EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE MAKRO BAKIŞ

Transkript

1 EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE MAKRO BAKIŞ Ender YORGANCILAR Yönetim Kurulu Başkanını 4 Şubat 2015

2 2015 YILININ RİSKLERİ 1. Fed in faizi artırması ile yabancı sermayenin ülkeyi terk etmesi, 2. Emtia fiyatlarındaki dalgalanma (düşmesi olumlu, artışı olumsuz) 3. Jeopolitik risklerin artarak devamı, 4. En büyük ihracat partnerimiz Euro Bölgesi nin toparlanamaması, 5. ABD nin Rusya ya tutumu ve petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle Rusya da yaşanan ekonomik sıkıntıların, ihracat, inşaat ve turizm açısından olumsuz yansımaları, 6. Dolar ve enflasyondaki artışın devamının, sanayinin rekabet gücünü olumsuz etkilemesi, 7. Sermayenin sanayiden ziyade rant ekonomisini tercih etmeye devam etmesi, 8. Seçim yılı ve seçim ekonomisinin olumsuz etkileri, 9. Barış sürecinin çözümsüzlüğünün yaratacağı kaos 10.Daralan ekonomide işsizliğin artması

3 2015 YILININ FIRSATLARI 1. Petrol fiyatındaki düşüş, 2. Rusya daki ekonomik ve siyasi sıkıntıların, yabancı fonların Türkiye yi tercih etmesine neden olması, 3. Ortadoğu daki kaosun sona ermesi ve Türkiye nin ilişkilerindeki iyileşme, 4. Yapısal Dönüşüm Programı ile uygulanacak reformların, motivasyon anlamında olumlu yansımaları, 5. G-20 Dönem Başkanlığı 6. Çözüm Süreci

4 KÜRESEL BÜYÜME TAHMİNLERİ Güncel Öngörüler (%) Bir Önceki Öngörüler (%) IMF - Küresel 3,5 3,7 3,8 4,0 Dünya Bankası - Küresel Dünya Bankası - Türkiye 3,0 3,3 3,4 3,5 3,5 3,7 3,5 3,7 OECD - Küresel 3,7 3,9 3,9 4,1 OECD - Türkiye 3,2 4,0 4,0 4,2 Güncel Öngörü Tarihleri: OECD Kasım 2014, IMF-Ocak 2015, Dünya Bankası: Ocak 2015 Bir Önceki Öngörü Tarihleri: OECD-Mayıs 2014, IMF-Ekim 2014, Dünya Bankası: Aralık 2014

5 TÜRKİYE NİN BÜYÜME PERFORMANSI: KALP ATIŞLARI GİBİ /III 14 ORTALAMA %4,5 BÜYÜYEN TÜRKİYE ,4 11,7 10,5 9,4 9, , , ,4-6 -5,5-5,7-4,8-8 Kaynak:TÜİK

6 CARİ AÇIK (Milyon Dolar) / Kaynak: MB 2013 yılı cari açığımız, Lüksemburg, Dominik Cumhuriyeti gibi ülkelerin milli gelirlerinden fazladır. Konjonktürel etkilerle, petrol fiyatlarındaki düşüşün de etkisiyle, cari açık %40 azalma göstermiştir.

7 CARİ AÇIĞIN FİNANSMANI (%) 110,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10, ,0-20,0-30,0-40,0-50,0-60,0-70,0 78,6 66,3 68,4 43,2 35,8 43,2 25,7 32,4 24,1 7, , DYY Portföy Dış kredi Net hata Kaynak: MB Cari açık, sıcak para ve dışardan sağlanan borçla finanse edilmeye çalışılmaktadır yılı finansmanının %43 ü sıcak paradan sağlanmıştır.

