YANGIN. Katilar Sıvılar Gazlar. Odun Petrol ürünleri Metan. Kömür Çözücüler Etan. Plastik Boya Propan. Kağıt Yağlar Bütan. Deri Alkol Hidrojen

Transkript

1 YANGIN 1. YANMA, YANGIN VE YANICI MADDELER 1.1. Yanma: Yanıcı maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan kimyasal bir olaydır. Yangının meydana gelmesi için; a. Yanıcı madde, b. Isı, c. Oksijenin bulunması gerekir Yangın: Yararlanmak için yakılan ateş dışında oluşan yanma olayına yangın denir Yanıcı maddeler Katilar Sıvılar Gazlar Odun Petrol ürünleri Metan Kömür Çözücüler Etan Plastik Boya Propan Kağıt Yağlar Bütan Deri Alkol Hidrojen Asetilen Hafif metaller (ametaller) Sodyum Potasyum Lityum Mağnezyum Aluminyum Yanmanın tam olabilmesi için yeterli oksijenin bulunması gerekir Katı yanıcı maddeler: yeterli oksijen veya hava yok ise yanıcı maddenin bir kısmı yanacak, geri kalan madde bozuşarak yoğun duman çıkaracaktır ve bol miktarda karbonmonoksit oluşumu olacaktır. Duman, askıda kalan katı ve sıvı parçacıklardır. Yanma sonucu oluşan gazlarla hareket ederler. Dumanın yoğunluğu ve miktarı yanıcı maddenin yapısına bağlıdır. Yangından sonra çıkan gazların bir kısmı zehirleyicidir bir kısmı boğucu bir kısmı tahriş edici özellikler taşır. İstatistikler, zehirli gazlardan ölenlerin yangından ölenlerden çok olduğunu gösterir Sıvı yanıcı maddeler: Buharlaştıktan sonra yanarlar. Bu maddelerin çoğu normal hava koşullarında buharlaşırlar. Pek çoğunun buharları havadan ağırdır, çukur ve kanallarda birikir. Temel özellikleri parlama şeklinde alevli yanarlar. Düşük sıcaklıkta

2 buharlaşarak parlama özelliği gösterenlere örnek: benzin, tiner, etil alkoldür. Yangın sırasındaki ani parlamalar risk oluşturur. Yüksek sıcaklıkta buharlaşan yanıcı sıvılar parlama özelliği göstermezler. Mazot, fuel oil gibi. Yanıcı parlayıcı sıvıları su ile karışanlar ve karışmayanlar olarak ayırabiliriz. Su ile karışmayanlar da yoğunluğu sudan hafif olanlar, sıvı yağlar, benzin, mazot gibi, bunlar yangın sırasında suyun üstüne çıkar ve yanmaya devam eder. Yoğunluğu sudan ağır olanlar katran, asfalt, gres gibi. Su ile karışan sıvı yakıtlar alkol, aseton, etil asetat gibi. Yanıcı sıvıların bu özelliği söndürme yöntemi vesöndürme maddesinin belirlenmesinde önemlidir Gaz yanıcı maddeler: Gaz halinde olmaları nedeniyle hızlı yanma göstereceklerdir. Ayrıca bu gazların boğma ve zehirleme özellikleri vardır. Alt üst patlama limitleri vardır, kapalı ortamlarda gaz kaçakları kıvılcım ile karşılaştığında çok hızlı patlama şeklinde yanarlar. gazlar basınç altında sıkıştırılabilir sıvı hale getirilir. LPG içindeki propan bütan ve solunum cihazındaki hava gibi Oksijen: Kendisi yanıcı olmayan yanıcı madde ile birleştiğinde yanmayı başlatan renksiz ve kokusuzve yakıcı bir gazdır. Kaynama noktası -183 derece santigrat olup 51 Bar basınçta -119 derece santigratta sıvılaşır. 1 litre sıvı oksijen Kg dır. Saf oksijen, havanın sıvılaştırılması veya suyun elektrolitik hidrolizi(parçalanması)ile elde edilir. Saf oksijen yağlarla temasında ısıya gerek duymadan şiddetli yanma gösterir. Sıvı oksijen hidrokarbonlarla temasında patlayabilir. (Asfalt, yağlar, yakıtlar) gibi. Göz ve deri ile temasında ciddi tahrişlere neden olur. Yakıtlarla temasında yüksek ısı verir. Asetilen-oksijen kesim ve kaynak işlerinde kullanılır. Katı ve sıvı yangınlarının devam etmesi için %16, gaz yangınlarında %12 oksijene ihtiyaç vardır. Bazı yanıcıların kimyasal yapısında oksijen vardır. Yanma bir süre devam eder. Örnek: Sodyum nitrat, potasyum klorat amonyum nitrat, potasyum permanganat, hidrojen peroksit gibi. Yanmanın olması için;yanıcı maddeleri, yakıcı madde oksijeni gördük. Şimdi de Isıyı inceleyelim Isı: sıcaklığı yükselten enerji birimidir. Yanmanın başlaması için çoğunlukla ısıya ihtiyaç vardır. Isı enerjisi karşımıza; kimyasal, elektriksel, mekanik, nükleer, doğal ısı enerjisi olarak çıkar. Kimyasal ısı enerjisinin kaynağı; ^ Yanma ısısı, ^ Kendi kendine ısınma, ^ Bozunma(Decomposition) ısısı, ^ Erime, seyreltme, çözünme ısısıdır. Yanma ısısı: Yanma sonucu çıkan ısıdır. Oksi-asetilen kaynağı, mum, kibrit, soba yanması gibi. Kendi kendine ısınma: Organik maddelerin dışarıdan ısı almadan kızışmasıdır. Yağlı paçavra, kömür deposu, saman balyası, tahıl ambarı, silosu gibi.

