KORUYUCU AİLE ADAYLARI İÇİN EL KİTABI

Transkript

1 KORUYUCU AİLE ADAYLARI İÇİN EL KİTABI

2

3 KORUYUCU AİLE ADAYLARI İÇİN EL KİTABI

4 Bu kitap, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü Aile Yanında Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı tarafından kurulan Kitap Hazırlama Komisyonunca Koruyucu Aile Hizmeti kapsamında bulunan ve aday aileler için bilgilendirici kitap olarak hazırlanmıştır. Hazırlayanlar 1. Basım Ahmet OKUR ( Aile Yanında Destek Hizmetleri Daire Başkanı) Özlem TOK KIZILDAĞ (AYDH Daire Başkanlığı - Koruyucu Aile Birimi Yöneticisi) Sevil KURT (Çocuk Hakları Daire Başkanlığı Birim Yöneticisi) Leyla ORUÇHAN (Sosyal Çalışmacı - AYDH Daire Başkanlığı Koruyucu Aile Birimi) Huriye YILDIRIM (Sosyal Çalışmacı - AYDH Daire Başkanlığı Koruyucu Aile Birimi) Mevlüde BAŞ (Sosyal Çalışmacı Ankara İl Müdürlüğü Koruyucu Aile Şubesi) Şule AKÇAY ELÇİN (Sosyal Çalışmacı Ankara İl Müdürlüğü) tarafından içeriği oluşturulmuş, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı nca Gönül Elçileri Projesi kapsamında basımı yapılarak dağıtımı sağlanmıştır. 2. Basım Nusret SOYLU (Aile Yanında Destek Hizmetleri Daire Başkanı) Hakkı BİLGİÇ (AYDH Daire Başkanlığı Araştırmacı) Özlem TOK KIZILDAĞ (AYDH Daire Başkanlığı - Koruyucu Aile Birimi Yöneticisi) Ebru Leyla TOPRAK (Sosyal Çalışmacı - AYDH Daire Başkanlığı Koruyucu Aile Birimi) tarafından güncellenmiştir. 4

5 Önsöz Mutluluk, başkalarının hayatlarına kattığımız değerle çoğalır ve anlam kazanır. Emek verdiğimizde belki yoruluruz ancak kendimizi daha rahat hissederiz ya da verdiğimiz hediyenin oluşturduğu gülümseme bizi mutlu eder. Öyleyse neden yüreğimizdeki sevgiyi de daha çok çocukla paylaşmayalım? Çocuklarımıza sevgiyi öğretmenin en iyi yolu, sevgiyi vermek, yaşatmak Üstelik bunu yaparken manevi olarak kazandıklarımızı ölçecek bir karşılık bulunmamakta Henüz hayatın başında küçücük ve saf yürekli bir çocuğun kahramanı olmaktan daha büyük bir ödül olabilir mi? Zaman zaman hepimizin yüreğini burkan görüntülere şahit oluruz ya da haberler duyarız İşte bu durumları bizzat yaşayan, ağır duyguları küçücük omuzlarıyla yüklenmeye çalışan çocuklarımıza acımak veya onları görmezden gelmek bir çözüm değil. Kendi mutlu yuvamızda toplumun geri kalanlarından ayrı yaşayamıyoruz. Bir şekilde etkileşim içindeyiz. Toplumun geleceğine katkı vermenin en iyi yolu, geleceğe ışık olmaktır. Bir çocuğun yaşamına dokunarak geleceğin ışığını sevgi ve şefkatle büyütebilirsiniz. Kendi mutluluğunu ve refahını çevresiyle paylaşma geleneğinden gelen toplumumuzda, hepimizin görevi olan sağlıklı ve mutlu nesiller yetiştirme sorumluluğunun farkında ve yürekli koruyucu ailelerimiz herkes için birer gurur kaynağıdır. Aile sıcaklığından mahrum olan çocuklarımıza sıcak aile ortamlarınızı açarak küçüklerimizin üşüyen yüreklerini ısıtacağınıza inanıyoruz Siz de el verin, emeğinize ihtiyaçları var 5

