DÜŞÜN, DÜŞLE, HAREKETE GEÇ

Transkript

1 8 Temmuz 2015 UYUŞTURUCUYA KARŞI GENÇ EYLEM PROJESİ BİRLEŞMİŞ MİLLETLER 2012 YILI DÜNYA UYUŞTURUCU RAPORU ÖZETİ TÜRKÇE ÇEVİRİSİ Bu yılki (2012) Dünya Uyuşturucu Raporu'nun 1.kısmı son zamanlardaki eğilime bir genel bakış, üretim, ticaret ve tüketim açısından uyuşturucu durumunu ve işleyişini, uyuşturucuyla ilgili hastalıklar ve uyuşturucuyla ilgili ölümler açısından yasadışı uyuşturucu kullanımının sonuçlarını içermektedir. 2. bölüm uyuşturucu probleminin niteliği ve gelişimi üzerine uzun vadeli bir bakış açısı ve bunu şekillendiren faktörleri sunmaktadır. Bu genel uyuşturucu sorununun ana özelliklerini ele alan tartışmayla başlamakta, son birkaç yıldır gözlenen değişikliklerin genel bakışıyla devam etmekte, bu sorunun gelecekteki muhtemel yönüne ait kısa bir genel bakış aktardıktan sonra, uyuşturucu sorununun gelişimine şekil veren ana faktörleri analiz edip ve sonuca varmaktadır. BÖLÜM 1- GÜNCEL İSTATİSTİKLER VE YASADIŞI UYUŞTURUCU PİYASASININ GÜNCEL ANALİZİ En son veriler, bir tür afyon çiçeği salgını ve ardından gerçekleşen mahsul kıtlığından sonra Afganistan daki yüklü miktardaki afyon üretimine geri dönüşün dışında yasadışı uyuşturucunun kullanımı, üretimi ve sağlık açısından sorunlarının küresel mevcut durumunda önemli bir değişiklik olmadığını işaret etmektedir. Dünyadaki yasadışı uyuşturucu ticaretinin sıkıntılı gelgitleri durgun gözükürken, yönü, akışındaki değişiklikler ve mevcut durum bu koşullar altında gözlemlenebilir. KÜRESEL BAKIŞ Küresel yasadışı uyuşturucu kullanımının alanı (15-64 yaş arasındaki yetişkin nüfusun %3.4- %6.6 lık kısmı) 2010 yılıyla birlikte son beş yılda sabit kalmıştır. Ancak, uyuşturucu kullanıcılarının %10-13 lük kısmı uyuşturucu bağımlılığı ve uyuşturucuyla ilgili hastalıklar bakımından sorun olmaya devam etmektedir. Bu hastalıklar AİDS (yaklaşık olarak %20),Hepatit C(%46.7) ve Hepatit B(%14.6)dir. Son olarak fakat aynı derecede önemli olan hususta şudur ki yetişkinler arasındaki her 100 ölümden 1 i yasadışı uyuşturucu kullanımı yüzünden gerçekleşmektedir.

