. 7

9 Bolonya süreci kapsam nda Bergen Bakanlar konferans nda (May s 2005) Avrupa Yüksekö retim Alan (AYA) yeterlilikler çerçevesi ile genel e itim ve mesleki e itimö retim yeterlilikler çerçevesi nin bir AYÇ de birlefltirilmesi istenmifltir9. Böylece Bolonya ve Kopenhag sonuçlar na dayanan tek bir AYÇ, yüksekö retim ve MEÖ i bütünlefltirmifltir, fiekil Ö renme Ç kt lar AYÇ nin esas amac HBÖ yi desteklemek ve ö renme( )ç kt lar na gereken de erin verilmesini ve bu ç kt lar n kullan lmas n sa lamakt r. Ö renme ç kt lar, bir ö renme sürecinin sonunda bireyin kazand ve/veya sergileyebilece i bilgiler, beceriler ve/veya yetkinlikler grubudur. Ö renme ç kt lar, bir ö rencinin bilmeyi, anlamay ve/veya ö renme sürecinin sonunda yapabilmeyi bekledi i fleyin ifadesidir. Ö renme ç kt lar yüksekö retim ve MEÖ de performans de erlendirmeleri için kullan lmak istenmektedir. Sektör tabanl yeterlilik çal flmalar nda da ö renme ç kt lar yap tafllar olarak kullan lmaktad r. Bu yüzden flu tan m da kullan lmaktad r: Ö renme ç kt lar dersler, üniteler, modüller ve programlar için tan mlanabilir ve çeflitli amaçlara göre gelifltirilebilir. Ö renme ç kt lar, ulusal yeterlilik sistemindeki yeterlilikler tan mlan rken Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) taraf ndan kulla- 8 n labilecektir. Keza fleffafl k, karfl - laflt r labilirlik, kredi transferi ve tan - ma amaçlar do rultusunda uluslararas kurumlar da ö renme ç kt lar kullanabilirler. AYÇ nde 3 çeflit ö renme ç kt s hedeflenmifltir: 1) bilgi, 2) beceriler, 3) kiflisel ve meslekî yetkinlikler Bu üç çeflit ö renme ç kt s en düflük yeterlilik seviyesinden en yüksek yeterlilik seviyesine do ru geliflmelidir. Ö renme ç kt lar nda, ilerlemeyi tan mlamaya çal flmak önemlidir. AYÇ aç k bir geliflmeye dayal olacak ve üç ö renme ç kt s türü bir seviye tan mlay c oluflturacak flekilde birlefltirildi inde tutarl flekilde tan mlanabilecektir. Tablo 1 de ö renme ç kt lar yla 8 referans seviye verilmektedir. Bu tablo üç ö renme ç kt s türündeki ilerlemenin analizini temel almaktad r. 6. Türkiye de Sektörel ve Ulusal Yeterlilikler Konusunda Yap - labilecekler Türkiye de sektörler taraf ndan çok say da belge ve sertifika verilmektedir. Verilen belge ve sertifikalar n fiekil 1 ve Tablo 1 de sunulan 8 referans seviyeye göre gözden geçirilmesi ve mesleki yeterliliklerin tüm sektörlerce ele al nmas gerekmektedir. MYK Kanununun ç kmas yeterlilikler üzerindeki çal flmalar n h zlanmas n sa layacakt r. MYK Kanununu ç kmasa dahi mevcut Türkiye fl Kurumu Kanunu (No. 4904), Mesleki E itim Kanunu (No ve 4702) ve Yüksekö retim Kanununa (No. 2547) göre yap lacak iflleri koordine edecek kurulufllar belirlidir. Buna göre Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl (ÇvSGB) sektörleri meslek standartlar konusunda koordine edebilecektir. Milli E itim Bakanl (MEB) ve Yüksekö retim Kurumu (YÖK), sektörleri meslek standartlar na dayal ö renme ç kt lar, e itim standartlar, modüller, bunlar n kredileri, ö retim programlar, soru bankas, de- erlendirme sistemi, belgelendirme ve sertifikalama konusunda koordine edebilecektir. fiekil 1 de sunulan diplomalara eflde er olan 2., 3., 4., 5. ve 6. seviye sertifikalar n örgün, yayg n ve resmi olmayan ö renim ve e itimde kredi toplama yöntemiyle elde edilebilmesi konusu her meslek alan nda haz rlanmal d r. Ayr ca AYÇ konusunda Avrupa Komisyonu, keza AB ülkelerindeki MEAK ve MYK lar n n çal flmalar izlenmelidir. Özellikle bireylerin HBÖ kapsam nda motive edilmeleri; bilgi, beceri ve yetkinliklerini gelifltirmeleri amac yla her bir meslek alan için tan mlanan sertifikan n gerektirdi i ö renme ç kt lar, kredi transfer sisteminin esaslar /MEAK sistemi, her biri bir yetkinli e karfl l k olan modüller, bunlar n kredileri ve her bir meslek alan için gerekli kredi miktar konular n n k sa sürede tamamlanmas faydal olacakt r. Bu amaçla ÇvSGB, MEB ve YÖK taraf ndan düzenlenecek çeflitli seminer ve çal fltaylara/atölye çal flmalar na sektörler davet edilmeli, bilgilendirilmeli ve hedeflenen ç kt lara ulafl lmal d r. Kaynaklar 1. Anon., Sorbonne Joint Declaration: Joint declaration on harmonisation of the architecture of the European higher education system. (Ministers in charge for France, Germany, Italy and the United

10 SI L N M D T KA E C ER B R L SE Tablo 1. Ö renme ç kt lar yla tan mlanan AYÇ nin sekiz seviyesi Kingdom), Paris, the Sorbonne, May Anon., The Bologna Declaration on the European space for higher education: an explanation. This document was prepared by the Confederation of EU Rectors Conferences and the Association of European Universities (CRE). Bologna on the 19th of June Anon., Barcelona European CouncilPresidency Conclusions. EU Commission, Secretary General. D/02/8. Brussel, March Anon., The Copenhagen Declaration, Declaration of the European Ministers in charge of Vocational Education and Tra- ining, and the European Commission on enhanced European cooperation in vocational education and training, Copenhagen, November Anon., Lisbon European Council-Presidency Conclusions. EU Commission. Lisbon, March Anon., Maastricht Communiqué on the Future Priorities of Enhanced European Cooperation in Vocational Education and Training (VET), (Review of the Copenhagen Declaration of 30 November 2002), the Ministers responsible for VET of 32 European countries, the European Social Partners and the European Commission. Maastricht, 14 December Anon., Education & Training 2010" The Success of the Lisbon Strategy Hinges on Urgent Reforms, Joint interim report of the Council and the Commission on the implementation of the detailed work programme on the follow-up of the objectives of education and training systems in Europe. Council of the European Union, 6905/04, EDUC 43, Brussels, 3 March Anon., Towards A European Qualifications Framework for Lifelong Learning. Commission Staff Working Document. Commission of the European Communities, Sec(2005) 957. Brussels, Anon., Bergen Conference of European Ministers Responsible for Higher Education, Bergen/Norway, May

11 Avrupa Birli i Üye Ülkeleri ve Türkiye'de Genel E itim Sistemi çinde Mesleki E itim Dr. Nevriye YAZÇAYIR* Almanya, Birleflik Krall k, Danimarka, Fransa ve spanya ile Türkiye'nin e itim, meslekî-teknik e itim sistem ve yap lar ile meslekî e itim programlar na iliflkin karfl laflt rmal incelemeler, ülkeleraras benzerlik ve farkl l klar flu flekilde ortaya koymaktad r: Tüm ülkelerde her yafltaki çocuklar için okulöncesi e itim kurumlar bulunmaktad r ve okulöncesi e itim iste e ba l d r. Birleflik Krall k da erken yaflta e itim politikas gere i 3-4 yafl çocuklar n, Danimarka da ise tüm yafltaki çocuklar n e itim masraflar tamamen devlet taraf ndan karfl lanmaktad r. Danimarka da ayr ca, özel okulöncesi e itim kurumlar masraflar n n % 35 ini aileler, % 65 ini ise devlet finanse etmektedir. Türkiye d fl nda, ülkelerde okulöncesi e itime kat - l m oran oldukça yüksektir, örne- in Danimarka da %90 Türkiye de ise % 16 d r. Ülkemizde, tüm dünyada bafllang ç e itimi olarak kabul edilen ve di er e itim düzeylerini etkileyen okul öncesi e itim kurumlar na en yüksek oranlarda kat - l m n sa lanmas için, e itim ve ekonomi politikalar n n gelifltirilmesi ve uygulanmas gerekmektedir. Her ülkede zorunlu e itim yafllar ve y llar de iflmektedir. Almanya da 6-15/16 yafllar aras 9 y l (baz eyaletlerde 10 y l); Birleflik Krall k da 5-16 yafllar aras 11 y l; Danimarka da 7-16 yafllar aras 9 y l; Fransa ve spanya da 6-16 yafllar aras 10 y l; Türkiye de 6-14 yafllar aras 8 y ld r. Görüldü ü gibi zorunlu e itim süresi en yüksek ülke Birleflik Krall k, en düflük ülke ise Türkiye dir. Genç nüfusa sahip Türkiye de e itim alm fl kiflilerin oran n yükseltme ve ayr ca meslekî e itimi yayg nlaflt rma amaçl olarak zorunlu e itimin ortaö retim düzeyini de kapsayacak flekilde 12 y la ç kar lmas ihtiyac bulunmaktad r. Ülkelerde ilkö retim okullar da süre ve yap olarak farkl l klar göstermektedir. lkö retim süresi Almanya da dört y l; Birleflik Krall k da 7 y l ( skoçya da 8 y l); Fransa da 5 y l; spanya da 6 y ld r. Danimarka ve Türkiye de ilkö retim aflamas nda e itim ortaö retimin birinci devresini de kapsayacak flekilde kesintisiz yap lmaktad r. spanya da da orta ö retimin birinci devresi tüm ö renciler için ortak ve zorunludur, ancak ayr yap olarak yer almaktad r. Danimarka da ilkö retim süresi bir y ll k okulöncesi e itimi, ilkokul ve birinci devre ortaö retim e itimini kapsamak üzere 9 y ld r. Bu e itim düzeyinin s navla sertifikaland r ld ve seçmeli olan 10.y l da bulunmaktad r. Türkiye de ise kesintisiz olarak ilkö retim süresi 8 y ld r. Tüm ülkelerde genelde devlete ba l ilkö retim okullar na gidilmektedir. Avrupa Birli i ülkeleri ve Türkiye de ilk ve ortaö retimde meslekî rehberlik ve yönlendirme e itimi yap lmaktad r. Bu e itim her ülkede farkl sa lanmaktad r. Türkiye, Danimarka ve spanya n n d fl ndaki ülkelerde ilkokul e itiminden sonra birinci düzey ortaö retim aflamas nda meslekî rehberlik ve yönlendirme e itimi sa lanmaktad r. Türkiye, Danimarka ve spanya da ise kesintisiz ve zorunlu olan ilkö retim düzeyinde meslekî rehberlik ve yönlendirme yap lmaktad r. Meslekî rehberlik ve yönlendirme spanya da zorunlu olarak yap - lan ilkö retim ve ortaö retim birinci ve ikinci düzey genel e itiminde temel meslekî e itim programlar ile, Türkiye de ise ilkö retim düzeyinde ifl e itimi dersleri ve rehberlik etkinlikleri ile yap lmaktad r. * Gazi Üniversitesi, Meslekî E itim Fakültesi, E itim Bilimleri Bölümü yazcayir@gazi.edu.tr 10