6 ÇOCUKLARIMIZIN HAYALLERİNİ GERÇEKLEŞTİREN KORUYUCU AİLELERİMİZ

7 KORUYUCU AİLE HİZMETİ Çeşitli nedenlerle öz ailesi yanında bakımları bir süre için sağlanamayan çocukların, kısa veya uzun dönemler içerisinde, ücretli veya gönüllü olarak eğitim, bakım ve yetiştirilme sorumluluğunu devlet ile paylaşan kişi ya da ailelerin sunduğu, özel nitelikler gerektiren bir hizmettir. Koruma altında bulunan ve kendi haklarını savunamayan tüm çocukların sağlıklı gelişebilmeleri için kendilerini koruyacak, sevecek, destekleyecek, güven sağlayacak, sosyal ve maddi gereksinimlerini karşılayabilecek sıcak bir aile ortamına ihtiyaçları vardır. Koruyucu Aile, çocuğa sağladığı aile ortamı ve çocuğun psiko-sosyal gelişiminin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi açısından önem taşımaktadır. Koruyucu aile yanına yerleştirilen çocuklar; öz ailesi bulunan ancak öz ailesince bir süre için bakılamayan, çeşitli nedenlerle evlat edindirilme şansını tümüyle yitirmiş olan, kız ya da erkek, tek ya da kardeş olup durumunun koruyucu aile yanına yerleştirilmeye uygun olduğu belirlenen çocuklardır. Kurum bakımı altında bulunan çocuklarımızın, öz ailesinin koşulları iyileşinceye kadar birebir ilgi ve sevgiyle büyüyebileceği başka bir ailenin yanında bakımlarının sağlanması amacıyla Koruyucu Aile Hizmetinden yararlandırılması sağlıklı gelişimleri açısından önemlidir. Bir çocuğun koruyucu aile yanına yerleştirilmesindeki amaç; Çocuğun şefkatli ve destekleyici bir aile ortamında korunarak yeterli bakımı alması, Çocuğun çok erken yaşta karşılaştığı ayrılıkla baş edebilmesi ve olumsuz yaşam deneyimlerinden kaynaklanan duygusal sorunlarının iyileştirilmesi, Çocuk için karmaşık ve sorunlu olan bir dönemde özenli davranılarak çocuğun bu dönemi örselenmeden geçirmesinin ve normal hayatını devam ettirmesinin sağlanması, Çocuğun geleceği için kalıcı bir planın geliştirilmesi ve hayata geçirilmesidir. 7

8 Koruyucu Aile Hizmetinde Esas olarak; Kendi ailesi ile birlikte yaşamını sürdürmesi mümkün olmayan çocuklara, kendileri için uzun süreli bakım modeline karar verilinceye kadar geçecek sürede, sıcak ve güvenli bir aile ortamı sunulur. 8

9 9

10 KORUYUCU AİLE HİZMETİNİN YASAL DAYANAKLARI Çocuk Hakları Sözleşmesi nin 20. maddesi ile vurgulanan Koruyucu Aile Hizmetinin dayanağı Türk Medeni Kanunu'nun 347.maddesi, tarih ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu'nun 22. ve 23. maddeleri, 633 sayılı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 2. ve 8. maddeleridir. Koruyucu Aile Hizmeti, işleyişe yönelik hazırlanan Koruyucu Aile Yönetmeliği ne uygun olarak yürütülmektedir. 10

11 11

12 KİMLER KORUYUCU AİLE OLABİLİR? Kendi ailesinin yanında bakımı sağlanamayan çocuklara, ihtiyaçları olan güvenli ortamı ve sevgiyi verebilecek olgunluktaki, anlayışlı ve işbirliğine açık, ebeveynlik becerilerine sahip, evli ya da bekâr yetişkinler, mevzuatla belirlenen diğer koşullara da sahip iseler Koruyucu Aile olabilirler. Çocuğa kanunen bakmakla yükümlü öz anne- baba ya da vasisi dışındaki ve mevzuat kapsamındaki herkes Koruyucu Aile olmak üzere Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerine şahsen başvurabilir. Evli kişiler eşleriyle birlikte/bekarlar ise tek olarak başvurabilirler. Özellikle çocuğun yakın çevresinde olan akrabalar, komşular ya da aile dostlarının Koruyucu Aile olmasına özen gösterilir. Akrabaların Koruyucu Aile olmak istemesi halinde yapılacak araştırma ve inceleme sonucuna göre yaş ve eğitim koşulları değerlendirilir. Koruyucu Aile olmak isteyen kişi tek başına ise yerleştirilecek çocuğa diğer ebeveynin yoksunluğunu hissettirmeyecek akraba ilişkilerine sahip olması konusu değerlendirilmektedir. Başvuru sırasında aile/kişiye Koruyucu Aile Hizmetinin esasları, işleyişi ve yerleştirilecek çocukların özellikleri hakkında bilgi verilir. Koruyucu Aile olmaya kesin karar verilirse bir dizi görüşme yapılır. Bu görüşmelerde amaç ailenin ve çevresinin yerleştirilecek çocuğa her açıdan uygun olup olmadığının belirlenmesidir. 12