2 Küresel olarak en çok kullanılan yasadışı uyuşturucu kenevir (yıllık olarak yaygınlığı %2.6 dan %5.0 e değişiklik göstermekte) olarak devam etmektedir. Afyonun üretiminin 2009 la kıyaslanan seviye dönmesine karşın, Koka nın (yapraklarından kokain çıkarılan bitki) üretiminde ve tarımında hareketlilik olmadığı bilinmektedir. AFYON Tahmin edilen yıllık yaygınlığıyla beraber yaş arası nüfusun %0.6 ve %0.8 lik kısmı arasında değişiklik gösteren afyon kullanımı (başlıca eroin, morfin ve tıbbi olmayan reçeteli afyon kullanımı) ana piyasanın hepsinde sabit kalmıştır. Afganistan daki afyon çiçeği hastalığının sebep olduğu 2010 yılındaki küresel üretimde gerçekleşen ani değişiklikten sonra üretim şuan az ya da çok 2009 daki seviyesine dönmüş durumdadır. Afyonun Batı ve Orta Avrupa daki ve aynı zamanda Amerika daki piyasada ortalama toptan ve perakende fiyatı 2009 dan beri ufak bir değişiklik göstermiştir fakat bu başlıca afyon üretilen ülkeler olan Afganistan ve Myanmar daki durumu yansıtmamaktadır Başlıca afyon piyasalarının 2010 yılında Afganistan da gerçekleşen afyon üretimindeki mahsul kıtlığının neden olduğu etkiler hakkında kesin olarak bahsetmek zor olsa da Afgan afyonu tedarik eden çoğu ülkede 2010 daki krizde genel bir düşüş gerçekleşmiştir ve yıllarında bazı Avrupa ülkelerinde eroin kıtlığı gözlenmiştir. Bu kıtlık bazı ülkelerdeki kullanıcıları eroin yerine desomorfin gibi (krokodil olarak da bilinir),asetilen afyon(kompot olarak da bilinir) ve sentetik afyon gibi bazı maddeleri kullanmaya itmiştir. Yüklü miktarda eroin ticareti Afganistan dan Batı ve Orta Avrupa ya Güney Doğu Avrupa aracılığıyla Balkan rotası üzerinden devam etmesine rağmen krizdeki düşüş bu bölgelerdeki ülkelerde 2010 da bildirilmiştir. Bu olay uyuşturucu tüccarlarının alternatif bir rota arayışını ve bu bölgelerdeki eroin kullanımının yükselişte olduğunu işaret etse de mevcut veri eksikliği kesin bir sonuca varmayı imkânsız kılmaktadır. Fakat bir şey kesinlikle açık ve nettir ki afyon piyasası esnek ve şartlara uydurulabilir olmaya devam edecektir. KOKAİN Küresel kokain kullanımının ve üretiminin genel istikrarı farklı ülke ve bölgelerde farklı şekillerde değişiklik göstermektedir. Kokain in üretimi, verimi ve ticareti hakkındaki mevcut veriler küresel kokain üretiminde düşüş olduğunu işaret etmektedir. Bu veriler Kolombiya daki yıllarını kapsayan 5 yıllık bir düşüş periyodundan özellikle faydalanmaktadır. Koka nın ( yapraklarından kokain çıkarılan bitki) tarımı ve üretimi aynı zaman periyodunda diğer iki koka üreticisi konumundaki ülke olan Bolivya ve Peru da arttığı için büyük bir değişiklik not edilmiştir. Aynı zamanda bu iki ülke önemli üretici ülke konumunu gitgide yükseltmektedir.

3 Başlıca kokain piyasası Kuzey Amerika, Avrupa ve Okyanusya da (Başlıca Avustralya ve Yeni Zelanda) bulunmaya devam etmektedir. Kuzey Amerika da ABD deki düşüş yüzünden dikkat çekici bir düşüş (%3[2006],%2.2[2010]) yaşanmaktadır. Kokain kullanımının aynı periyodlarda denge kaldığı Avrupa da böyle bir düşüş görülmemektedir. Avustralya daki son veriler kokain kullanımında bir yükseliş olduğunu göstermektedir. ABD piyasası kokaini Kolombiya daki üretimden tedarik etmesine rağmen Bolivya ve Peru yla birlikte Kolombiya