3 Bozunma ısısı: Maddelerin genellikle bakteriyel, fiziksel, veya kimyasal aktiviteler sonucu bozunması sonucu açığa çıkar. Çöp depolama alanlarının yanması gibi. Bazı durumlarda madde çok kararsızdır ve bir darbe ile ısı çok hızlı açığa çıkar bu patlama şeklinde görülür. Asetilen tüplerinin darbe ile patlaması. Maddelerin erime, seyreltme, çözünme ısısı: Su ile seyreltilen bazı asitler o kadar şiddetli reaksiyona girerler açığa çıkan ısı patlamayla etrafa sıcak su ve asit sıçramasına ve etraftaki kolay tutuşur maddelerin yanmasına sebep olur. Sülfürik asit, hidroklorik asit, nitrik asit, sodyum hidroksit, potasyum hidroksit su ile seyreltilmesi sonucu açığa çıkan ısıdan etraftaki ot, talaş, kağıt yanar. Elektriksel ısı enerjisi: Elektrik her zaman yakınındaki yanıcı maddeyi tutuşturacak yüksek ısıyı çıkarma kabiliyetine sahiptir. Elektrik tesisatı. jeneratör, elektrikli ısıtıcı. Bir iletkenden akım geçmesi ile rezistans ısısı oluşur. Eğer kablo kesiti çekilen akıma uygun değilse, seyyar kablolara bir çok cihaz bağlanmış ise, iletken bir yere elektrik kablosu sarılmışsa rezistans ısısı açığa çıkar Elektrik yangınlarının çıkış sebeplerini sıralarsak: 1. Kısa devre-ark oluşumu: Elektrik arkları dünyada bilinen en yüksek ısıyı ( derece santigrat) üretebilir. Bu ısı, güneşin yüzeyindeki sıcaklıktan 4 kat daha fazladır. Bilinen tüm malzemeler bu sıcaklıkta erir. 2. Yetersiz izolasyon 3. Kaynağa ya da trafoya taşıyamayacağı kadar fazla yüklenme(aşırı yüklenme 4. Alıcılarda bilinçsizce düşük kesitli iletken kullanma 5. Kabloların mekanik hasarlara maruz kalması(sıcak yüzeyler, kopma, kesilme v. s. ) 6. Elektrikli aletlerin bakımının zamanında yapılmaması 7. Elektrik işlerinin uzman kişilere yaptırılmaması gibi. Kaçak akım ısısı: Kablo bütün akımı taşıyacak şekilde izole edilmemişse oluşur. Bir kısım akım kablonun etrafındaki malzemenin üzerinden toprağa gitmeye çalışır. Isı açığa çıkar(4000 derece C) yangına sebep olur. Ark ısısı: Akım herhangi bir şekilde engellenirse oluşur. Akımın engellenmesi, açık olan bir klemens veya gevşek bir ek sonucu oluşabilir. Ark ısısı çok yüksektir ve iletkenin erimesine sebep olur. Statik elektrik: statik elektrik iletken olmayan bir yüzeyde pozitif diğer bir yüzeyde negatif yüklenmeye sebep olur. Bu iki yüzey birbirine yaklaştığında küçük bir kıvılcım veya şoka benzer bir ark oluşur. (insan parmağı ile kapı tokmağı arasında olduğu gibi. )Bu nedenle yakıt tanklarının. boya tabancalarının topraklanması gereklidir. Mekanik ısı: iki yolla oluşur. sürtünme ve basınç. Sürtünme ısısı: iki yüzeyin birbiri ile sürtünmesi sonucu açığa çıkar. Basınç ısısı: gazların sıkıştırılması esnasında oluşur. Temiz hava teneffüs tüpleri doldurulduğu anda sıcaktır. Nükleer enerji: atomların parçalanmasından ya da birleşmesinden açığa çıkar. Nükleer enerji elektrik enerji elde etmekte kullanılır. Doğal ısı kaynağı: güneş, yıldırım, volkanik olaylar. güneşten dünyaya elektromanyetik dalgalarla iletilen enerjidir. Solar enerji dünya yüzeyine yayıldığı için bir yangın başlatmaz ancak, cam parçaları, gözlük camları güneş ışınını bir noktaya toplar, kurumuş ot, kağıt gibi maddelerin tutuşmasına neden olur. Güneş ısısı kapalı kaplarda bulunan kolay uçucu kimyasalların buharlaşarak patlamasına neden olur. (benzin gibi. ) Yıldırım: Bulutların taşıdıkları elektriğin bir buluttan diğerine veya toprağa geçmesi

4 demektir. (Milyarlarca volt, oluşan ısı derece santigrat civarı. Tutuşma sıcaklığı: yanıcı madde ile oksijenin reaksiyona girdiği en düşük sıcaklıktır. (katılar için) Parlama noktası: Sıvının yüzeyine yakın bir yerde, hava ile tutuşucu bir karışım oluşturduğu en düşük sıcaklıktır. (benzinin parlama noktası -40 derece C) Yanma noktası: sıvıların tutuştuktan sonra yanmayı devam ettirecek kadar buhar çıkarmaya başladıkları minimum sıcaklıktır. Bu sıcaklık değeri parlama noktasından birkaç santigrat derece daha yüksektir. Bir katı madde açık alev veya akkor metallerle temas ederse; a. Katı madde yüksek, orta veya az derecede yanıcı olabilir. b. Katı maddenin kütlesi de önemlidir. Bildiğiniz üzere az miktarda yanıcı madde yangını besleyecek ısıyı veremez. c. Katı maddenin durumu da önemlidir. Örneğin odun talaşlarını kağıt parçalarını, büyük yüzey alanları nedeniyle bir kibritle yakmak kolaydır. Bunun yanı sıra odun parçasını ve sıkıştırılmış kağıtları yakmak zordur. d. Yanıcı maddenin dikey olması, alevle teması halinde yatay olmasına nazaran tutuşmasını kolaylaştıracaktır. Kor halinde bir madde, ister yanıcı(kömür) ister yanıcı olmayan(kızgın metal)olsun, yanıcı maddeyle temas edince, miktarı yeterli ise, yanıcı madde de odun tozu, talaşı, kağıt yığını gibi ise, yangına neden olur. Örneğin; kesme işleminde, kızgın metal parçası bu tür malzemelere sıçrarsa yangına sebep olur, veya çok yüklenmiş bir elektrik kondüktörü bu yangına neden olabilir. (Tabii oluşacak ısı yeterince soğutulup uzaklaştırılmazsa) Radyasyon ile de yangına neden olunabilir. İlla yanıcı maddenin alevle veya kor halinde bir madde ile fiziki temasına gerek yoktur. Her türlü ısı kaynağı görünür, kızıl ötesi(elektro manyetik dalgalar) yayar. Bu dalgalar bir cisme çarpınca enerjilerini o maddeye ısı olarak transfer ederler. Radyasyona maruz kalan cismin ısısı yükselir. Eğer soğutma yeterli değilse, o cismin sıcaklığı tutuşma sıcaklığına kadar yükselir ve tutuşur. Örneğin: kıpkırmızı yanan sobanın yanında duran odunların tutuşması gibi Buharların veya gazların patlaması: Yanıcı gaz ve havanın her karışımı, bir ısı kaynağı ile karşılaştığında parlayacaktır. Oluşacak alev, gazın veya buharın konsantrasyonunun parlama veya patlama limitleri arasında olmasına bağlı olarak yayılacaktır. Bu parlama ve patlama limitleri gazların ve buharların yapısına göre çok değişiktir. Alevin yayılması da(1 ve 200 m/s) yanıcı maddenin yapısına, ve bulunulan ortamın sıcaklığına ve basıncına göre değişir. Isınan gazın bu genişleme hızıdır ki patlamanın zararının boyutunu büyütür Örneklersek; Yanıcı gaz Alt ve üst pat. Limiti % hava LPG Doğalgaz 5-15 Hidrojen Asetilen Karbon monoksit Hidrojen sülfür 4-44