13 Ailede çocuğun bakımını paylaşacak tüm yetişkinler incelemeye dahil edilir. Örneğin; evli bir çift başvuruda bulunduğu takdirde her iki yetişkin de değerlendirme sürecine dâhil olur, evde yaşamakla birlikte çocuğun bakımıyla ilgilenmeyecek yetişkinler de çocuğa gösterecekleri yaklaşım, sağlık ve sabıka kayıtları bakımından inceleme kapsamındadırlar. Koruyucu Aile başvurusunda bulunulmuş olması, sonuçta her zaman çocuk yerleştirileceği anlamına gelmemektedir. 13

14 DEĞERLENDİRME Koruyucu Aile adayları aşağıdaki konularda değerlendirilmektedir: Aile üyelerinin özellikleri Sağlık durumları Adli sicil durumları Evde birlikte yaşayan diğer aile üyeleri Okul durumu ve eğitimi destekleme becerileri İş ve ekonomik durumları Ev ortamı - yaşanan çevre ve alınması gereken önlemler Evlilik ilişkileri Sosyal yaşam ve ilişkileri Çocuklu yaşama ilişkin beklentileri Koruyucu Aile Hizmetine bakış açıları Aileye ilişkin elde edilen tüm bilgilerin değerlendirilmesine dayalı olarak, incelemeyi gerçekleştiren ilgili meslek elemanı raporunda görüş ve kanaatini belirtir. Koruyucu Aile olmaları konusunda olumsuz karar verilmesi durumunda itiraz etme hakkı bulunmaktadır. 14

15 15

16 İSTENEN BELGELER Aile/kişiler yazılı başvuru yaptıktan sonra İlk Görüşme Formu doldurulur ve aşağıdaki belgeler istenir. Bir adet vesikalık fotoğraf, T.C. Kimlik Numarası beyanı, Öğrenim durumunu gösterir belgenin onaylı örneği, İş, gelir ve sosyal güvenlik durumunu gösteren belgenin onaylı örneği, Adli sicil kaydının bulunmadığına ilişkin belge, Koruyucu aile olacak kişilerin, çocuğun bakımını, psiko-sosyal gelişimini ve eğitimini etkileyecek ya da çocuğa zarar verecek düzeyde fiziksel engeli, ruhsal rahatsızlığı ve bulaşıcı hastalığının olmadığını gösteren, Devlet ya da üniversite hastanelerinin ilgili bölümlerinden alınan doktor raporu istenir. Gerekli görmesi halinde kişinin sağlığına, devam eden hastalığına veya bağımlılığına ilişkin ayrıntılı rapor da istenebilir. Kişilerin evli olması halinde her iki eş için de aynı belgeler istenir. Aile ile birlikte yaşayan kişilerin bulunması halinde, bu kişilerden de adli sicil kaydının bulunmadığına ilişkin belge ve ruhsal rahatsızlığı ile bulaşıcı hastalığı bulunmadığına dair rapor istenir. 16

17 17

18 KORUYUCU AİLE HİZMETİNİN GENEL ESASLARI Koruyucu Aile yanına yerleştirme kararının çocuğun yüksek yararı ile uyumlu olması gerekmektedir. Çocuğun gereksinimleri ile Koruyucu Aile adayının yetenek, deneyim ve bilgili olduğu konuların göz önünde bulundurularak yerleştirmenin yapılması çocuğun yüksek yararının sağlanmasında en uygun yöntemdir. Bu, çocuğun aile ile uyuşmazlık yaşamasını ve sürekli Koruyucu Aile değişikliğine maruz kalmasını engelleyecektir. Çocuklar ve Koruyucu Aile arasında birebir ilişki kurulması ve çocukların sağlıklı gelişimlerinin sağlanacağı uygun şartların bulunması halinde, tercihen aynı anda olmamak üzere Koruyucu Aile yanına en fazla üç çocuk yerleştirilebilir. Çocukların kardeş olması durumunda yapılacak vaka değerlendirmesi sonucuna göre çocuk sayısı sınırlandırılmayabilir. Kardeşlerin aynı aile yanına yerleştirilememesi halinde birbirleriyle görüştürebilecek aileler yanına yerleştirilmeleri esastır. 18