daki kokain üretiminde kıtlık olduğuna dair deliller bulunmaktadır. Bu kıtlığın sebeplerinden biri Avrupa piyasasında 2006 da gerçekleşen bir değişikliktir. Bölgedeki sürekli kokain tedarikine rağmen Avrupa daki kokaine el koymadaki düşüş uyuşturucu tüccarlarının kokain kullanan insanların sayısını arttırmak için ticaret yöntemlerinde değişiklik olduğunu göstermektedir. ABD deki mevcut kokaindeki düşüş 2007 den beri artan fiyatlar yüzünden gözle görülür bir şekilde fark edilmektedir. Ancak Avrupa daki fiyatlarda 2007 den beri herhangi bir değişiklik gözlemlenmemiştir. Ek olarak farklı bölgelerdeki kokainin mevcut durumunu ve kokain talebini etkileyen faktör Doğu Avrupa ve Güney Doğu Asya daki, her ne kadar küçük olsa da, yeni kokain piyasalarının ortaya çıkmasıdır. Ayrıca Batı Afrika aracılığıyla yapılan kokain ticareti bu bölgelerdeki ülkeler üzerinde bir yan etkisi olduğu düşünülmektedir. Kokainin eroinle birlikte başlıca uyuşturucu sorunu olarak ortaya çıkması da bu olayı etkilemektedir. Bazı veriler Güney Amerika nın bazı ülkelerinde kokain marketlerinin (özellikle taş kokain) genişlediğini de göstermektedir. AMFETAMİN TÜRÜ UYARICILAR Dünya çapında en çok kullanılan ikinci uyuşturucu türü olan Amfetamin Türü Uyuşturucunun (ATU) yasadışı üretimi hakkında konuşmak bu uyuşturucu türünün geniş çapta yayıldığı için konuşmak zordur fakat en çok kullanılan ATU nun genellikle Metamfetamin, Amfetamin ve Ekstazi olduğu bilinmektedir.2010 yılı metamfetaminin ele geçirilmesinde 2008 yılındaki oranlara göre iki katı bir yükseliş olduğu görülmektedir. Orta Amerika, Doğu ve Güney Asya daki ele geçirilen kokainlerdeki yükselişe rağmen küresel açıdan ele geçirilen ATU lar genellikle sabit kalmıştır.2006 yılından beri ilk defa küresel açıdan ele geçirilen metamfetamin miktarı Orta Doğu ve Güney Batı Asya da ele geçirilen amfetamin miktarının azlığı nedeniyle amfetamini aşmıştır. Avrupa daki yasadışı gizli amfetamin laboratuvarların kapanmasındaki yükselişe rağmen bu bölgede ele geçirilen amfetamin miktarı aynı düşüşüne devam etmektedir. Bu düşüş 2002 den beri (5.4 ton) en düşük seviyedir. Avrupa da ekstazi türü maddelerin ele geçirilmesindeki rakam 2009 da 595 kilogramken 2010 da 1.3 tona ulaşmıştır fakat yine bu bölgedeki ekstazi piyasasının canlanmasına dair bazı işaretler vardır. Okyanusya ve Güney Doğu Asya daki ele geçirilen ekstazi miktarındaki yükselişe rağmen ABD deki uyuşturucunun mevcut durumu ve kullanımı yükselişte gibi gözükmektedir.

4 Aynı zamanda bazı cezai kuruluşların gümrüklerde ATU kaçakçılığı yaptıklarına dair bazı deliller bulunmaktadır. Yine bu kuruluşların Batı Afrika yı kokain tüccarlarıyla birlikte kullandığı da açıktır. Batı Afrika da ele geçirilen metamfetamin miktarı 2008 de artmıştır ve maddeler Doğu Asya ülkelerine (ağırlıklı olarak Japonya ve Kore Cumhuriyeti ne) kaçırılmıştır. ESRAR Esrar dünyanın en çok kullanılan yasadışı maddesi olmakla birlikte 119 milyonla 224 milyon arası kullanıcısı vardır ve tüketimi sabit bir şekilde devam etmektedir. Ele geçirilen ve yok edilen esrar miktarının düşüklüğü esrar otu üretiminin yaygın bir şekilde arttığını göstermektedir ancak genellikle yerel bölgelerdeki ufak çaplı esrar ziraatı ve üretimi bu durum hakkında