NETWORKING. Yerel Alan Aglari (LAN-Local Area Networks)

Transkript

1 NETWORKING Yerel Alan Aglari (LAN-Local Area Networks) Ilk ag tipimiz yerel aglar. Adindan da anlasilacagi üzere yerel aglar genellikle tek bir kuruma ait ve dis dünyaya kapali aglardir. En uzak iki bilgisayar arasinda birkaç kilometreden fazla mesafe olmasi beklenmez. Tipik kullanim alanlari olarak ofisler, üniversite kampüsleri, fabrika gibi endüstriyel binalar sayilabilir. Bu tür aglarda ortalama veri iletim hizi kablosuz ethernetler kullanidiginda 1-5 Mbit/s, UTP ethernetlerle Mbit/s civarindadir. Daha yüksek hizlara genelde gerek duyulmasa da, fiber optik altyapi ile bir kaç yüz Mbit/s gibi hizlara erismek mümkündür. Yerel aglar için IEEE tarafindan belirlenmis 3 standart yapi mevcuttur: CSMA/CD (Carrier-Sense Multiple Access/Collision Detection), Token Ring ve Token Bus. Genis Alan Aglari (WAN-Wide Area Networks) Genis alan aglari, LAN'lara göre daha büyük cografik alanlara dagilmislardir. Genis alan aglarinda iki bilgisayar arasindaki mesafenin büyük olusu, ethernet kullanimini imkansiz hale getirir. Tipik uygulamalarda dial-up dedigimiz, modem baglantisi kullanilir. Mevcut telefon sebekesi üzerinden yapilan bu tür baglantilarda hiz önemli ölçüde düser. Pratikte telefon sebekeleri ile yapilabilecek en hizli modem baglantisi b/s hizindadir. Iletim hizinin düsüklügü yaninda iletim ortamindaki gürültü ve buna bagli olarak hata orani da artar. Hizin azalmasi, yaninda bazi zorunluluklari daha getirir ki, bunlarin en önemlisi Routing Table (yönlendirme tablosu) tutma zorunlugudur. Yönlendirme tablosu, basitçe ag üzerinde hareket eden veri paketlerinin hedeflerine en kisa yoldan erismesini saglayan bir düzenek olarak tarif edilebilir. Böyle bir tablo yardimiyla ag gecikmesinin azaltilmasina çalisilir. WAN tipi aglara örnek olarak bankalarin aglari, hava alani gözlem aglari gösterilebilir. Metropolitan Aglar (MAN-Metropolitan Area Networks) Metropolitan aglar, literatüre kisa bir süre önce dahil edildiler; su ana kadar karsilasmadiysaniz sasirmayin. Boyut olarak LAN ve WAN arasinda olan aglar için kullanilan bir terimdir. Bu türe giren aglar pek yaygin degildir ancak örnek vermek gerekirse kablo TV aglari bu sinifa girer. MAN'lar için IEEE standardizasyonu henüz tamamlanmamistir. Radyo ve Uydu Aglar (Radio Networks, Satellite Networks) Kablosuz teknolojinin hizla yayginlastigi günümüzde, bu tür aglardan bahsetmeden geçmek olmaz. Kablosuz aglar radyo ve uydu aglar olarak ikiye ayrilir. Radyo aglar yeryüzündeki vericiler yardimiyla kurulurken, uydu aglari adindan da anlasilacagi üzere uydu alici/vericiler ile kurulur. Radyo aglar için omnidirectional(çok yönlü) aglar da denmektedir. Burada kastedilen, iki dügüm arasindaki iletisimin tüm ag tarafindan takip edilebilecegidir. Radyo aglarda da yönlendirme algoritmalari kullanmak zorunludur. Hiz açisindan ele alindiginda, veri aktarim hizi bir kaç yüz bps ile bir kaç on Tbps arasinda degisir. Radyo aglara örnek olarak hücresel telefon aglari, uydu aglara da (her ne kadar batmis olsa da) IRIDIUM agi örnek verilebilir. Ayrica kablosuz ethernet aglar da radyo aglar sinifina dahil edilmelidir. Internetwork Türkçe karsilik bulmakta zorlandigimiz bir terim internetwork, ama tanimi oldukça kisa ve anlasilir. Bu tür aglar, birden fazla benzer ya da farkli topolojide/geometride agin birlestirilmesiyle elde edilen ag yapilaridir. Internetworklar, ag yapilari arasinda en büyük ve en karmasik olanlaridir. Verebilecegimiz tek örnek, internettir. Internet, temelde bir çok genis alan aginin biraraya getirilmesiyle olusturulmustur. Hatta, WAP ve GPRS gibi yeni teknolojileri de göz önünde bulundurursak, klasik genis alan aglariyla radyo aglarin bir bilesimi olarak da görülebilir. Internetworklar, ya da kisaca internet, pek çok farkli yapida ag ve bilgisayari birlestirmek gibi bir görev üstlendigi için diger ag yapilarina göre daha kati kuralci olmak zorundadir. Herhengi bir LAN baglantisinda istediginiz protokolü kullanmakta serbestsiniz, ister TCP/IP, NetBEU, IPX gibi karmasik protokoller, isterseniz SAMBA, MARS gibi daha basit ve kisitli yetenekte protokoller kullanirsiniz. 1

2 Ancak aginizi internete dahil ettiginiz anda ag geçidinizin kullanmasi gereken temel haberlesme protokolü TCP/IP olmak zorundadir. INTERNET AGLARI GIRIS Burada ele aldigim konular ayrintili olarak LINUX altinda "NET-3-HOWTO" (Copyright (c) 1997 Terry Dawson) adli belgede Inglizce olarak yazilmistir. Benim yaptigim bu belgeyi Türkçe'ye çevirmek. Buradaki bilgilerde daha çok LINUX isletim sistemindeki ayrintilari anlatir, ama iyi bir programci (C dili ve UNIX biliyorsa) bu bilgileri kullanarak diger UNIX isletim sistemlerinde de benzeri tanimlamalari kolaylikla yapabilir. Ben bu bölümde adi geçen bazi programlari ve komutlari baska UNIX ortamlarinda derledim, denedim ve çalistirabildim. Programlari çalistirirken biraz kod üzerinde degisiklik yapmak gerekebiliyor. Ama emek harcanmadan sonuç elde edilmez ki... INTERNET IÇIN KENDI AGINIZI KURMAK Önce bilgisayarinizda kullanacaginiz araçlara ve "firewall" yazilimina ihtiyaciniz var. Bu araçlar ya aldiginiz bilgisayarin isletim sistemi ile gelmistir, ya da siz bunlari INTERNET üzerinden saglamissinizdir. Benim gördügün kadari ile Türkiye'deki en iyi ve en son bilgi sunsite.bilkent.edu.tr sunucusunda var. Ama isterseniz ODTÜ ve EGE Üniversitesi sunucularindan da gereken yazilimi alabilirsiniz. GEREKLI AG ARAÇLARI Bu araçlar, sisteminizin Ag bilgilerini (parametrelerini) düzenlediginiz yönlendirmeyi (routing) yaptiginiz programlardir. INTERNET ADRESLERI Bugün için INTERNET adresleri 4 byte uzunlugunda bir sayidir (Bu sayinin 6 byte uzunlugunda olmasi çalismalari devam etmektedir). Bu sayiyi kolay hatirlamamiz ve söyleyebilmemiz için "noktali tamsayi kavrami" gelistirilmistir. Bu sayidaki her byte için kullanilan degeri ayri ayri aralarina nokta konarak yazilinca belirttigimiz noktali tamsayi kavrami çikar. Bu kavramda sayi sifir degilse soldaki sifirla yazilmaz ve okunmaz. INTERNET kavramlarina göre agdaki her bilgisayarin noktali tamsayilarla gösterilen bir adresi vardir ve bu adres tekildir. Bu kavrami biraz genisletip her ag donanimi için bir adres kullanmak gerekir diyebiliriz. Böylece bir bilgisayarda seri uçtan baglanti olanagi varsa bu seri uç için bir adres, iki ethernet karti varsa, her ethernet için ayri bir adres gerekir. Biz bu adreslere IP adresi adini veriyoruz. Bir yerel agda bulunan bilgisayarlarin IP adreslerinin bir bölümü (2 ayda 3 byte'lik bir bölümü) ortaktir. Ortak olan adreslere yerel ag adresi ya da "yöre" (domain) adresi diyoruz. Kalan bölümüne ise adresin bilgisayar bölümü diyoruz. O yerel agdaki ortak adres bilgisinin ilki her zaman yerel agin adresi (Network Address) olarak kabul edilir. Ag maskesi (netmask) ise o aga gelecek mesajlardan yalniz o aga ait olanlari almak için kullanilan maskeye verilen addir. Bir ag içindeki tüm bilgisayarlara mesaj göndermek için Yayim Adresi (Broadcast Address) kullanilir ve bu adres ag için tanimlanmis bilgisayar adreslerinin en büyügüdür. Örnegin : Bilgisayar Adresi Ag Maskesi Ag (Yöre) Bölümü