19 Koruyucu Aile Sözleşmesi imzalanıncaya kadar çocuk ve ailenin birlikte zaman geçirmeleri sağlanarak birbirlerini tanımaları ve alışmalarına uygun ortam sağlanması yönünde yerleştirme öncesi süreç planlanır. Bu süreçte çocuk önce saatlik, daha sonra günlük olarak ve en çok iki hafta süreyle Koruyucu Aileye izinli verilebilir. Süreçte olumlu kanaat oluşması, çocuğun ve ailenin de istekliliklerini belirtmeleri halinde İl Müdürlükleri ile yanına çocuk yerleştirilen Koruyucu Aile arasında, Kurumun ve Koruyucu Ailenin yükümlülüklerini içeren bir sözleşme imzalanır. Sözleşme onaylandıktan sonra çocuk aileye teslim edilir. Koruyucu Aileler, çocuğun yerleştirildiği ilk haftaların hem çocuk hem de kendileri için bir uyum süreci olacağını bilmelidir. Bu süreçte en önemli şey, sürekli ve tutarlı bir aile yapısı sergilemektir. Çünkü çocuklar farklı yaşantılarla Koruyucu Aile bakımına gelmekte dolayısıyla yaşam tarzına ve beklentilere uyum sağlamaları, tekrar, açıklama ve sabır istemektedir. Çocuğun aile bireylerine hitap şekli ile ilgili yaptığı seçimlere saygı gösterilmeli, bu konuda çocuğa baskı yapılmamalıdır. 19

20 Koruyucu Ailenin birlikte yaşamın başladığı ilk günlerde çocukla sorunlar yaşaması doğaldır. Bu tür durumlarda; Sakin ve sabırlı olmak, Çocuğa zaman tanımak, Birlikte daha çok nitelikli zaman geçirmek, Çocukta güven duygusu sağlamak, Çocuğun iyi davranışları üzerine odaklanmak, Çocuğun davranışlarının altındaki nedenleri görmeye çalışmak önemlidir. Çocuklara gelişim dönemlerine uygun doğru ve olumlu bir bakışla yaklaşmak, sağlıklı iletişim kurmak, olası çatışmaların sorun haline gelmeden çözülmesini sağlar. Çocuğun önceki fotoğrafları ve anılarına ilişkin eşyalarını korumasına olanak sağlanması, önceki hayatı ve öz ailesi hakkında konuşmasının kısıtlanmaması, geçmişinin yargılanmadan dinlenmesi önemlidir. Koruyucu Aile yanına yerleştirilen çocuğa verilecek olumlu mesajlar, çocuğun kendisini daha değerli hissetmesine ve benlik saygısı gelişmiş kişi olarak yetişmesine yardımcı olacaktır. Başlangıçta, genellikle uyumlu görünen çocuklar süreç içinde belirgin bir neden olmaksızın farklı davranışlar sergilemeye başlayabilirler. Bu durum çocuğun kendisini evde ve güvende hissetmeye başladığını, rahatladığını ve sürekli olarak en iyi davranışlarını göstermek zorunda olmadığını hissettiği anlamına gelebilir. 20

21 Aileler, kendi çocuklarını büyütürken nasıl sorunlar yaşıyorsa, Koruyucu Aile Hizmeti verilirken de herhangi bir aşamada çocuktan, çocuğun kendi ailesinden ya da kendilerinden kaynaklanabilecek sorunlar yaşayabilirler. Bu tür sorunlarla karşılaşıldığında Koruyucu Ailelerin sorunu görmezden gelmek yerine vakit geçirmeksizin Kurumla paylaşması hizmetin başarısını arttırır, dolayısıyla çocuğun hizmetten en iyi şekilde yararlanmasına olanak sağlar. Koruyucu Aileler yanlarına yerleştirilen çocuğu ne kadar iyi tanıyabilirlerse o kadar kısa sürede iletişim kurabilecek, böylece birlikte yaşamaya geçiş sürecinde sorun yaşama riskleri oldukça azalabilecek ve daha kolay bir süreç yaşanabilecektir. 21

22 ÇOCUĞUN AİLE ÜYELERİ VE EVLE TANIŞTIRILMASI Çocuğun, Koruyucu Ailenin evine geldiğinde şaşkınlık yaşaması ve çelişkili duygular içinde olması doğaldır. Uyum sağlamak için zamana ihtiyacı olduğu unutulmamalıdır. Koruyucu Aile ve Kurum, Koruyucu Aile bakımı sürecinin bu aşamasında dikkatle işbirliği yapmalıdır. Yerleştirme öncesi uyum sağlama sürecinde, çocuğun kişisel eşyalarını nereye koyacağı, nerede yatacağı ve masada nerede oturacağı konuları dahil olmak üzere açıklama yapılması ve çocuğa evin gezdirilmesi gerekmektedir. Eğer evde uygulanan bir rutin varsa, bunun çocukla paylaşılması gerekmektedir. Çocuğun, birlikte yaşayamaya başlayacağı ailenin kurallarını öğrenebilmesi için bilgi verilmesi, çocuğun kendisi ile ilgili beklentileri karşılayabilmesi için önemlidir. Yeni insanlarla tanışma konusunda çocukla konuşulması gerekmektedir. Çocuğun Koruyucu Aile yanına yerleştirilmesinin özel bir durumdan 22