değerlendirme yapmayı zor kılmaktadır. Geniş çaplı esrar reçinesi (haşhaş) üretimi yalnızca Afganistan da bulunmaktadır. Esrar reçinesi ile otunun önemi bölgeden bölgeye değişmekle birlikte esrar reçinesinin daha yaygın olduğu bölge Orta Doğu ve çevresi ile Güney Batı Asya dır. Amerika ile birlikte üretimin yüksek seviyelerde devam ettiği dünyanın geri kalanında esrar otu genellikle daha yaygın durumdadır. Bu konuda Afrika hakkında bilgi edinmek zor durumdadır fakat ele geçirilen maddelerden edinilen bilgeye göre o bölgede de esrarın ot hali, reçine halinin daha yaygın olduğu Kuzey Afrika dışında daha yaygındır. Esrar reçinesinin üretimi Avrupa da çok az olduğu sanılmaktadır fakat bölge dünyanın en büyük esrar reçinesi piyasasıdır ve bu piyasayı uzun süredir başlı başına destekleyen bölge Kuzey Afrika dır. Kuzey Afrika da üretilen esrar reçinesinin çoğu Avrupa da tüketilmektedir ve bu maddeler Fas tan gelmektedir fakat son veriler Fas ın tedarikçi olarak öneminin düşüşte olduğunu göstermektedir. Aslında şu sıralar Afganistan esrar reçinesi üretimi açısından dünyanın en önemli ülkelerinden biri olarak görünmektedir. İç mekânda esrar üretiminin yaygınlaşması ve esrar otuyla reçinesinin ele geçirilmesinde ve fiyatlarında farklılık gösteren eğilimler Avrupa esrar piyasasında esrar reçinesinden ziyade otunu etkileyen değişiklikler olduğunu işaret etmektedir. Bununla birlikte çoğu Avrupa Birliği üyesi devlet esrar otu ziraatının yükselişte olan bir olgu olduğunu belirtmektedir. Genellikle ufak çapta olmasına rağmen iç mekân esrar üretim alanları aynı zamanda organize bir biçimde olan cezai gruplar tarafından bazı işlemleri kapsayabilir ve bu gruplar esrar ticareti işine karışma riskini azaltmak için mallarını genellikle yerel piyasalara sürmektedir. Üstelik iç mekân esrar ziraatı genellikle esrarın kullanımının istikrarıyla alakalı olduğu düşünülmektedir. Bu yaygınlık sınırlık bir çerçevede verilmiş bilgilerden anlaşılmaktadır. Bu istikrardaki yükselişler esrar kullanıcıları arasındaki esrara olan yaklaşımı anlatmaktadır ve aynı zamanda bu, esrarın uzun süreli kullanımının etkileriyle de alakalı olabilmektedir.

5 GELENEKSEL UYUŞTURUCULARIN ÖTESİNDE: YENİ MADDELER VE TIBBİ AMAÇLA KULLANILMAYAN REÇETE İLAÇLARI Amfetamin ve afyonlu ilaçlar dışında, reçeteyle yazılan fakat tıbbi amaçla kullanılmayan ilaçların küresel rakamları henüz mevcut değildir. Ama bugün söylendiği kadarıyla bu ilaçlar büyümekte olan bir sağlık problemi ve birçok ülkede yaygınlık derecesi kontrol altındaki diğer ilaçlardan daha yüksektir. Örneğin, Amerika da 12 yaş ve üzeri insanlar arasında yapılan çalışmada tıbbi amaçla kullanılmayan psikoterapi ilaçlarının (çoğunlukla ağrı kesiciler) hayat boyu, yıllık ve aylık kullanım oranları % 20.4, 6.3 ve 2.7 ve bu oranlar Hint keneviri-esrar (cannabis) dışında diğer uyuşturucu kullanım oranlarından daha yüksektir. ( kaynak: the 2010 National Survey on Drug Use and Health: Summary of National Findings Rockville, Maryland, 2011). Yasadışı ilaç kullanımı ise erkekler arasında kadınlardan çok daha fazladır, ama bu duruma istisna olarak tıbbı amaçla olmayan yatıştırıcı ve sakinleştirici kullanımı kadınlarda erkeklere oranla daha fazladır. Ve de kadınlar bu sakinleştirici