12 Türkiye de yasal aç dan, ilkö retim 8. y l n n ikinci döneminde rehberlik servislerince meslekî yönlendirme etkinliklerinin yap lmas söz konusu olmakla birlikte, bu etkinlikler ya hiç yap lmamakta ya da etkili olmamaktad r. fl e itimi dersleri ise etkili bir meslekî yönlendirmeyi sa layacak özellikte de ildir. Bu nedenle etkili rehberlik faaliyetlerinin yan s ra, Avrupa Birli i ülkelerinde; özellikle spanya da oldu u gibi, Türkiye de de mevcut yap da, meslekî yönlendirmeyi etkin k lacak temel meslekî e itimin ilkö retim programlar nda yer almas gerekmektedir. Ülkelerin ortaö retim yap lar nda benzer ve farkl yönler bulunmaktad r. Almanya, Birleflik Krall k, Fransa ve spanya da ortaö retim birinci ve ikinci düzeyler olarak ayr yap lar bulunmaktad r. Yukar da da belirtildi i gibi Danimarka ve Türkiye de, di er ülkelerdeki birinci ortaö retim düzeyi e itim süresi, ilkö retim içinde yer almakta ve bu düzeyde tüm ö rencilere ortak genel e itim verilmektedir. Almanya, Birleflik Krall k ve Fransa da birinci ortaö retim düzeyinde genel e itim veren okullarla birlikte teknik okullar ve çok amaçl okullar da yer almaktad r. Bir baflka deyiflle temel meslekî e itim yap lar da bulunmaktad r. Almanya da bu düzey e itimde genel e itim okullar alt düzey, orta düzey ve üst düzey okullar olarak çok çeflitlenmifltir. Ancak tüm ülkelerin birinci ortaö retim devrelerindeki e itim genel e itim a rl kl d r. Tüm ülkelerde ikinci düzey ortaö retim çok de iflik yap ve özellikler tafl maktad r. Almanya da ikili sistem, tam zamanl meslekî e itim okulu, üst teknik okulu ile üniversiteye girifl niteli inin kazan ld ; genel lise, meslekî genel lise ve çok amaçl okullar ortaö retim ikinci düzey okullar d r. Birleflik Krall k da ise bu düzeyde; ortaö retim okulu, teknoloji koleji ve ileri e itimin verildi- i okullar yer almaktad r. Fransa da ise ikinci düzey ortaö retim okullar ; genel lise, teknoloji liseleri ve meslek liseleridir. spanya da ortaö retimde iki y ll k genel e itim okullar ile ikifler y ll k teknisyen ve üst düzey teknisyen niteli i kazand ran okullar yer almaktad r. Türkiye de de oldukça farkl ortaö retim okullar bulunmaktad r: genel liseler, Anadolu teknik liseleri, Anadolu meslek liseleri, endüstri ve meslek liseleri gibi. Her ülkede ayn zamanda ortaö retim düzeyinde farkl yap larla ç rakl k e itimi, tamamlay c e itim ya da haz rl k e itimlerinin verildi i yap lar da bulunmaktad r. Bu düzeyde meslekî e itim ço unlukla meslekî e itim programlar n n uyguland ve uygulama a rl kl e itimin verildi i meslek okullar nda gerçekleflmektedir. Ancak bütün ülkelerin ortaö retim düzeylerinde yer alan bu farkl okullarda ortak olarak üç tür e itimin verildi i görülmektedir: genel e itim, teknik ya da teknolojik e itim ve meslekî e itim. Tüm ülkelerde genellikle, genel e itim üniversite girifl niteli inin kazan ld ; teknik veya teknolojik e itim istihdam için meslekî niteli in ya da meslekî yüksek ö retime girifl niteli inin kazan ld ; meslekî e itim ise genellikle istihdam için meslekî niteli in kazan ld yap lard r. Yine tüm ülkelerde teknik veya teknolojik e itim meslekî e itim kapsam nda yer almakta, ancak bu e itim niteli i üniversiteye girifl niteli- i anlam na da gelmektedir. Avrupa Birli i ülkelerinde niteli i olmayan veya e itim niteliklerinden herhangi birini kazanamam fl kiflilere yönelik haz rl k niteli inde temel meslekî programlar uygulayan ara e itim yap lar da bulunmaktad r. Almanya da haz rl k, Danimarka da üretim okullar, spanya da sosyal garanti programlar gibi. Bunlar hem istihdama hem de düzenli e itime yönlendiren yap - lard r. Bu yap lar bir anlamda meslekî e itime yönelmeyi kolaylaflt rmakta ve meslekî e itimin süreklili ini sa lamaktad rlar. Türkiye de ise bu tür ara yap lar bulunmamaktad r. lk meslekî e itim, Avrupa Birli i ülkeleri ve Türkiye de genel olarak ortaö retimin ikinci düzeyinde bafllamaktad r. Avrupa Birli i ülkelerinde ortaö retim düzeyindeki e itim Türkiye ye nazaran daha meslekî e itim a rl kl d r. Bu meslek okullar na giden ö renci oranlar na bak ld nda da anlafl lmaktad r; Türkiye de en düflük olarak % 35 oran nda meslekî e itime yönelim bulunmaktad r. Türkiye de bu oran n % 60 a ç kart lmas hedeflenmiflse de bu hedefe ulafl lamam flt r. Günümüzde orta düzeyde meslekî ve teknik okullara devam eden ö renci say s nda da önemli oranlarda düflüfl yaflanmaktad r. Meslekî ve teknik ortaö retim kurumlar ndan mezun olanlar genelde üniversiteye çok az oranda devam etmekte, ayr ca piyasada da alanlar nda istihdamlar istenilen oranlarda gerçeklefltirilememektedir. Bu anlamda Türkiye de bu düzeyde e itim genel e itim a rl kl olarak de erlendirilebilir. Avrupa Birli i nin meslekî ve teknik e itimi yayg nlaflt rma anlay fl n n Türkiye de henüz uygulamaya yans mad n görmekteyiz. Tüm ülkelerde; süre, programlar, ileri e itime yönlendirme ya da istihdama yönelik olma gibi de iflkenler aç s ndan farkl meslekî e itim okullar bulunmaktad r. Hemen tüm ülkelerde ilk meslekî e itim, iki ayr yap daki okullarda gerçekleflmektedir; meslek okullar ve teknik veya teknoloji okullar. Meslek okullar nda e itim daha çok uygulama a rl kl, teknik ya da teknoloji okullar nda ise teorik a rl kl ola-

13 rak yap lmaktad r. Teorik özellikteki teknik-teknoloji e itim programlar genelde ö rencileri üst düzey e itime haz rlarken, uygulama a rl kl meslekî e itim ise istihdama yöneltmektedir. Bununla birlikte teknik okullarda da uygulamal e itim yap lmaktad r. Teknik okullara belirli kriterleri karfl layan meslek okul ö rencileri geçifl yapabilmektedir. Avrupa Birli i ülkelerinde tam zamanl meslek okullar nda ve di er meslekî e itim yap lar nda yar zamanl programlar n ya da 1, 2 veya 3 y ll k programlar n uyguland görülmektedir. Türkiye de ise tam zamanl meslekî e itim programlar en az üç y l sürelidir. Bu farkl l k da Avrupa Birli i ülkelerinde e itim sürelerinin özellikle uygulama a rl kl meslekî e itimde meslek alan - n n özelli ine göre de iflmesinden kaynaklanmaktad r. Bu uygulamalar meslekî e itim yap s na bir esneklik kazand rmaktad r. Bu görünümü ile meslekî e itim yap lar hem örgün hem de yayg n e itim kurum özelli i tafl maktad r. Avrupa Birli i ülkelerinde ayn zamanda modüler program uygulamas n n da getirdi i bu esneklikle bireyler meslekî e itime hem kolay girmekte, ç kmakta ve tekrar e itime kat lma olana na sahip olabilmektedir. Ayr ca bu program uygulamalar daha genifl yafl grubunun da e itimini kapsamaktad r. Türkiye de ise her meslek alan nda ayn sürelerde e itim yap lmaktad r. Ortaö retim düzeyinde üç y ll k ya da bugünkü uygulamayla dört y ll k bir e itim bitmeden meslekî e itim niteli i elde edilememektedir. Avrupa Birli i nin ve tüm dünyada meslekî e itimin yayg nlaflt r lmas ve kolaylaflt r lmas ilke ve kararlar ndan hareket etti imizde Türkiye de ortaö retim düzeyindeki bu uygulaman n gözden geçirilmesi gerekmektedir. Ülkelerin meslekî e itim yap lar 12 incelendi inde dikkati çeken bir di- er bulgu da; baz ülkelerde okula dayal, baz lar nda ise iflletmeye dayal meslekî e itim yap ld d r. Asl nda Fransa d fl ndaki ülkelerde uygulama a rl klar de iflmekle birlikte, özellikle okul e itiminin yan s - ra iflletmelerde de e itim yap lmakta oldu u anlafl lmaktad r. Ancak, Fransa da meslekî e itim okullarda gerçekleflmektedir. Bununla birlikte bu ülkede iflletme e itimi, sürekli e itim yap s nda eflde er e itim olarak yo un biçimde yap lmaktad r. flletmelerde meslekî e itimin a rl kl olarak uyguland ülkeler Almanya ve Danimarka'd r. Danimarka da kolej e itiminin neredeyse tamam iflletmelerde gerçekleflmektedir. Almanya da ikili sistem olarak adland r lan bu uygulamada ö renciler haftan n bir veya iki günü meslek okullar nda, di- er günlerde ise iflletmelerde e itim almaktad rlar. Bu anlamda Türkiye deki uygulamay hem okula hem de iflletmelere dayal bir e itim olarak de erlendirmek mümkündür. Çünkü uygulamada karfl lafl lan bir çok sorundan dolay iflletmede yap lmas gereken e itimin okullarda gerçeklefltirildi i bilinmektedir. Avrupa ülkelerinde de iflletme e itimine iliflkin sorunlar yaflanmaktad r. Bununla birlikte özellikle iflletmelere dayal e itim veren ülkelerin ve di er ülkelerin uygulamalar nda iflletme kesiminin bir di er deyiflle sosyal taraflar n iflletme e itiminde oldukça etkin olduklar ve bir anlamda Danimarka da oldu u gibi meslekî e itimin tamamen iflletmelerde yap ld görülmektedir. Ülkemizde ise iflletmeler bu e itimi yasal bir zorunluluk olarak alg lamakta ve etkili bir beceri e itimi ço unlukla gerçekleflmemektedir. Bu nedenle ortaö retim düzeyinde meslekî e itim uygulamalar nda iflletmelerin etkin kat l mlar - n n sa lanmas gerekmektedir. Avrupa Birli i ülkelerinde meslekî e itim programlar, modüler yap da tasarlanm fllard r. Bu programlar teknolojik de ifliklik ve geliflmelere uyumu sa lama ve yaflam boyu ö renmeyi kolaylaflt rma aç s ndan uygun program yap lar olarak de erlendirilmektedir. Bu program yaklafl m ile e itim ö rencilerin haz r bulunuflluklar na uygun sürelerde yap labildi i gibi ayn zamanda ayn okul ya da farkl meslekî e itim yap lar aras nda yatay ve dikey geçifller de söz konusu olabilmektedir. Modüler programlama ayn zamanda tüm meslekî niteliklerin kazan labilece i bir yap - d r. Di er bir konu da Avrupa Birli i ülkelerinde meslekî e itimde genifl tabanl bir program anlay fl n n uyguland d r. Bu tür program yap s bireylere ileride meslek e itiminin farkl alanlar nda e itim görmelerine ve çal flmalar na olanak sa layacak esnek bir yap d r. Avrupa Birli i ülkelerinde bu modül programlar ulusal düzeyde geçerli meslekî niteliklere dayal olarak haz rlanm fl programlard r. Türkiye de ise meslekî e itim; genel kültür, meslekî alan ve iflletmelerde beceri e itimi programlar n kapsayan s n f geçme sistemine dayal gerçekleflmektedir. K z teknik ö retim okullar gibi baz meslekî e itim kurumlar nda modüler e itim yap lmakta ise de uygulanan bu modül programlar günümüzde oldukça tart fl lmaktad r. Çünkü bu programlar ulusal düzeyde tan mlanm fl bir nitelikler sistemine ve meslek standartlar na dayanmamaktad r. Ayr ca programlarda; hem kendi içinde hem de di er kurumlar aras nda yatay ve dikey geçifller sa lanamamaktad r. Bunun d fl nda modül programlar resmi anlamda meslekî düzey ve unvanlar ile de iliflkilendirilememifltir. Çünkü Türkiye de ulusal düzeyde belirlenmifl e itim meslekleri ve düzey tan mlar bulunmamaktad r.