3 Bilgisayar Bölümü.23 Yerel Ag Adresi Yayim Adresi Bir yerel agin INTERNET için bir anlam tasiyabilmesi ancak bir ag adresi, bir yayim adresi ve en az iki bilgisayar adresi olmasi gerekir. INTERNET ortaminda ardisik en az dört adres bir ag olusturur. Bu sayi iki sayisinin katlari olarak artar (4, 8, 16, 32 v.b.) Ag maskesi ile mantiksal VE islemine sokulan bir adres sonunda bulundugu agin adresini verir. Ag içindeki tüm bilgisayarlar kendi adresleri disinda bir de yayim adresine gelen mesajlari dinlerler. Onun için yayim adresi ag içindeki en büyük IP adresi olarak tanimlanir. Bazi yönlendirme mesajlari ve uyari mesajlari yayim adresini kullanir. Böylece ag içindeki tüm bilgisayarlar bu mesaji ayni anda alabilirler. Bazen yayim adresi olarak ag adresi kullanilabilir. Aslinda yayim adresinin ne oldugu pek önemli degildir. Ag maskesi sinirlari içinde kalmak ve ag içindeki tüm bilgisayarlarda ayni tanimlanmak kosulu ile herhangi bir IP olabilir. Eskiden kalan bir kullanim biçimine göre IP adresleri aglara ve siniflara ayrilmistir. Bu siniflar ve aglar asagidaki tabloda gösterilmistir: Ag Sinifi Ag Maskesi Ag Adresi A B C Multicast Hangi tür adres kullanacaginiz aslinda sizin ne yapmak istediginize göre degisir. Bazen yapacaginiz isleme bagimli olarak yukaridaki adreslerin bir dolu karisimini kullanabilirsiniz. Bir bilgisayari mevcut bir yerel aga baglamak için gerekli olan adresler: Bilgisayar IP Adresi, Ag için IP adresi, Yayim IP adresi, Ag Maskesi Esik - Router (Gateway) adresi, Yörenin Ad Sunucu Adresi (DNS). Yeni bir ag kuruyorsaniz ve bu agi INTERNET ortamina hiç baglamayacaksaniz: Aslinda aginizi INTERNET ortamina hiç baglamayacaksaniz herhangi bir adresi seçebilirsiniz. Ama asagidaki tabloda bulunan adresleri kulanirsaniz, bu adresler INTERNET ortaminda tanimli olmadigindan, daha güvenli bir yerel ag kurmus olursunuz. Bu tabloda yer alan adresler RFC1697 belgelerinde belirtilmistir. ÖZEL AGLAR IÇIN AYRILMIS ADRESLER Ag Sinifi Ag Maskesi Ag Adresi 3

4 A B C Önce aginizin büyüklügünü belirlemek daha sonra bu ag için hangi adres siniflarini kullanacaginizi seçmek sizin ilk tasarim isiniz olacaktir. AG BILGISI VE KOMUTLARI NEREYE KONULMALI (TANIMLAMA) Tüm UNIX ortamlarinda kernel yüklendikten sonra ilk olarak 'init' programi çalisir. Bu program islemleri nasil yapacagini /etc/inittab kütügündeki bilgilerden ögrenir. Genelde inittab kütügünde asagidaki gibi bir satir bulunur : si::sysinit:/etc/init.d/boot Bu satir isletim sisteminin bellege yüklenmesi, ilk anda çalisacak programlarin belirlenmesi için kullanilir. Bu bir "shell" yazilimidir. Bu kütük MS-DOS ortamindaki AUTOEXEC.BAT gibidir. Ayni mantikla yazilmis baska "shell" yazilimlari da vardir. Bunlardan bazilari agi tanimlamak için kullanilir. Asagidaki tablo çesitli Linux dagiticilarinin kullandigi "shell" yazilimlarinin yerlerini gösteren bir örnektir. Diger UNIX sistemleri için de ayni bilgiler benzer yollarda bulunmaktadir. Distrib. Debian Interface Config/Routing Server Initialisation /etc/init.d/network Slackware /etc/rc.d/rc.inet1 RedHat /etc/init.d/netbase /etc/init.d/netstd_init /etc/init.d/netstd_nfs /etc/init.d/netstd_misc /etc/rc.d/rc.inet2 /etc/sysconfig/network- /etc/rc.d/init.d/network scripts/ifup- Pek çok UNIX dagiticisi bu tür "shell" yazilimlarini ayarlamak için hazir programlarin dagitimini yapmislardir. Kullanici yalniz bu programlari çalistirarak "shell" yazilimlarinin içine girmeden ag ayarlamalarini yapabilir. KENDI AG ARAYÜZLERINIZI YARATMA Pekçok UNIX ortaminda ag donanimlarina iliskin çevre birimi tanimi /dev yolu altinda yer alir (Linux hariç). Linux ortaminda dinamik olarak ag arayüzü çevre birimi yaratilir, ayrica /dev altinda tanim gerekmez. Çogunlukla çevre birimi tanimi isletim sistemindeki donanim arayüzü tarafindan otomatik olarak yaratildigindan ve donanima baglanmis oldugundan ayrica bir islem yapmak gerekmez. Tabi ilk islemde bu donanim arayüzü kernel (çekirdek) yazilima eklenmis olmali ve arayüz çalisir durumda bulunmalidir. Bazi kosullarda (slip ya da ppp için geçerlidir) ag çevre birimleri bir kullanici programi tarafindan olusturulur. Bir dizi çevre birimi numaralamasi yapilir ancak bu çevre birimleri sistem baslarken otomatik olarak üretilemez. Bunun en büyük nedeni, sistem 4

5 çalisirken, slip ve ppp çevre birimlerinin sayisinin kullanici sayisina göre degisiklik göstermesidir. BIR AG ARAYÜZÜNÜ HAZIRLAMA Burada söylemek istedigimiz, donanima ve diger parametrelere göre ag bilgilerini sisteme tanitma islemidir. Bu islem için en çok kullanilan komut ifconfig (interface configure) komutudur. Çogu zaman asagidakine benzer bir komut kullanilir : # ifconfig eth netmask up Burada bir ethernet arayüzü adresi ve ag maskesi ile sisteme tanitilmistir. Ve bu arayüz aktif olarak çalismaya baslayacaktir. Bu örnekte ag adresi ve yayim adresi kullanilmamistir. Ancak programlar ve çekirdek kod IP adresinin tipinden belirtilmeyen adres yerine en uygun adresi tanimlar. Bu örnekte ag adresi (C sinifi adres olarak) biçiminde, yayim adresi ise biçiminde belirlenir. ifconfig komutunun bir dolu parametresi vardir. Her UNIX ortaminda baska parametreler, kullanilan donanima ve arayüze göre degisik islevler yapabilir. Bu nedenle her UNIX ortaminda bu komutun dökümani incelenmelidir. Biz burada en çok kullanilan parametreleri anlatmaya çalisacagiz : * up Bu seçenek bir arayüzü çalisir duruma getirir. * down Bu seçenek bir arayüzün çalismasini durdurur. * -arp Bu seçenek adres çözümleme protokolunun kullanilmasini ya da kullanilmamasini saglar. * -allmulti Bu seçenek gelen paketlerin çevre birimi tarafindan algilanip algilanmamasini sagladigi için önemlidir. Aslinda bir çevre birimi tanimlanan adres disindaki paketleri algilamaz. Ancak tcpdump ve snooper tipi programlar için tüm paketlerin algilanmasi gerekir. * -mtu N Bu seçenek bu çevre birimi için Metrik Birim tanimlamaya yarar. (Metrik Birim IP paketlerinin boyu ile ilgili bir parametredir). * netmask addr Bu seçenek ag için maske tanimlamakta kullanilir. * irq addr Bu parametre bazi ag donanimlari için geçerlidir ve donanimin IRQ adresini belirlemek için kullanilir. * -broadcast addr Bu parametre yayim adresini tanimlamak için kullanilir. * -pointopoint addr Uç uca baglanmis bilgisayarlarda diger uçtaki bilgisayarin adresini tanimlamak için kullanilir (slip ya da ppp baglantilar için önemli olabilir). * hw <type> <addr> 5