8 TÜRKİYE NİN KÜRESEL MAL İHRACAT VE İTHALATINDAKİ PAYI (%) 1,5 1,3 1,38 1,19 1,22 1,1 1,2 1,27 1 0,77 0,82 0,81 0,75 0,74 0,83 0,81 0, Küresel Mal İhracatındaki pay Küresel Mal İthalatındaki pay Kaynak: Eko. Bakanlığı Küresel dış ticaret içinde ihracatımızdaki payımız azalırken, ithalattaki payımız artmaktadır.

9 TÜRKİYE-OECD ENERJİ İTHALATININ TÜKETİCİ CARİ ENERJİ AÇIK FİYATLARI İÇİNDEKİ PAYI ENDEKSİ (%) 2014/11 % % % %123 Kaynak: TÜİK,MB Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) alanındaki yatırımların özendirilmesi amacıyla, muhtelif YEK teçhizatının yerli imalatının, Hükumetimizce teşvik edilmesi yolunda gerekli yasal düzenlemeler gecikmeksizin yapılmalıdır. Böylelikle, şu an ithal edilen, Fotovoltaik hücre, inverter, rüzgar türbini gibi ürünlerin üretimlerinin Türkiye de yapılmasına imkan tanınsın. Üreten sanayiciye de enerji teşviği verilsin istiyoruz. Dünya Bor rezervlerinin % 70 i Türkiye'de ve dünyada ülkemiz 1.sırada. Bor'dan enerji üretilmesine dönük proje yatırımları ile Bor-Hidrojen teknolojilerinin ülkemizde gelişimi için Ar-Ge çalışmalarına destek verilmelidir. Ayrıca, sanayicilerin yüksek akaryakıt fiyatları nedeniyle karşı karşıya kaldığı yüksek ulaşım ve nakliyat maliyetlerinin azaltılması için de yeni yöntemler geliştirilmelidir.

10 DIŞ TİCARET DENGESİ ,8 100,0 80, ,6 47,8 60,0 40, ,0 24,8 16,2 11,4 18,8 20, ,6-15,4 0,0-20, ,5-40,0 0-60,0 İhracat (Milyon $) İthalat (Milyon $) Dış Ticaret Açığındaki Değişim Oranı (%) Kaynak: TÜİK

11 HAMMADDE (ARA MALI) İTHALATI (Milyon Dolar) ,1 74,0 76,0 75,0 74, ,7 73,0 73,0 73, ,4 71,9 72, ,6 70,8 71,0 70, ,3 70, , , ,0 0 66,0 Hammadde (aramalları) İthalatı (Milyon Dolar) Hammadde İthalatının Payı (%) Kaynak: TÜİK

12 İŞSİZLİK ORANI (%) 19,0 17,4 17,0 15,0 13,0 11,0 10,8 13,6 13,5 12,7 12,6 10,6 10,2 10,3 11,0 14,0 14,8 11,9 12,4 9,8 11,5 10,9 12,5 10,4 9,0 9,2 9,0 7,0 İşsizlik oranı (%) Tarım dışı işsizlik oranı (%) Kaynak: TÜİK Küresel krizde en yüksek noktaya ulaşıp, devam eden yıllarda azalışa geçen işsizlik oranı yeniden yükseliş eğilimindedir.

13 GENÇ NÜFUSTA İŞSİZLİK ORANI (%) 27 25, ,6 20,5 21, ,9 19,1 20,0 18,7 19,7 18, ,6 15 Kaynak: TÜİK

14 ARZ-TALEP DENGESİNDE SORUN VAR SANAYİCİ ARA ELEMAN BULAMIYOR GENEL İŞSİZLİK ORANI %10 GENÇ NÜFUSTA İŞSİZLİK ORANI %18

15 ÜLKELERİN RİSKLİLİK DÜZEYİ Kaynak: Euler Hermes Hermes tarafından yapılan çalışmada da; şirketlerin ödeme yapmama riskinin haritası hazırlanmış olup, Türkiye deki şirketler bu haritada yüksek riskli grupta yer almaktadır.