14 Avrupa ülkelerinde e itim resmi olarak onaylanm fl mesleklerde yap lmaktad r. Bu da meslek standartlar na uygun e itim ve sertifikaland rma yap ld anlam na gelmektedir. Bir çok ülkede ve özellikle Birleflik Krall k da meslek standartlar, bu standartlara dayal niteliklerin sertifikaland r lmas ve niteliklerin akreditesi ile ilgili kurumlar oluflturulmufl ve yap land r lm flt r. Meslekî nitelikler ulusal düzeyde sosyal taraflar n da kat l m ile sürekli güncellefltirilmektedir. Ancak meslekî nitelikler her ülkede farkl - d r. Bu nedenle niteliklerin karfl l kl tan nmas e itim alan nda Avrupa Birli inin gündemini oluflturmaktad r. Bununla birlikte meslekî orta ö retimde meslek okullar ndaki e itim hemen tüm ülkelerde bireylere becerili iflçi niteli i kazand rmaktad r. Avrupa Birli inde ifl piyasas n n de iflkenli ine ba l olarak meslekî niteliklerin sa lanmas ve bunun içinde uygun meslekî e itim modüllerinin uygulanmas gerekmektedir. Bir baflka deyiflle mesleklerin s n fland r lmas ve meslekî e itimde yer alacak e itim mesleklerinin belirlenmesi, bu mesleklerin standartlar n n yani meslek düzey niteliklerinin belirlenmesi ve nitelikleri kazand racak modüler programlar n gelifltirilerek uygulanmas ve istihdam amaçlanmaktad r. Meslekî nitelikler tüm meslek alanlar nda belirlenmifl olan yeterliliklerdir yani ifl yeri koflullar nda kazan lan ve de erlendirilen niteliklerdir. Özellikle bu yap n n en etkin oldu u ülkeler Birleflik Krall k, Almanya ve yeni uygulamalar ile spanya d r. Di er ülkelerde de meslekî nitelik sistemleri oluflturulmufl ve bu niteliklerin denklikleri için çal flmalar sürdürülmektedir. Bu sistem oluflturulmad zaman ülkeler aras nda niteliklerin karfl l kl tan nmas olas l da söz konusu de ildir. Bu durumda ülkemizde hiçbir meslekî e itim düzeyinde belirli olmayan bu nitelikler sisteminin oluflturulmas acilen gerekmektedir. Avrupa ülkeleri e itim meslekleri de erlendirildi inde genel olarak bilgi ve iletiflim teknolojilerinin yan s ra hizmet sektörü alan nda meslekî e itime yönelmenin oldu- u, ancak endüstri e itiminin de geçerlili ini korudu u anlafl lmaktad r. Ayn zamanda küçük ve orta ölçekli iflletmelerin geliflimi ve bu sektörde istihdam için meslekî e itimin hedeflendi i de görülmektedir. Türkiye de ise ulusal düzeyde belirlenmifl meslek standartlar bulunmamaktad r. Bu nedenle de öncelikle meslekî e itim alanlar n n istihdam alanlar olup olmad tart fl lacak bir konudur. Ayr ca istihdam alanlar bile olsa e itimle kazan lan niteliklerin istihdam için gerekli nitelikler oldu u da kuflkuludur. Çünkü meslekî e itim mezunlar n n alanlar nda istihdamlar istenilen düzeyde gerçekleflememektedir. Türkiye de meslekî ve teknik ortaö retim düzeyinde e itimi yap lmakta olan meslek alanlar da endüstri ve hizmet sektörü meslekleri olmakla birlikte genellikle geleneksel meslek alanlar olup, baz meslek alanlar n n da piyasa koflullar nda karfl l bulunmamaktad r. Ayr ca yeni mesleklere iliflkin meslek programlar da h zla ve etkililikle gelifltirilememektedir. Bu nedenle Avrupa Birli ine uyum sürecinde ülkemiz meslekî e itimi için; tüm dünyada ve Avrupa Birli inde geliflmekte olan ve gelecekte oluflabilecek meslek alanlar nda da program gelifltirme çal flmalar gerçeklefltirilmeli ve programlar uygulamaya konulmal - d r. Özellikle hizmet sektörü ve bilgi ve iletiflim teknolojisi alanlar nda program uygulamalar n n bafllat lmas gerekmektedir. Çünkü bu alanlar ara nitelikli insan gücü aç s ndan istihdama aç k ve h zla geliflmekte olan meslek alanlar d r. Avrupa Birli i ülkelerin- 13

15 de meslek standartlar na dayal modüler bir program anlay fl ile meslekî e itimde yatay ve dikey geçifllerin de sa land anlafl lmaktad r. Çünkü e itim sistemlerinde ülkelere göre de iflmekle birlikte meslekî e itimden sonra ya da e itim esnas nda belirli kriterler do rultusunda di er meslekî yap - lara geçifli sa layan yollar yap land - r lm flt r. Bu geçifller meslekî ve genel e itim yap lar n n kendi içinde oldu u gibi meslekî e itimden genel e itime ya da genel e itimden meslekî e itime de geçifl fleklinde olabilmektedir. Bu geçifl yollar bazen niteliklerle (programlarla), bazen aflama s n flar ile bazen de ara okul yap lar yla sa lanabilmektedir. Hatta sürekli meslekî e itim yap lar ndan düzenli meslekî e itim yap lar na geçifller bile görülmektedir. Yatay ve dikey geçifller meslekî e itimde bireylere ileri düzeyde e itim olanaklar sa lamas n n yan s ra yanl fl meslek seçimlerinin k sa süre içinde önlenmesini de sa lamaktad r. Ayr ca bireylere sürekli meslekî e itim olanaklar n da sunmaktad r. Türkiye de meslekî ortaö retim düzeyinde yap lar ve programlar aras nda yatay ve dikey geçifllere iliflkin sistemli bir yap oluflturulamam flt r. Bu y l içinde Milli e itim Bakanl taraf ndan al nan bir kararla belli kriterler do rultusunda meslekî okullardan genel e itim okullar na geçifl sa lanm fl olmakla birlikte, meslekî e itimden genel okullara geçifli teflvik edici bir düzenleme bulunmamaktad r. Ayr ca ö rencilerin meslekî e itime yönlendirilmesi ihtiyac içinde bulunan bir ülkede tek yönlü ve meslekî e itimden kaç fl h zland racak böyle bir karar ve uygulama da tart flmaya aç kt r. Ülkemizde tüm e itim yap s nda mevcut yatay ve geçifl uygulamalar, birbirini tamamlamayan, kurumlar baz nda al nm fl karar ve uygulamalar olarak bütünlük 14 arz etmemektedir. Bu sistemli yap y oluflturmak için de genel e itim ve meslekî e itim iliflkilerinin net olarak belirlenmesinin yan s ra daha önce de belirtildi i gibi meslekî standartlara dayal modüler yaklafl mla meslekî program uygulamalar n tüm meslekî e itim düzeylerinde gerçeklefltirmek gerekmektedir. Avrupa Birli i ülkeleri ile Türkiye aras nda farkl olan konulardan birisi de meslekî e itimin yönetimidir. Türkiye de merkezi bir yönetim anlay fl söz konusudur. Meslekî e itim okul yöneticilerinin yetkileri oldukça s n rl d r. Avrupa Birli i politikas gere i di er ülkelerde meslekî e itim kurumlar n n bütçeleri devlet taraf ndan karfl lanm fl olmas na ra men yönetim yereldir. Bir di er farkl konu da meslekî e itime sosyal taraflar n kat l m d r. Avrupa Birli i ülkelerinde meslekî e itime sosyal taraflar n kat l m ve katk lar oldukça önemlidir. Danimarka da ticari komitelerin okul ve iflletme e itimindeki yetkileri ve etkinlikleri oldukça fazlad r. Bu ülkelerde meslekî e itim programlar - n n iflçi ve iflveren organizasyonlar ile yak n iflbirli i içinde haz rlanmakta oldu u anlafl lmaktad r. Bu da ifl hayat n n gereksinim duydu u niteliklere sahip kiflilerin yetifltirilmesi aç s ndan e itime dinamik bir yap kazand rmaktad r. Türkiye de ise sosyal taraflarla etkili bir iletiflim ve iflbirli i kurulamam flt r. flbirli i ve kat l m anlay fl hem e itim kurumlar nda hem de sosyal taraflarda yeterli düzeyde geliflmemifltir. Özellikle program gelifltirme ve uygulanmas aflamalar nda bu iflbirli inin ülkemizde acilen etkili olarak gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Avrupa Birli i nde bir baflka hedef de meslekî e itimin yüksek ö retimde de yayg nlaflt r larak geniflletilmesidir. Avrupa Birli i ülkelerinde genel e itim yoluyla üniversiteye geçifl yapan ö renci oranlar n n az oldu u görülmektedir. Bu ülkelerde çeflitli meslekî yüksek ö retim kurumlar yer almaktad r. Örne in, Almanya da ileri meslekî e itimde, 1 günlük kurslardan birkaç y la süren programlarla meslekî ihtisaslaflma söz konusudur. ngiltere de meslekî e itim yüksek ö retim düzeyinde genellikle üst düzey kolej e itimi ile sa lanmaktad r. Danimarka da yüksek ö retimde meslekî e itim akademik olmayan kurumlarda orta ve k sa süreli programlarla gerçekleflmektedir. Fransa da ise; Meslekî bakolorya sonras çok say da farkl kurumlar taraf ndan yüksek meslekî e itim verilmektedir. spanya da, yüksek ö retim düzeyinde meslekî e itim, ö rencileri do rudan ifle yönlendiren birinci ve s n rl ikinci devre programlar ile sa lanmaktad r. Tüm Avrupa Birli i ülkelerinde yüksek ö retimde meslekî e itime ya bir s navla devam edilebilmekte ya da belirli nitelikler istenmektedir. Türkiye de ise yüksek ö retimde meslekî e itim veren kurumlar 2 y ll k meslek yüksek okullar d r. S navs z geçifl uygulamas ile niteliklerinde önemli derecede kay plar olan bu okullar n sorunlar çok fazlad r. Meslekî e itimin üst düzeyde ele al nmas meslekî e itim niteli ini etkiler ve bu düzey e itimi gerektiren niteliklerin kazan lmas n karfl lar. Teknolojik de iflikliklerin özellikle de bilgi teknolojilerinin ifl yaflam na yans mas, günümüz ifl yaflam n n ihtiyaç duydu u ara insan gücü niteliklerini de etkilemifltir. Bugün bir çok meslek alan nda, el becerisinden daha çok kompleks ve yüksek teknolojiyi kullanabilen insangücüne gereksinim duyulmaktad r. Bu nitelikte bireylerin e itimi, meslekî yüksek ö retim kurumlar ile sa lanabilir. Bu nedenle Türkiye nin meslekî yüksek ö retim kurumlar n gelifltirmesi ve yayg nlaflt rmas ihtiyac bulunmaktad r.

