Krizde Yönetim Krizde Check-Up ve Krizden Çıkış Yolları. M. Kemal GÜLTEKİN

Transkript

1 Krizde Yönetim Krizde Check-Up ve Krizden Çıkış Yolları M. Kemal GÜLTEKİN 2002

2

3

4 Krizde Yönetim Krizde Check-Up ve Krizden Çıkış Yolları M. KEMAL GÜLTEKİN

5 Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları ALP YAYINEVİ'ne aittir. Belirtilen kurumun izni alınmadan 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası Hükümleri gereğince Kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi yöntemiyle çoğaltılamaz, alıntı yapılamaz, kopya edilemez, resim, şekil, şema, grafik vb. ler yazarın ve yayınevinin izni olmadan kullanılamaz. Birinci Basım, Mayıs 2002, ALP Yayınevi Yayınevi ile iletişim Alp Yayınevi Kitapçılar Çarşısı Güngörler İş Merkezi, İnkılap Sk. 2/ Kızılay-Ankara Tel: (0. 312) Faks: (0 312) com

6 Kaynakça dahil 100 sayfa, 13, 5 x 19, 5 cm ISBN XXXXXXXX

7 Dar günlerimin dostluğunda aileme, dar günlerimin ailesi dostlarıma, adanmışım.

8

9 ÖNSÖZ Kriz yaşam sözlüğümüze en azından son iki yılda iyice yerleşti, düne kadar belki hiç farkında olmadığımız şeyleri konuşur olduk.dün farklı bir illüzyon içinde yaşıyorduk, böyle günleri hiç düşlemiyorduk. Gözlerimiz görmez olmuştu, sırça saraylarımız yıkıldı.düne kadar yaşamadıklarımızı yaşar olduk.ne oldu da böyle olduk?kendimizi hiç böyle hissetmemiştik.hiç böyle umutsuz olmamıştık.nereden çıktı bu kriz? Aslında evrensel bir varoluşun temelinde kriz var, durgun akıp giden zamanın kendisinde bile kriz var, insanın kendisinde hep kriz var. İnsan varlığın en fazla didişme alanına sahip olan değil midir ki onun yaşadığı çevre kriz çemberinde olmasın. Konumuz iş dünyası ve onun içindeki organizasyonların kriz ortamında karşılaştıkları durumlar ve bu durumlar karşısında geliştirebilecekleri davranış ve tutumlar olacak.çünkü iş dünyası içinde var olmuş insanlar olarak herşeyin merkezini burada görüyoruz.iş dünyasında meydana gelen değişiklikler yaşamımızı şiddetli ölçüde etkiliyor.organizasyonların başarısı, başarısızlığı,yönetim becerileri yaşamımızı şiddetli ölçüde etkiliyor. Yönetimi başarıyla uygulayabilmenin ilk adımları organizasyonun iç dinamiğini ve çevre koşullarını bir arada tanımaktan geçiyor. Kendimizi tanımıyorsak güçlerimizi ve güçsüzlüğümüzü tanımıyorsak, çevremizi algılayamamışsak bir yere yönlenmemiz

10 tesadüflere bağlı. Bu amaçla, 1998 yılından beri geliştirdiğim ve farklı iş kollarında uygulama fırsatı bulduğum Kurumsal İş Analizi (Check- Up) ile organizasyonlara iç güçlerinden ve güçsüzlüklerinden yola çıkacakları, kendi çevre koşullarına özgü bir stratejik değişim ve kurumsal yeniden yapılanmanın yol haritasını sunmayı amaçlıyorum. Şüphesiz her canlı organizma kendi yolunu kendi çevresinden aldığı etkileri iç dinamiğinde içseleştirerek yolunu bulacak.herkese uyan hazır bir reçete yok.yönetim bilimsel değildir.yönetim bilimsel teknikler, bilimsel araçlar kullanır. Herkes kendi bünyesine uyan ilacını, kendi yaşam hedeflerine amaçlarına uyan ilacını kendi geliştirecek, diğerlerinin hastalıklarını ve tedavi yöntemlerini tanıyarak. Kitabın birinci bölümünde; Kriden ne anlıyoruz? sorusunun yanıtı aramaya çalıştım.ikinci bölümünde özgün bir model olarak Kriz Durumlarında Check up yapmanın metodları.üçüncü bölümde ise Krizden Çıkış yollarının doğrudan uygulama modeli yer alıyor. Tartışabilmek umuduyla deneyimlerinizi, uygulama örneklerinizi ve eleştirilerinizi bekliyorum. com net. tr