23 kaynaklandığı ona anlatılmalıdır. Çocuk başka birisine söylemek istemediği sürece, kimsenin bilmesine gerek yoktur. Ancak okula giden çocukların öğretmenlerinin çocuğun Koruyucu Aile yanında korunma ve bakım altında bulunduğunu bilmesi önem taşımaktadır. Ailenin ve çocuğun sosyal çevresine çocukla birlikte oluşturulan hikaye kapsamında bilgi verilmesi çocuğun daha kolay uyum sağlamasına yardımcı olacaktır. Diğer insanlar merak edip sorular sorabilecektir ancak bilmeleri gerektiği kadarının dışındaki bilgilerin gizli kalması önemlidir. Bu zaman dilimi, koruyucu aile ve çocuğun birbirlerine alışması ve soru sorma dönemidir. Çocuğun eve uyum sağlamasına karar vermedeki en uygun yol, normal günlük yaşantıya devam ederek, sizin ve çocuğun beraber olmaktan memnun olup olmadığını görmektir. Çocuğun beraberinde getirdiği elbiselerin ve oyuncakların, maddi olarak çok kötü durumda olsa dahi atılmaması gerekmektedir. Bu tür eşyalar çocuğun geçmiş yaşantısından geldiğinden, kendini güvende hissetmesini sağlar ve yeni duruma daha rahat uyum göstermesine yardımcı olabilir. Çocuk, Kurumdan eve ilk geldiğinde saç tıraşı, banyo yaptırılması, üzerindeki kıyafetlerin değiştirilmesi gibi çocuğu örseleyecek şekilde davranılmaması gerekmektedir. Koruyucu Aileler, korunmaya ihtiyacı olan çocukların bakımını ve sorumluluğunu Devletle paylaşmaktadır. Çocuklarla ilgili bazı kararlar, anne babanın kendi çocuğu için aldığı kararlar kadar çabuk veya kolay alınmayabilir. Çocukları kendi yaşamlarıyla ilgili karar alma süreçlerine dâhil etmek gerekir, ancak çocukların bu kararlara katılımı yaşlarına ve anlama yeteneklerine bağlı olacaktır. Çocukların hayatını etkileyebilecek kararlar Kurum ile birlikte alınmalıdır. (Örneğin; çocuğun sünneti, ameliyat olması vb.) 23

24 KORUYUCU AİLENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Koruyucu Aileler; Çocuğun her açıdan sağlıklı gelişimi için gerekli koşulları sağlamak ve uygulamakla, Çocuğun yeteneklerinin ve becerilerinin el verdiği ölçüde eğitim ve öğretimi ya da meslek sahibi edindirilmesi için gerekli çabayı göstermekle, Görüştürülmesinde bir sakınca bulunmaması durumunda çocuğun; annebabası ve diğer yakınları ile Kurumca uygun görülen şekil ve zamanda görüşmesini sağlamakla, Çocuğun kan bağı bulunan ya da eski çevresinden kişilerle İl Müdürlüğünün bilgisi dışında iletişim kurulmamasını kabul etmekle, Çocuğun karşılanabilir nitelikteki ihtiyaç, istek ve beklentileri ile çocuğu ilgilendiren kararlarda düşüncesini almakla, Çocuğun devam edeceği okul, katılacağı kurs, sünnet gibi hayatını etkileyen, değiştiren konularda sorumlu meslek elemanı ile birlikte karar almayı kabul etmekle, Hizmet sürecinde çocukla ilgili oluşan her türlü rutin dışı değişiklikleri ve bunlara ilişkin duyumlarını zaman geçirmeksizin sorumlu meslek elemanına bildirmekle, Koruyucu Aile Hizmet sürecine ve yerleştirilen çocuklara ilişkin olarak mesleki çalışmaları yürüten meslek elemanlarına gerekli çalışma şartlarını hazırlamakla, periyodik izlemeleri ve mesleki yönlendirmeleri kabul etmekle, İl müdürlükleri tarafından Koruyucu Aile konusunda yapılacak eğitim ve çalışmalara katılmayı kabul etmekle, 24