16 Sürekli meslekî e itim uygulamalar da ülkelere göre de ifliklik göstermektedir. Baz ülkelerde sürekli e itim anlay fl hizmet içi e itimle efl de er olarak görülmekte, baz ülkelerde ise e itim sistemine bireyleri tekrar katarak onlar n meslekî e itim niteliklerini kazanmalar na yard mc olacak eflde er e itimler olarak de erlendirilmektedir. Bu anlay fl do rultusunda ilk meslekî e itim ya da düzenli e itim okullar gençlere yönelik olmas na ra men yetiflkinlere de aç k bir e itim olma özelli ini tafl maktad r. Bu uygulamalar Fransa, ngiltere Danimarka ve spanya da yer almaktad r. Fransa da, bütün meslekî e itim sertifika ve niteliklerinin verildi i, yafllar ndaki kiflilere ve yetiflkinlere aç k, özel bir sürekli e itim yap s bulunmaktad r. Avrupa Birli i ülkelerinde genel olarak sürekli meslekî e itime iliflkin net yap lar ve düzenlemeler olmamakla birlikte sürekli e itim gereksinimi güçlü olarak kabul görmektedir. Türkiye de de baz Avrupa ülkelerinde oldu u gibi hizmet içi e itimi sürekli e itim olarak de erlendirilmektedir. Ancak bunun yan s - ra sürekli meslekî e itim yayg n e itim ad alt nda, halk e itim merkezleri, ç rakl k e itim merkezleri, pratik k z sanat okullar, olgunlaflma enstitüleri, endüstri pratik sanat okullar, meslekî e itim merkezleri, ifl e itimi merkezleri gibi çok çeflitli kurumlarca da sa lanmaktad r. Ancak bu kurumlarda yap lan e itim niteli i genellikle düflük olup, di er meslekî e itim kurumlar ile de iliflkileri çok s n rl düzeydedir. Türkiye de tüm meslekî e itim düzeyleri ile iliflkili olacak flekilde sürekli meslekî e itim sisteminin oluflturmas gerekmektedir. Özetle; Avrupa Birli ine üye ülkeler Avrupa Birli inin meslekî ö retim politikalar n izlemek ve gerekli düzenlemeleri yapma sorumlulu unu tafl maktad r. Ülkelerde Avrupa Birli i iflgücü hareketlili i, üretimde küreselleflme ile bilgi ve iletiflim teknolojisindeki geliflmeler hem ülke hem de ülkeler aras e itim ve özellikle meslekî e itim yap lar nda uyumlaflmay politika edinmelerine yol açm flt r. Ülkelerde sürekli olarak teknolojik ve sosyal de ifliklikler do rultusunda meslekî e itimde yenilikler ve de- iflimler gözlenmektedir. Bu de iflim ve geliflmelerde finansal deste in meslekî e itime yönlendirilmesi ve meslekî e itim yönetiminin amerkezi yap ya dönüfltürülmesi gündemdedir. Ayr ca ülkelerde genel yönelimler olarak flu geliflmeleri özetleyebiliriz: okul e itimi ile iflletme e itiminin koordinasyonu, meslekî e itimin yayg nlaflt - r lmas, sosyal taraflar n uygulamal e itim yan nda okul e itimine de kat lmas, genel e itimle teorik ve uygulamal meslekî e itimin koordinasyonu, ifl piyasas nda ihtiyaç duyulan becerilerin gelifltirilmesi anlay fl ve bu anlay fl n programlara yans t lmas. Genel yönelim tam zamanl meslekî e itimi basamak olarak düflünmek ve onun üzerine kapsaml olarak uygulamal e itimin oturtulmas ve özellikle de Avrupa Birli i ilkesinden hareketle yaflam boyu e itimi sa layacak sürekli e itim yap lar n n kurulmas d r. Bu durumda meslekî e itimin a rl okullardan çok iflletmelere yönelmektedir ve iflletmeleri meslekî e itimde daha çok yetkilendirmektedir. Üye ülkelerde meslekî e itim içeriklerinin sürekli güncellefltirilmesi, ulusal meslekî nitelikler kapsam nda unvan, sertifika ve sürekli e itim programlar n n tan nmas ve denkli inin sa lanmas, sisteme iliflkin verilerin ifllenmesi, meslekî niteliklerin karfl l kl olarak tan nmas gerekmektedir. Bunun için de ö retmen ve e iticilerin, ö retim yöntem ve yap lar n n ve e itim programlar n n niteli i ifl nitelik gereksinimlerine uygun olmal d r. Bu durumda insan sermayesine yap - lan bir yat r m olarak görülmekte olan meslekî e itimde; aktif istihdam politikalar, sosyal taraflar n ve bölgelerin kat l m anlay fl, genel nitelikler sistemi oluflturma genel ilkeler olarak benimsenmifltir. Avrupa Birli i ülkelerinde meslekî e itimin as l ifllevinin istihdam oldu u anlafl lmaktad r. Bu ifllev ortaö retim devresinde uygulama a rl kl meslek liselerinde ve yüksek ö retim düzeylerinde yer alan meslekî kurumlarda birbirini tamamlayan de iflik düzeylerde meslek elemanlar n yetifltirerek sa lanmaktad r. Bu yap n n gerekli k ld kariyer dan flmanl k hizmetlerinin de bir çok Avrupa Birli i ülkelerinin her düzey meslekî okullar nda bulunmakta oldu u anlafl lmaktad r. Türkiye nin de bu yönelimlere uyum sa layacak flekilde meslekî ve teknik e itim sistemini yeniden bütüncül bir yaklafl mla yap land rmas gerekmektedir. Kaynaklar Cedefop, ETV, TTnet, Denmark, (2000) Training Systems by Country, Training System in Denmark, village.gr/etv/projects_networks/ttnet ( ) Cedefop, ETV, TTnet, France, (2000) Training Systems by Country, Training System in France, village.gr/etv/projects_networks/ttnet ( ) Cedefop, ETV, TTnet, Germany, (2000) Training Systems by Country, Training System in Germany, village.gr/etv/projects_networks/ttnet ( ) Cedefop, ETV, TTnet, Spain, (2000) Training Systems by Country, Training System in Spain, village.gr/etv/projects_networks/ttnet ( ) Cedefop, ETV, TTnet, United Kingdom, (2000) Training Systems by Country, Training System in United Kingdom, village.gr/etv/projects_networks/ttnet ( ) MEB, On Alt nc Milli E itim fiuras, (1999) On Alt nc Milli E itim fiuras. Raporlar, Görüflmeler, Kararlar, Milli E itim Bakanl Talim ve Terbiye Kurulu Baflkanl fiura Genel Sekreterli i, Ankara, MEB, (2002) 2001 Y l Bafl nda Milli E itim, Milli E itim Bakanl Araflt rma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Baflkanl MEB, (2005) Milli E itim statistikleri Ankara 15

17 Performans De erlendirme, Mesleki Teknik Orta Ö retim Kurumlar nda Stratejik Planlama ve Performans De erlendirme Kriterleri (I) Kadir ÇET N- Cevdet VURAL* Bireyi, hayata as l, ifl alanlar na ise ara eleman olarak haz rlayan mesleki e itimin baflar s ; okul, sanayi ve toplum iflbirli inin etkili ve verimli olarak iflletilmesine ba l d r. Bireyi toplumun ve ifl hayat n n beklentilerine cevap verecek flekilde donan ml k lmak bu okullar n temel görevidir. Ancak, ülkemizde gerek toplumsal hayat n, gerekse ifl hayat n n beklentileri mesleki e itim taraf ndan, geçti imiz 10 y llarda arzu edilen düzeyde karfl lanamam flt r. Bunun tabii sonucu, mesleki e itimden mezun olanlardan, ne toplum ne de ifl hayat pek memnun kalmam flt r. Elbette bu durumun ekonomik, siyasi, toplumsal ve idari yönden irdelenmesi gerekir. Biz bu makalemizde iflin idareye yani e itim yönetimine düflen k sm ile ilgilenece iz. Özellikle mesleki e itimde di er okullara göre oldukça yüklü bir kaynak kullan m sözkonusudur. Dolay s yla bu okullarda yönetimin olmazsa olmazlar olan; de erlendirme ve stratejik planlama ile ilgili kavramsal bilgi vermeye ve mesleki teknik e itimde kurumsal performans de erlendirmeye iliflkin kriterlere iflaret ederek, bir model sunmaya çal flaca z. (Önerilen bu modelin Milli E itim Bakanl nca uygulamas na bafllanm flt r.) A- De erlendirme: Bireysel ve kurumsal anlamda yürütülen her faaliyetin mutlaka bireye, kuruma (okula) ve nihai anlamda topluma nas l bir katma de- er sa lad sorgulan r. Birey olarak düflünüldü ünde, bireyin biyolojik, fizyolojik, ruhsal, vb. ihtiyaçlar karfl land nda hemen onunla ilgili bir yarg da bulunulur. Bu yarg iyi, çok iyi veya kötü, çok kötü; güzel veya çirkin gibi s fatlard r genelde. Yap lan her iflin sonucunda o ifl için ortaya konulan çaba, gayret ve eforun de erlendirmesini, elde edilen sonuçlarla karfl laflt rmas n yapmak, hayat n do al seyrinde hep baflvurulan bir yöntemdir. * Gazi Üniversitesi, Meslekî E itim Fakültesi, E itim Bilimleri Bölümü yazcayir@gazi.edu.tr 16

18 De erlendirmenin alanyaz nda (literatürde); Bir gözlem veya ölçümden, bir ölçüte göre yorum ç karma, Ölçme sonucunu bir ölçüt ile uygulaman n baflar derecesini tarafs z olarak saptama, Karfl laflt rma ve bu yolla, ölçme sonucuyla belirlenmifl olan özellik hakk nda bir karara varma ifllemi, fleklinde de iflik tan mlar na rastlanmaktad r. Ancak, konu performans de erlendirme aç s ndan ele al naca için de erlendirmenin bir alt aç n m olan ve özellikle her yönetici ve yönetim için önem arz eden bu kavram n öncelikle ne anlama geldi inin aç klanmas gerekecektir. 1-Performans ve Performans De erlendirme Nedir? Performans, görev çerçevesinde önceden belirlenen ölçütleri karfl layacak biçimde, görevin yerine getirilmesi ve amac n gerçeklefltirilmesi yönünde ortaya konan mal, hizmet ya da düflüncedir. Bu anlamda performans de erlendirme (baflar de erlendirme olarak da adland r lmaktad r), insan kaynaklar yönetiminin en önemli ifllevleri aras nda yer al r. Performans de erlendirme ile genel olarak kiflinin, kurumun ya da ekibin herhangi bir konudaki etkinli ini, bir tak m özelliklere göre analiz etmeye ve baflar düzeyini belirlemeye yönelik çal flmalar kastedilmektedir. Performans de erlendirme, bir de erlendiricinin önceden belirlenmifl standartlarla karfl laflt rma ve ölçme yoluyla iflgörenlerin iflteki performans n n de erlendirilmesi sürecidir. Performans de erlendirme, belirli bir ifl ve görev tan m çerçevesinde çal flan bireyin bu ifl ve görev tan m n ne düzeyde gerçeklefltirdi inin belirlenmesi çal flmas d r. Performans de erlendirme, kurumlarda insan kaynaklar n n çeflitlili i ve güçlü yönleri hakk nda bilgi sa layan ve bu süreçte iflgören performans n gelifltirmede ödüller kullanan sistematik bir süreçtir. Bu tan mlardan, performans de- erlendirmesinin iki aflamada gerçekleflti i anlafl lmaktad r: Birinci aflama; performans de- erlendirme için gerekli olan verilerle yani çeflitli ölçme araç ve teknikleri kullan larak elde edilen ölçüm sonuçlar yla ilgilidir. Bu veriler, uygulamaya iliflkin bulgular ve etkinli in sonucunu ortaya koyar. kinci aflama; ölçme sonucu elde edilen veriler ifllenip sonuçlar amaçlarla, beklenen de er ve normlarla karfl laflt r l r ve yorumlanarak bir yarg ya var l r. Performans de erlendirmenin yönetim aç s ndan iki ifllevi vard r. Birincisi yönetimin ifl performans hakk nda alaca yönetsel kararlarda gerekli olmas d r. kincisi ise çal - flanlar n yapt klar ifllerle ilgili olarak, ifl tan mlar nda ve ifl analizleri sonucu saptanan standartlara ne ölçüde yaklaflt klar na iliflkin geri bildirim sa lamas d r. Performans de erlendirmenin konusu; birey oldu u gibi, kurum ve ekip de olabilmektedir. 2-Performans De erlendirmenin lkeleri: Gerek bireysel, gerekse kurumsal performans de erlendirme sürecinde kullan lan yöntem ve formlar nas l olursa olsun, performans de erlendirme süreci bir tak m ilkeler çerçevesinde yürütülmelidir. Bu ilkeler; a) Performans de erlendirmenin amac ; görevin amac n gerçeklefltirmeye yönelik olmal d r. b) Performans de erlendirmenin sonuçlar kurumun geliflmesine katk da bulunabilmelidir. c) Performans de erlendirmesi yapacak de erlendiriciler, de erlendirme konusunda yeterli ve yetkin olmal d rlar. d) Performans de erlendirmesi yapan de erlendiriciler, de erlendirilen okul/kurum hakk nda kurum yönetimine bilgi vererek kendi kendilerini kontrol etmeye imkan sa lamal d r. e) Performans de erlendirme sistemi, giderek okulu/kurumu öz de erlendirmeye ulaflt rmal d r. f) Performans de erlendirmefiekil-1: EFQM Mükemmellik Modeli 17