5 Toz ve atomize sıvıların patlaması: yanıcı maddelerin havada askıda olan tozları ve çok küçük damlacıkları gaz/hava veya buhar/hava karışımı gibi hareket eder ve patlayabilir. Örnek: Toz patlamaları Kıvılcımlar: Yüksek sıcaklıktaki bir kıvılcım yanıcı gaz, buhar veya toz ve hava karışımını tutuşturur. Tabii ki böyle bir kıvılcım, yanıcı katı bir maddeyi tutuşturacak enerjisi olmadığı için tutuşturmaz. Kıvılcımlar, elektrik kontağından, elektrotlar arasındaki elektrik boşalımlarından, iki hareket halindeki cisimlerin sürtünmesinden oluşan statik elektrikten (transmisyon kayışları) veya iletken olmayan sıvı veya gaz ve içinden geçtiği boru(doldurma ağzı ile tank) arasında oluşan statik elektrik gibi. İki sert yüzeyin birbirine sürtünmesinden (taşlama) oluşur. Bu kıvılcımlar yangının kaynağı olabilirler. Kendiliğinden yanma (için için yanma): Mineral yakıtlarda veya organik madde yığınlarında, eğer oksitlenmeye yetecek kadar hava dolaşımı var ve de oksitlenmeden dolayı açığa çıkan enerjiyi dağıtacak kadar değil ise, orada yangın oluşabilir. Nem, bu oluşuma yardım eder. Organik maddelerde ise bakteriler bu oluşuma yardım eder. Bitkisel yağların çoğu çok kolay oksitlenir. Açığa çıkan enerji hava ile temas eden yüzeye bağlıdır. Mesela bir yağ havuzunda yüzey aynı miktar yağın pamuk veya odun tozuna emdirilmiş haline göre küçüktür. Yağ emdirilmiş talaşta yüzey büyüdüğü için oksitlenmeden açığa çıkan enerji de büyük olacaktır ve kısa zamanda yangın başlayabilir. Kimyasal reaksiyonlar: Bazı kimyasal reaksiyonlar yangına neden olabilecek ısı açığa çıkarırlar. Örneğin beyaz fosfor hava ile temas eder etmez hemen oksitlenir ve tutuşur. Çok küçük demir tozları hava ile temas edince kızışır ve yanıcı maddeyi tutuşturur. Kalsiyum karbür(karpit) su ile temasında egzotermik reaksiyon verir açığa asetilen gazı çıkar ve belki de bu çıkan ısı ile asetilen tutuşur Sodyum, potasyum ve lityum su ile çok şiddetli reaksiyon verir hidrojen gazı açığa çıkar, eğer reaksiyon ısısı suyun sıcaklığını 40 derece santigrata yükseltirse yangın başlar. Organik maddelerle temas eden nitrik asit onları tutuşturabilir. Oksitleyici maddeler;hidrojenperoksit, kloratlar, perkloratlar, boratlar, perboratlar ısınınca oksijen açığa çıkarırlar, oksidasyon devam edince maddenin ısısı yükselir ve oksitleyici, yanıcı maddenin tutuşmasına neden olabilir. Saf oksijen özellikle basınç altında ise, yanıcı madde ile temas ettiğinde yangına veya patlamaya neden olabilir. Bu nedenle Oksijen tüplerinde ve valflerinde hiçbir zaman gres yağı veya başka yağlar kullanılmamalıdır. Yangına sebep olabilecek bir diğer neden de; iki cisim arasındaki sürtünme, ısı açığa çıkarır. Eğer bu ısının oluşması yok edilmesinden fazla ise orada olan yanıcı maddenin tutuşma riski vardır. Adiabatik gaz sıkıştırmalarında da gazın sıcaklığı yükselir, yeterince soğutulmayan kompresörlerde, veya gaz tüplerinde lübrikant yağın kendiliğinden tutuşmasından kaynaklanan patlamalar olabilir. Buraya kadar yangınların nasıl çıkacağını, sebeplerinin neler olacağını gördük, şimdi de yangınların sınıflandırılmasına bakalım.

6 2. YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI: 2.1. A sınıfı yangınlar: Yanıcı katıı maddelerin oluşturduğu yangınlardır. (Odun, kömür, tekstil, ot, plastik, vb. gibi) 2.2. B sınıfı yangınlar: Yanıcı sıvı maddelerin oluşturduğu yangınlardır. (Benzin, benzol, boya, katran, asfalt, vb. gibi) 2.3. C sınıfı yangınlar: yanıcı gaz maddelerin oluşturduğu yangınlardır. (Metan, propan, LPG, asetilen, hidrojen, vb. gibi) 2.4. D sınıfı yangınlar: yanıcı hafif metallerin oluşturduğu yangınlardır. (sodyum, potasyum, lityum, alüminyum tozları, mağnezyum ve alaşımları gibi) Elektrik nedeniyle çıkan yangınlar. 3. YANGINLARIN SÖNDÜRÜLMESİ Etkili ve güvenli yangın söndürme, yeterli ve uygun yangın söndürücüler ve uygun donatılmış (koruyucu elbise ve maskeler) yangın söndürme personeli ile yapılır. Bir işyeri için minimum tam donanımlı ve hareketli bir tür yangın söndürme aygıtı gereklidir. Birden fazla türde de yangın söndürme cihazları olsa iyi olur. İşletmede bir işletme görevlisinin sorumluluğunda yangın ekibi kurulmalıdır A Sınıfı Yangınların Söndürülmesi A sınıfı yangınlarda su veya sulu çözeltili yangın söndürücüler kullanılır. A sınıfı yani katı yangınlarında, söndürme işi yanıcı maddenin ısısını tutuşma sıcaklığının altına soğutmakla olur yani soğutma sistemi ile söndürülür Soğutma: su ile soğutma, soğutarak söndürme prensipleri içerisinde en başta gelir. Su, yangının söndürülmesinde ısı ile temas ettiğinde buhar haline geçer ve buharlaşma esnasında çevresindeki ısıyı emer. Böylelikle, yanıcı maddenin ısısı tutuşma sıcaklığının altına düştüğünden yanma olayı da ortadan kalkar. Katı yangınlarının başlangıcında kullanılacak en uygun yangın söndürme tüpü Kuru Kimyevi Tozlu yangın söndürücüdür. KKT yanıcı maddeyi battaniye gibi sarar ve yanma reaksiyonunu engeller. Az miktarda olsa da yanıcı maddenin yüzeyindeki oksijeni seyreltir ve ısıyı emer. Ancak, bu söndürücülerin avantajı ve dezavantajı da iyi hesap edilmelidir. Çok amaçlı kuru kimyasal yangın söndürücü olan monoamonyumfosfat aşındırıcı ve paslandırıcıdır. İşyerindeki bilgisayarlara ve elektronik cihazlara zarar verir. Köpüklü yangın söndürme tüpleri olabilir, hem yangının yüzeyini kaplar, hem de köpüğün taşıyıcısı su olduğu için ortamın ısısını düşürür. CO2 li yangın söndürücüler: oksijenle yer değiştirerek veya oksijeni uzaklaştırarak ve CO2 çok soğuk olduğu için yanıcı maddeyi soğutarak söndürür. Bu nedenle CO2 A sınıfı yani katı yangınlarında yeterli olmayabilir, çünkü yangını söndürecek yeterli oksijeni ortamdan uzaklaştırıp yangını söndüremeyebilir. Kapalı ortamlarda, ortama çok miktarda Co2 yayılır ve yangını söndürenleri oksijensiz bırakabilir.