ve yatıştırıcıları, cannabisten daha fazla kullanmaktadırlar. ( Kadınlar arasında sakinleştirici kullanımının aylık yaygınlığı Güney Amerika da %1.3, Avrupa da %4.2, cannabis kullanımının yıllık yaygınlığı ise Güney Amerika da %1, Avrupa da %3.5). Bu da göstermektedir ki, bu maddeler birçok geleneksel yasadışı uyuşturucularla birlikte, uyuşturucunun etkisini dengelemek veya arttırmak için kullanılmaktadır. Yeni kimyasal mühendislikler tarafından uluslararası denetim dışında kalması için tasarlanmış psikotrop maddeler gittikçe artan biçimde kullanılmakta ve belirlenmektedir. Her bölgeden sayısız ülkede özellikle Avrupa, Kuzey Amerika ve Okyanusya da bu maddelerin kullanımı 2010 yılının yükselen trendiydi. Bu maddelerin en önemlilerinden methcathinone analog 4- methylmethcathinone (aynı zamanda Mephedrone olarak da bilinir) ve methylenedioxypyrovalerone ( MDPV ) genellikle" Banyo tuzları " ya da " bitkisel gıda " olarak satılır, kokain ve ekstazi gibi kontrol edilen uyarıcılar yerine kullanılmaktadır. Aynı şekilde, piperazin türevleri de ekstazi yerine satılmaktadır. Bazı sentetik kanabinoidler ise esrar etkisini taklit etmektedir, kontrolsüz ürünler içeren bu maddeler 2008 yılından bu yana bitkisel sigara karışımlarında tespit edilmiştir. Uyuşturucu kaçakçılığı örgütleri üretim stratejilerini açığa çıkmaktan kaçınmak üzere uyarılmaktadırlar ve bu değişiklikler dünyadaki tüm kontrol yetkililerini zorlamaktadır. VERİ ZORLUKLARI Yasadışı uyuşturucu kullanımı, üretimi ve ticareti üzerine eğilim verileri raporunda önemli zorluklar süregelmektedir. Ana zorluklar ve üye devletlerde yasadışı uyuşturucu talebinin farklı yönlerine ait verilerin raporlanması var olmaya devam etmektedir. Özellikle Afrika ve Asya'nın bazı bölgelerinde büyük bir veri eksikliği bulunmaktadır ve buralarda yasadışı uyuşturucu kullanımı ve eğilimlerin yaygınlığı belirsiz kalmaktadır. Diğer yönlerden, bu tür ilaçların fiyatı

6 ve saflığı gibi, el koyma-ticaret taslakları ve yöntemsel zorluklar bazı bölgelerdeki tahmini yasadışı uyuşturucu üretimini (özellikle cannabis ve ATS) analiz etmeyi ve şu an ki uyuşturucu pazarını tam olarak algılamayı zorlaştırmaktadır. Zorlukların çoğu öncelikli bölgelerde sürekli çabalar ile aşılabilir ve ülkelerin desteklenmesi ve iyileştirilmesi için yasadışı uyuşturucu kullanımının bu farklı yönleri üzerinde kaliteli veri toplanmalıdır. Böylece yasadışı uyuşturucu pazarının gelgitleri düzgün bir şekilde ölçülebilir. GÜNÜMÜZ UYUŞTURUCU SORUNU: ÖZELLİKLERİ, ŞEKİLLERİ VE AKTİFLEŞTİRİCİ FAKTÖRLERİ Psikoaktif maddeler bin yıllardır kullanılırken, son yıllarda uyuşturucu problemi hızlı sosyoekonomik geçişler yaşayan ülkelerde bazı önemli özellikleri geliştirmiştir. Yasadışı uyuşturucu kullanımı ve psikoaktif ilaçların yayılma çevresi gençler arasında (özellikle şehir hayatında yaşayan genç erkekler) gerçekleşmektedir. Kurulan yasadışı uyuşturucu pazarlarına rağmen birçok gelişmiş ülke uyuşturucu kullanımında istikrar göstermiştir, birçok gelişmekte olan ülkede ise uyuşturucu kullanımı artmaya devam etmektedir. Yasadışı uyuşturucu üretimi, kaçakçılığı ve kullanımı devam ederken, uluslararası uyuşturucu kontrol sistemi yasadışı uyuşturucu tüketimini yasal psikoaktif maddeler için