11

12 İÇİNDEKİLER: ÖNSÖZ BİRİNCİ BÖLÜM : KRİZDE YÖNETİM BİR HİKAYE... KRİZ NEDİR?... KRİZİN FAKTÖRLERİ... KRİZİN NEDENLERİ... KRİZİN SİNYALLERİ... KRİZ ANI... YENİ BİR SÜREÇ KRİZ KARAKTERİSTİĞİ... ZİNCİRLEME GİDİŞ... KRİZDEN ÇIKARTILACAK DERSLER... KRİZ YÖNETİMİNİN AŞAMALARI... KRİZ ORTAMINDA İŞLETME YÖNETİMİ... DEĞİŞİM... DEĞİŞİMİ BAŞARMAK... BÖLÜM İKİ : KRİZDE CHECK- UP KURUMSAL İŞ ANALİZİ... KARAR ALMA SÜREÇLERİ... BAKIŞ AÇISI GÖRÜŞ UZAKLIĞI... SÜRDÜRÜLEBİLİR REKABET... PAZARLAMA ETKİNLİĞİ... PAZARLAMA STRATEJİSİ... STRATEJİK DEĞİŞİM... UYUMLU ŞİRKET...

13 BÖLÜM ÜÇ : KRİZDEN ÇIKIŞ YOLLARI KRİZDEN ÇIKIŞ YOLLARI... UYGULAMA MODELİ... TABLOLAR EKLER... SONSÖZ... KAYNAKÇA..... YAZAR HAKKINDA...

14

15 TEŞEKKÜR EDERİM. Öğretmenlerime, Birlikte olma fırsatı bulduğum çalışma arkadaşlarıma, Kitabın basımını gerçekleştiren Alp Yayınevi sahipleri ; Sait Ulutaş a Sadık Toker ve Hüseyin Toker e, Katkılarını, desteklerini ve eleştirilerini esirgemeyecek okuyucularıma, sonsuz teşekkürler.

16

17 BİR HİKAYE Bir köyde, yaşlı bir adam varmış, çok fakir. Ama, Kral bile onu kıskanırmış. Öyle dillere destan bir beyaz atı varmış ki... Kral, at için ihtiyara nerdeyse hazinesinin tamamını teklif etmiş ama, adam satmaya yanaşmamış.. Bu at, bir at değil benim için.. Bir dost.. İnsan dostunu satar mı? dermiş hep... Bir sabah kalkmışlar ki, at yok.. Köylü ihtiyarın başına toplanmış.. Seni ihtiyar bunak.. Bu atı sana bırakmayacakları, çalacakları belliydi. Krala satsaydın, ömrünün sonuna kadar beyler gibi yaşardın. Şimdi ne paran var, ne de atın demişler.. İhtiyar Karar vermek için acele etmeyin demiş.. Sadece At kayıp deyin. Çünkü gerçek bu.. Ondan ötesi sizin yorumunuz ve verdiğiniz karar. Atımın kaybolması, bir talihsizlik mi, yoksa bir şans mı, bunu henüz bilmiyoruz. Çünkü bu olay henüz bir başlangıç. Arkasının nasıl geleceğini kimse bilemez.. Köylüler ihtiyar bunağa kahkahalarla gülmüşler. Ama aradan 15 gün geçmeden, at bir gece ansızın dönmüş.. Meğer çalınmamış, dağlara gitmiş kendi kendine.. Dönerken de, vadideki 12 vahşi atı peşine takıp getirmiş. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 17 Krizden Çıkış Yolları