16 ÖZEL SEKTÖRÜN DIŞ BORCU (BİN DOLAR) ,4 49,8 55,6 57,8 52,7 54,0 58,1 59,5 61,3 63,0 70,0 60,0 50, ,6 40, , ,0 10,0 0 0,0 Özel Sektörün Toplam Borcu (Bin Dolar) Özel Sektör Borçlarının Toplam Dış Borç İçindeki Payı (%) Kaynak: MB Maastrich kriterleri ile Kamu borcu ve bütçede sorun yaşanmamasına rağmen, toplam dış borç içerisinde %63 lük payı ile özel sektör borçları, Türkiye nin öncelikli riskleri arasında yer almaktadır.

17 REEL SEKTÖR NET DÖVİZ POZİSYONU (Milyon Dolar) Varlıklar Yükümlülükler Net Döviz Pozisyonu Kaynak: MB Kurlardaki artış, reel sektörün net döviz pozisyonu açısından risk teşkil etmektedir.

18 PROTESTOLU SENETLER Protestolu Senet Sayısı (Bin Adet) Senet Tutarı (Milyon TL) Kaynak: TBB Risk Merkezi ve MB Protestolu senetler, 2014 yılında bir önceki yıla göre %10 artarak yeniden artış eğilimine girmiştir.

19 KARŞILIKSIZ ÇEKLER Karşılıksız Çek Sayısı (Bin Adet) Ödenmiş Çek Sayısı (Bin Adet) Kaynak: TBB Risk Merkezi ve MB 2014 yılında; karşılıksız çeklerin ödenme oranı %25. Yani her 4 karşılıksız çıkan çekten sadece bir tanesi geri ödenebilmiş.

20 TÜKETİCİ VE REEL KESİM GÜVEN ENDEKSİ 110,0 105,2 106,4 106,3 108,0 102,4 100,6 100,0 102,6 99,5 91,8 92,2 97,2 91,0 101,2 90,0 93,9 92,0 80,0 73,6 78,8 70,0 60,0 69,9 75,0 67,7 52,3 50,0 Tüketici Güven Endeksi Reel Kesim Güven Endeksi Kaynak: TÜİK ve MB Güven endeksleri kriz yılı 2008 en bu yana en düşük seviyesine ulaşmıştır.

21 TÜFE ÜFE ORANLARI (%) 14,0 12,0 13,8 12,7 11,1 10,0 8,0 9,3 8,2 9,3 9,6 8,8 10,4 6,3 8,6 8,5 8,9 7,5 8,2 6,0 6,0 6,4 6,5 6,2 7,0 6,3 4,0 2,0 1,4 0,0 TÜFE (%) ÜFE (%) Kaynak: TÜİK 2014 yılını %8,2 ile kapatan enflasyon artışında özellikle; kurlar, gıda fiyatları ve enerji maliyetleri etkili olmuştur.

22 TASARRUF ORANI/GSYİH (%) 60,0 50,0 51,4 40,0 30,0 30,6 31,2 30,6 28,3 20,0 24,1 23,0 20,9 18,9 17,1 15,8 13,2 12,6 10,0 0,0 Kaynak: Dünya Bankası

23 DOĞRUDAN YABANCI SERMAYEDE İMALAT SANAYİ PAYI (%) 45,0 43,4 40,0 35,0 34,6 30,0 25,9 28,9 25,0 22,3 20,0 15,4 16,0 21,9 19,7 15,0 10,0 13,5 5,0 0,0 4,6 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı

24 DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ 2013 Ülkeler 2013 Doğrudan Yatırım Girişleri (Milyon Dolar) Kaynak: UNCTAD, 2014 Dünya Yatırım Raporu *Gelişmiş ekonomiler, **Gelişmekte olan ekonomiler 2012 Doğrudan Yatırım Girişleri (Milyon Dolar) 2013 Sıralaması 2012 Sıralaması ABD* Çin** Rusya** Hong Kong** Brezilya** Singapur** Kanada* Avustralya* İspanya* Meksika** İngiltere* İrlanda* Lüksemburg* Hindistan** Almanya* Hollanda* Şili** Endonezya** Kolombiya** İtalya* Türkiye İlk 20 içinde gelişmekte olan ekonomilerin varlığı önemlidir. Türkiye 23. sıradaki yerini korumaktadır.