bildirilen seviyelerin altında tutmuş görünmektedir. Küresel tahminlere göre geçmiş aydaki nüfusun tütün kullanımı ( 15 yaş ve üzeri için %25) yasadışı uyuşturucu kullanımından 10 kat daha fazla durumdadır(% 2.5). Alkolün yıllık kullanım yaygınlığı % 42 (alkol kullanımı birçok ülkede yasaldır) Yasadışı uyuşturucu kullanımından sekiz kat daha fazladır (% 5.0). Haftalık ağır epizodik içmek, uyuşturucu kullanmaktan 8 kat daha yaygındır. Uyuşturucu kullanımı yüzde güçsüz alışılmış hayatın yüzde 0.9 u ya da tüm yaşamın yüzde 10u psikoaktif maddelerin (ilaçlar, alkol ve tütün) tüketimi sonucu kaybedilmektedir. İlaç tüketim seviyeleri büyük olasılıkla bir yaş-çevreleme etkisi olmadan daha yüksek olacaktır. Uluslararası uyuşturucu kontrol sistemi uyuşturucu kullanımı ile ilgili bir fren olarak işlevde bulunmaktadır, özellikle uyuşturucu tüketerek yasaları çiğnemek konusunda daha az istekli olan yetişkinler arasında. Psikoaktif maddelere başlanması genellikle gençlik ve erginliğin ilk çağlarında olmaktadır, yasal sigara ve alkol kullanımı ise daha büyük oranlarda aynı yaş grupları içinde devam etmektedir. Khat kullanımı - bir Birçok ülkede yasal - aynı durumu göstermektedir. Iken kişiler arasında Yemen khat kullanımının yaygınlığı 61 yaş ve üstü arasında, yaş grubundan sadece yüzde 13 düşüktür, Amerika Birleşik Devletleri'nde esrar kullanımında ise, 61 yaş arasında arasına göre yüzde 93 daha düşüktür. Yasal psikoaktif maddelerin kullanımı ise bu farklı yaş grupları arasında çok daha homojen olma eğilimindedir. Cinsiyetin yasadışı uyuşturucu tüketimi ile ilgisini belirten haritada, neredeyse tüm ülkelerde kadınların kullanım oranları erkeklerden daha düşüktür. Amerika Birleşik Devletleri, kadın ilaç kullanımı ise, bu erkeklerin yaklaşık üçte ikisini olduğunu Hindistan ve Endonezya gibi diğer bazı ülkelerde, kadın uyuşturucu kullanımı olsa da, kadın uyuşturucu kullanımı daha az bildirilmiş olabileceği gibi bir risk vardır. Bazı büyük yasadışı uyuşturucu pazarlarının

7 özellikle gençler arasında küçülmekte olduğuna dair işaretler vardır. Bununla birlikte, uyuşturucu kullanıcıları arasında erkeklerin temsilcileri ile yapılan anketler, işgücü uyuşturucu testleri, tedavi verileri, tutuklanma istatistikleri ve diğer bilgiler, hala ilaç kullanımına dair belirgin özellikleridir. TOPLUM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ NEDİR? Toplum üzerindeki yasadışı uyuşturucu kullanımının önemli etkilerinden biri birçok üye tarafından deneyimlenen- olumsuz sağlık sorunlarıdır. Uyuşturucu kullanımı toplum üzerinde ağır bir mali yük yüklemektedir. Finansal rakamlarla, tüm dünyada uyuşturucu tedavisi milyar dolar tutmaktadır. Gerçekte uyuşturucu tedavisi için harcanan rakamlar suiistimale çok açıktır. Her 5 kişide neredeyse tek 1 kişi ihtiyacı olan tedaviyi alabilmektedir. Uyuşturucu kullanımının bir toplumun verimliliği üzerine etkisi mali anlamda- çok fazla gözükmektedir. ABD de yapılan bir çalışma %0.9 oranında verimlilik kayıpları olduğunu göstermiştir ve ayrıca çalışmalar bazı ülkelerde % oranlarında kayıp olduğunu göstermiştir.