25 Kendilerine teslim edilen çocuğun, İl Müdürlüğünün bilgisi olmaksızın başka bir kişi/ailenin yanına bırakılarak yerleşim yerinin değiştirilemeyeceğini kabul etmekle, Adres ve yerleşim yeri değişikliklerini, acil durumlar dışında, bu değişiklik gerçekleşmeden bulunulan il/ilçe de en az 20 gün başka bir il/ilçe ye taşınılması söz konusu olduğunda en az bir ay önce İl Müdürlüğüne bildirmek ve taşınma sonrasında da sürekli yerleşim yerini 20 gün içinde, telefon değişikliğinin ise hemen bildirmekle, Çocuğun koşullarının değişmesi sonucu İl Müdürlüğü tarafından hizmet modelinde bir değişikliğe gidilmesinin planlanması halinde, çocuğun yararının gerektirdiği işlemlerin yapılabilmesi için her türlü destekte bulunmakla ve çocuğun ayrılık sürecine hazırlanmasında İl Müdürlüğü ile iş birliği yapmayı kabul etmekle, yükümlüdür. Ayrıca, Koruyucu Ailelerin; Çeşitli nedenlerle başka bir ilçe, il ya da yurt dışına yanlarına yerleştirilen çocuktan ayrı olarak ve kısa bir süre için gitmek zorunda kalınması durumunda, bu süreçte çocuğun yanında kalabileceğini düşündükleri kişi ya da ailenin uygun olup olmadığının belirlenebilmesine imkan tanıyacak yeterli süre öncesinde, Çocuk yerleştirme işleminden sonra birlikte yaşamak üzere aileye yeni bir birey katılması durumunda en kısa sürede, Kuruma bilgi verilmesi gerekmektedir. 25

26 İZLEME Koruyucu Aile ve yanına yerleştirilen çocuk ile öz aile, vakanın özelliklerine göre belirlenen aralıklarla düzenli olarak, mevzuat kapsamında izlenmektedir. Bu izlemelerde Koruyucu Aile; Ekibin bir parçası olarak hareket etmeli, Bakım sürecinde Kuruma, çocuk hakkındaki bilgileri aktarmasının gerekliliğini yerine getirmelidir. Koruyucu Aileler, hizmetten yararlandırılacak çocukla masallardaki gibi bir hayat sürecekleri yönünde duygulara sahip olabilmektedirler. Ancak birlikte yaşamak hayal edilenden farklıdır. Bu nedenle koruyucu ailenin yapılan izlemelerde bu duruma ilişkin duygularını da paylaşması, olası sorunlar için önlem alınabilmesi açısından önemlidir. İzlemelerin, sürecin çocuk yararına olup olmadığının gözlemlenmesinin yanı sıra danışmanlık verilmesi amaçlı olduğunu bilen koruyucu aileler kendilerini daha güçlü hissedebilirler. İzleme süreci, Koruyucu Aile Hizmetinde öncelikle çocuğun korunması ve hizmetten en yüksek yararı sağlamasının yanı sıra Koruyucu Aileyi de destekleme anlamında önemlidir. Her hizmet modelinde olduğu gibi Koruyucu Aile Hizmetinin de kuralları vardır. Bu kurallar taraflara güçlük çıkarmak için olmayıp hizmetin amacına ulaşması için yıllar içinde karşılaşılan durumlar esas alınarak, çocuğun yüksek yararı merkezinde oluşturulmuştur. Koruyucu Ailelerimize hizmetin başlangıcından itibaren bu kurallar hakkında bilgi verilmesinin yanı sıra izleme sürecinde tespit edilen hususlar olduğunda da gerekli danışmanlık hizmeti verilmektedir. 26

27 Koruyucu Aileler, yanlarına yerleştirilen çocuğun bakımını sürdürürken Kurumla beklenen işbirliğini yapabilen, çocukla ilgili her tür bilgiyi Kurumla paylaşabilen, izleme sürecinin profesyonel bir hizmetin gerekliliği olduğunun bilincinde olan, özel ailelerdir. 27