19 nin; kurum çal flanlar nda performans, moral ve motivasyon düflüklü üne yol açmamas için, performans de erlendirme ölçüt ve standartlar kadar sonuçlar n n da de erlendirilen okul/kurum taraf ndan bilinmesi gerekir. g) Etkili bir de erlendirme yap labilmesi için de erlendiricilerin okulun hizmet verdi i çevrenin özelliklerini bilmesi gerekir. h) Performans de erlendirmesini yapan ile de erlendirilen kurum çal flanlar aras nda karfl l kl güvene dayanan bir iliflkinin oluflmas gerekir. i) Performans de erlendirmede özellikle geri bildirim raporlar, de- erlendirilen kurum çal flanlar n savunmaya zorlamamal d r. j) De erlendirmeyi daha etkin bir hale getirebilmek için, de erlendirme sürecinin bir kay t sistemini kurarak, süreçler aras nda bir bilgi ak fl sa lanmal, böylece bir sonraki de erlendirme için veri taban oluflturulmal d r. k) De erlendirme sürecinde sorumluluklar paylafl lmal d r. 3- Bireysel Performans De erlendirme Yukar daki tan mlar fl nda bireyin performans n n de erlendirilmesi, onun iflindeki baflar derecesi hakk nda bir yarg ya varma süreci" fleklinde tan mlanmaktad r. Çal flanlara iliflkin al nacak kararlar sa l kl bir performans de erlendirmesinin yap lmas n gerekli k lmaktad r. Çal flanlar n yeteneklerinin belirlenmesi ve karfl laflt r lmas geçerli ve güvenilir bir performans de erlendirme sonucunda yap labilir. Birey performans n n de erlendirmesi temelde birey odakl, çal flanla kurumun karfl l kl yararlar - n en üst seviyeye ç karmak amac - na dönük olarak, geçmifle ve gelece e yönelik yap lan bir ifllemdir. Konumuz mesleki e itimde performans de erlendirme kriterleri oldu u için bireysel performans de erlendirmenin yararlar, de erlendirme ölçütleri, de erlendirmede dikkate al nacak esaslar vb. hususlar burada belirtilmeyecektir. Ancak, mesleki teknik ortaö retim kurumlar nda performans de- erlendirmenin ilkeleri, performans de erlendirmenin yap labilmesi için zorunlu olan stratejik planlama, de erlendirme modelleri ve yararlar üzerinde durulacakt r. fiekil-2: CEDEFOP (Mesleki E itimin Gelifltirilmesi çin Avrupa Merkezi) Modeli 4-Mesleki Teknik Ortaö retim Kurumlar nda Performans De erlendirme Modelleri Bir okulun kurumsal performans de erlendirmesinden söz etmek demek, okulun/kurumun bir standart/model çerçevesinde etkinlik ve verimlili inin belirlenmesi demektir. Milli E itim Bakanl olarak okullar n kurumsal performans de- erlendirmesinde Avrupa Kalite Yönetimi Vakf (EFQM) taraf ndan gelifltirilen Mükemmellik Modeli nin kullan lmas benimsenmifltir. Bu Model Avrupa da bu gün için den fazla kurum ve kurulufl taraf ndan kullan lmaktad r. Mükemmellik Modeli (fiekil-1) 9 ana kriterden oluflmaktad r. Bunlar; 1- Liderlik, 2- Politika ve Strateji, 3- Çal flanlar, 4- flbirlikleri ve Kaynaklar, 5- Süreçler, 6- Müflteri ile ilgili Sonuçlar, 7- Çal flanlarla lgili Sonuçlar, 8- Toplumla lgili Sonuçlar 9- Temel Performans Sonuçlar fleklindedir. Modelin ilk befl kriteri girdi kriterlerini oluflturur. Son 4 kriteri ise sonuç kriterleridir. De erlendirme yap l rken girdi kriterleri için Nas l? soru kökü kullan l r. Yani okulda/kurumda nas l bir liderlik vard r? Okulun/Kurumun Politikalar nas l belirlenir? Nas l hayata geçirilir? gibi. Sonuç kriterleri de erlendirilirken ise Ne? sorusu yöneltilir. Çal flan memnuniyeti nedir? Ö renci memnuniyeti nedir? Temel performans sonuçlar nedir? gibi. Modelde girdi ve sonuçlar aras nda bir iliflki kurulmufltur. Girdi kriterleri ba lam nda yap lan ifllerin baflar s sonuçlarda gözlenmektedir. Bir baflka ifade ile iyi sonuçlar iyi uygulamalardan elde edilebilir temeli üzerine kurulmufltur. yi uygulamalar n neler olmas gerekti i girdi kriterlerinde s ralanm fl bu uygulamalar n sonuçlar da sonuç kriterinde göstergeler halinde belirlenmifltir. 18

20 Kalite çal flmalar kapsam nda gelifltirilen ve kurumlar n performans - n ölçmede kullan lan baflka modeller de vard r. Örne in Malcolm Baldridge Modeli, CEDEFOP, Deming Ödülü Modeli, ISO 9001 (2000) Kalite Yönetim Sistemi vb. CEDEFOP (Mesleki E itimin Gelifltirilmesi çin Avrupa Merkezi) Modeli: Meslek okullar için tasarlanan modelin ana kriterleri afla da yer almaktad r. (fiekil-2) Okullar n performans n ölçmek için öncelikle okulun stratejik plan - n n, çal flma planlar n n olmas gerekir. Bu planlar bir okulda/kurumda yap lmam flsa okulun/kurumun performans n n ölçülmesi sözkonusu olamaz. B- STRATEJ K PLAN ve STRATEJ K PLANIN HAZIRLAN- MASI Stratejik Plan, bir okul/kurum için bulunulan konumdan, görülen ufku içine alan bir planlama süreci oldu u halde uzun vadeli bir plan de- ildir Bu plan, okulun/kurumun geliflim hedeflerine ulaflmas için izlenecek hareket yönüne bir aç kl k kazand r r. Stratejik plan; bir okul/kurum için neredeyiz? Nereye ulaflmak istiyoruz? Ulaflmak istedi imiz noktaya nas l gideriz? Ve baflar m z nas l ölçeriz? fieklinde ifade edilecek dört temel soruya cevap arama sürecidir. Okul stratejik plan ayr ca, okulun/kurumun zay f yönlerini saptayarak bunlar n giderilmesine, güçlü oldu u yönlerinin de de erlendirilmesine imkan verir. Stratejik Plan ile okul/kurum gelecekte ne yapaca n belirlemifl olacakt r. Bu özellikleri ile Stratejik Plan, yap lacak çal flmalara yön verecek ve önceliklerin saptanmas - na yard mc olacakt r. Stratejik Plan operasyonel planlamadan ay - ran temel özellik gelecekle ilgili olmas d r. Operasyonel planlama, flu anki veya yak n gelecekte okul/kurumun neyi, ne zaman, nas l, neden, nerede ve kiminle yapaca - n kapsar. 1- Stratejik Plan Haz rlama Süreci Okulun/kurumun stratejik plan n haz rlama bir süreçtir. Bu sürecin iyi planlanmas ve plan n n alt yap s n oluflturan çal flmalar n yap lmas gereklidir. Bu plan haz rlama sürecine liderlik edilmesi ilk önce yap lacak ifl olarak düflünülebilir. Stratejik Plan haz rlama sürecindeki di er ifllemleri flu flekilde s ralamak mümkündür: a- Çevre Analizi Çevre analiz süreci, okul/kurumun güçlü ve zay f yönleri ile f rsatlardan yararlanma durumu ve ald - risklerin de erlendirilmesini kapsar. Bütüncül bir yaklafl mla bak lacak olursa çevre analizi, okulu etkileyen okul içi ve d fl faktörlerin, problemlerin, potansiyellerin, e ilimlerin, beklentilerin, mesleki kurulufllar n ve esnaf teflekküllerinin okulla iflbirli i hususlar n n genel bir de erlendirilmesidir. b- De erler ve lkeler De erler, vizyona temel oluflturan ve okul/kurumu misyonu çerçevesinde, di er okul/kurumlardan ay rt edici özelliklerini ortaya koyan, yol gösterici olarak ifllev gören ifadelerdir. Ayr ca okulun/kurumun de erleri; aç k ve özlü biçimde ifade edilmeli, anlaml, sürekli, ulafl labilir olmal ve say sal olmaktan çok niteliksel ifadeleri içermelidir. Okul/kurumun de erleri, üyelerini kendi düzeni, ilkeleri ve geliflimine uygun davran fllara yönlendiren araçlard r. Ayn zamanda de erler, bir okul/kurumda çal flanlar n, kendilerini adad klar amaçlar na ulaflmalar n sa layacak duygular n hareketlendirir. Bununla birlikte de- erler ve ilkeler; okul/kurumun bütününde kabul gören ve reddedilen davran fl ve tutumlar ifade eder. Okulun/kurumun de er ve ilkelerinin belirlenmesinde: Temel inançlar m z nedir? Ahlak kurallar m z nedir? Davran fl kurallar m z nedir? Özen gösterdi imiz amaçlar nedir? Ald m z kararlar n, yapt m z davran fllar n do ru veya yanl fl oldu una nas l karar veririz? Sorular n n cevaplar aranmal - d r. De er ve lkelere; dürüstlük, objektiflik ve güven, sevgi ve hoflgörü, önerilere aç k olmak, iletiflime aç k olmak gibi tutum ve davran fllar örnek olarak verilebilir. Örnek De er ve ilke fadeleri c- Okulun De er ve lkeleri Atatürk ilke ve ink laplar n esas al r z. Ö rencilerimizin gelece inin bizim gelece imiz oldu una inan - r z. Okulumuzda her ö rencinin geliflmesi için ortam haz rlar z. Baflar n n tak m çal flmas yla yakalanaca na inan r z. De iflimin ve sürekli geliflmenin önemine inan r z. Ö renci, veli ve toplum beklentilerine odakl çal fl r z. Ortak akl kullanarak kararlar al - r z. F rsat eflitli ini okulda yaflat r z. E itimde kaliteyi ön planda tutar z. E itime yap lan yat r m kutsal sayar, her türlü deste i veririz. nsanlar suçlamaz, süreçleri sorgular z. d- Misyon Misyon, bir kurumun varolufl amac n yans tan ve bunu aç kla- 19