( GSYH de oluşan kayıplar) Uyuşturucuya bağlı suçlar ile ilgili maliyetler de önemlidir. Büyük Britanya Birleşik Krallığı ve Kuzey İrlanda, Uyuşturucuya bağlı suçlar ile ilişkili bir çalışma maliyeti önermiştir. Uyuşturucu maliyetler (dolandırıcılık, hırsızlık, soygun ) İngiltere ve Galler'de %1.6 ya eşdeğer olduğunu (GSYH), ya da uyuşturucu suiistimalleriyle alakalı tüm ekonomik ve sosyal tutarların %90 ıdır. UYUŞTURUCUYA DAİR PROBLEMLER UZUN BİR SÜRE İÇERİSİNDE NASIL ÇÖZÜMLENMİŞTİR? Son yıllarda uyuşturucuya dair tüm özelliklerin birçoğu aynı kalırken, yasadışı uyuşturucu üretimi, kaçakçılığı ve kullanımı devam etmektedir, ama yine de bazı şeyler önemli ölçüde değişmiştir. Yasadışı afyon pazarı - en problemli uyuşturucu tipi - açıkça geçen yüzyılda gerilemiştir. Yasal ve ( saman şeklinde haşhaş dâhil) yasadışı afyon üretimi 1906 ve 2010 arasında üç çeyrekte düşmüştür. Bu düşüş yirminci yüzyıl ilk yarısında yer almıştır. Küresel afyon üretim seviyeleri 2000 yılına kadar tekrar artmış ve sonrasında temelde sabit kalmıştır. Afyon tüketimi bazı yerlerde sabit kalmış ya da gerilemiştir. (Batı Avrupa'da son on yılda gerilemiştir, eroin tüketimi için önemli bir pazar), Diğer piyasalardaki gelişmeler karışık olmuştur. Küresel kokain piyasası, zıt olarak 19. Yüzyılın sonlarında gelişmekteyken, düşüşe dair sadece birkaç belirti göstermiştir. Küresel kokain üretimi 1980'li ve 1990'lı yıllarda hızla artmış ve sadece son on yılda sabit kalmıştır. Son yıllarda kokain miktarında azalma görülmektedir sadece tüketim için mevcuttur. Kokain tüketimi Kuzey Amerika da, bölgedeki en büyük kokain

8 pazarı, son on yılda önemli ölçüde azalmıştır. Bu azalma Avrupa ve Güney Amerika'da tüketimin artmasıyla kısmen dengelenmektedir. Cannabis dünyadaki en yaygın uyuşturucu olmaya devam etmektedir. Birçok gelişmiş ülkede cannabis kullanımı sabit ya da düşüşteyken, gelişmekte olan birçok ülkede artmaktadır. Gelişmiş birçok ülkede kapalı alanlarda hidroponik cannabis yetiştirilmesi çok yaygındır. Sonuç, azalan bölgelerarası ticaret ihtiyacı, daha kısa bir tedarik hattı ve de daha güçlü uyuşturucu olmuştur. ATS Yasadışı üretim ve tüketim bitki bazlı ilaçlar için geçerli genel eğilimleri aksine, yükselmeye devam etmektedir. ATS dünya çapında el koymalar, bitki temelli ilaçların artışları arası periyotta 3 kat artmıştır. Geçtiğimiz on yıl içinde güçlü talep artışları Asya ülkelerinden bildirilmiştir. İlaçların tüketimi, kullanıcıların bazen değişik kombinasyonlar denemesi, bazen de yasal ve yasadışı uyuşturucuları karıştırarak kullanması dinamik bir olgu ve de tüketimin farklı yöntemleridir. Birçok ülkede çoklu uyuşturucu kullanımı ya da çeşitli maddelerin ardışık ya da eş zamanlı olarak kullanımının arttığı bildirilmiştir. En sık görülen madde kombinasyonları alkol ve çeşitli yasadışı uyuşturucuların kombinasyonudur. Örneğin, kokain ve eroin karışımı speed ball birçok yerde çok yaygındır. Birçok ülkede tıbbi amaçla kullanılmayan reçete ilaçlarının kullanımının yüksek seviyede olduğu rapor edilmiştir. Tıbbi amaçla kullanılmayan opioidler (vücutta morfin gibi etki gösteren kimyasal maddelerdir) özellikle problemdir. Aşırı doz ölümlerinin sebepleri reçete opioidleridir, 1999 dan beri ABD de 4 katına çıkmıştır. Problemin evrimini hangi faktörler şekillendiriyor? Kompleks küresel yasadışı uyuşturucu probleminin evrimi-gelişimi açıkça bir dizi faktör tarafından