7 3.2. B Sınıfı Yangınların Söndürülmesi B sınıfı yangınlarda (yanıcısı sıvı olan) ana ilke örtme ya da boğmadır. Havayı (oksijeni) kesme: Yanma olayının olması için gerekli olan oksijeni, yanma esnasında ortadan kaldırmak veya %14 ün altına düşürmektir. Oksijeni azaltarak veya ortadan kaldırarak yangın söndürmeye havayı kesme denir. Bu usül pratikte örtme, boğma veya oksijeni azaltma(engelleme) teknikleri ile uygulanır. Örtme: Yanan maddenin üzerine oksijenle teması kesmek için örtülen veya yayılan maddelerle yapılan söndürme işlemidir. Katı madde yangınlarında(a sınıfı) ve başlangıç halindeki yangınlarda örtü olarak halı, battaniye, kilim ve kum gibi maddeler kullanılır. Akaryakıt yangınlarında ise örtü olarak en uygun köpük, daha sonra karbondioksit, azot gibi maddeler kullanılır. Yangın söndürmede kullanılan köpüğün işlevi;izolasyonu sağlamak, yani yanıcı madde ile havanın temasını kesmek, seri alev almaları önlemek ve hidrokarbonun yüzey gerilimini azaltmaktır. Köpük, yüzey gerilimini düşürerek hidrokarbona(yanıcı maddeye) nüfuz eder ve yanmanın devamını önler. Boğma: Oluşan yangının oksijenle ilgisini kesmek ve yanma için gerekli oksijen oranını azaltmak amacıyla yapılan işlemdir. Bu etki oksijeni yanıcı maddeden uzak tutar, bu da en iyi köpükle mümkün olur. Bu yangınlarda karbondioksitli yangın söndürme ya köpüklü ve kuru kimyevi tozlu yangın söndürme aygıtları etkili olur Bu tür söndürmeler özellikle kapalı bir mekanda oluşan yanma için gerekli olan oksijenin girmesini önlemek amacıyla, kapı, pencere, baca ve havalandırma delikleri gibi açıklıkların kapatılması şeklindedir. Oksijeni azaltma: Oksijen miktarının % 14 ün altında olduğu ortamlarda yanma olayı gerçekleşmez. Bu esasa dayanarak yapılan söndürme işlemine oksijeni azaltma veya engelleme yöntemi denilmektedir. Oksijen azaltıcı maddeler, kimyevi tozlar, karbondioksit(co2) gazı gibi maddelerdir. Bunlar hem örtme hem de oksijeni azaltma suretiyle yangın söndürücüdürler. B sınıfı, yani sıvı yangınlarında, CO gazı püskürtüldüğünde kuru buz bulutuna döner. 2 Bu bulut havadaki oksijen miktarını azaltarak yangını söndürür. CO kullanmanın avantajı ve dezavantajı nedir diye bakarsak;avantajı: CO temiz ve 2 2 corrosive(paslandırıcı) değildir, pahalı bilgisayarların ve elektronik cihazların üzerinde kalıntı bırakmaz. Dezavantajı: Tüp çok ağırdır ve kısa mesafeye püskürtülür. Püskürtülen CO ye dokunmamak lazim, soğuk ısırığı oluşur. (frostbite) 2 B sınıfı yangınlarda, ana ilke örtme ya da boğmadır Bu etki oksijeni yanıcı maddeden uzak tutar, bu da en iyi köpükle mümkün olur. Bu yangınlarda karbondioksitli, köpüklü ve kuru kimyevi tozlu yangın söndürme aygıtları etkili olur. B sınıfı yangınlara bir örnekte petrol kuyusu yangınlarıdır. Petrol kuyusunun ağzında oluşan yangını söndürmek için yüksek patlayıcılar, dinamit gibi kullanılır. Burada amaç, havadaki oksijeni bitirmek ve alevi keserek(yanan mum fitilini kesen makas gibi) söndürmektir. Bu arada petrol çalışanların üstüne yağmur gibi gelebilir. Yangın söndürüldükten sonra kuyunun ağzı kapatılmalıdır. Bu işlem yapılırken tekrar bir kıvılcımla yangın başlayabilir. (metalin taşa çarparak çıkardığı kıvılcım)buna cehennem yangını denir. Yeniden tutuşmayı önlemek için kapatma işlemi yapılırken bronz veya pirinçten yapılmış aletler veya parafinlenmiş aletler kullanılmalıdır. Patlayıcı olan ikinci tutuşma birincisinden daha güçlü patlamaya neden olabilir.

8 Son zamanlarda teknolojinin gelişimi ile kuyu yanarken kapatılmaktadır. Çok yüksek basınçlı su spreyleri ve potasyum bikarbonat karışımı gibi kuru kimyevi tozlu söndürücüler kullanılabilir. Tabii ki küçük kuyularda C Sınıfı Yangınların Söndürülmesi C sınıfı yangınlar: (yanıcı maddesi gaz olan, jet yangınları) (Metan, propan, LPG, asetilen, hidrojen, vb. gibi). Büyük yangınlarda püskürtme halinde su kullanılır. Sis halinde püskürtülmesi(mikron düzeyinde su partikülleri) püskürtülmesi demektir. Burada sis halinde su püskürtülmesi hava ile yanıcı maddenin arasına girerek yangının sönmesine neden olur. Bu nedenle B ve C sınıfı yangınlarda merkezden uca doğru, A sınıfı yangınlarında (katı yangınlarında) uçtan merkeze doğru yangın söndürülür. C sınıfı yangının başlangıcında kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli yangın söndürme cihazı kullanılır. B ve C sınıfı yangınlarda en iyi yöntem imkan var ise akışkanı kesmek yani yanıcı maddeyi ortadan kaldırmaktır D Sınıfı Yangınların Söndürülmesi D sınıfı yangınlarda (yanıcı maddesi hafif metaller olan sodyum, potasyum, lityum, alüminyum tozları, mağnezyum ve alaşımları gibi ) hiçbir şekilde su ve karbondioksitli söndürücü kullanılmaz. Bunların söndürülmesi çok zordur. Sodyum, potasyum ve lityum su ile çok şiddetli reaksiyon verir hidrojen gazı açığa çıkar, karbondioksitli söndürücüde de karbondioksit karbonmonoksite indirgenir ve patlayıcı ortamlar üretilmiş olur. Öncelikle kuru metal tozlu söndürme cihazı, Sodyum klorürlü, sodyumbikarbonat ve mağnezyum oksitli kuru tip söndürücüler kullanılır. Kum da kullanılabilir ancak çok zayıf bir söndürücüdür Elektrik Yangınlarının Söndürülmesi Elektrik yangınları: Elektrik yangınlarında boğucu soğutucularla ısı aniden düşer ve oksijen miktarı da azalır. Elektrik yangınlarında hiçbir zaman su ve köpük kullanılmamalıdır. Su iletkendir, köpüğün taşıyıcısı da sudur. Gerilim altındaki tesis ve cihazlardaki yangınlarda karbondioksitli, bikarbonatlı yangın söndürme cihazı kullanılabilir, ancak tesis ile söndürme cihazı arasındaki uzaklık dikkate alınmalıdır. 15 Kv a kadar gerilimli tesislerde uzaklık 1 m, Kv a kadar gerilimli tesislerde 2m, 35Kv tan yukarı gerilimli tesislerde uzaklık 3m olmalıdır. Elektrik yangınlarında ilk yapılacak iş elektriğin kesilmesidir. Ancak kaçak elektrik veya jeneratör bulunabilir. Tehlike hala vardır. O halde gelişi güzel su sıkılmamalı, digger söndürücülerde de yukarıda verilen asgari mesafeler dikkate alınmalıdır. Elektrik yangınlarının çıkmaması için alınması gerekli önlemler: ^ Elektrikli cihazların izolasyonunun iyi olması, ^ Elektrikli cihazların uygun kesitte iletken ve kaynak tarafından beslenmesi, ^ Ark oluşumu muhtemel mekanlarda kolay yanıcı maddelerin bulundurulmaması, ^ Elektrikli cihazların bakımının zamanında ve ehil kişilerce yapılması, ^ Yüksek akım çeken cihazların hepsinin aynı anda kullanılmaması, ^ Elektrikli ısıtıcıların yanıcılardan uzak tutulması,