6 Bazi ag donanimlarinin donanim adreslerini tanimlamak için kullanilir. Bir ifconfig komutunu her tür ag arayüzü tanimlamak için kullanabilirsiniz. Bazi programlar (pppd, dip gibi) kendi ag arayüzlerini otomatik olarak tanimlayabildiklerinden ayrica ifconfig komutu kullanmak gerekmez. AD ÇÖZÜCÜSÜNÜ TANIMLAMA UNIX ortaminda ad çözücü noktali tamsayi tanima göre hazirlanmis IP adresleri yerine kullanilan bilgisayar adlarini (bodrum.yore.com.tr gibi) bilgisayarlarin anladigi IP adreslerine çevirme islemini yapan programlardir. BILGISAYAR ADI NEDIR? Bu dökümani okumak için bu sayfaya baglandiginiza göre bilgisayar adlarina aliskin olmalisiniz. Ancak arkasindaki mantik iliskisini bilmeyebilirsiniz. Bu isimler nasil üretilir ve nasil IP adresi haline dönüstürülür bilmiyor olabilirsiniz. Burada bilgisayar adlarinin nasil bir mantiga göre hazirlanmis oldugunu anlatmaya çalisacagiz. Internet yöre adlari bir sinif ya da bir aileye verilen addir. Bir yöre kendi içinde alt yörelere bölünebilir. En üst düzey yöre adi alt yörelere bölünmemis olan addir. Türkiye için en üst düzey yöre adlari: COM: Ticari Kurumlar EDU: Egitim Kurumlari GOV: Devlet Kuruluslari MIL: Askeri Kuruluslar ORG: Diger Organizasyonlar Ülke Kodu: Iki hane ülke kodu, o ülkeyi belirtir. Türkiye için "tr" tanimlanmistir. Bu üst düzey yörelerin alt yöreleri vardir. Ülke adina göre düzenlenen yöre adlari yukarida siralanan alt yörelere bölünür. Ülke kodu olmayan üst düzey yöre adlari ABD kuruluslarini belirtir. Üst düzey siniflamadan sonra gelen yöre adi genelde kurulusun kendi adidir. Bu tanimin altindaki yöre adi ayrimlari kuruluslarin bölümlerine göre düzenlenebilir. En soldaki ad o bilgisayarin tekil adidir. Bu ad genelde "hostname" olarak adlandirilir. Bilgisayar adinin sagindaki yöre adinin tamami ise açikça tanimlanmis yöre adi olarak geçer (Fully Qualified Domain Name). Bu sayfalarin bulundugu bilgisayarin adini açikça yazinca "matbilg.itu.edu.tr" oldugunu görürsünüz. Burada bilgisayarin adi "matbilg". Açik yöre adi "itu.edu.tr" olarak belirtilmistir. "itu" kurumun adi, "edu.tr" ise Türkiye'de faaliyet gösteren bir egitim kurumu oldugunu belirtir. NE TÜR BILGIYE GEREKSINIM VARDIR? Bilmeniz gerekenen önemli özellik, bilgisayarinizin baglandigi yöre adinin açik olarak ne oldugudur. Adres çevirim yazilimi IP adresini yöre adi sunucusundan (Domain Name Server) alir. Eger varsa yerel ad sunucunun IP adresinin bilmeniz gerekir. Böyle bir adres yoksa en yakin ad sunucunun IP adresini bilmelisiniz. Türkiye için en yakin ad sunucu adresini bulamadiysaniz ODTU ve TURKNET tarafindan tanimlanmis ad sunucularini yazabilirsiniz. Ancak bu adresleri kullandiginizda ilk baglantilariniz çok yavas olacaktir. Kendi yörenizdeki ad sunucunun IP adresini kullanmaniz en dogrusudur. Üç degisik kütükte düzeltme yapmaniz gerekir. Bunlar sirasi ile: /etc/resolv.conf 6

7 Ad çözücü kodlama için en önemli kütüktür. Yapisi oldukça basittir. Her satirinda bir anahtar kelime olan basit bir metin kütügüdür. En çok kullanilan anahtar kelimeler: domain: Bu komut yerel yöre adini belirtir. search: Bu komut bilgisayar adina eklenerek adres çözümlemesi yapilacak yöre adlarini belirtir. nameserver: Açik adlara iliskin IP adreslerinin çözümünde kullanilacak ad sunucularin IP adreslerinin tanimlandigi satirdir. Örnek bir resolv.conf asagidaki satirlardan olusur: domain yerel.yore.com.tr search yore.com.tr yerel.yore.com.tr nameserver nameserver Bu örnekte yöre adi verilmemis bilgisayar adlarinin sonuna yöre adi eklenecegi belirtilmistir. Ayrica iki ad sunucu belirtilmistir. Ad sunucular, bilgisayar adinin çözümlenmesinde kullanilir. /etc/host.conf Bu kütük, ad çözücü kodlamanin ad çözüm biçimini tanimlamaya yarayan bilgilerden olusur. Pekçok kosul için asagidaki satirlar sorunlarinizi çözümler: order hosts,bind multi on Bu tanim ad çözümleyicisine bir adi çözümlerken önce /etc/hosts adli kütüge bakmasini söyle. Buradan bilgi alinamazsa ad sunucuya baglanilir. Bir bilgisayar adi için bu kütükte bulunan tüm geçerli IP numaralarinin alinmasini saglar. /etc/hosts Bu kütüge yerel bilgisayarin adini ve IP numarasini yazariz. Eger bir bilgisayarin adini buraya yazdiysaniz IP adresini almak için ad sunucuya sorgulama yapmaya gerek olmaz. Bunun en kötü yani bu kütügün her zaman güncel tutulmasini saglamak gerektigidir. Iyi düzenlenmis bir yerel agda bu kütükte yalniz: # /etc/hosts localhost loopback this.host.name satirlari bulunmalidir. Ilk satirda belirtildigi gibi bir satira birden çok bilgisayar adi yazabilirsiniz. Loopback arayüzünü tanimlama: Kendi bilgisayariniza baglanti yapabilmeniz için gereken arayüz tanimina "loopback" tanim denir. Kendi bilgisayarinizda kendinize baglanti yapmak istediginizde (program denemeleri gibi) yerel agdaki baska bilgisayarlari etkilemeden çalismaniz saglanir. Tanim olarak bu adres olarak belirtilmistir. Diger bir deyimle hangi bilgisayarda olursaniz olun için telnet baglantisi kurmak istediginizde kendi bilgisayariniza baglanti kurarsiniz. "loopback" arayüzünü tanimlamak için asagidaki komutlari kullanmak yeterlidir : # ifconfig lo

8 # route add -host lo YÖNLENDIRME (ROUTE KOMUTU) Yönlendirme çok genis bir konudur. Bu konuda sayfalarla yazi yazilabilir. Bir çogunuzun basit yönlendirme komutlarina gereksinimi vardir. Bir kisminizin hiçbir yönlerdirmeye gereksinimi yoktur. Biz burada oldukça basit yönlendirme gereksinimlerini ele alacagiz. IP yönlendirmesi nedir? IP yönlendirmesi bir bilgisayarin IP datagram mesajlarini çoklu bir agda nereye yönlendirmesi gerektigini belirleme islemi olarak tanimlanabilir. Bu tanimi bir örnekle anlatmaya çalisalim. Bir isyerindeki bir Router (Yönlendirici) düsünelim. Bu alete birden çok yerel ag bagli olsun. Bu alet PPP ile INTERNET ortamina baglansin, bir baska PPP baglanti ile uzakta bir yerlesime baglantisi olsun. Bu alet baglantilardan birinden bir datagram aldiginda, yapacagi islem bu mesaji hangi baglantiya yönlendirecegini bulmasidir. INTERNET bilgisayarlarinin üç degisik baglantisi bulunur. Biri yukarida belirttigimiz "loopback" baglanti, ikincisi bagli oldugu yerel ag, sonuncusu ise PPP ya da SLIP ile baglandigi INTERNET ortami. Bu durumda yönlendirme nasil yapilir? Her bilgisayar kendi içinde yönlendirme tablolari tutar. En basit kosulu ile bu tabloda üç alan bulunur. Ilki gidecegi adres, ikincisi arayüzün adi, sonuncusu ise datagrami baska bilgisayarlara iletecek olan bilgisayarin IP adresidir. Bu tabloyu görmek için kullanilacak komut: # netstat -rn olabilir. Yönlendirme islemi oldukça basittir. Bir datagram alindiginda gidecegi adres incelenir. Yönlendirme tablosunda bu adrese en uygun olan satir seçilir ve datagram burada belirtilen adrese, yine burada belirtilen arayüz üzerinden yönlendirilir. Eger esik (gateway) adresi tanimli ise datagram bu adresin bulundugu arayüze iletilir. Eger esik adresi yoksa iletilen arayüzde gidecegi adres var oldugu kabul edilir. Bu tabloda degisiklik yapmak, kernel bilgilerine degisikligi islemek için özel bir komut kullanilir. Bu komuta "route" adi verilir. Basit bir örnek. Ethernet yerel aginiz olsun. Ve bu agda C sinifi ag adresi olarak tanimlanmis olsun. Sizin kullaniminiz için tanimlanan IP adresi olarak verilmis olsun ve adresli router INTERNET'e baglanti ucunuz olarak size verilmis olsun. Yapacaginiz islemler : Önce ethernet arayüzünü tanimlamaniz gerekir: # ifconfig eth netmask up Yönlendirme tablosuna eklemeniz gereken bilgi ise * adresi ile baslayan tüm datagram bilgilerinin ethernet arayüzüne yönlendirilmesi gerektigidir. Bunun için asagidaki komutu kullanmaniz gerekir: # route add -net netmask eth0 Burada "-net" seçenegini "route" komutu ile kullanmak gerekir. Burada ag yönlendirmesi yapildigi belirtilir. Diger seçenek ise "host" yönlendirmesi olup yalniz bir IP adresine yönlendirme yaparken kullanilir. 8