25 YABANCI KAR TRANSFERLERİ (Milyon Dolar) Kaynak: MB Son 10 yılda 24 milyar dolar kar çıkışı olmuştur yılındaki çıkış, belirsizlik ve siyasi tansiyonun bir etkisidir.

26 PMI (İMALAT SANAYİNDE) SATINALMA YÖNETİCİLERİ ENDEKSİ 60 57, ,7 54, ,8 53,1 51,1 52,5 50,9 52,1 51, TÜRKİYE HİNDİSTAN EURO ÇİN Kaynak: Markit Economics Türkiye son yıllarda 50 olan barajın hep üstünde yer almıştır. Bu da imalat sanayindeki eğilimin olumlu olduğunu göstermektedir. Ancak Haziran ve Temmuz ayında 48 seviyelerini gören endeks, 2014 ortalaması 51 ile kapatmıştır.

27 CDS DEĞERLERİ (ÜLKE RİSK PRİMİ; 2015 Ocak) Türkiye Almanya İtalya Çin G. Kore Rusya Brezilya Kaynak: Deutsche Bank Yabancı yatırımcılar açısından önem taşıyan CDS endeksi, siyasi ve belirsizlik durumlarında anında yükselerek, ülkenin sahip olduğu riskin boyutunu ortaya koymaktadır.

28 ORTA GELİR TUZAĞI: YENİDEN YAPISAL REFORM GÜNDEMİ Kişi Başı Milli Gelir (Dolar)

29 PISA TESTİ SONUÇLARI (65 ÜLKE) 2012 TÜRKİYE ÇİN KORE JAPONYA TAYVAN ALMANYA RUSYA FEN MATEMATİK OKUMA YETERLİLİĞİ ZORUNLU EĞİTİM SÜRESİ Yıl 9 Yıl 9 Yıl 10 Yıl 9 Yıl 13 Yıl 10 Yıl Kaynak: OECD, Nation Master Orta gelir tuzağı ile karşı karşıya kalan Türkiye nin bunu aşması için nitelikli eğitim seçeneğini çok iyi kullanması gerekmektedir. Dünyanın en kapsamlı eğitim araştırması olan ve 3 yılda bir yapılan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı; 15 yaş ve üstü öğrencilerin 3 ana konuda kazanmış oldukları bilgi ve becerileri değerlendiren bir araştırma projesidir. Gelişmekte olan ekonomilerin sonuçlarının başarılı olması da oldukça düşündürücüdür.

30 KÜRESEL ENDEKS ÇALIŞMALARI Uluslararası kuruluşlar tarafından yapılan küresel endeks çalışmaları, birebir doğruyu yansıtmayabilir. 10 sıra önde veya geride de olabiliriz. Ancak, eksiklerimizi görme ve tamamlama açısından önemli birer işarettir.

31 KÜRESEL İNOVASYON ENDEKSİ 2014 Sudan (141) Togo (139) Kosta Rika (39) Moğolistan (72) Romanya (48) Türkiye (68) G.Afrika (58) Panama (86) S. Arabistan (42) BAE (38) Malezya (32) Çin (35) Malta (24) İzlanda (13) Kore (18) İsrail (14) Hong Kong (7) Lüksemburg (12) Danimarka (9) Singapur (8) ABD (5) Hollanda (4) Finlandiya (6) İsveç (2) İngiltere (3) İsviçre (1) Kaynak: Johnson Cornell University INSEAD WIPO *Parantez içindeki değerler 2013 sıralamalarını göstermektedir. Kriterler: Kurumlaşma düzeyi, insan sermayesi ve araştırma, altyapı, piyasa derinliği, iş derinliği, bilgi birikimi ve teknoloji üretimi, üretimde yaratıcılık