18 Köylüler, ihtiyar adamın etrafına toplanıp özür dilemişler.. Babalık demişler.. Sen haklı çıktın.. Atının kaybolması bir talihsizlik değil adeta bir devlet kuşu oldu senin için.. Simdi bir at sürün var.. Karar vermek için gene acele ediyorsunuz demiş ihtiyar.. Sadece atın geri döndüğünü söyleyin. Bilinen gerçek sadece bu. Ondan ötesinin ne getireceğini henüz bilmiyoruz. Bu daha başlangıç.. Birinci cümlenin birinci kelimesini okur okumaz, kitap hakkında nasıl fikir yürütebilirsiniz?.. Köylüler bu defa ihtiyarla açıkça dalga geçmemişler ama, içlerinden Bu herif sahiden gerzek diye geçirmişler.. Bir hafta geçmeden, vahşi atları terbiye etmeye çalışan ihtiyarın tek oğlu attan düşmüş ve ayağını kırmış. Evin geçimini temin eden oğul, şimdi uzun zaman yatakta kalacakmış. Köylüler gene gelmişler ihtiyara.. Bir kez daha haklı çıktın demişler. Bu atlar yüzünden tek oğlun bacağını uzun süre kullanamayacak. Oysa sana bakacak başkası da yok.. Şimdi eskisinden daha fakir, daha zavallı olacaksın demişler.. ihtiyar Siz, erken karar verme hastalığına tutulmuşsunuz diye cevap vermiş. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 18 Krizden Çıkış Yolları

19 O kadar acele etmeyin. Oğlum bacağını kırdı. Gerçek bu.. Ötesi sizin verdiğiniz karar.. Ama acaba ne kadar doğru.. Hayat böyle küçük parçalar halinde gelir ve ondan sonra neler olacağı size asla bildirilmez. Birkaç hafta sonra, ülke, büyük bir savaşa girmek zorunda kalmış. Kral son bir ümitle eli silah tutan bütün gençleri askere çağırmış. Köye gelen görevliler, ihtiyarın kırık bacaklı oğlu dışında bütün gençleri askere almışlar. Köyü matem sarmış. Çünkü savasın kazanılmasına imkan yokmuş, giden gençlerin ya öleceğini ya da esir düşüp köle olarak satılacağını herkes biliyormuş. Köylüler, gene ihtiyara gelmişler.. Gene haklı olduğun kanıtlandı demişler. Oğlunun bacağı kırık, ama hiç değilse yanında. Oysa bizimkiler belki asla köye dönemeyecekler. Oğlunun bacağının kırılması, talihsizlik değil, Şansmış meğer.. Siz erken karar vermeye devam edin demiş, ihtiyar.. Oysa ne olacağını kimseler bilemez. Bilinen bir tek gerçek var. Benim oğlum yanımda, sizinkiler askerde.. Ama bunların hangisinin talih, hangisinin şanssızlık olduğunu sadece Tanrı biliyor. Lao Tzu, öyküsünü şu nasihatla tamamlamış : Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 19 Krizden Çıkış Yolları

20 Acele karar vermeyin. O zaman sizin de herkesten farkınız kalmaz. Hayatın küçük bir parçasına bakıp tamamı hakkında karar vermekten kaçının. Karar aklın durması halidir. Akıl, insanı daima karara zorlar ve gezi asla sona ermez. Bir yol biterken, bir yenisi başlar. Bir kapı kapanırken, bir başkası açılır. Bir hedefe ulaşırsınız ve daha yüksek bir hedefin hemen oracıkta olduğunu görürsünüz. Bilinmezlik ve belirsizlik gelecek yüzyıllarda insanlığın en büyük engeli ve fırsatı olacağını sanıyorum. Ülkemiz ekonomik ve sosyal koşulları da bugünlerde belirsizlik ve bilinmezlik harmanında savrulup duruyor. Geleceğin belirsizliği ve bilinmezliği de üstümüzde ağır bir baskı oluşturuyor.bugünlerde yapılan kısıtlı araştırmalardan da geleceğinin kaybetmiş bir toplum görüntüsü ortaya çıkıyor. Doksanlı yıllarla, bir kutup içindeki pekçok sistemin devletin yerle bir olduğunu gördük, Dünya değişiyor dendi, yepyeni bir Dünya yaratılıyor, Dünya yeniden yapılanıyor, sonsuz özgürlükler çağındayız. Ruh halimizle benziyoruz yakın komşumuza bir ölçüde.sovyetlerin yıkılış günlerinde, koskoca bir imparatorluğun yıkılışını seyrederken ne gördük?yılgınlık ve bıkkınlık.düşlerinin yorgunu Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 20 Krizden Çıkış Yolları