9 Bu yönlendirme sizinle ayni agi paylasan tüm bilgisayarlarla baglanti kurmanizi saglar. Ancak sizin ethernet aginizda olmayan diger bilgisayarlarla baglanti için bu komut yetersiz kalir. Her tür bilgisayar agi için bir yönlendirme komutunu tabloya eklemek çok zor olacagindan bu islem için bir kaçamak yöntem kullanilir. Buna "default" yönlendirme adi verilir. Bir adres için en zayif uyum "default" yönlendirmede bulunur. Ancak bir adres için daha baska bir tanim daha uygun ise yönlendirme o adrese yapilir. "default" yönlendirme kisaca baska seçenek yoksa buraya yönlendirilecek anlamini tasir. # route add default gw eth0 "gw" seçenegi route komutuna bir sonraki IP adresi bu satira uygun datagram bilgilerinin gönderilecegi adrestir bilgisini tanitir. # ifconfig eth netmask up # route add -net netmask eth0 # route add default gw eth0 olur. Eger kendi bilgisayarinizdaki ag ile ilgili "rc" kütüklerine bakacak olursaniz en az biri yukaridaki tanima uygun bir yapidadir. Bu örnek çok genel bir yönlendirme kuralidir. Simdi daha karmasik bir yönlendirme islemine bakalim. Simdi Router birimininde yönlendirme yaptigimizi varsayalim. Router için bir PPP baglantisi ve üç ethernet agina baglanti olsun. Bu durumda bizim Router tanimi asagidaki gibi birsey olur: # route add netmask eth0 # route add netmask eth1 # route add netmask eth2 # route add default ppp0 Bu aglarda yer alan is istasyonlari yukarida belirtilen en basit yönlendirme tablolarini kullanabilir. Burada mesajlari ethernet aglarina dagitmak Router biriminin görevidir. "default" parametresinde "gw" tanimi bulunmamasi çok dogaldir. Çünkü SLIP ve PPP tipi seri uç baglantilarinda bu baglantinin her iki ucunda da bir tane bilgisayar oldugundan, hattin öteki uçundaki bilgisayari tanimlamak gerekmez. "ethernet", "tokenring" ve "arcnet" gibi diger aglardaki tanimlarda "gw" belirtmek zorunludur. Çünkü ag içinde birden çok bilgisayar vardir. Mesajin hangisine yönlendirilecegi bilinmelidir. O HALDE ROUTE PROGRAMININ GÖREVI NEDIR? Yukarida anlatilan aglara ve route komutuna iliskin örnekler eger gönderilecek adrese bir çikis varsa çok uygun bir yöntemdir. Elle yapilan yönlendirme (static routing) islemi yönlendirme yapan bilgisayarda sorun oldugunda datagram mesajlarinin dogru yere gitmesi için yeniden bir dizi komut kullanmayi zorunlu kilar. Dogal olarak bu islem oldukça yavas ve pratik olmayan bir yöntemdir. Hattin düsmesi, bilgisayarlarin bozulmasi gibi olasiliklarda dinamik yönlendirme protokollari kullanilmalidir. En çok kullanilan dinamik yöntendirme protokollari RIP (Routing Information Protocol) ve OSPF (Open Shortest Path First Protocol) protokollaridir. RIP küçük ölçekli aglar için çok kullanislidir. OSPF ise daha büyük ve karmasik aglar için yeni ve kullanisli yöntemdir. 9

10 Bu protokollarin kullanildigi programlar 'routed' ve 'gated' programlaridir. 'routed' RIP için, 'gated' ise RIP ve OSPF için kullanilir. Dinamik yönlendirme islemlerine uygun bir örnek verelim: Üç tane Router birimi A, B, C oldugunu düsünelim. Her birine C sinifi bir ethernet agi baglanmistir (ag maskesi ). Ayni zamanda her Router diger Router birimlerine PPP ile baglanmistir. Bu ag PPP baglantilarla bir üçgen gibi çalisir. Router A üzerindeki yönlendirme tablosu asagidakine benzer : # route add -net netmask eth0 # route add -net netmask ppp0 # route add -net netmask ppp1 Bu yönlendirme tablosu A ile B arasindaki baglanti kopmadigi sürece düzgün çalisir. Ancak bu baglanti koptugunda A ethernet agindaki bilgisayarlar B ethernet agindaki bilgisayarlarla bu yönlendirme tablosu yüzünden konusamazlar. Ancak her iki ethernet agi da C ethernet agi ile hala konusabilmektedir. Eger A, C ile konusabiliyorsa, C de B ile konusabiliyorsa neden A ile B konusamasin ki. A datagramlari C üzerinden B'ye gönderirse konusabilirler. Yani dinamik olarak yönlendirme tablosu degisirse konusabilirler. RIP protokolu bu tür sorunlari dinamik yönlendirme ile çözmek için tasarlanmistir. Her Router kendi üzerinde çalisan bir "deamon" programla kendi yönlendirme tablolarini duruma göre degistirebilir ve bunu diger Router birimlerine iletebilir. Bu tür aglari düzenlemek için asagidaki komutlari kullanmak yeterlidir (Burada Router A için gereken komut verilmistir). # route add -net netmask eth0 # /usr/sbin/routed "routed" programi tüm çalisan ag uçlarini otomatik olarak bulur ve buna göre kendi yönlendirme tablolarini düzenler. Burada anlatilan dinamik yönlendirme isleminin en kisa ve kullanilabilir açiklamasidir. Dinamik yönlendirme ile ilgili önemli noktalar: 1. Sizin yapmaniz gereken yalniz dinamik yönlerdirme protokolunu kullanan programi çalistirmaktir. 2. Aginizdaki degisiklikleri yönlendirme tablolarina otomatik olarak yansitir. 3. RIP protokolu küçük ve orta büyüklükteki aglar için uygun bir çözümdür. AG SUNUCULARINI VE SERVISLERI TANIMLAMA Ag sunuculari ve servisleri kisaca ag içindeki baska bilgisayarlarin bu sunucu hizmetlerini kullanmasi olarak adlandirilabilir. Uzak kullanici sunucu bilgisayara bir ag baglantisi kurar. Servis sunucu program "port"tan gelen mesaji kabul eder ve mesaja iliskin programi çalistirir. Ag programlari iki biçimde çalisir: Yalniz Basina (Standalone) Bu durumda program ag portunu dinler, baglanti geldiginde baglantiyi kurar ve port üzerinden servisi vermeye baslar. Program bellekte sürekli çalisir ve portu her zaman dinler. inetd sunucusu tarafindan çalistirilarak "inetd" özel bir ag programi olup tanimlanan portlarin tümünü dinler. Baglanti istegi oldugunda bu baglanti için çalistirmasi gereken programi bellege yükler ve 10

11 çalistirarak servisi sunar. Bu islem için gereken tanitim kütügü asagidaki paragraflarda anlatilmistir. Burada düzenleme yapmamamiz gereken iki önemli kütük vardir. Bunlardan biri /etc/services digeri ise /etc/inetd.conf kütükleridir. Birincisinde port numaralarina servis adlari atanir (21 portu için ftp atamak gibi). Ikincisinde inetd programi bir portu dinlerken bu porta gelen baglanti mesajinda hangi programi nasil çalistiracagini belirtmek içindir. /etc/services /etc/services kütügü insanlarin anlayacagi port adlari ile bilgisayarin anladigi port numarasi arasindaki bagi tanimlayan bir veri tabanidir. Yapisi oldukça basittir. Her satir bosluklarla ayrilmis üç ana bilgiden olusur. Bu bilgi alanlari kisaca : adi port/protokol esanlamli_ad # açiklama olarak tanimlanir. Adi Bir kelimelik port adi. Bu servisin adini belirtir. port/protokol Bu alan iki parçaya ayrilir. port port numarasi, adlandirilan servisin numarasidir. Pek çok ortak servis numarasi RFC dokümaninda anlatilmistir. protokol Bu parça ya "tcp" ya da "udp" olarak tanimlanir. Bilinmesi gereken önemli bir özellik 18/tcp port tanimi ile 18/udp port tanimi tümüyle birbirinden ayri kavramlar oldugudur. Neden ayni port numarasi kullanildigi ise kisaca söyle tanimlanabilir: Bu servis hem "tcp" hem de "udp" için geçerlidir. esanlamli_ad (aliases) Bu servis için kullanilabilecek diger adlar "#" isaretinden sonra yazilan tüm bilgi açiklama olarak kabul edilir. /etc/inetd.conf Bu kütük inetd programi için islem tanimlama kütügüdür. Islevi inetd programina bir hizmet için baglanti istegi geldiginde ne yapmasi gerektigini belirtir. Burada ag programlarinin hangilerinin hangi hizmetler için çalisacagi ve nasil çalisacagi söylenir. inetd programi buradaki tanima göre programi bellege yükler. Yapisi oldukça basittir. Her satiri bir hizmet için tanimlanmis metin kütügüdür. Bir satirdaki '#' isaretinden sonrasi açiklama kabul edilir. Her satirda yedi bilgi alani vardir. Bilgi alanlari bosluklarla ayrilmistir. hizmet socket_tipi protokol degerler kullanici program_yolu program_parametreleri Hizmet kullandiginiz bilgisayar için /etc/services kütügündeki hizmet adlarindan bir tanesidir. socket_tipi Gerçekli degerler "stream", "dgram" "raw", "rdm" ya da "seqpacket" olabilir. Bu degerler programin kabul ettigi mesaj türüne göre tanimlanir. (Ayrintili bilgi için socket_tipi konusuna bakin). protokol 11