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Otomasyon Sistemleri E itiminde Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Murat Ayaz Kocaeli Üniversitesi Teknik E itim Fakültesi, Elektrik E itimi Koray Erhan Kocaeli Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi,

Detaylı

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü 07.03.2012 06:18

Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü 07.03.2012 06:18 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/201203... 1 of 5 6 Mart 2012 SALI Resmî Gazete Sayı : 28225 Atatürk Üniversitesinden: YÖNETMELİK ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ ASTROFİZİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

Detaylı

3 9 12 13 14 29 2 5 Tablo-2: Kat l m Öncesi Mali Yard m Kapsam nda Uygulanan Hibe Programlar (devam ) Tablo-2: Kat l m Öncesi Mali Yard m Kapsam nda Uygulanan Hibe Programlar (devam ) Tablo-4:

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme 1.0. Girifl 1.1. Bu K lavuz Notunun amac ; Uluslararas De erleme Standartlar Komitesine (UDSK) üye tüm ülkelerde,

Detaylı

BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK ALANI HIZLI KLAVYE KULLANIMI (F KLAVYE) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI)

BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK ALANI HIZLI KLAVYE KULLANIMI (F KLAVYE) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK ALANI HIZLI KLAVYE KULLANIMI (F KLAVYE) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) 2009 ANKARA ÖN SÖZ Günümüzde

Detaylı

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uygulama Önerileri 59 Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uluslararas ç Denetim Meslekî Uygulama Standartlar ndan Standart 1110 un Yorumu lgili Standart 1110 Kurum çi Ba

Detaylı

Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas

Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas Uzman Zeynep Akdo an Ankara Üniversitesi, Türkiye, zsen@ankara.edu.tr, Prof. Dr. Fahrettin Özdemirci

Detaylı

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME ÇELİK BORU TESİSATÇISI MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME ÇELİK BORU TESİSATÇISI MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME ÇELİK BORU TESİSATÇISI MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) 2008 ANKARA ÖN SÖZ Günümüzde mesleklerin

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

KİŞİSEL GELİŞİM VE EĞİTİM İŞ GÜVENLİĞİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI)

KİŞİSEL GELİŞİM VE EĞİTİM İŞ GÜVENLİĞİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü KİŞİSEL GELİŞİM VE EĞİTİM İŞ GÜVENLİĞİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) 2010 ANKARA ÖN SÖZ Günümüzde mesleklerin

Detaylı

GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ ÇOCUK DIŞ GİYSİLERİ DİKİMİ (CEKET- MONT- MANTO) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI)

GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ ÇOCUK DIŞ GİYSİLERİ DİKİMİ (CEKET- MONT- MANTO) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ ÇOCUK DIŞ GİYSİLERİ DİKİMİ (CEKET- MONT- MANTO) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) 2008 ANKARA ÖN SÖZ Günümüzde

Detaylı

Hiçbir zaman Ara s ra Her zaman

Hiçbir zaman Ara s ra Her zaman Ö RETMEN ÖZ DE ERLEND RME FORMU K fi L K ÖZELL KLER flimi seviyorum. Sab rl y m. Uyumluyum. fl birli ine aç m. Güler yüzlüyüm. yi bir gözlemciyim. yi bir planlamac y m. Çocuklara, ailelere, meslektafllar

Detaylı

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina .. 95 Türkiye ile Kazakistan: Karfl l kl Kazan mlara Dayal Bir flbirli i Bektas Mukhamejanov * Çeviren: Dr. Almagül sina Kazakistan ba ms zl n kazand ndan itibaren, d fl politika stratejisinde çok yönlü

Detaylı

SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar. Amaç

SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar. Amaç SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Siirt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama

Detaylı

Lima Bildirgesi AKADEM K ÖZGÜRLÜK VE YÜKSEK Ö RET M KURUMLARININ ÖZERKL

Lima Bildirgesi AKADEM K ÖZGÜRLÜK VE YÜKSEK Ö RET M KURUMLARININ ÖZERKL D ü n y a Ü n i v e r s i t e l e r S e r v i s i Lima Bildirgesi AKADEM K ÖZGÜRLÜK VE YÜKSEK Ö RET M KURUMLARININ ÖZERKL BAfiLANGIÇ nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 40. y ldönümünde 6-10 Eylül tarihleri

Detaylı

DENKLİK İŞLEMLERİ. A-Meslekî ve Teknik Eğitim Yönetmeliğine Göre; Meslekî ve Teknik Eğitimde Belge, Sertifika ve Diplomaların Denkliği

DENKLİK İŞLEMLERİ. A-Meslekî ve Teknik Eğitim Yönetmeliğine Göre; Meslekî ve Teknik Eğitimde Belge, Sertifika ve Diplomaların Denkliği DENKLİK İŞLEMLERİ 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunun 35.maddesi ile verilen denklik yetkisi çerçevesinde; A-Meslekî ve Teknik Eğitim Yönetmeliğine Göre; Meslekî ve Teknik Eğitimde Belge, Sertifika ve Diplomaların

Detaylı

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (Değişik:RG-14/2/2014-28913) (1) Bu Yönetmeliğin amacı; yükseköğrenim

Detaylı

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme 2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme Proje bütçesi haz rlarken dikkat edilmesi gereken üç aflama vard r. Bu aflamalar flunlard r: Kaynak belirleme ve bütçe tasla n n haz rlanmas Piyasa araflt

Detaylı

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun

Detaylı

Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi

Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi özcan DEMİREL 1750 Üniversiteler Yasası nın 2. maddesinde üniversiteler, fakülte, bölüm, kürsü ve benzeri kuruluşlarla hizmet birimlerinden oluşan özerkliğe ve kamu

Detaylı

OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl

OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl Altan ÇET NKAL MESS fl Sa l ve Güvenli i Uzman Geliflen yeni yönetim anlay fllar, hiyerarflik yap - lanmadan

Detaylı

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ?

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? Yahya ARIKAN* Günümüzde; finansal anlamda ülkeleraras s n r n ortadan kalkmas, teknolojinin geliflimi ve bilgi toplumunun s n rs z imkânlar ile zaman ve mekân

Detaylı

MUŞ ALPARSLAN ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ

MUŞ ALPARSLAN ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ MUŞ ALPARSLAN ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Muş Alparslan Üniversitesi Uzaktan

Detaylı

Türk Üniversite Mezunlar Birli i, Makedonya

Türk Üniversite Mezunlar Birli i, Makedonya 287 MAKEDONYA E T M S STEM NDE TÜRKLER N KADRO SORUNU VE GET R LEN ÖNER LER Bayramali LUfi Türk Üniversite Mezunlar Birli i, Makedonya Genel olarak Makedonya ve Nüfus Da l m Güneybat Avrupa da Balkan yar

Detaylı

YEDİNCİ KISIM Kurullar, Komisyonlar ve Ekipler

YEDİNCİ KISIM Kurullar, Komisyonlar ve Ekipler YEDİNCİ KISIM Kurullar, Komisyonlar ve Ekipler Kurul, komisyon ve ekiplerin oluşturulması MADDE 107- (1) Okullarda, eğitim, öğretim ve yönetim etkinliklerinin verimliliğinin sağlanması, okul ve çevre işbirliğinin

Detaylı

SANAT VE TASARIM GUAJ BOYA RESĠM MODÜLER PROGRAMI (YETERLĠĞE DAYALI)

SANAT VE TASARIM GUAJ BOYA RESĠM MODÜLER PROGRAMI (YETERLĠĞE DAYALI) T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü SANAT VE TASARIM GUAJ BOYA RESĠM MODÜLER PROGRAMI (YETERLĠĞE DAYALI) 2011 ANKARA ÖN SÖZ Günümüzde sanat dallarının değişim ile karşı

Detaylı

önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir

önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir 2002 May s ay nda yap lan Birleflmifl Milletler Çocuk Özel Oturumu öncesinde tüm dünyada gerçeklefltirilen Çocuklar çin Evet Deyin kampanyas na Türkiye

Detaylı

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü Nükleer Santrallerde Enerji Üretimi ve Personel E itimi Mehmet TOMBAKO LU* Girifl Sürdürülebilir kalk nman n temel bileflenlerinden en önemlisinin enerji oldu unu söylemek abart l olmaz kan s nday m. Küreselleflen

Detaylı

1.6.1. Performans Yönetimi Hakkında Ulusal Mevzuatın Avrupa Standartlarıyla Uyumlaştırılmasına Yönelik Tavsiyeler

1.6.1. Performans Yönetimi Hakkında Ulusal Mevzuatın Avrupa Standartlarıyla Uyumlaştırılmasına Yönelik Tavsiyeler 1.6.1. Performans Yönetimi Hakkında Ulusal Mevzuatın Avrupa Standartlarıyla Uyumlaştırılmasına Yönelik Tavsiyeler 5. Sonuçlar ve reform teklifleri 5.1 (Kamu Mali yönetimi ve Kontrol Kanunu) 5.1.1 Performans

Detaylı

10. Performans yönetimi ve bütçeleme bağlantıları

10. Performans yönetimi ve bütçeleme bağlantıları 10. Performans yönetimi ve bütçeleme bağlantıları girdi süreç çıktı etki, sonuç Üretkenlik,verimlilik, etkinlik Kaynaklar Nihai Hedefler 4.10.2006 1 Yönetim anlaşması en azından aşağıdakileri içermelidir

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9 Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi 1.0 Girifl 1.1 ndirgenmifl nakit ak fl ( NA)

Detaylı

HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ

HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ Doç. Dr. Ülkü TATAR BAYKAL İÜ Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı ve Yönetici Hemşireler Derneği Yönetim Kurulu

Detaylı

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama 21 G R fi Araflt rman n amac na ba l olarak araflt rmac ayr ayr nicel veya nitel yöntemi kullanabilece i gibi her iki yöntemi bir arada kullanarak da araflt rmas n planlar. Her iki yöntemin planlama aflamas

Detaylı

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM. 1.1.1. Örneklem plan. 1.1.2. l seçim ölçütleri

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM. 1.1.1. Örneklem plan. 1.1.2. l seçim ölçütleri BÖLÜM 1 YÖNTEM Bu çal flma 11, 13 ve 15 yafllar ndaki gençlerin sa l k durumlar ve sa l k davran fllar n saptamay hedefleyen, kesitsel tan mlay c ve çok uluslu Health Behavior in School Aged Children,

Detaylı

ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE. Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir.

ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE. Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir. ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir. ARISTO 88 ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE 1. KONU 213 say l Vergi Usul Kanunu nun (VUK) 142, 143,

Detaylı

Tasarım ve Planlama Eğitimi Neden Diğer Bilim Alanlarındaki Eğitime Benzemiyor?