21 kocaman bir ülke, liderlerinin kocaman düşlerinin yorgunu kocaman bir ülkenin halkı. Bizim de düşlerimiz kayboluyor mu? Geleceği yaratma düşlerimizi mi yitirdik yoksa? Yoksa düşlerimizi yok edip başkalarının düşlerini görmeye, kabuslarını tekrarlamaya mı zorlanıyoruz? Değerlerimizi ayaklar altına alıp dostlarımızı satmayı erdem mi sayacağız? Hiç bir hedefe ulaşamamış bir toplum olma özelliğimizden dolayı mı? Bir sonraki hedefimizin yani geleceğimizin resmini çizemiyoruz? Biz hedefler çizmiş topraklardayız, ama o hedeflerinden uzaklaşmış bir toplumuz.bu nedenle geleceğimiz bize belirsiz başkalarının kaderine terk edilmiş gibi geliyor.başarı kriterlerini kaybetmiş, başarma ihtiyacını kaybetmiş bir toplum özelliği kazandık.bu nedenle hedefsiz ve amaçsız yürüyoruz.bir yolun bir kaç kilometresini dahi yürüyemedik ki,yeni bir yolun heyecanını duyabilelim.bu nedenle karamsarlık bütün hücrelerimizi sarıyor.bizim olmayan bir yolda yürüyünce yolun sonu nereye çıkar? Yolun sonunda ne var? Yolun sonuna en azından benim senin yaşam kısıtında görebileceğimiz yolun sonuna ulaştığında ne bulacaksın?bilemediğimizden pusulasını kaybetmiş, pusulası kaybettirilmiş bir toplum olduk.haydi arayalım. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 21 Krizden Çıkış Yolları

22 Nasıl karar vereceğiz? Bir karar, birkaç karar, toplam bir karar vermeliyiz.bugünün küçük bir parçasına bakarak bütün bir yaşamımız üzerine karar verebilir miyiz? Bütün hayatımızın küçük bir parçası bugün kü hayatımıza bakarak tüm hayatımız üzerine bir karar verebilir miyiz? Şu hayatımız üzerinde derin izler bırakan, bizi bir yılda, iki yılda yerin dibine sokan,ülkemize bir yılda Orta Avrupada Milyon nufuslu bir ülkenin yıllık toplam kazancı oranında kayıplara uğratan ve uğratmaya devam eden ekonomik ve sosyal gelişmeler altında nasıl karar vereceğiz? Neye karar vereceğiz? Nasıl yaşayacağımıza karar vereceğiz? Bundan böyle nasıl yaşayacağız? Köpük bir ekonomik bir düzende mi yaşayacağız? Başkalarınca yaratılan köpüklerin illüzyonlarıyla beslenen, sanal görüntülere kendimizi kaptırıp, bize ait olamayan, bizi ve tüm insan kimliğini yok eden, yaşanabilir bir dünya bırakmayan KÜRESEL KÖPÜK KRALİYET in esaretinde mi yaşayacağız? Yoksa? Nereye yönleneceğiz? Başka yaşam biçimleri yaratmaya.kendi kimliğimize özgü yaşam biçimleri, kendi çevremize uyumlu kültürlerde kendi yaşam biçimlerimize yönlenmeyelim mi?. Niçin karar vermeliyiz? Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 22 Krizden Çıkış Yolları