32 KÜRESEL REKABET ENDEKSİ 2014/2015 Gine (147) Oman (33) Türkiye (44) Kuveyt (36) Azerbeycan (39) Endonezya (38) Şili (34) Tayland (37) Çin (29) Kore (25) S. Arabistan (20) Katar (13) BAE (19) Norveç (11) İsveç (6) İngiltere (10) Hollanda (8) Hong Kong (7) Japonya (9) Almanya (4) Finlandiya (3) ABD (5) Singapur (2) İsviçre (1) Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu *Parantez içindeki değerler 2013/2014 sıralamalarını göstermektedir. Kriterler: Kurumlaşma düzeyi, altyapı, makroekonomik çevre, sağlık, zorunlu ilköğretim, yüksek eğitim olanakları, mal ve iş piyasalarında etkinlik, finansal piyasaların gelişmişliği, teknolojik gelişmişlik, piyasa büyüklüğü, iş kültürünün derinliği, Ar-Ge çalışmaları

33 İŞ YAPMA KOLAYLIĞI ENDEKSİ 2013 Libya O. Afrk. Cum. Brezilya Endonezya Kırgızistan Çin Azerbeycan Türkiye Bahreyn S. Arabistan Ermenistan Şili Kolombiya BAE Avustralya Finlandiya İngiltere ABD Norveç Güney Kore Danimarka Hong Kong Yeni Zelanda Singapur Kaynak: Dünya Bankası 1= en yüksek iş yapma kolaylığı 189= en düşük iş yapma kolaylığı *Parantez içindeki değerler 2012 sıralamalarını göstermektedir. Kriterler: Yeni bir işe başlama oranı, kuruluş engellerini aşabilme düzeyi, elektrik kullanabilme düzeyi, iş amaçlı mülk edinme düzeyi, kredi edinme düzeyi, yatırımcıların korunma düzeyi, uluslararası ticaret düzeyi, vergi ödeme düzeyi, taahhütlerin hayata geçirilmesi, iflas erteleme düzeyi, sınırlara uzaklık düzeyi, girişimcilik düzeyi, iyi imalat uygulamaları, iş hayatındaki düzenlemelerde şeffaflık düzeyi

34 İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ 2013 Nijerya (153) Kongo (142) Çin (101) Meksika (61) Kazakistan (69) Türkiye (90) Kosta Rika (62) Venezuela (71) Panama (59) Malezya (64) Libya (64) Romanya (56) Uruguay (51) Arjantin (45) Şili (40) BAE (41) S. Arabistan (57) Katar (36) Danimarka (15) Singapur (18) Kanada (11) Yeni Zelanda (6) Almanya (5) ABD (3) Hollanda (4) İsviçre (9) Avustralya (2) Norveç (1) Kaynak: BM *Parantez içindeki değerler 2012 sıralamalarını göstermektedir. Kriterler: Beklenen yaşam süresi, beklenen eğitim süresi, ort. eğitim süresi ve kişi başına düşen milli gelir

35 KÜRESEL CİNSİYET EŞİTLİĞİ ENDEKSİ Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu *Parantez içindeki değerler sırasıyla 2013 sıralamalarını göstermektedir. Kriterler: Ekonomik katılım ve fırsat eşitliği, eğitime erişim, sağlık ve yaşam süresi, politikaya katılımcılık

36 KADININ İŞGÜCÜNE KATILIMI Irak Cezayir Tunus Yemen Fas Hindistan Oman Türkiye Sudan Bosna ve Hersek Kmor Adaları Somali Fiji Etiyopya Kamboçya Nepal Eritre Burundi Zimbave Mozambik Ruanda Madagaskar Tanzanya Kaynak: Dünya Bankası