9 ^ Hatlara aşırı yüklenilmemesi, elektrik yangınlarını büyük oranda azaltacaktır. 4. Yangınla Mücadelede İzlenecek Yöntemler 4.1. Yangının çıkmasının önlenmesi: Isı kaynağının kontrolü: Çıplak alev, yanan sigara, soba, buhar boruları, elektrik ark ve kıvılcımlar, güneş ışığı, sürtünmeden doğan kıvılcım, parlama patlama olayları, ekzotermik(ısı açığa çıkaran)reaksiyonlar, kontrol altında tutulmalıdır Yanıcı maddenin kontrolü: Parlayıcı patlayıcı sıvıların asal gazla pompalanması, yanıcı maddelerin nitratlar, peroksitler, kloratlar, perkloratların yanında bulundurulmaması gibi Oksijenin kontrolü: Havada bol miktarda oksijen vardır ancak oksitleyicileri tecrit edebiliriz Yangının kısa sürede saptanması, erken algılama ve ihbar: Alarm sistemleri (manuel ihbar butonları, ısıya duyarlı, dumana duyarlı detektörler, alarm cihazları, kontrol paneli, gibi.) Detektörler yangının ilk başladığı yerde daha büyümeden haber verir Yangının yayılmasının önlenmesi: Yangını mümkün olduğu kadar dar bir bölgeye hapsetmektir. Ünitelerin arasına yangın duvarları koymak gibi. Dikey boşlukların yangına dirençli malzemelerle izole edilmesi Yangın söndürme sistemleri: ^ Yangın pompaları, ^ Sulu Söndürme Sistemleri, (Sprinkler, yağmurlama) ^ Köpüklü Söndürme Sistemleri, ^ Kuru Kimyevi Tozlu Söndürme Sistemleri, ^ Gazlı Söndürme Sistemleri, (CO2 li veya argonlu), ^ Yangın Dolapları, ^ Yangın hidrantları, gibi 4.3. Yangın algılama sistemleri: ^ Hassas duman algılama sistemleri, ^ Lineer ısı dedektörleri, ^ Ex-proof ısı dedektörleri, Bazı dedektör örnekleri: sabit sıcaklık dedektörü, iyonizasyon duman dedektörü, optik duman dedektörü, sıcaklık artış hızı dedektörü, hava emişli dedektörler, gaz dedektörleri gibi Yangın söndürme cihazlarının türleri: ^ Su yada sulu çözeltili, ^ Köpüklü, ^ Kuru tozlu, ^ Karbondioksitli, ^ Asal gazlı(argon),

10 ^ Halojenlendirilmiş hidrokarbonlulardır. Kuru kimyevi tozlara örnekler: Monoamonyum fosfat: Çok amaçlı A, B, C sınıfı yangınlarda kullanılır. 177 derece santigratta erir ve yangının üstünü kapatarak söndürür. Diğer kimyasallardan daha fazla korrosifdir. Sodyumbikarbonat: B ve C sınıfı yangınlarında kullanılır. CO2 bulutu yayar ve yangını söndürür. CO2 gazı oksijeni kovar ve yanma reaksiyonu meydana gelmez. A sınıfı yangınlarında çok etkili değildir, gaz çabuk yayılır ve etkin olmaz. Potasyumbikarbonat: B ve C sınıfı yangınlarında kullanılır. Potasyumklorür: B ve C sınıfı yangınlarda kullanılır. Çok korrosif (aşındırıcı ve paslandırıcı) dir. Sodyumklorür, bakırlı, grafitli, sodyum karbonat D sınıfı yangınlarda kullanılır. Kuru metal tozlu dediğimiz bu türlerdir. Köpükler: A ve B türü yangınlarda kullanılırlar. Köpükler, su ile köpük yapan maddeyi mekanik olarak karıştırarak elde edilebildiği gibi kimyasal olarak da elde edilebilir. Karbondioksit veya başka bir gazın köpük oluşturan bir sıvıdan köpürtme yoluyla alınmasıdır. (Sodyum karbonatın sudaki çözeltisi, köpük stabilizan madde, iç tüpte de alüminyum sülfat bulunduğunda aygıt ters çevrilip tapa kırıldığında reaksiyon oluşur. Karbondioksit gazı ve ve köpük oluşur). Köpük hava ile püskürtülür. Köpüklü söndürme sistemlerine örnek verecek olursak: ^ Köpüklü sprinkler sistemi, ^ Yüksek genleşmeli köpük sistemleri, ^ Hot-foam söndürme sistemleri. Kullanım yerleri: Boya ve kimya tesislerinde, akaryakıt depolama tesislerinde, uçak bakım hangarlarında, yanıcı madde üretim ve depolama alanları, rafineriler, limanlar, yüksek yangın riski taşıyan tüm endüstriyel tesislerde. Yangın söndürme tüpleri: silindirik basınçlı kaplardır. Kuru kimyevi tozlar, azot gazı ile püskürtülür. Köpük ise hava ile püskürtülür. Köpüklü yangın söndürme cihazı A ve B sınıfı yangınlarında, kuru kimyevi tozlu yangın söndürme cihazı A, B, C, ve E sınıfı yangınlarında, Karbondioksitli (CO ) yangın söndürme 2 cihazı B sınıfı yangınlarında, kuru metal tozlu yangın söndürme cihazı(kuru kimyevi tozlu da denir) D sınıfı yangınlarında kullanılır. Halonlu yangın söndürücü A, B sınıfı ve elektrik yangınlarında kullanılır. Ancak söndürme esnasında zehirli gaz yayar. Ayrıca aşağıdaki iki tür yangın söndürme cihazlarını da görelim. CO li yangın söndürücü: Temiz yangın söndürücüdür, oksijenle yer değiştirerek yangını 2 söndürür. Halonlu Yangın söndürücü: Yangının reaksiyonunu engeller, B ve C sınıfı yangınlarda kullanılır. Yangını söndürürken ısı ile zahirli gaz oluştuğundan batıda üretimi yasaklanmıştır. Soda-Asitli söndürücüler:

11 Sodyumbikarbonat sulu çözelti+derişik sülrürik asit şişesi. Şişe kırıldığında kimyasal reaksiyon sonucu karbondioksit+ köpük oluşur. Karbon tetraklorürlü söndürücüler: Çok yüksek sıcaklıkta bozunarak zehirli gazlar verir. Bunlar kullanılırken temiz hava başlıklı solunum cihazı kullanılmalıdır. Kapalı yerlerde çıkan yangınlarda kullanılmamalıdır. İngilterede kullanımı yasaktır. Basınç altında sıvı karbondioksitli söndürücüler: Karbondioksit normal basınca geçerken 1 kg. CO2 500 lt gaz oluşturur ve -79 C derecede kar haline gelir. Bu gazın yalnız %3 ü kar haline gelir. B türü ve elektrik yangınlarında önerilir. Al ve Mg yangınlarında kullanılamaz. CO oluşmasına neden olur ve patlama tehlikesi bulunur. Kuru kimyasal tozlu söndürücülere bir örnek NaHCo3 tır. Na2CO3+CO2 oluşur. B türü ve elektrik yangınlarında kullanılır. İşyerinde yangın güvenlik önlemlerini tekrar edersek; ^ Yangın çıkmaması için yapılması gerekenler, ^ Erken algılama ve ihbar, ^ Yangını minimum zararla söndürebilmek için yapılması gerekenler, ^ Yangından minimum zayiatla tahliyenin yapılabilmesi için yapılması gerekenler, ^ Periyodik bakım ve kontrol, ^ Yangın Önleme ve Söndürme yönergesinin hazırlanmasıdır. Bir işletmede yangın söndürme ekibi nasıl çalışmalıdır: ^ Acil durumda tehlikeli alan hemen boşaltılmalı, ^ Toplanma alanındaki herkes sayılmalı ve içeride mahsur kalanlar kurtarılmalı, ^ Şehir itfaiyesine haber verilmeli ve fabrikanın yangın söndürme ekibi hemen harekete geçmeli, ^ Basın ve televizyona doğru bilgiler verilmeli, ^ Hasarın boyutu ve fabrikanın ne kadar kapalı kalacağı hesap edilmeli ve varsa merkeze bildirilmeli, ^ Tüm bu ayrıntılar acil durum planında belirtilmelidir. ^ Her işyeri, patlamaları önleyecek ve yangınlara müdahale edecek güçte olmalıdır. Burada amaç, insan yaralanmasını ve ölümünü ve fabrikanın zarar görmesini önlemektir. ^ Pek çok işyerinde yangın hidrantları tüm fabrikayı sarar. Burada suyun her zaman bulunması önemlidir. şehir şebekesi ve su depolarını aynı anda bulundurmak gibi. Bir de şehir itfaiyesinin adaptörleri ile fabrikanın ki uyumlu olmalıdır. ^ Taşınabilir yangın söndürücüler de her zaman bulundurulmalıdır. Bunların miktarı ve türü, yerleştirilmesi her işyerine göre değişir. Bunlar çalışılıp en uygun olanı yapılmalıdır. ^ Ayrıca suyun basınçlı bir şekilde püskürtülmesi ile havanın yanıcı madde ile teması kesilecek aynı anda soğutma işlemi de yapılmış olacaktır. Bu sistemlerde gerekli görülürse işyerine yapılabilir. Bu sistemde su buharı, azot, ve karbondioksit kullanılırsa buna yangını örtme yöntemi de denir, yangın devam etmek için oksijen bulamayacak ve sönecektir. Yangın sırasında tahliye: ^ Çalışanlar işyerinden kolayca uzaklaşabilmeliler,

12 ^ Yüksek binalarda yangın merdiveni bulunmalı, ^ Yeteri kadar otomatik ve elle çalışan alarm tertibatı bulunmalı, ^ Yangın tüpleri standartlarında gösterilen sürelerde kontrol edilmeli, ^ Senede bir alarm ve tahliye denemeleri yapılmalıdır. Yangın Önleme ve söndürme yönergesinin hazırlanması: (yürürlükteki mevzuat göz önüne alınarak yangın önleme ve söndürme yönergesi hazırlanır. 5. Yasal Mevzuat 5.1. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İçişleri Bakanlığı ve Bayındırlık Bakanlığı tarafından çıkarılan ve Bakanlar Kurulunca yürütülen Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik yangına ilişkin ana mevzuattır. Bu Yönetmelikte değişiklik yapan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik de 9 Eylül 2009 tarihli Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bu yönetmeliğin amacı: her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin tasarımı, yapımı, işletimi bakım ve kullanım safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini, can, mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemektir. Kapsamı: Ülkedeki her türlü yapıyı kapsar, ancak Türk Silahlı kuvvetlerine ait binalarda alınacak önlemleri, bu yönetmelik hükümleri göz önüne alınarak Milli Savunma Bakanlığı belirler. Madde 4 te; tanımlar verilmiştir. tanımlara bazı örnekler; Acil Durum: Afet olarak değerlendirilen olaylar ile dikkatsizlik, tedbirsizlik, ihmal, kasıt ve çeşitli sebeplerle meydana getirilen olayların yol açtığı haller. Acil durum aydınlatması: Olağan aydınlatma devrelerinin kesintiye uğraması halinde, armatürün kendi gücüyle veya ikinci bir enerji kaynağından beslenerek sağlanan aydınlatmayı, Kaçış (yangın) merdiveni: Yangın halinde ve diğer acil hallerde binadaki insanların emniyetli ve süratli olarak tahliyesi için kullanılabilen yangına karşı korunumlu, güvenlikli bir alana açılan merdiveni, Kaçış yolu: Oda ve diğer müstakil hacimlerden çıkışlar, katlardaki koridor ve benzeri geçişler, kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler ve bina son çıkışına giden yollar dahil olmak üzere, binanın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir şekilde engellenmemiş bulunan yol, Yağmurlama Sistemi(sprinkler): yangını söndürmek soğutmayı sağlamak ve gelişen yangını itfaiye gelinceye kadar sınırlamak amacı ile kurulan ve su püskürtmesi yapan otomatik sistemi, daha başka, yangın kapısı, yangın perdesi(özel donanımlı bariyerler) tanımlanmıştır. İmalathane ve atölyelerde binaya ait yangın tahliye projeleri bina girişinde ve yangın sırasında itfaiyenin kolaylıkla görebileceği bir yerde bulundurulur. Binaların kullanım sınıfları: konutlar, konaklama amaçlı binalar, kurumsal binalar, bürolar. Endüstriyel binalar, depolama amaçlı binalar. Yüksek tehlikeli yerler: parlayıcı ve patlayıcı gazlarla ilgili yerler.