23 Yaşam akıp gidiyor, biz bakmaktayız.bakalım ne olacak beklentisi içinde, elleirmiz kavuşturmuş bakıyoruz.karar vermeden de bir yaşam sürüdürüyoruz, yaşam bize bağlı akmıyor ki, onun kendi bir devinimi var.biz ona en azından kendi yaşamımıza bir kuvvet uygulayarak yönünü değiştirebiliriz.biz işe kendi yaşamsal çevremizden başlarsak, bu kuvvet denen şey çeker birbirini, potansiyel güç olarak çeker, hayat o patansiyelini kinetiğe dönüştürecek enerjiyi o zaman bulur. Bu krizden nasıl çıkacağız? Bu krizin faturasını kimler ödedi?elbette halk ödedi, toplumsal her kaybın faturasını halk öder, kazancın getirisini de sömürgenler alır.ama bu krizde herkes bir fatura ödedi.en azından herkesin alışkanlıkları yaşam tarzlarında bir alt üstlük oldu.oldu da kimilerine göre 50 Milyar Amerikan Doları kimilerine göre 100 Milyar Amerikan doları uçtu gitti.nereye kimse bilmiyor.itibarını kaybedenler, bankalarını kaybedenler, bir bir geri alıyorlar kaybettiklerini, onların kaybettiklerini yerine koyma şansları var.halkın kaybettiklerini yerine koyma şansı olmadığı gibi yaşamını asgari standartta sürüdürme şansı kayboldu.herkesin alışkanlıkları taşıdığı yükler oranında değişti.az yük taşıyanın alışkanlığı daha az yükü çok olanın alışkanlıkları daha çok.nasıl çıkacağız bu durumdan? Kaybettiklerimizi yerine koyarak.ozaman eski durumumuza geri dönmüş Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 23 Krizden Çıkış Yolları

24 oluruz.kaybettiklerimizi yerine koyduğumuzda eski durumuzdan bir farkımız olmayacak ki.kaybettiklerimizi yerine koyma şansımız yoksa.bize kaybettiren alışkanlıklarımızı değiştirerek, yeni bir biçimde üretkenlik kazanarak.önce alışkanlıklarımız yaşam tarzımız, tercihlerimiz, önceliklerimizi gözden geçirerek, bize hiç bir değer yaratmayan bizi yok edenleri eleyerek.yeni bir üretkenlikte, yaşamı yeniden değerleyerek, çevremizi yeniden değerleyerek, tercihlerimizi yeniden değerleyerek,hedeflerimizi ve amaçlarımızı yeniden değerleyerek bu sosyal çöküntüden çıkabiliriz.en azından bir yoldur denemeye değer. Bir kaosta mı yaşıyoruz? Yaşam akıp gidiyor hızla.her yanımıza, her hücremize evrenin her hücresine doğru bir akın,bir virüs gibi yayılarak yok edici, baş döndürücü bir kaosta.iletişim teknolojilerindeki gelişim, başdöndürücü hızla, sanal bir alemde bütün hücrelerimize doğru akıp gidiyor.modern Dünya iletişim devrimi yaşarken açlık, yoksulluk artıyor, savaş durumları sürüyor, su kaynakları tükeniyor, ormanlar yok oluyor, eğitimsizlik artıyor.evrenin köşesi bilfiil zaptedilmiş, bütün kaleleri fethedilmiş sanıyor insan.bütün insanlık alemi teslim olmuş gibi küresel krallara, başlar önde yerden kalkmıyor.dünya ilerliyor, insanın kimliğini, kültürünü yok ederek,yaşadığı çevreyi yok ederek, suyu toprağı yok ederek, ilerliyor.nereye?kaosa mı? Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 24 Krizden Çıkış Yolları

25 Kriz de miyiz? Sorunun yanıtını; küresel kaosta ülkemiz ve çevresi ölçeğinde aramaya çalışacağız.işin küresel boyutuna değinerek, bizim sorumluluk alamızda küresel kaosların yansıması olarak krizin anlamını arayacağız.etki alanımızdan bakarak.kendimizden içimizden bakarak, kurumsal boyutta kendi içimizden bakarak, yaşadıklarımızın anlamını bulmaya çalışacağız....yükler var,omuzlarda Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 25 Krizden Çıkış Yolları