28 KORUYUCU AİLELERE VE ÇOCUKLARA SAĞLANAN OLANAKLAR Koruyucu Aile Hizmeti kapsamında yapılan ödemeler, Koruyucu Aile Yönetmeliği ile belirlenir. Koruyucu Aile yanına yerleştirilen çocukların bakım, eğitim ve yetiştirilmelerine ilişkin harcamalara karşılık olmak üzere talepte bulunan Koruyucu Ailelere, çocuk başına aylık net ödeme yapılır. Bu ödemelerin miktarı her yıl Bütçe Kanunu ile tespit edilecek memur maaş katsayısına bağlı olarak Ocak ve Temmuz aylarında değişir. Bütçe imkanları dahilinde Bakanlıkça gönderilen ödenekten, Koruyucu Aile ve çocuğun takip edildiği İl Müdürlüğünce ödeme yapılır. Engelli çocuklar için yaş grubuna uygun aylık bakım ödemesi yüzde 50 oranında artırılarak uygulama yapılır. Koruyucu Aile yanında bakılan çocuklar için yapılan diğer ödemeler: Koruyucu Aile yanında bakılıp okula giden çocuklara, her yıl bir defaya mahsus olmak üzere okul masraflarının karşılanması amacıyla Eylül ayında üç kat uygulanan aylık bakım ödemesi, Koruyucu Aile yanındaki bütün çocuklara, yıllık giyim masraflarının da karşılanması için Nisan ve Ekim aylarında iki kat uygulanan aylık bakım ödemesi, Koruyucu Aile Hizmeti kapsamındaki, okula devam eden ya da öğrenimini sürdürememiş çocuklara, kuruluş bakımındaki çocuklara verilen miktarlar üzerinden harçlık, Tam gün öğrenim görüp de yemeklerini evde yeme olanağı bulamayan çocuklara, öğrenim süresince iki kat artırılmış harçlık, Servis ile okullarına gitmek zorunda olan çocukların okul servis ücretleri ile engelli çocukların servis ücretleri ve 4-5 yaş grubu kreş çağı veya anaokulu çocuklarının servis ücretleri, servis bulunmaması halinde gidiş gelişlerdeki ulaştırma giderleri karşılığı otobüs bilet ücretleri, 28

29 Koruyucu Aileyi ve çocuğu izlemekle görevli meslek elemanının rehberliğinde yapılacak başvurular üzerine, çocukların gelişim ve eğitim ihtiyaçlarının karşılanması veya bir meslek edinmek üzere kamu ya da özel kuruluşlar tarafından açılan kurslara katılacakların kurs süresince kurs bedelleri, eğitim ve öğretimlerine ilişkin etüt, kurs, yaz okulu, harç, sınav ve kayıt ücretleri ile bunlara ilişkin her türlü araç gereç ve malzeme giderleri, Başka illere öğrenim amacı ile gitmesi gereken çocukların ulaştırma giderleri, bir günlük konaklama bedeli ile çocuğun okula kaydı ve kalacağı yere yerleştirilmesi ile ilgili olarak yardımcı olmak üzere giden koruyucu anne ve babanın da ulaşım ve bir günlük konaklama giderleri Koruyucu Aile Yönetmeliği nde belirtilen kapsama uygun olarak ödenir. Öğrenim amacıyla bir başka İl e gitmesi gereken çocuklar açısından hizmetin sonlandırılmasını gerektirecek bir durum belirlenmemesi halinde, aylık bakım ödemesi koruyucu ailenin, Koruyucu Aile Hizmetine ilişkin kütük kaydının bulunduğu il müdürlüğünce ödenmeye devam edilir. Koruyucu Aile Sözleşmesi devam eden koruyucu ailelerden, eşine veya bir yakınına bağlı olmaksızın emekliliğine esas sosyal güvencesi olmayan eşin, bir asgari ücret tutarı üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamında isteğe bağlı sigortasını yaptırması ve ödeme belgesinin ibrazı halinde primleri aylık ödemelere ilave edilerek Bakanlıkça gönderilen ödenekten karşılanır. 29

30 KORUYUCU AİLE BAKIMININ SONA ERDİRİLME NEDENLERİ Koruyucu Ailenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi, Çocukla Koruyucu Aile arasındaki sağlıklı iletişimin yapılan mesleki çalışmalara rağmen kurulamaması ya da devam ettirilememesi, Koruyucu Ailenin, çocuğu istismar ettiğinin tespit edilmesi, Koruyucu Ailenin, çocuğun öz ailesi ile ilişkilerini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunduğunun ve bu doğrultuda ifadeler kullandığının belirlenmesi, Çocuk için hizmetten beklenen yararın gerçekleşmediğinin yapılan izlemelerde tespit edilmesi, Çocuğun Koruyucu Aileye yerleştirilme nedeninin ortadan kalkması, Çocuğun yararlanacağı hizmet modelinin değişmesi veya koruma kararının kaldırılması, Koruyucu Ailenin herhangi bir nedenle hizmet vermekten vazgeçmesi durumlarının tespiti halinde Koruyucu Aile Komisyonu çocuğu geri almaya karar verir. Çocuğun ayrılık sürecine hazırlanmasına yönelik uygulama planı oluşturulur, görevli meslek elemanı tarafından uygulanır ve çocuk hazır olduğunda bir tutanakla aileden geri alınır. Çocuğun Koruyucu Aile yanından geri alındığı tarihten itibaren Koruyucu Aile Sözleşmesi ve kimlik kartının geçerliliği kendiliğinden sona erer. Çocuğun ayrılma süreci, korunma altına alınma ve Koruyucu Aile yanına yerleştirilme sebeplerine bağlı olarak sürdürülür. Çocuk Koruyucu Aile yanına yerleştirilirken bir bakım planı vardır. Bu nedenle ayrılma sürecinin 30