12 Burada tanimlanan protokol tipik olaak "tcp" ya da "udp" olur. Bu bilgi /etc/services kütügü ile uyumlu olmalidir. Sun RPC (Remote Procedure Call) tabanli programlarda rpc/tcp or rpc/udp kullanilir. degerler Bu bilginin gerçekte alabilecegi deger iki tanedir. Ya "inetd" program isi bitince socket'i bosaltacagi için hizmeti dinlemeye devam eder. Ayni socket'ten gelen yeni baglanti isteklerini kabul edip yeni program baslatabilir ("nowait"), ya da inetd bekler ve baslattigi program yeni baglanti isteklerini kendi çözümler ("wait"). Genelde tüm tcp programlar için bu eger "nowait" olamali, upd programlar için "wait" olmalidir. Yapilari geregi bu programlar ancak belirtilen biçimde dogru çalisabilirler. kullanici Bu alan program basladiginda /etc/passwd altinda tanimli hangi kullanici adina baslatildigini belirtmek için tanimlanir. Güvenlik nedeniyle pekçok ag programinin kullanicisini "nobody" yapmak gerekebilir. program_yolu Bu bilgi çalisacak programin tüm yolunu gösterir. program_parametreleri Bu bilgi alani zorunlu degildir. Baslatilan programa geçirilecek parametrik bilgi bu alana yazilabilir. AGLAR IÇIN GEREKLI DIGER ÖNEMLI TANIM KÜTÜKLERI Çesitli UNIX ortamlarinda bulabileceginiz ag tanimlarina iliskin kütüklerin içerigi hakkinda kisa açiklama burada anlatilmistir. Belki bu kütükleri hiç degistirmeniz gerekmez. Ama gerektiginde yapilarini bilmenizde yarar vardir. /etc/protocols /etc/protocols adi kütük kullanilan protokol adlari ile numaralarinin gösterildigi bir tablo biçimindedir. Protokollari adlari ile kullanan programlarda (tcpdump gibi) ilgili hizmeti adi ile yazmak gerektiginde kullanilir. Genel yapisi: Protokol_adi numarasi esanlamli_adi Örnek bir /etc/protocols kütügü: # /etc/protocols: # $Id: protocols,v /02/24 01:09:41 imurdock Exp $ # # Internet (IP) protocols # # 5.1 (Berkeley) 4/17/89 # # Updated for NetBSD based on RFC 1340, Assigned Numbers (July 1992). ip 0 IP # internet protocol, pseudo protocol number icmp 1 ICMP # internet control message protocol igmp 2 IGMP # Internet Group Management ggp 3 GGP # gateway-gateway protocol ipencap 4 IP-ENCAP # IP encapsulated in IP (officially ``IP'') st 5 ST # ST datagram mode tcp 6 TCP # transmission control protocol egp 8 EGP # exterior gateway protocol pup 12 PUP # PARC universal packet protocol udp 17 UDP # user datagram protocol hmp 20 HMP # host monitoring protocol xns-idp 22 XNS-IDP # Xerox NS IDP 12

13 rdp 27 RDP # "reliable datagram" protocol iso-tp4 29 ISO-TP4 # ISO Transport Protocol class 4 xtp 36 XTP # Xpress Tranfer Protocol ddp 37 DDP # Datagram Delivery Protocol idpr-cmtp 39 IDPR-CMTP # IDPR Control Message Transport rspf 73 RSPF # Radio Shortest Path First. vmtp 81 VMTP # Versatile Message Transport ospf 89 OSPFIGP # Open Shortest Path First IGP ipip 94 IPIP # Yet Another IP encapsulation encap 98 ENCAP # Yet Another IP encapsulation /etc/networks /etc/networks kütügü islevsel olarak /etc/hosts adli kütük gibi çalisir. Ag adlari ve numaralari ile ilgili basit bir veri tabani olarak kullanilir. Ad sunucu kullanilmadigi durumlarda önemli olabilir. Bu kütügün her satirinda iki bilgi alani vardir: # ag_adi ag_adresi Bu konuda bir örnek söyle tanimlanabilir: loopnet localnet amprnet Eger "route" komutu gibi komutlar kullaniyorsaniz ve bu komutta yer alan ag bilgisi /etc/networks kütügünde varsa, "route" komutu ag numarasi yerine ag adini görüntüler. KABLOLAR VE KABLOLAMA Kablo yapabilenler ve lehimlemeyi bilenler için size yardimci olabilecek bazi kablo bilgileri burada anlatilmistir. NULL Modem (Modemsiz) Seri uç Kablosu Tüm NULL modem kablolari benzer degildir. Pekçok NULL modem kablosu yalniz bilgisayarinizi kandirmakla kalmaz, tüm sinyallerin var oldugunu kabul ederek "Transmit" ve "Receive" uçlarini ters çevirir. Bunda bir sakinca yoktur. Ama o zaman yazilim akis kontrollu olan XON/XOFF protokolu kullanmaniz gerekir. Bu protokol donanim akis protokoluna göre çok daha yavas çalisir. Asagidaki kablo iki bilgisayar arasindaki en uygun ve olasi sinyal alis verisini saglayan RTS/CTS kontrolunu kullanmaniza olanak veren bir örnektir. Pin Adi Pin Pin Tx Data Rx Data RTS CTS Ground DTR 20 -\ DSR 6 -/ RLSD/DCD /- 13

14 \- 6 Paralel uç kablosu (PLIP kablosu) Iki makine arasinda PLIP protokolu kullanmak isterseniz asagidaki kablo ne tür paralel uç baglantiniz olursa olsun çalisir. Pin Adi pin pin STROBE 1* D0->ERROR D1->SLCT D2->PAPOUT D3->ACK D4->BUSY D5 7* D6 8* D7 9* ACK->D BUSY->D PAPOUT->D SLCT->D FEED 14* ERROR->D INIT 16* SLCTIN 17* GROUND Notlar : -- '*' ile isaretlenmis uçlari sakin lehimlemeyin, bos kalsin. -- Diger topraklar 18, 19, 20, 21, 22, 23 ve 24 nolu pin'lerdir. -- Eger kullandiginiz kablonun metalik koruyucu kafesi varsa bu kafes kablonun yalniz bir ucundan DB-25 sasesine lehimlenmelidir. Uyari: Yalnis lehimlenmis bir kablo paralel uçunuzu yakip kartinizi bozabilir. Kabloyu takmadan birkaç kez kontrol edin lütfen. 10base2 (thin coax) Ethernet Kablolamasi 10base2, 52 ohm'luk 5mm çapinda ince coaxial kablodur ve ethernet aglarini kablolamak için kullanilir. Bilgisayarlari 10base2 ile baglarken dikkate alinmasi gereken bazi önemli noktalar vardir. Kablonun her iki ucunda terminatör (sonlandirici) bulunmalidir. Bir sonlandirici 52 ohmluk resistans'dir. Böylece kablonun sonuna ulasan mesaj sonlandirici tarafindan emilir ve kablo boyunca yasima yapmaz. Bilgisayarlari kabloya yerlestirmek için "T" tipi konnektör gereklidir. (Örnek kablo için çizim-2'ye bakin). Burada kullanilan "T" konnektör dogrudan ethernet kartina takilir (arada uzatma kablosu kullanilmaz). 14