26 KRİZ NEDİR? Türk Dil Kurumunun 1983 yılı sözlüğüne göre Fransızcadan geliyor, kriz ; bunalım demek, bir toplumun veya bir kuruluşun ya da bir kimsenin yaşamında görülen güç dönem. Kriz geçirmek: Bir organizmada birdenbire fizyolojik bir değişiklik olması. Bunalım içinde olmak. Bunalım. 1. Doğal bir süreçte birdenbire oluşan aykırılık, bunluk, buhran, kriz. 2. Tehlikeli sonuç doğurabilecek gerginlik, buhran 3. Hekimlikte. Bir hastalıkta iyileşme ya da ölümle sonuçlanan, birdenbire olan fizyolojik değişiklik, kriz. 4. Ticari. Çoğunluğa ilişkin satın alma gücünün durması, satış değerlerinin düşmesi, çalışma gücünün azalması gibi nedenlerle ortaya çıkan ticari durum, kriz. 5. Ruhsal yönden sonucu tehlikeli olabilecek durum. Tıp sözlüğü Pars Tuğlacı 1987 basımı Hastalığın dönüm noktası, hastanın iyileşeceği veya öleceğinin belli olduğu an, kriz (Düzelmeyi göstermek üzere yüksek ateşin aniden düşmesi, öleceğini Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 26 Krizden Çıkış Yolları

27 göstermek üzere hastanın birdenbire komaya girmesi gibi) 2. Aniden gelişen şiddetli belirtilerle karaterize nöbet, hastalık nöbeti. Redhouse İngilizce Türkçe sözlük 1980 basımı Crisis: isim; kriz; dönüm noktası, ekonomik veya toplumsal buhran; tıp dilinde ; kriz, nöbet den beri sözcük ve kavram dünyamızda da önemli gelişmeler olmakta.türk Di Kurumu nun 83 baskısı Türkçe Sözlüğünde kriz sözcüğünü yalnızca yukardaki tanımla verirken 1998 baskısı daha bir farklı: Kriz.isim.Fransızca.crise.1.Bunalım, buhran:kalp krizi krizler sıkıştırdığı zaman özel kliniklerde yatmaya gidiyordu. Ç.Altan. Öğleye doğru bütün kriz geçmişti. S.F.Abasıyanık. 2.mecazi.Bir toplumun, bir kuruluşun veya bir kimsenin yaşamında görülen güç dönem, bunalım, buhran: Krizin ne kadar sürdüğünü bilmiyorum. F.R.ATAY. Kriz masası.isim.aniden ortaya çıkan bir afeti geçiştirmek için yetkililerden ve uzmanlardan oluşan kurul. Kriz yöneticisi.isim.zorda olan işletmeye belirli bir sürede yardım ederek sorun çözmede tecrübeli kimse. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 27 Krizden Çıkış Yolları

28 Kriz yönetimi.isim.işletmelerde hatalı üretim, hammadde, kalite düşüklüğü, pazarlama vb. Sebeplerle ortaya çıkan sorunlu dönemde iş başına getirilen yöneticilerin davranışı. Bakınız 83 den 98 e onbeş yılda kriz sözcüğüne üç yeni tanım eklemişiz, kriz masası, kriz yöneticisi, kriz yönetimi.herhalde bugün yeni bir basıkısı yapılsa daha neler kazanacak Türkçemiz. Krize elimin altında bulunan sözlüklerden bir anlam bulmaya çalıştıysam da bugünümüzü tatmin edecek bir tanım bulamadım. Belki de 15 yıl öncesi basılan sözlüklerde bugünün çok gerisinde kalmışlar. Yinede çıkarabildiğimiz sonuç : kriz Tükçemize Fransızca dan girmiş, bizde karşılığı bunalım, bunluk, sıkıntı olarak var. Arapça buhran sözcüğü, krizi tam olarak karşılıyor. Kriz:, bunalım, buhran; Bir dönüm noktası : Daha önce yaşadıklarımız, yaşadıklarımızla biriltirdiğimiz, alışkanlıklarımız, tercihlerimiz, endişelerimiz, beklentilerimiz, hedeflerlerimiz ve amaçlarımız içn bir dönüm noktası.bu dönüm noktasında herbiri yeniden sorgulanır yeni durumun kriterleri (ölçütleri, kıstaslarıyla) değerlenir.daha önceden edinilmiş, o ana kadar edinilmiş kıstasların ve ölçütlerin bir dönüm noktası, dönüşüm anı. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 28 Krizden Çıkış Yolları