37 GELECEĞİ ŞEKİLLENDİRECEK KONULAR

38 GELECEĞİN KİLİT SEKTÖRÜ ENERJİDE UKRAYNA-RUSYA HATTI ÜLKE Ukrayna üzerinden gelen doğalgaz ana boru hatları Rusya dan ithal edilen gaz kullanımı (%) Ukrayna üzerinden en çok Rus gazı alan AB ülkeleri Ukrayna üzerinde talepleri olan rakip bloklar AB Ortaklık Anlaşması Demokrasinin geliştirilmesi karşılığında, 28 AB Ülkesi ile serbest ticaret bölgesi Avrasya Gümrük Birliği Rusya, Beyaz Rusya ve Kazakistan ın ekonomik entegrasyonu. (Politik bir bağlantı yok) Almanya Fransa UKRAYNA İtalya Ukrayna nın Politik ve Kültürel Ayrışması Rusya-AB çekişmesinin temel sebebi DOĞALGAZ Çoğunluğu Ukraynaca konuşan Çoğunluğu Rusça konuşan Kaynak: CSIS Ukrayna tarafından tüketilen ve Rusya dan ithal edilen doğalgaz oranı Rusya tarafından AB ye Ukrayna üzerinden ihraç edilen doğalgaz oranı

39 Kaynak: The Economist ÇİN İN NÜKLEER SANTRALLERİ

40 EKONOMİDEKİ DÖNÜŞÜM 1.ABD 2.JAPONYA 3.ALMANYA 4.İNGİLTERE 5.ÇİN 6.FRANSA 7.İTALYA 8.KANADA 9.İSPANYA 10.BREZİLYA 11.MEKSİKA 12.KORE ÇİN 2.ABD 3.HİNDİSTAN 4.BREZİLYA 5.JAPONYA 6.RUSYA 7.MEKSİKA 8.ENDONEZYA 9.ALMANYA 10.FRANSA 11.İNGİLTERE 12.TÜRKİYE 13.HİNDİSTAN 14.RUSYA 17.TÜRKİYE İTALYA 14.İSPANYA 15.KANADA 16.KORE 26.ENDONEZYA Birçok kuruluş tarafından yapılan çalışmalarda, ilk 10 sıralaması birbirine oldukça yakın çıkmaktadır ye kadar yapılan tahminlerde Türkiye ilk 10 sıralamada görünmemekle birlikte, 12. sıraya yükselmesi de önemlidir. Kaynak: IMF, PWC

41 DÜNYA SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI HARİTASI Günümüzde; gerek ticari anlamda, gerekse enerji alanındaki jeopolitik birliktelikler, dışarıda kalan ülkeleri zorlayıcı girişimlerdir. Kaynak: USTR, Thompson

42 GIDA FİYATLARINDAKİ ARTIŞ, GELİR ARTIŞININ ÇOK ÜZERİNDE 350 GIDA FİYATI ENDEKSİ (2002=100) 300 % Dünya gıda fiyatları Dünya gelir artışı 100 % Kaynak: Dünya Bankası Dünya nüfusunun yarısının yaşadığı 6 ülkenin (ABD, Çin, Hindistan, Brezilya, Endonezya, Pakistan) tarımsal anlamda zenginliği ve dünyanın büyük ekonomileri olmaları, geleceği şekillendirme açısından önem taşımaktadır.

43 TÜRKİYE NİN FIRSATI Erkek Kız Türkiye 2035 Nüfus (milyon) Yaş Grubu Nüfus (milyon) Türkiye, genç nüfusu ile önemli bir demografik fırsat penceresine sahiptir. (77 milyon nüfusun 52 milyonu yaş aralığında, 43 milyonu da yaş aralığında). O nedenle; nüfusa, doğru nitelikler kazandırılması, başka fırsatları da doğuracaktır.

44 @EYorgancilar