15 Twisted Pair Ethernet Kablosu Eger yalniz twisted pair ethernet kartlariniz varsa, onlari aga baglamak için bir hub kullanmaniz gerekmez. Iki karti birbirlerine dogrudan baglayabilirsiniz. SÖZLÜK Bu belgede kullanilan terimlere iliski küçük bir sözlük. ARP Adres çözümleme Protokolu (Address Resolution Protocol) için bir kisaltmadir. Bu yöntem donanim adresi ile ag adresinin birbirine nasil bagdastirildigini gösterir. ATM (Asynchronous Transfer Mode) Asynchronous Transfer Mode için bir kisaltmadir. Bir ATM aginda mesajlar degismez boydaki paketlere dönüstürülerek bir noktadan digerine aktarilir. ATM devre anahtarlamali paket agi teknolojidir. client Kullanicinin bulundugu yerdeki bilgisayar ya da yazilim parçasinin adidir. Bu program ya da bilgisayar sunucudan hizmet alir. SLIP ve PPP gibi iki uç arasindaki baglantilarda çagirilan tarafa verilen addir. datagram Bir datagram veri ve adresleri içeren baslik bilgisi ile bir paketin tümüne verilen addir. IP aginin temel ögesidir. Buna yalnizca "paket" adi da verilebilir. DLCI (Data Link Connection Identifier) Frame Relay baglantida iki uç arasindaki sanal baglantiyi tanimlar. DLCI Frame Relay sunucusu tarafindan atanir. Frame Relay Bir ag teknolojisi olarak üzerinden geçen trafik yüküne uyumlu bir yapisi vardir. Ag maliyetleri agi paylasan müsteriler tarafindan azaltilablir. Hardware address Bilgisayari fiziksel ag içinde (media access layer) tekil olarak adlandirmaya yarayan bir sayidir. Ethernet adresi, AX.25 adresi örnek olarak kullanilabilir. ISDN (Integrated Services Dedicated Network). Bu Inegrated Services Dedicated Network sözlerinin kisaltmasi olan bir deyimdir. Ses ve veri iletisimi için Iletisim kurumu tarafindan sunulan bir alt yapidir. Teknik olarak ISDN, devre anahtarlamali veri agidir. ISP Bu INTERNET Servis Sunucusu için kullanilan bir kisaltmadir. ISP kurum ve insanlari INTERNET ortamina baglama görevini üstlenir. IP address (IP adresi) Bu sayi bir TCP/IP bilgisayaraini ag içinde tekil olarak tanimlanmsinda kullanilan bir degerdir. 4 byte uzunlugundaki adres 'noktali sayisal gösterim' ile yazilir. Bu gösterim biçiminde her byte 0 ile 255 arasindaki ondalik sayilarla yazilir ve aralarinda nokta bulunur. MSS (Maximum Segment Size - En büyük parça boyu) Bir islemde gönderilebilecek en büyük veri boyuna verilen addir. Yerel ortamda mesajlarin parçalanmasini istemiyorsaniz MMS ile MTU-IP degerleri esit olmalidir. MTU (Maximum Transmission Unit - En büyük gönderme birimi) IP arayüzü tarafindan parçalanmadan tasinabilecek en büyük datagram boyunu 15

16 tanimlayan bir parametredir. Bu datagram gidecegi yere ulasincaya kadar geçecegi yollarda degisik MTU parametre degerleri yüzünden parçalanabilir, ama tanimlandigi ag arayüzünde parçalanmaz. Bu deger parçalanmadan tasinmasini istediginiz en büyük datagram boyundan büyük olmalidir. ethernet arayüzü için 1500, SLIP arayüzü için 576 byte tipik degerlerdir. route (yol, yön) "route" bir datagram mesajinin gidecegi yere ulasmasi için kullandigi yol ya da yön olarak adlandirilir. server (sunucu) Bu genelde kullanicidan uzakta bulunan bir bilgisayar ya da yazilim parçasidir. Sunucu, bir ya da daha çok istege hizmet verir. Sunucu için tipik örnekler "ftp", "NFS", "Domain Name Server". Iki uç arasindaki baglantilarda (slip ya da ppp baglantida) sunucu kendisine baglanti yapilan uç olarak adlandirilir. Baglantiyi yapana da... denir. window Mesaj alan tarafta, verilen bir zamanda, alinabilen en büyük mesaj boyuna window adi verilir. iki Bilgisayari birbirine baglamak Iki bilgisayari birbirine baglamak için ille de bir ag ortami olmasi gerekmiyor. Eger acil bir isiniz varsa ve iki bilgisayar arasinda dosya transferi yapmaniz gerekiyorsa paralel kablo, USB ve modem kullanarak da bu isi basarabilirsiniz. Öncelikle, bu yazimizda kullanilacak olan yöntemlerin "ag" kavrami ile örtüsmedigini belirteyim. Yani ag ortaminin getirdigi "ortak çalisma", "kaynak paylasimi" gibi güzellikleri bu alternatif baglanma yöntemlerinde kullanamiyorsunuz. Bu basit yöntemler genelde iki bilgisayar arasinda dosya aktarimini mümkün kilmak ve disket ile gönderilemeyecek kadar büyük olan dosyalari iki bilgisayar arasinda hizli tarafindan aktarmak üzerine egiliyor. Bu konuda üç alternatifiniz bulunuyor. Bu alternatifler söyle: -- Iki bilgisayar arasinda paralel kablo ile baglanti kurmak (ki buna literatürde "laplink kablosu" adi veriliyor) -- Iki bilgisayarda da USB portu bulunuyorsa özel bir USB kablosu ile bilgi aktarmak -- Iki bilgisayarda da modem bulunuyorsa telefon hatti üzerinden baglanti kurmak Burada, konuyu bilenler "ayni is seri kablo ile de yapiliyor" diyeceklerdir. Bu yazida seri kablo yönteminden bahsetmek istemiyorum. Çünkü bu yöntem yavastir, Windows 98 dogru dürüst desteklemez, ayni paraya paralel kablo almak ve kullanmak daha akillicadir, ki paralel kablonun veri transfer hizinin da pek parlak olmadigi asikar laf aramizda. Bu tür alternatif hizli baglantilarda öncelikle bir bilgisayar alici digeri de sunucu konumunda oluyorlar. Ve ister paralel port baglantisi, ister modem baglantisi ister USB kablosu olsun, iki bilgisayarda da birer özel programin yüklü olmasi gerekiyor. Iki bilgisayarda da ayni programin olmasi gerekli. Bu programlar yükleniyor, aradaki baglanti gerçeklestiriliyor ve bu programlardan biri dosyayi gönderiyor, diger de dosyayi aliyor. Windows'un dosya yöneticisi veya yeni adi ile gezgin'ine benzer bir arabirim kullaniliyor genelde. Kullanimini anlatacagimiz USB DataBridge kablosu ile yazici paylasimi ve ag özelliklerinden yararlanmak mümkün degil. Netproxy, Wingate gibi programlarla iki bilgisayari tek modemle Internet'e çikarmak da öyle. Ancak yurtdisinda, özellikle bazi Tayvan sirketlerinin TCP/IP destekli USB çözümleri (özellikle USB hub'lari) çikardigini duyduk. Bunlarla küçük bir ag ortami yaratmak mümkün olur ama, 4 Mbit'lik bir performans ile bu pek önerilen bir sey degil. Paralel Kablo ile Baglanti Denemelerimizde, performansi yüksek olmasa da üzerine Windows 98 yüklü iki bilgisayari birbirine 16