Tasarım ve Planlama Eğitimi Neden Diğer Bilim Alanlarındaki Eğitime Benzemiyor? Tasarım ve Planlama Eğitimi Neden Diğer Bilim Alanlarındaki Eğitime Benzemiyor? Doç.Dr. Nilgün GÖRER TAMER (Şehir Plancısı) Her fakülte içerdiği bölümlerin bilim alanına bağlı olarak farklılaşan öznel

Detaylı

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL 2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar ATILIM ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ Amaç BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Madde 1 Bu Yönergenin amacı Atılım Üniversitesinin eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri ile idarî

Detaylı

United Technologies Corporation. Tedarikçilerden fl Hediyeleri

United Technologies Corporation. Tedarikçilerden fl Hediyeleri United Technologies Corporation Tedarikçilerden fl Hediyeleri Girifl UTC, malzeme ve hizmetleri bunlar n de erine bakarak sat n al r ve bu süreç içinde hem en iyi de er sa layan fiyat, hem de tedarikçilerle

Detaylı

NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU

NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU 36 nsan Kaynaklar SMMMO Kurumsallaflma çal flmalar çerçevesinde; 2008 y l nda nsan Kaynaklar Birimi oluflturulmufltur. nsan Kaynaklar Biriminin

Detaylı

S on y llarda özel e itim kurumlar na sa lanan vergisel teflviklerin artmas yla

S on y llarda özel e itim kurumlar na sa lanan vergisel teflviklerin artmas yla mali ÇÖZÜM 171 E T M TES SLER VE REHAB L TASYON MERKEZLER NE L fik N KURUMLAR VERG S ST SNASI Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi S on y llarda özel e itim kurumlar na sa lanan vergisel teflviklerin artmas yla birlikte

Detaylı

Avrupa Kredi Toplama ve Transfer Sistemi (AKTS) 27 Mart 2009 Yrd. Doç. Dr Sevinç HATĠPOĞLU Erasmus Koordinatörü

Avrupa Kredi Toplama ve Transfer Sistemi (AKTS) 27 Mart 2009 Yrd. Doç. Dr Sevinç HATĠPOĞLU Erasmus Koordinatörü Avrupa Kredi Toplama ve Transfer Sistemi (AKTS) 27 Mart 2009 Yrd. Doç. Dr Sevinç HATĠPOĞLU Erasmus Koordinatörü o AKTS Nedir? o AKTS Sisteminin Özellikleri o AKTS Kredisi Nedir? o AKTS Notlandırma Sistemi

Detaylı

Graz Deklerasyonu 2003 Berlin den leri: 2010 ve Ötesinde Üniversitelerin Rolü

Graz Deklerasyonu 2003 Berlin den leri: 2010 ve Ötesinde Üniversitelerin Rolü Graz Deklerasyonu 2003 Berlin den leri: 2010 ve Ötesinde Üniversitelerin Rolü Çeviren: Emine Bol YAZICI * Düzelti: Mutahhar AKSARI** 1. Üniversiteler Avrupal toplumlar n gelifliminin merkezindedir. Üniversiteler

Detaylı

17-19 EYLÜL 2010 TARİHLERİ ARASINDA MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİN DE YAPILAN ADIM ÜNİVERSİTELERİ İDARİ GRUP TOPLANTI KARARLARI

17-19 EYLÜL 2010 TARİHLERİ ARASINDA MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİN DE YAPILAN ADIM ÜNİVERSİTELERİ İDARİ GRUP TOPLANTI KARARLARI 17-19 EYLÜL 2010 TARİHLERİ ARASINDA MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİN DE YAPILAN ADIM ÜNİVERSİTELERİ İDARİ GRUP TOPLANTI KARARLARI GENEL SEKRETERLER TOPLANTI TUTANAĞI 1-Bilginin elektronik ortamda paylaşımı

Detaylı

Bir Müflterinin Yaflam Boyu De erini Hesaplamak çin Form

Bir Müflterinin Yaflam Boyu De erini Hesaplamak çin Form Bir Müflterinin Yaflam Boyu De erini Hesaplamak çin Form Bu formu, müflterilerinizden birinin yaflam boyu de erini hesaplamak için kullan n. Müflterinin ad : Temel formül: Yaflam boyunca müflterinin öngörülen

Detaylı

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY brahim ERCAN * 1- GENEL B LG : Motorlu tafl t sürücüleri kurslar, 5580 say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunu kapsam nda motorlu tafl

Detaylı

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler Metin TUNÇ Seçici Olun ISI' n editoryal çal flanlar her y l yaklafl k olarak 2,000 dergiyi de erlendirmeye tabi tutmaktad r. Fakat de erlendirilen

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

Dr. Osman DEM RC * *Özellefltirme daresi Baflkan Yard mc s

Dr. Osman DEM RC * *Özellefltirme daresi Baflkan Yard mc s Elektrik Da t m Sektörü Özellefltirmesi 125 Elektrik Da t m Sektörü Özellefltirmesi Dr. Osman DEM RC * 03.03.2001 tarihinde yay mlanan 4628 say l Elektrik Piyasas Kanunu ile elektri in yeterli, kaliteli,

Detaylı

İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ENGELSİZ ÜNİVERSİTE KOORDİNATÖRLÜĞÜ VE ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM

İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ENGELSİZ ÜNİVERSİTE KOORDİNATÖRLÜĞÜ VE ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ENGELSİZ ÜNİVERSİTE KOORDİNATÖRLÜĞÜ VE ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel Esaslar Amaç Madde 1- (1)Bu

Detaylı

EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU

EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1995 yılından bu yana, hazırladığı ve titizlikle uygulamaya çalıştığı Stratejik

Detaylı

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu 30 > 35 nsan Kaynaklar > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu > nsan Kaynaklar Personele Göre fl De il, fle Göre Personel. stanbul Büyükflehir Belediyesi, Personele Göre

Detaylı

Proje Yönetiminde Toplumsal Cinsiyet. Türkiye- EuropeAid/126747/D/SV/TR_Alina Maric, Hifab 1

Proje Yönetiminde Toplumsal Cinsiyet. Türkiye- EuropeAid/126747/D/SV/TR_Alina Maric, Hifab 1 Proje Yönetiminde Toplumsal Cinsiyet Türkiye- EuropeAid/126747/D/SV/TR_Alina Maric, Hifab 1 18 Aral k 1979 da Birle mi Milletler Genel cinsiyet ayr mc l n yasaklayan ve kad n haklar n güvence alt na alan

Detaylı

a) Birim sorumluları: Merkez çalışmalarının programlanmasından ve uygulanmasından sorumlu öğretim elemanlarını,

a) Birim sorumluları: Merkez çalışmalarının programlanmasından ve uygulanmasından sorumlu öğretim elemanlarını, NİĞDE ÜNİVERSİTESİ TÜRKÇE ÖĞRETİMİ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu yönetmeliğin amacı, Niğde Üniversitesine bağlı olarak kurulan

Detaylı

MESLEK ÖRGÜTLÜLÜ ÜMÜZDE 20 YILI GER DE BIRAKIRKEN

MESLEK ÖRGÜTLÜLÜ ÜMÜZDE 20 YILI GER DE BIRAKIRKEN MESLEK ÖRGÜTLÜLÜ ÜMÜZDE 20 YILI GER DE BIRAKIRKEN Yahya ARIKAN* Meslek yasam z n 20. y l n geride b rak rken,yeniliklerle dolu bir süreci yaflamaktay z. Toplumsal yaflamda ve meslek yaflam m zda sosyal

Detaylı

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman GÖRÜfiLER Uzm. Dr. Özlem Erman Son y llarda dünyadaki h zl teknolojik geliflmeye paralel olarak t p alan nda da h zl bir de iflim yaflanmakta, neredeyse her gün yeni tan, tedavi yöntemleri, yeni ilaçlar

Detaylı

filetme 1 ÜN TE III filetme YÖNET M I. flletme fllevleri a. Yönetim b. Üretim c. Pazarlama ç. Muhasebe d. Finansman e.

filetme 1 ÜN TE III filetme YÖNET M I. flletme fllevleri a. Yönetim b. Üretim c. Pazarlama ç. Muhasebe d. Finansman e. ÜN TE III I. flletme fllevleri a. Yönetim b. Üretim c. Pazarlama ç. Muhasebe d. Finansman e. Personel Yönetimi filetme YÖNET M BU BÖLÜMÜN AMAÇLARI Bu üniteye çal flt n zda; BU ÜN TEYE NEDEN ÇALIfiMALIYIZ?

Detaylı

Akreditasyon Çal malar nda Temel Problemler ve Organizasyonel Bazda Çözüm Önerileri

Akreditasyon Çal malar nda Temel Problemler ve Organizasyonel Bazda Çözüm Önerileri Akreditasyon Çal malar nda Temel Problemler ve Organizasyonel Bazda Çözüm Önerileri Prof.Dr. Cevat NAL Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarl k Fakültesi Dekan Y.Doç.Dr. Esra YEL Fakülte Akreditasyon Koordinatörü

Detaylı

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÜÇ BOYUTLU GRAFİK ANİMASYON (3DS MAX) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI)

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÜÇ BOYUTLU GRAFİK ANİMASYON (3DS MAX) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÜÇ BOYUTLU GRAFİK ANİMASYON (3DS MAX) MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) 2015 ANKARA ÖN SÖZ Günümüzde mesleklerin değişim

Detaylı

Ders 13: DO RULAMA KAYNAKLARI

Ders 13: DO RULAMA KAYNAKLARI Do rulama kaynaklar nedir? Do rulama kaynaklar, göstergelerde belirtilen bilginin bulunabilece i kayna a iflaret eder. Bu bilgi kaynaklar ayn zamanda projenin belgelenmesinin bir parças n oluflturur. Göstergede

Detaylı

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1. GİRİŞ Odamızca, 2009 yılında 63 fuara katılan 435 üyemize 423 bin TL yurtiçi fuar teşviki ödenmiştir. Ödenen teşvik rakamı, 2008 yılına

Detaylı

GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ. GALOŞ ve BONE DİKİMİ MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI)

GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ. GALOŞ ve BONE DİKİMİ MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ GALOŞ ve BONE DİKİMİ MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) 2015 ANKARA 0 ÖN SÖZ Günümüzde mesleklerin değişim ile karşı

Detaylı

Halkla İlişkiler ve Organizasyon

Halkla İlişkiler ve Organizasyon Halkla İlişkiler ve Organizasyon A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri alanı, küreselleşen dünya içinde kurum ve kuruluşlar için bir ihtiyaç olarak varlığını hissettirmektedir.

Detaylı

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i Uluslararas Yüksekö retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011) 27-29 May s 2011, stanbul; 2. Cilt / Bölüm XI / Sayfa 1359-1364 Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi

Detaylı

4 904 say l Türkiye fl Kurumu Kanunu (4904, 2003) ile istihdam n korunmas na,

4 904 say l Türkiye fl Kurumu Kanunu (4904, 2003) ile istihdam n korunmas na, mali ÇÖZÜM 145 fi-kur A VER LMES GEREKL BELGELER VE UYGULANACAK DAR PARA CEZALARI Resul KURT* I- G R fi 4 904 say l Türkiye fl Kurumu Kanunu (4904, 2003) ile istihdam n korunmas na, gelifltirilmesine,

Detaylı

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ 120 kinci Bölüm - Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi 1. ARAfiTIRMANIN AMACI ve YÖNTEM Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi, tüketici enflasyonu, iflsizlik

Detaylı

ÇOCUK GELİŞİMİ ÖĞRETMENİ

ÇOCUK GELİŞİMİ ÖĞRETMENİ TANIM Çalıştığı eğitim kurum ya da kuruluşunda öğrencilere ya da yetişkinlere çocuk eğitimi ile ilgili eğitim veren kişidir. A- GÖREVLER KULLANILAN ARAÇ, GEREÇ VE EKİPMAN Çocuk gelişimi ile ilgili hangi

Detaylı

Ders 10: BEKLENEN ETK LER (SONUÇLAR/ÇIKTILAR)

Ders 10: BEKLENEN ETK LER (SONUÇLAR/ÇIKTILAR) Ders 10: BEKLENEN ETK LER (SONUÇLAR/ÇIKTILAR) Beklenen etkiler nedir? Proje yaparak bir amaca ulaflmak isteriz. Bu amaca ise, proje süresince yapaca m z faaliyetlerle yarataca m z etkiler, ürünler ve hizmetlerle