13 ^ LPG, doğal gaz ve benzeri gazların depolama, taşıma, doldurma ve boşaltma ve satış işlerinin yapıldığı yerler. ^ Patlayıcı maddelerle ilgili yerler: ısı ve basınç tesiri ile kolay tutuşabilen ve patlayabilen maddelerin bulunduğu yerlerdir. Mermi, barut, dinamit kapsül ve benzeri maddelerin imal ve muhafaza edildiği ve satıldığı yerler. ^ Yanıcı sıvılarla ilgili yerler: yanıcı sıvıların üretildiği, depolandığı ve hizmete sunulduğu satış tesisleri ve benzeri yerlerdir. ^ Binada yangın söndürme işlemi en yüksek tehlike sınıfına göre hazırlanır. ^ Binaların yerleşiminde yangın havuzları ve yeşil kuşaklar ayrılması mecburidir. Binalarda kullanılacak malzemelerinin yanıcılık sınıfları vardır. (eklerde verilmiş TS EN ve TS EN e göre) Kaçış merdivenleri yangına en az 120 dakika dayanıklı ve 90 dakika yangına dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılır. Taşınabilir söndürme cihazları MADDE 99- (1) Taşınabilir söndürme cihazlarının tipi ve sayısı, mekânlarda var olan durum ve risklere göre belirlenir. Buna göre a) A sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle çok maksatlı kuru kimyevi tozlu veya sulu, b) B sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya köpüklü, c) C sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru kimyevi tozlu veya karbondioksitli, ç) D sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru metal tozlu, söndürme cihazları bulundurulur. Hastanelerde, huzurevlerinde, anaokullarında ve benzeri yerlerde sulu veya temiz gazlı söndürme cihazlarının tercih edilmesi gerekir. (2) Düşük tehlike sınıfında her 500 m 2, orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m2 yapı inşaat alanı için 1 adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg'lık kuru kimyevî tozlu veya eşdeğeri gazlı yangın söndürme cihazları bulundurulması gerekir. (3) Otoparklarda, depolarda, tesisat dairelerinde ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulması mecburidir. (4) Söndürme cihazları dışarıya doğru, geçiş boşluklarının yakınına ve dengeli dağıtılarak, görülebilecek şekilde işaretlenir ve her durumda kolayca girilebilir yerlere, yangın dolaplarının içine veya yakınına yerleştirilir. Söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi en fazla 25 m olur. Söndürme cihazlarının, kapı arkasında, yangın dolapları hariç kapalı dolaplarda ve derin duvar girintilerinde bulundurulmaması ve ısıtma cihazlarının üstüne veya yakınına konulmaması gerekir. Ancak, herhangi bir sebeple söndürme cihazlarının doğrudan görünmesini engelleyen yerlere konulması halinde, yerlerinin uygun fosforlu işaretler ile gösterilmesi şarttır. (5) Taşınabilir söndürme cihazlarında söndürücünün duvara bağlantı asma halkası duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde yerleştirilir ve 4 kg'dan daha ağır ve 12 kg'dan hafif olan cihazların zeminden olan yüksekliği yaklaşık 90 cm'yi aşmayacak şekilde montaj yapılır. (6) Arabalı yangın söndürme cihazlarının TS EN 1866 ve diğer taşınabilir yangın söndürme

14 cihazlarının TS EN 3 kalite belgeli olması şarttır. (7) Yangın söndürme cihazlarının periyodik kontrolü ve bakımı TS ISO standardına göre yapılır. Söndürme cihazlarının bakımını yapan üreticinin veya servis firmalarının dolum ve servis yeterlilik belgesine sahip olması gerekir. Servis veren firmalar, istenildiğinde müşterilerine belgelerini göstermek zorundadır. Söndürme cihazlarının standartlarda belirtilen hususlar doğrultusunda yılda bir kez yerinde genel kontrolleri yapılır ve dördüncü yılın sonunda içindeki söndürme maddeleri yenilenerek hidrostatik testleri yapılır. Cihazlar dolum için alındığında, söndürme cihazlarının bulundukları yerleri tehlike altında bırakmamak için, servisi yapan firmalar, bakıma aldıkları yangın söndürme cihazlarının yerine, aldıkları söndürücü cihazın özelliğinde ve aynı sayıda kullanıma hazır yangın söndürme cihazlarını geçici olarak bırakmak zorundadır. (8) Binalara konulacak yangın söndürme cihazlarının cinsi, miktarı ve yerlerinin belirlenmesi konusunda, gerekirse mahalli itfaiye teşkilatının görüşü alınabilir. Acil çıkış zorunluluğu MADDE 39- (1) Bütün yapılarda, aksi belirtilmedikçe, en az 2 çıkış tesis edilmesi ve çıkışların korunmuş olması gerekir. (2) Çıkış sayısı, 33 üncü madde esas alınarak belirlenecek sayıdan az olamaz. Aksi belirtilmedikçe, 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli mekânlar ile 50 kişinin aşıldığı her mekânda en az 2 çıkış bulunması şarttır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçer ise en az 3 çıkış ve 1000 kişiyi geçer ise en az 4 çıkış bulunmak zorundadır Kaçış yolu kapıları MADDE 47- (1) Kaçış yolu kapılarının en az temiz genişliği 80 cm'den ve yüksekliği 200 cm'den az olamaz. Kaçış yolu kapılarında eşik olmaması gerekir. Dönel kapılar ile turnikeler, çıkış kapısı olarak kullanılamaz. (2) Kaçış yolu kapıları kanatlarının, kullanıcıların hareketini engellememesi gerekir. Kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekânlardaki çıkış kapılarının kaçış yönüne doğru açılması şarttır. Kaçış yolu kapılarının el ile açılması ve kilitli tutulmaması gerekir. Kazan daireleri: Kazan dairesi binanın diğer kısımlarından ayrı yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrılmış olarak merkezi bir yerde bütün halinde bulunur. Bina dilatasyonu kazan dairesinden geçemez. Kazan dairelerinde duman bacalarına ilave olarak temiz ve kirli hava bacaları yaptırılması şarttır. Kazan Dairelerinde: ^ Isı kapasitesine göre 1 veya 2 çıkış kapısı (50 Kw-350 kw, 1), 350 kw üzeri 2 çıkış kapısı olmalıdır. ^ Kazan dairesinde en az 1 adet 6 kg lık çok maksatlı kuru kimyevi tozlu yangın söndürme cihazı büyük kazan dairelerinde en az 1 yangın dolabı bulunur. ^ LPG'li kazan dairelerinde sayaçlar dışarı kurulur. Gazı kesecek kapama vanası ve elektriği kesecek ana devre kesici ana pano kazan dairesi dışına konur. Gaz kaçağına karşı doğal ve mekanik havalandırma olmalıdır. ^ Kazan dairesinde doğalgaz veya LPG kullanılması halinde gaz algılayıcılarının kullanılması şarttır. ^ Kazan dairesinin topraklaması Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliğine ( ) göre yapılır. ^ Aydınlatma açma kapama anahtarları ile panolar kapalı tipte uygun yerlere tesis