17 baglamanin en pratik yolunun paralel port kablosu kullanmak oldugu ortaya çikti. Eger Windows 98 ile birlikte gelen "DIRECT CABLE CONNECTION" programini dogru dürüst çalistirabilirseniz bu konuda sizden mutlusu yok. Çünkü aynen bir ag ortamindaki gibi iki bilgisayar arasinda klasörleri paylastirarak veri transferi gerçeklestirebiliyorsunuz. Hatta eger "host" konumundaki bilgisayarin iki tane paralel portu bulunuyorsa, yazicilari bile paylastirmak olasi. Elbette performans gerçek bir ag ortami ile karsilastirilamayacak kadar düsük, ancak yine de dosya transfer islemini basari ile gerçeklestirebiliyorsunuz. Ag ortami olmayan ancak iki bilgisayar arasinda dosya alip vermek isteyen bilgisayar kullanicilari için paralel port kablosu çok iyi bir seçenek olarak karsimizda duruyor. Simdi gelelim paralel port baglantisinin yapisina. Öncelikle iki bilgisayarin paralel portlarini birbirine kavusturacak bir "paralel kablo" gerekecek. Bu kabloya bilgisayar bakkallarinda "abi laplink kablosu var mi? Yoksa yapar misiniz?" diye aglayarak erismeniz mümkün. Bu tür kablolarin fiyati oldukça ucuz ve elinden lehim isi gelen herhangi bir orta düzey bilgisayarci size bu kabloyu gözü kapali yapacaktir. Bu arada eli havya tutan maceraperestlere bir de tavsiyemiz var, adresinden erisebileceginiz PC Magazine Online'in "dergide adi geçen dosyalar" bölümünde paralel port kablosunun baglanti semasini bulabilirsiniz. Bu semayi kullanarak kendinize bir paralel port kablosu üretebilirsiniz. Paralel port kablosunu bir sekilde elde ettikten sonra iki bilgisayari yan yana getirin, paralel portlara kabloyu takin. Artik isin donanim tarafi tamam, sira yazilim ayarlarini yaparak bilgisayarlarin isletim sistemlerinin kablo üzerinden birbirleri ile konusmalarini saglamaya geldi. Bu baglanti için Windows 98 ile birlikte gelen ancak atil kalan ve kullanilmayan Direct Cable Connection (dogrudan kablo baglantisi) sistem eklentisini kullanacagiz. Bu eklentiyi kullanmak için önce sisteme kurmalisiniz. Asagidaki adimlarda yapilanlari birbirine bagli olan iki bilgisayarda da gerçeklestirmelisiniz. Bunun için START (BASLAT) menüsünden SETTINGS (AYARLAR) * CONTROL PANEL (DENETIM MASASI) komutunu çalistirin. Ekrana gelecek olan denetim masasi penceresinde ADD/REMOVE PROGRAMS (PROGRAM EKLE/KALDIR) simgesine çift tiklayin. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun WINDOWS SETUP (WINDOWS KUR) bölümüne gelin. Buradaki listede sisteminize yüklenmis olan Windows eklentilerini göreceksiniz. Listede COMMUNICATIONS (ILETISIM) seçenegini aktif hale getirin ve DETAILS (DETAYLAR) dügmesine basin. Ekrana gelecek olan diyalog kutusu içerisinde DIRECT CABLE CONNECTION (DOGRUDAN KABLO BAGLANTISI) seçenegini aktif hale getirin. OK (TAMAM) dügmesine basin. Windows gerekli yazilimlari sisteme yükleyecektir. Bundan sonra yapacaginiz islem daha önceden yapilmamissa ag ayarlarinizi yapmak olacaktir. Bunun için yine Denetim masasi penceresinde NETWORK (AG) simgesine çift tiklayin. Ekrana gelecek olan diyalog kutusu içerisinde FILE AND PRINTER SHARING (DOSYA VE YAZICI PAYLASIMI) dügmesine basin. Açilacak olan penceredeki iki seçenegi de aktif hale getirin ve OK (TAMAM) dügmesine basin. Son olarak da kablo üzerinden iki bilgisayarin anlasmasini saglayacak olan protokolü yüklemeniz gerekiyor. Bunun için yine ag ayarlari penceresinde ADD (EKLE) dügmesine basin. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunda PROTOCOL üzerine çift tiklayin. Sol taraftaki listeden MICROSOFT üzerine tiklayin, sag taraftan da IPX/SPX seçenegini aktif hale getirin. Windows yine sisteminize bir dizi program yükleyecektir. Islem bitince iki bilgisayari da kapatip açin. Artik baglanti safhasina geçebilirsiniz. Bilgisayariniz açildiginda önce iki bilgisayarda da paylasim için masaüstünde birer klasör olusturun. Bu klasörlere ben genel olarak ORTAK adini veriyorum, siz de öyle yapabilirsiniz. ORTAK klasörünü olusturduktan sonra klasörün üzerine sag fare dügmesi ile tiklayin, ekrana gelecek olan menüden SHARING (PAYLASIM) komutunu çalistirin. Açilacak olan pencerede SHARED AS seçenegini aktif hale getirin. Alt tarafta ACCESS TYPE (ERISIM TÜRÜ) ayarini FULL (TAM) olacak sekilde ayarlayin ve OK (TAMAM) dügmesine basin. Kisa bir süre bekleyin, klasörlerin üzerine bir el simgesi gelecektir. Artik iki bilgisayar bu klasörleri kullanarak birbirleri ile bilgi alisverisinde bulunabilirler. Birbirlerine gönderecekleri dosyalar bu klasörler içerisine kaydedilecektir. Paylasim ayarlarini da böylece yaptiktan sonra artik baglantiyi gerçeklestirebiliriz. Paralel port 17

18 baglantisinda bir bilgisayar HOST (sunucu) digeri de CLIENT (istemci) durumunda çalisir. Bir bilgisayarda dogrudan kablo baglantisi programini sunucu konumunda çalistirip beklersiniz, diger bilgisayar CLIENT konumunda bu bilgisayara baglanti yapmaya çalisir. Bunun için önce HOST durumunda bekleyecek olan bilgisayarin basina geçin. START menüsünden PROGRAMS * ACCESSORIES * COMMUNICATIONS * DIRECT CABLE CONNECTION komutunu çalistirin. Burada HOST seçenegini aktif hale getirin ve NEXT dügmesine basin. Ikinci adimda PARALLEL CABLE ON LPT1 seçenegini aktif hale getirin ve NEXT dügmesine basin. Bir sonraki adimda da FINISH dügmesine bastiginizda bilgisayariniz bekleme durumuna geçecektir. Artik öbür bilgisayarin basina geçebilirsiniz. Istemci konumunda olacak yani baglantiyi yapacak olan bilgisayarda da dogrudan kablo baglantisi programini çalistirin. Burada ilk ekranda GUEST seçenegini aktif hale getirin. NEXT dügmesine basin. Bir sonraki adimda HOST bilgisayarda yaptiginiz gibi PARALLEL CABLE ON LPT1 seçenegini aktif hale getirin ve yine NEXT dügmesine basin. Bir sonraki adimda da FINISH dügmesine basin. Ekranda baglantinin kurulmakta olduguna dair bilgi veren bir diyalog kutusu ile karsilasacaksiniz. Eger her sey yolunda giderse asagidaki gibi bir diyalog kutusu ekrana gelecek. Bu ekrana eristiginizde baglantiyi basari ile saglamis oldugunuzu görecek ve huzura ereceksiniz. Bu diyalog kutusu içerisinde karsidaki bilgisayarin adini yazin (Bir bilgisayarin ag adini bilmiyorsaniz masaüstündeki AG KOMSULARI simgesine sag fare dügmesi ile tiklayarak ekrana gelecek olan diyalog kutusundan ögrenebilirsiniz). OK (TAMAM) dügmesine basin. Baglanti basari ile saglandiginda bir diyalog kutusu ile karsilasacaksiniz. Burada VIEW HOST dügmesine bastiginizda ekrana gelecek olan klasör penceresi içerisinde karsidaki bilgisayarin size paylastirmis oldugu ag kaynaklarinin listesini görebilirsiniz. Bu klasörlerin içerisine girip dosya alisverisi yapabilirsiniz artik. Yavas ancak basarili bir ag kurmus oldunuz, tebrikler... Daha önceden de degindigimiz gibi, paralel port kablosu, diger bir deyisle de laplink kablosu ile baglanti kurmak son derece ucuz bir yöntem. Herhangi bir bilgisayarcidan bu kabloyu alabilir veya yaptirabilirsiniz. Veri transfer hizi yüksek olmamakla birlikte ev içinde arkadas arasinda veri transferi söz konusu oldugunda en iyi alternatiftir. Ayrica hem defter bilgisayari olan hem de evinde PC kullananlar için isten eve evden ise dosya transferi için kullanilacak en pratik yöntemdir. USB Data Bridge ile Baglanti Yeni anakartlarin tümünde USB portu bulunuyor. Bunun anlami, hemen hemen bütün bilgisayarlarda da USB portu var demek. Bildigimiz gibi, USB kabaca klasik seri ve paralel port baglantilarina göre çok daha yüksek hizlarda veri transferini mümkün kilan bir baglanti çesidi. Piyasada USB portunu kullanarak bilgisayariniza baglayabileceginiz sayisal kamera, yazici, tarayici gibi bir dizi ürün bulunuyor. USB, kurulumunun kolay olmasi ve yüksek performansi ile ilgi çeken bir standart olarak taniniyor. USB'in veri transfer performansinin yüksek olmasi bilgisayarlar için ek donanim üreten ve bu pazarda oldukça basarili oldugu gözlenen Camtel'in dikkatini çekmis. Firma iki bilgisayari birbirine USB portlarindan baglayarak veri transferini mümkün kilacak bir baglanti kablosu gelistirmis. Özel bir yazilimi kullanarak iki bilgisayar arasinda dosya transferi yapabiliyorsunuz. Fiyati 25$+KDV olan bu ürünü aldiginizda elinize bir adet kablo ve bir adet kurulum disketi geçiyor. Disketin içerisindeki dokümanda kurulumun nasil yapilacagi adim adim anlatiliyor. Hemen hemen bütün USB aygitlarda oldugu gibi, kabloyu bilgisayariniz açikken uygun bir USB portuna takiyorsunuz, bilgisayariniz otomatik olarak kendisine yeni bir aygit takildigini anliyor ve yeni donanim bulundu diyerekten ekrana bir diyalog kutusu getiriveriyor. Burada standart sürücü yükleme prosedürünü kullanarak (ve de sürücünün diskette oldugunu Windows'a söyleyerek) aygiti Windows'a tanitiyorsunuz. Camtel USB Data Bridge disketi içerisinde Windows 98 ve 95 sürücüleri geliyor. Biz Windows 98 kullandik ancak USB'yi iyi destekleyen Windows 95 OSR 2.1 ile de bu aygitin sorunsuz çalisacagini tahmin ediyoruz. 18