Detaylı

202 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations

202 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations 201 B RLEfiM fi M LLETLER ÇOCUKLARA YARDIM FONU (UNICEF) Ertan KARABIYIK UNICEF Türkiye Türkiye Temsilcili i E itim Bölümünün Çal flmalar Türkiye nin E itimle lgili Temel Göstergeleri Okul Öncesi E itim

Detaylı

Amacımız Fark Yaratacak Makine Mühendisleri Yetiştirmek - OAIB Moment Expo

Amacımız Fark Yaratacak Makine Mühendisleri Yetiştirmek - OAIB Moment Expo Sayfa 1 / 6 OCAK 2016 SAYI: 92 Gelişen teknolojiye ayak uydurabilen, teknik bilgi ve becerilere sahip fark yaratacak lider makine mühendisleri yetiştirmek üzere yola çıktıklarını belirten MEF Üniversitesi

Detaylı

STRATEJ K V ZYON BELGES

STRATEJ K V ZYON BELGES STRATEJ K V ZYON BELGES BEYAZ K TAP S UNUfi Sivil toplum; demokrasi, insan haklar ve hukuk devleti kavramlar n n yerleflmesiyle ilgili taleplerden ekonomiyle ilgili endiflelere kadar sosyal yaflama dair

Detaylı

AR-GE YETENE DE ERLEND R LMES ESASLARI (*)

AR-GE YETENE DE ERLEND R LMES ESASLARI (*) AR-GE YETENE DE ERLEND R LMES ESASLARI (*) Amaç Madde 1. Bu Esaslar, kurulufllar n teknolojik AR-GE yapma yetene inin TÜB TAK taraf ndan de erlendirilmesine iliflkin usul ve esaslar belirlemektedir. Kapsam

Detaylı

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 6

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 6 İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 6 KURUMDA EĞİTİM VE GELİŞTİRME Eğitim, bireyin kendisine, yakın çevresine ve topluma uyum sağlaması için gereken bilgi, beceri ve alışkanlıkların kazandırılması sürecidir. Günümüz

Detaylı

dan flman teslim ald evraklar inceledikten sonra nsan Kaynaklar Müdürlü ü/birimine gönderir.

dan flman teslim ald evraklar inceledikten sonra nsan Kaynaklar Müdürlü ü/birimine gönderir. TÜB TAK BAfiKANLIK, MERKEZ VE ENST TÜLERDE ÇALIfiIRKEN YÜKSEK L SANS VE DOKTORA Ö REN M YAPANLARA UYGULANACAK ESASLAR (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Esaslar n amac ; Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araflt

Detaylı

Tematik Ağ Projesi AEHESIS

Tematik Ağ Projesi AEHESIS Tematik Ağ Projesi AEHESIS Aligning a European Higher Education Structure In Sport Science Spor Bilimleri Eğitimini Avrupa Yükseköğretiminde Uyumlaştırma 3. Yıl Proje Raporu - Özet - 2006 PROJE HAKKINDA

Detaylı

EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ ALANI

EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ ALANI EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ ALANI El sanatları Teknolojisi Alanı altında yer alan dalları yeterliliklerini kazandırmaya yönelik eğitim ve öğretim verilen alandır. El sanatları programının amacı, Bireylerin,

Detaylı

28 Mayıs 2016 tarihli ve 29725 sayılı Resmî Gazetede yayınlanmıştır. KURUL KARARI. Karar No : 6282-3 Karar Tarihi : 13/05/2016

28 Mayıs 2016 tarihli ve 29725 sayılı Resmî Gazetede yayınlanmıştır. KURUL KARARI. Karar No : 6282-3 Karar Tarihi : 13/05/2016 28 Mayıs 2016 tarihli ve 29725 sayılı Resmî Gazetede yayınlanmıştır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan : KURUL KARARI Karar No : 6282-3 Karar Tarihi : 13/05/2016 Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun

Detaylı

İngilizce Öğretmenlerinin Bilgisayar Beceri, Kullanım ve Pedagojik İçerik Bilgi Özdeğerlendirmeleri: e-inset NET. Betül Arap 1 Fidel Çakmak 2

İngilizce Öğretmenlerinin Bilgisayar Beceri, Kullanım ve Pedagojik İçerik Bilgi Özdeğerlendirmeleri: e-inset NET. Betül Arap 1 Fidel Çakmak 2 İngilizce Öğretmenlerinin Bilgisayar Beceri, Kullanım ve Pedagojik İçerik Bilgi Özdeğerlendirmeleri: e-inset NET DOI= 10.17556/jef.54455 Betül Arap 1 Fidel Çakmak 2 Genişletilmiş Özet Giriş Son yıllarda

Detaylı

I. EIPA Lüksemburg ile İşbirliği Kapsamında 2010 Yılında Gerçekleştirilen Faaliyetler

I. EIPA Lüksemburg ile İşbirliği Kapsamında 2010 Yılında Gerçekleştirilen Faaliyetler I. EIPA Lüksemburg ile İşbirliği Kapsamında 2010 Yılında Gerçekleştirilen Faaliyetler 1. AB Hukuku ve Tercüman ve Çevirmenler için Metotlar Eğitimi (Ankara, 8-9 Haziran 2010) EIPA tarafından çeşitli kamu

Detaylı

Danışma Kurulu Tüzüğü

Danışma Kurulu Tüzüğü Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu Otel Yöneticiliği Bölümü Danışma Kurulu Tüzüğü MADDE I Bölüm 1.1. GİRİŞ 1.1.1. AD Danışma Kurulu nun adı, Özyeğin Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu ve Otel

Detaylı

GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ HAZIR GİYİM MODEL MAKİNECİ MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI)

GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ HAZIR GİYİM MODEL MAKİNECİ MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ HAZIR GİYİM MODEL MAKİNECİ MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI) 2008 ANKARA ÖN SÖZ Günümüzde mesleklerin değişim

Detaylı

RAN SLÂM CUMHUR YET ANKARA KÜLTÜR MÜSTEfiARLI I WEB S TES H ZMETE AÇILDI www.irankulturevi.com

RAN SLÂM CUMHUR YET ANKARA KÜLTÜR MÜSTEfiARLI I WEB S TES H ZMETE AÇILDI www.irankulturevi.com NTERNET S TES TANITIMI RAN SLÂM CUMHUR YET ANKARA KÜLTÜR MÜSTEfiARLI I WEB S TES H ZMETE AÇILDI www.irankulturevi.com ran slâm nk lâb n n 25. y ldönümü münasebetiyle hizmete aç lan ran slâm Cumhuriyeti

Detaylı

YETİŞKİNLER DİN EĞİTİMİ Akdeniz Müftülüğü

YETİŞKİNLER DİN EĞİTİMİ Akdeniz Müftülüğü YETİŞKİNLER DİN EĞİTİMİ Akdeniz Müftülüğü YETİŞKİNLER DİN EĞİTİMİNİN TANIMI Yetişkinler din eğitimi kavramını tanımlayabilmek için önce yetişkinler eğitimini tanımlayalım. En çok kullanılan ifade ile yaygın

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Kuruluş : 27 Ekim 1989 Adres : Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Kampüsü Dikimevi - Ankara Tel : 363 03 26-363 03 27 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR. Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi

TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR. Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi 1 2. B Ö L Ü M TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi 199 12. Bölüm, TMS-19 Çal flanlara Sa lanan Faydalar

Detaylı

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z Nisan 2010 ISBN 978-9944-60-631-8 1. Bask, 1000 Adet Nisan 2010 stanbul stanbul Sanayi Odas Yay nlar No: 2010/5 Araflt rma fiubesi Meflrutiyet

Detaylı

KDU (Kazanım Değerlendirme Uygulaması) nedir?

KDU (Kazanım Değerlendirme Uygulaması) nedir? KDU (Kazanım Değerlendirme Uygulaması) nedir? Kazanım Değerlendirme Uygulaması (KDU), Vitamin Ortaokul Kurumsal üyesi olan özel okullarda, öğrencilerin bilgi ve beceri düzeylerinin bilişsel süreçler çerçevesinde

Detaylı

stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye

stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye 215 ROMANYA LE BULGAR STAN IN AB YE EKONOM K ENTEGRASYONU Yrd. Doç. Dr. Mesut EREN stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye 1. Girifl Avrupa Birli i nin 5. ve son genifllemesi 2004 y l nda 10 Orta ve Do u

Detaylı

S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER

S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER Erol LENGERL / Akis Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. 473 474 2. Salon - Paralel Oturum VIII - Sistem ve Süreç Denetiminde Karfl lafl lan

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m 1.0 Girifl 1.1 Bu K lavuz Notu nun (KN) amac finansal raporlama için De erleme Raporu nu kullananlar ve haz rlayanlar Uluslararas

Detaylı

Ders 11: PROJEN N R SKLER /VARSAYIMLARI

Ders 11: PROJEN N R SKLER /VARSAYIMLARI Risk nedir? Ders 11: PROJEN N R SKLER /VARSAYIMLARI Projeler, proje yöneticilerinin do rudan kontrol edemeyecekleri olaylardan etkilenebilirler. Proje gerçek durumun bütün boyutlar n kapsayamaz. D fl faktörler,

Detaylı

Kaynaştırma Uygulamaları Yrd. Doç. Dr. Emre ÜNLÜ. eskemre@gmail.com

Kaynaştırma Uygulamaları Yrd. Doç. Dr. Emre ÜNLÜ. eskemre@gmail.com Kaynaştırma Uygulamaları Yrd. Doç. Dr. Emre ÜNLÜ eskemre@gmail.com Kaynaştırma Özel Gereksinimli Bireylerin Eğitim Ortamları Tam zamanlı genel eğitim sınıfı Öğretmene danışmanlık sağlandığı tam zamanlı

Detaylı

TR 52 BÖLGESİ (KONYA-KARAMAN) 2010-2013 BÖLGE PLANI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI KAPSAMINDA. EĞİTİM, GENÇLİK ve İSTİHDAM KOMİSYONU RAPORU

TR 52 BÖLGESİ (KONYA-KARAMAN) 2010-2013 BÖLGE PLANI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI KAPSAMINDA. EĞİTİM, GENÇLİK ve İSTİHDAM KOMİSYONU RAPORU TR 52 BÖLGESİ (KONYA-KARAMAN) 2010-2013 BÖLGE PLANI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI KAPSAMINDA EĞİTİM, GENÇLİK ve İSTİHDAM KOMİSYONU RAPORU KONYA-KARAMAN, 20 1 MEVKA EĞİTİM, İSTİHDAM VE GENÇLİK KOMİSYONU SONUÇ RAPORU

Detaylı

YEM Ödülleri 2008 YEM M MARIN LK YAPISI ÖDÜLÜ ALTIN ÇEKÜL YAPI ÜRÜN ÖDÜLÜ YEM MEDYA ONUR ÖDÜLÜ YEM M MAR TASARIM ÖDÜLLER www.yemodul.com YEM Ödülleri 2008 YEM M MARIN LK YAPISI ÖDÜLÜ ALTIN ÇEKÜL YAPI ÜRÜN

Detaylı

PROJE. Proje faaliyetlerinin teknik olarak uygulanması, Sanayi Genel Müdürlüğü Sanayi Politikaları Daire Başkanlığınca yürütülmüştür.

PROJE. Proje faaliyetlerinin teknik olarak uygulanması, Sanayi Genel Müdürlüğü Sanayi Politikaları Daire Başkanlığınca yürütülmüştür. PROJE Avrupa Birliği IPA 1. Bileşeni kapsamında T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın Sanayi Stratejisine İlişkin İdari Kapasitesinin Güçlendirme Projesi (IPA Component I, TR 2009/0320.01) 22 Ocak

Detaylı

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NE

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NE Sayı :2010/800/ 25.11.2010 Konu : Yönetici ve Öğretmenlerin Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Kararla ilgili görüşlerimiz hk. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NE İlgi: 9.11.2010 gün ve

Detaylı