15 edilir. ^ LPG kullanan kazan daireleri bodrum katta olamaz. Bodrumlarda LPG tüpleri bulundurulamaz. Kazan dairesini ehliyetli olan kişi çalıştırır. ^ Kazan dairesinin iç tesisatı Binalarda Elektrik İç Tesisat Yönetmeliğine ( ) göre yapılmalıdır. ^ Yönlendirme işaretleri: Yeşil zemin üzerine beyaz olarak ÇIKIŞ ACİL ÇIKIŞ yazısını içerir. Yönlendirme işaretleri yerden cm yukarı yerleştirilmelidir. ^ Yangın Algılama Sistemi: TS EN 54 e uygun olmalıdır Yangın algılama cihazları: Duman algılama, sabit sıcaklık, sıcaklık artışı, alev veya başka uygun tip cihaz kullanılır. Algılama cihazları periyodik olarak test edilmelidir. Alarm verme: Bir yangın algılama ve uyarı sisteminin devreye girmesi ile sesli ışıklı alarm verilir. LPG, doğalgazla çalışılan yerlerde fanların ve havalandırma motorlarının patlama ve kıvılcım güvenlikli(ex-proof) olması gerekir. Kablo ve pano tesisatı da aynı güvenlikte olmalıdır. Yangın söndürme sistemlerinde kullanılacak bütün ekipmanın sertifikalı olması şarttır. Sulu söndürme sistemleri: Sabit boru tesisatı, yangın dolapları sistemi, hidrant sistemi ve yağmurlama sistemi gibi sulu söndürme sistemleri için hidrolik hesapların yapılmış olması gereklidir. Yangın hortumları;yarı-sert hortumlu yangın dolapları TS EN e uygun olması, yassı hortumlu yangın dolapları TS EN ye uygun olmalıdır Binalarda bulunan yangın dolaplarının ve hortum makara sistemlerinin TS EN de belirtilen periyodik bakımlarının yapılması mecburidir. Yağmurlama sistemi elemanlarının TS EN a uygun olması gerekir. Köpüklü, Gazlı ve Kuru Tozlu sabit otomatik Söndürme Sistemleri: Uygun, güncel, sertifikalı ve ilgili standartlara göre tasarlanmalıdır. Gazlı yangın söndürme sisteminin tasarımında TS ISO esas alınır. Bununla beraber çalışanların tahliyesi için aynı anda sesli ışıklı uyarılar tesis edilmek zorundadır. Cam pencerelerin gaz boşalım anında otomatik olarak kapanacak şekilde dizayn edilmesi gereklidir. Üçüncü bölüm parlayıcı ve Patlayıcı gazlar bölümü: burada genel hükümler, LPG tüplerinin depolanmasına ilişkin hükümler(binalar tek katlı olacak, tüpler dik olarak, açık alevden ve güneş ışınlarından uzakta tutulacak, tabana yakın havalandırma menfezleri bulunacak, ) LPG dökme olarak yer altı ve yerüstü tanklarında depolanır. Yeraltında ise 300 mm toprak seviyesinin altında olması ve korrozyona karşı katodik korunmasının olması gerekir. LPG tüpleri işyerinde bodrum katında bulundurulamaz. Kesme, kaynak gibi ısıya bağlı işlemler sırasında oksijen tüplerinin ve beraberinde kullanılan LPG tüplerinin bağlantılarında alev tutucu emniyet vallflerinin takılı olması gerekir. LPG ikmal istasyonlarındaki tanklar yeraltında tesis edilir. Dispenser ve tank sahasına 20 cm yerden yüksekliğe (ex-proof) LPG algılayıcısı olan sesli ve ışıklı gaz detektörleri konur.

16 Tankların çevresinin ne olacağı, elektrik enerji nakil hatlarının tankın üstünden geçemeyeceği, alarm sistemleri ve ikaz levhalarının nasıl olacağı açıklanmış ve depo ve tank alanlarında en az 2 adet kuru kimyevi tozlu yangın söndürme cihazı bulunması ve statik topraklama ölçümlerinin en az yılda bir defa yapılması belirtilmiştir Dördüncü bölümde ise yanıcı ve parlayıcı sıvılar yer almaktadır. Yanıcı sıvılar: parlama noktası derece santigrattan yüksek olan sıvılardır. Alt sınıflara da ayrılmıştır. 1. Sınıf II: parlamanoktası derece santigrat arası olanlar, 2. Sınıf IIIA: parlama noktası derece santigrat arası olanlar, 3. Sınıf IIIB: parlama noktası 94 derece santigrattan yüksek olanlar. Sınıf I: parlama noktası derece santigratın altında olanlar ve bunlarda kendi içinde 3 gruba ayrılmıştır. Yanıcı ve parlayıcı sıvılar bu yönetmeliğin eklerindeki miktarların üstünde depolanırsa itfaiyeden izin almak gereklidir. ileriki bölümlerde azami depolama miktarları ve depolama şekilleri verilmiş, tehlike bölgelerinin (bölge 0, bölge1, bölge2)tanımları yapılmıştır. Dokuzuncu kısımda Yangın Güvenliği ve sorumluluğu, Ekipler, Eğitim, denetim, işbirliği bulunur. Madde 126: 50 den fazla insan çalışan yerde; a) söndürme ekibi (3 kişi), b) kurtarma ekibi (3 kişi), c) koruma ekibi (2 kişi), ç) ilk yardım ekibi (2kişi) kurulur der. Ekipler madde 136 da belirtilen iç düzenlemeleri Yangın Önleme ve Söndürme yönergesini yürütmekle görevli amirin belirleyeceği ihtiyaca göre en büyük amirin onayı ile kurulur. Birbirleri ile koordineli çalışırlar. Her bir ekibin kendi ekip başı vardır. İtfaiye gelince bu ekipler hemen itfaiyenin emrine girer. Genel eğitim: İtfaiye ve sivil savunmanın yardımı ile eğitimler verilir. Yılda en az 1 kez yangın söndürme ve tahliye tatbikatı yapılır. Denetim: İtfaiye teşkilatı ile denetim elemanları denetler. Yedinci bölüm: İç düzenleme(yönerge hazırlama) konusunu ele alır. İşyerleri bu yönetmeliği göz önüne alarak Yangın önleme ve söndürme konusunda iç düzenleme yapacaktır. Madde 137'de iç düzenlemenin kapsamı ve yürütülmesini ele alır. Acil durum ekiplerinin sayısı, personelin adı görevleri, ihtiyaç duyulan araç gereç malzemenin cinsi miktarı, söndürme araçlarının kullanma usulleri, eğitim ve bakım hususları, nöbet hizmetleri ve diğer hususlarla ilgili düzenlemeler yer alır. Bina yerleşimi, iç ulaşım yolları, söndürücü sistemlerin yerleri gibi bilgileri içeren kroki de bu yönergeye eklenir. Bu iç düzenleme işletmenin sahibi veya yöneticisi tarafından yürütülür İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Yangın tüplerinin kontrolünü ilişkin olarak, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinin Ek-III ünde TS ISO standardında belirtilen sürelerde kontrollarının yapılması öngörülmüştür.