19 Sürücü disketini kullanarak aygiti sisteme tanittiktan sonra (boot etmeniz gerekmiyor) disketteki SETUP.EXE programini kullanarak USB kablosu üzerinden veri transferini gerçeklestirecek olan dosya yöneticisi türevi uygulamayi sisteminize kurmaniz gerekiyor. Bu programi kurarken de herhangi bir sorun çikmiyor, sadece kurulum sihirbazina NEXT üzerine NEXT demek yeterli oluyor. Elbette iki bilgisayar arasinda veri transferi söz konusu oldugundan bu anlattigimiz islemi (sürücü yükleme ve program kurma) iki bilgisayarda da aynen gerçeklestiriyorsunuz. Daha sonra iki bilgisayarda da Camtel USB Data Bridge uygulamasini çalistiriyorsunuz. Iki program USB hatti üzerinden birbirleri ile iletisim kuruyorlar. Hem sizin bilgisayarinizda, hem de karsidaki bilgisayarda sabit diskler ve CD-ROM'larin içerigi beliriveriyor. Artik burada bir pencereden digerine dosya veya klasör sürükleyip birakaraktan istediginiz islemi gerçeklestirebiliyorsunuz. Sizin bilgisayarinizin içerigi LOCAL MACHINE, diger bilgisayarin içerigi ise REMOTE MACHINE adi altinda bir pencerede görünüyor. USB Data Bridge bu yazimizda anlattigimiz alternatif baglanti yöntemleri arasinda en hizli olani. Veri transfer hizi saniyede 4 megabit'e kadar çikabiliyor. Bu arada laf aramizda en pahali olani. Teorik olarak iki modem bir USB kablodan daha pahaliya geliyor, ancak artik Internet'in popülerligi sayesinde her bilgisayarda modem oldugunu varsayiyoruz. Kurulumu ve kullanimi son derece kolay ve sorunsuz olan bu yöntemi bütçesi genis ve USB'li bilgisayarlari olan arkadaslara hararetle tavsiye ediyoruz. Modem Üzerinde Baglanti Kurmak Baglamak istediginiz bilgisayarlarin birbirine bir kablo mesafesinden uzak oldugu durumlarda Windows 98 ile birlikte gelen ÇEVIRMELI AG SUNUCUSU özelliginden yararlanarak iki bilgisayar arasinda telefon hatti üzerinden bir ag kurabilirsiniz. Böylece evden ise, isten eve dosya yollarken, veya arkadasinizla bilgi alisverisinde bulunurken bir bilgisayarin diger bilgisayari telefonla aramasini ve ag ortamini olusturup bilgi aktarimini gerçeklestirmesini saglayabilirsiniz. Bunu yapmak için daha önceden de belirttigim gibi Windows 98'in DIAL UP SERVER yani ÇEVIRMELI AG SUNUCUSU özelligini kullanmaniz yeterli. Elbette iki bilgisayarda da bir modem bulunmasi ve bu modemlerin telefon hattina baglanmasi gerekli. Artik Internet'in popülerligi göz kamastirdigi için hemen hemen bütün bilgisayarlarda iyi kötü bir modem bulunuyor ne de olsa. Modemden modeme veri transferi söz konusu oldugunda Windows 98'in çevirmeli ag sunucusu yazilimini bilgisayarlardan birinde yüklemek ve çalistirmak yeterli. Önce bu bilgisayarda yapilmasi gereken ayarlari anlatayim. Elbette yazinin bundan sonrasi için iki bilgisayarda bir modem bulundugunu, modemlerin telefon hattina bagli oldugunu varsayiyorum. Aramalara cevap verecek olan bilgisayarin karsisina geçin, Denetim Masasi uygulamasini çalistirin. Ekrana gelecek olan program penceresinde ADD/REMOVE PROGRAMS (PROGRAM EKLE/KALDIR) simgesine çift tiklayin. Ekrana gelecek olan diyalog kutusunun WINDOWS SETUP bölümüne gelin. Buradaki listeden COMMUNICATIONS (ILETISIM) seçeneginin üzerine çift tiklayin. Listeden DIAL UP SERVER (ÇEVIRMELI AG SUNUCUSU) seçenegini aktif hale getirin ve OK dügmesine basin. Gerekli yazilimlar sisteminize kopyalanacak, duruma göre bilgisayariniz yeniden baslatilacaktir. Simdi bilgisayari aramalara duyarli bir hale getirmek gerekli. Bunun için MY COMPUTER (BILGISAYARIM) simgesine çift tiklayin. Buradan DIAL UP NETWORKING (ÇEVIRMELI AG) üzerine çift tiklayin. Internet'e baglanmak için kullandiginiz çevirmeli ag simgelerinin bulundugu bir pencere açilacak. Burada CONNECTIONS (BAGLANTILAR) menüsünü açin. Bu menünün içerisinde DIAL UP SERVER (ÇEVIRMELI AG SUNUCUSU) komutunun bulundugunu göreceksiniz. Bu komutu çalistirin. Ekrana basit bir diyalog kutusu gelecektir. Bu diyalog kutusu içerisinde ALLOW CALLER ACCESS seçenegini aktif hale getirin. Daha sonra da APPLY (UYGULA) dügmesine basin. Diyalog kutusu içerisinde STATUS bölümünde MONITORING yazacaktir. Su anda bu bilgisayar çagrilara cevap vermek üzere ayarlanmistir. Artik diger bilgisayarin basina geçip gerekli ayarlara devam edebilirsiniz. 19

20 Telefonu arayip diger bilgisayarla baglanti kuracak olan bilgisayarin basina geçince MY COMPUTER (BILGISAYARIM) simgesine çift tiklayin. Buradan DIAL UP NETWORKING (ÇEVIRMELI AG) üzerine çift tiklayin. Ekrana gelecek olan pencere içerisinde MAKE NEW CONNECTION (YENI BAGLANTI) üzerine çift tiklayin. Ekrana baglanti ayarlarlarini adim adim yapmaniza yardimci olacak bir sihirbaz gelecektir. Burada ilk önce baglantiya bir ad verin. Daha sonra NEXT dügmesine basin. Bir sonraki adimda alan kodu ve telefon numarasi bölümlerini arayacak oldugunuz bilgisayarin bagli oldugu telefon hattinin numarasi seklinde ayarlayin. Bir sonraki adimda FINISH dügmesine bastiginizda DIAL UP NETWORKING (ÇEVIRMELI AG) penceresi içerisinde yaratmis oldugunuz yeni baglanti sizi kuzu kuzu bekliyor olacak. Aynen Internet'e baglanirmis gibi bu simgenin üzerine çift tiklayin. Açilacak olan pencerede CONNECT (BAGLAN) dügmesine basin. Bilgisayariniz modem yardimi ile karsidaki bilgisayari arayacak ve herhangi bir sorun çikmazsa baglanti kurulacaktir. Baglanti kuruldugunda karsi taraftaki bilgisayarin çevirmeli ag sunucusu penceresinde baglanmis olan kullanicinin ismi ve baglanti saati yazacaktir. Bundan sonra diger bilgisayarin içerigini görmek için masaüstündeki ünlü NETWORK NEIGHBORHOOD (AG KOMSULARI) simgesine çift tiklamaniz yeterli olacaktir. Pencere içerisinde kisa bir süre sonra diger bilgisayarin simgesi görünecektir. Bu simgenin üzerine çift tiklayarak karsi taraftaki bilgisayardaki paylastirilmis kaynaklara (klasörlere) ulasabilir, dosya verip alabilirsiniz. Ayrica, karsi taraftaki bilgisayarin basindaki kullanici da ayni sekilde kendi masaüstündeki NETWORK NEIGHBORHOOD (AG KOMSULARI) simgesine çift tiklayarak sizin bilgisayarinda paylastirmis oldugunuz ag kaynaklarina erisebilirler. Araya Internet katmadan, birbirinden uzak diyarlardaki iki bilgisayar arasinda modem üzerinden bilgi transfer etmek isteyen kullanicilar için gayet uygun bir yöntem olan çevirmeli ag sunucusu ayni sekilde Windows 95'lerde de (biraz debelenmek kaydiyla) gerçeklestirilebilmektedir. Ancak yine de aklinizda olsun, telefon hattinin hizi ile sinirlisiniz, ayrica telefon da Internet gibi degil, aynen görüsme gibi yaziyor. Iki Modemi Kabloyla Baglamak Bir baska soru da yan yana duran iki bilgisayardaki iki modemi arada telefon hatti olmadan direkt olarak telefon ara kablosu ile baglayarak veri transferinin mümkün olup olmadigi seklinde. Mümkündür, ancak bunun için iki modemin de leased-line (kiralik hat) çalismayi desteklemesi gerekir. Ayrica, bu tür bir islemi destekleyen modemlere sahip olsaniz bile, iki modemin birbirlerini numara çevirmeden görmeleri ve el sikisip baglanti kurmalarini saglamasi için bir dizi modem ayarinin (ki her modem modelinde bu ayarlar degisiktir) yapilmasi gerekiyor. Bütün bunlara ek olarak, baglanti saglansa bile performanstan memnun kalmayacaksiniz. Bunun için akillica olan yol, hazir yan yana gelmis iki makineyi modemleri filan karistirmadan üç bes milyonluk bir paralel port kablosu ile baglamak ve veri transferini huzur içerisinde gerçeklestirmek. Hem performansindan memnun kalacaksiniz hem de bir dizi ayar yapmaktan kurtulacaksiniz. Modeminizin NVRAM ayarlarini da rahat birakmis, moralini bozmamis olacaksiniz. NETWORK (LAN yapimi) Network yani Türkçe olarak ag'in gün geçtikçe önemi artiyor. Eskiden tek baslarina olan PC'ler artik tek baslarina degiller. En azindan Internet sayesinde. Peki bir de LAN dedigimiz yerel ag var. Bu nedir 20