31 planlanması çocuğun neden orada olduğuna bağlı olarak şekillenir. Ayrılma süreci için plan yapılmasına, çocuk daha Koruyucu Aileye geldiği andan itibaren başlanır. Ayrılış sürecinin mümkün olduğunca çocuk örselenmeyecek ve ikinci bir travma geçirmesine neden olmayacak şekilde yapılandırılması odak noktasıdır. Ayrılık, her zaman iletişimin tamamen kopması anlamına gelmemektedir. Çocuk, Koruyucu Aileden çocuğun kısa süreliğine ya da kalıcı olarak ayrılabilir. Kısa süreli ayrılıklarda çocuğun, öz aile ya da yakınlarının yanına ziyarete gitmesi gibi durumlar söz konusu olabilir. Uzun süreli ayrılıklar ise hizmetin sonlandırılmasına bağlı olarak çocuğun, öz ailenin yanına döndürülmesi, daha uzun süreli bir bakım modeli olan evlat edinme hizmetinden yararlandırılması olabileceği gibi başka bir Koruyucu Aile yanına ya da kuruluşa yerleştirilmesi şeklinde olabilir. Ancak uzun süreli ayrılışların çocukta kendini suçlayıcı ya da güven sorunu oluşturacak olumsuz etkilere neden olmaması için, bu süreçte Koruyucu Ailenin daha iyi hazırlanması ve çocuğu hazırlaması beklenir. 31

32 KORUYUCU AİLE STATÜSÜNÜN İPTALİ Koruyucu Aile Statüsünün devam etmesinin sakıncalı olduğu saptanan; Çocuğu ihmal ve istismar ettiğinin, kötü muameleye maruz bıraktığının belirlenmesi, Sosyal ilişkileri açısından toplumun norm ve değerlerine aykırı düşen davranışlarının gözlenmesi, Fizik ve ruh sağlığının, çocuğun bakımını etkileyecek derecede bozulmuş olduğunun Devlet ya da üniversite hastanelerince doktor raporu ile belirlenmesi, Çocuğun toplum içinde alacağı konumu olumsuz etkileyecek herhangi bir suçtan ceza alması ve adli sicil kaydının bulunması, Mesleki danışmanlık hizmeti ve yönlendirmelere uygun davranmaması, Geçici koruyucu ailenin çocuk yerleştirme önerilerini mazeretsiz olarak üç kereden fazla kabul etmemesi durumlarında Koruyucu Aile Statüsü iptal edilir. Komisyonca Koruyucu Aile Statüsü iptal edilen aile yanına bir daha çocuk yerleştirilmez. Koruyucu Aile Hizmet sürecinde konusu çocuğa yönelik suç teşkil eden eylemlerin tespiti halinde Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur ve çocuğun haklarının korunması amacıyla adli süreç takip edilir. 32

33 KORUYUCU AİLE HİZMETİ SONLANDIRILAN ÇOCUKLAR Öncelikle öz ailesi yanına, Öz ailesi yanına döndürülemeyen çocuklar öncelikle akraba /yakın çevre Koruyucu Aile bakımı kapsamında değerlendirilir, Bunun mümkün olmaması halinde çocuklar durumuna uygun başka bir Koruyucu Aile yanına yerleştirilir, Uygun Koruyucu Aile bulunamaması halinde çocuk, durumuna uygun hizmet modelinden yararlandırılır, Koruyucu Aile yanındayken hukuki durumu değişen ve evlat edinme hizmetinden yararlandırılmaya uygun hale gelen çocuklar bu hizmetten yararlandırılır. Çocuğun evlat edinme sırasındaki uygun aile yanına yerleştirilmesi ya da Koruyucu Ailesi yanında kalması durumu, çocuğun yararı odağında değerlendirilir. Koruyucu Aile yanına yerleştirilebilen, korunan, tehlikeli ortamlardan uzak tutulan her çocuk, sorumluluğu paylaşan herkesin sevinci, toplumumuzun sağlıklı gelişimi ve geleceği için bir başarısı olacaktır. 33

34 Koruyucu Aile Hizmeti Başvuru ve Bilgi İçin Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri 34

35

36