yönlendirilmektedir. Nüfusun cinsiyet ve yaş dengesi, şehirleşme oranı gibi sosyodemografik eğilimler çok etkilidir. Bir toplumun demografik profili değişirse, uyuşturucu kullanım davranışları da buna göre değişebilmektedir. Harcanabilir gelir düzeyleri, eşitsizlik ve işsizlik gibi sosyoekonomik faktörler de rol oynamaktadır. Artan gelir düzeyi, daha çok insanın yasadışı uyuşturucu almasına olanak tanımaktadır. Ancak yüksek seviyedeki eşitsizlik ve işsizlikte bu durumdan etkilenen insanların uyuşturucu kullanma eğilimini arttırmaktadır. Geniş bir sosyokültürel yapıda (değişmekte olan geleneksel değer sistemi ve birçok ülkede doğmakta olan tek tip gençlik kültürünü içerir) bu problemin evrimini gelişimini etkilemektedir. Analizler göstermektedir ki, ilaçların ilaç kullanımına göre şekillenen birçok değişik zararları mevcuttur. Uluslararası uyuşturucu kontrol sistemi ve uygulamalarının uyuşturucu sorununun evrimi üzerinde belirleyici bir etkisi olmuştur. Geniş bir yelpazede genellikle öngörülemeyen ve görünüşte uyuşturucu ile ilgili sorunlara bağlı olmayan sosyal ve siyasi olaylar esasında dünyanın bugün yüzleştiği uyuşturucu sorunlarını değiştirmiştir. Örneğin Vietnam savaşı,

9 soğuk savaşın sonunda yer alan bu gibi daha geniş ve köklü dönüşümler, yasadışı uyuşturucu kullanımı ile ilgili durumu dolaylı ama önemli ölçüde etkilemiştir. UYUŞTURUCU SORUNU GELECEKTE MUHTEMELEN NASIL GELİŞECEKTİR? Gelişmenin gözlemlenmesinin bir yolu gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru yaşanmakta olan göçler, bu da diğerlerine göre daha az donanımlı olan bu ülkelerin çözmesi için daha ağır bir yük olduğu anlamına gelmektedir. Demografik eğilimlere göre gelişmekte olan ülkelerde uyuşturucu kullanıcılarının toplam sayısı önemli bir artış göstermektedir, sadece bu bölgelerde ön görülen nüfus artışı değil aynı zamanda genç nüfus artışı ve şehirleşme oranına da bağlıdır. Ayrıca,, gelişmekte olan ülkelerde sosyo-kültürel engellerin ortadan kaybolması ve cinsiyet eşitliğinin sağlanması sonrasında kadın uyuşturucu kullanımının yüksek düzeylere çıkması büyük olasılıkla cinsiyet ayrımının sonlanması başlatabilir. Belirli maddeler açısından, yasadışı uyuşturucu pazarlarında eroin ve kokain düşüşü devam edebilir. Buna zıt olarak cannabisin popülerliğinin azaldığına dair hiçbir işaret yoktur. Cannabis muhtemelen en yaygın kullanılan yasadışı madde olarak kalacak ve yasal- yasadışı sentetik uyuşturucu kullanımı geniş bir alanda artmaya devam edecektir. Bu tahminler önemli faktörler değişmeden kalacağı varsayımına bağlıdır. Bu varsayımda, mutlaka geçmişte defalarca yaşandığı gibi beklenmedik ve büyük ölçüde öngörülemeyen olaylar ve koşullar var olabilir ve bu problemi etkileyebilir. İleride tahmin edilemez daha fazla evrim ve gelişmeler yaşanacak gibi görünmektedir. Kesinlikle şu söylenebilir ki, hükümetler ve toplumlar uyuşturucu ile ilgili mücadele ve uluslararası barış ve kalkınmanın sağlanması, süre ile ilgili suç sorunları ve insan haklarının gözetilmesi için farklı politika tercihleri ile karşılaşmaya devam edecektir. Çeviri: Emrullah Kara - Hatice Nur Yaman Sivil Yaşam Derneği Mecidiyeköy Mahallesi, Büyükdere Caddesi Lale İş Merkezi No:62 7. Kat Daire: 46A Mecidiyeköy Şişli / İstanbul