29 Yaşanan güç bir dönem: İşte bu dönem güç bir dönemdir.ölçütlerimizin değerlerini kaybettiği bir dönemdir.alışkanlıklarımızın, tercihlerimizin, bakış açımızın, değerlerimizin,hedeflerimizin, amaçlarımızın, değerlerini kaybettiği bir dönemdir.bu dönemin baskısı kendimizi derinlemesine sorgulamaya yönlendirir.eski durumumuzun var olma nedenlerni açığa çıkartamazsak, yeni durumun değerlerine geçiş sağlayamayız.bir de eski durumumuz içselleştirilmeden, özümlenmeden, dışardan alınan kopya bir model olarak, günün modası olarak organizmanıza yama edilmişse, herşeyiniz kendi içinden yırtılır gider.bu güç dönemin yarattığı ağır durum eski yapınızın hiç bir anlamı olmadığı sonucuna vardırmamalı.yeni durumun gereklerine göre yeni tutumlar ve davranışlar geliştirebilmek için,yeni dönemim kriterlerini (ölçütlerini) içselleştirmeye özümlemeye girişmelisiniz. Doğal bir süreçte birdenbire oluşan aykırılık: O ana kadar doğal olarak akıp giden şeyler birdenbire kopuşmuştur.daha önce doğal sayılan bütün aktiviteler kendi doğallıklarına aykırı ilerlemektedir.doğal süreç yeni bir doğal sürece doğru akmaktadır.süreç nereye doğru akıyor? Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 29 Krizden Çıkış Yolları

30 Tehlikeli sonuç doğurabilecek gerginlik: Doğal süreçteki bu kopuşma her kopuşma öncesi gibi gerinliklerin son noktaya geldiği andır.bütün kuvvetler doğal olarak birarada bulunurkenki dengesinden ayrılarak yeni bir çekim gücünün etkisiyle hareket etmek isterler.gerginlik anında kuvvetlerin, değerlerin, kaynakların,ayrı ayrı bir tarafalara gitmasini önleyecek olan sizin kararlılığınız.yeni duruma özgü oluşturacağınız çekim alanınızdır.bütün kararsız unsurları bir araya toplayıp yeni bir yörüngeye oturtacak olan,bu yörünge,çekim alanını, sizin liderlik enerjinizle, çekirdek değerlerinizden aldığınız enerjinin etrafında kümelenir. Hastalıkta iyileşme ya da ölümle sonuçlanan, birdenbire olan fizyolojik değişiklik: Ya yaşamı yeniden kazanıp,yeneceğiz hastalığı, ya da kaybedip yeni durumun şeklini alacağız.bazan bu yeni durum eski hastalıkla yaşadığımız durumdan daha olumlu bir durumda bize sunabilir.bu evre bizim bir ölüm kalım evresi mi? Yoksa, organizmamızı yok eden, yaşamımıza bir süre sonra sona erdirecek, hastalıklarımız, eğilimlerimiz, alışkanlıklarımızın mı? Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 30 Krizden Çıkış Yolları

31 Bu ölüm kalım evresinden çıkış yeni bir durumun gerekleriyle uyumlulaşarak olacaktır. Ticari bunalım: Ticari dünya birbiriyle çok ilintili ilişkiler ağı içinde örülü olduğundan bir tek işletme de dahi olsa yaşanan kriz bütün ticari ağ üzerinde etkileşim yaratmaktadır.bu etkileşim bütün topluma doğru yayılmaktadır. Ruhsal bunalım: İnsan varlığının, özünden kopuşması.duygularını,canlılığını kaybederek, bedenin hayat gücünü, etkinliğini kaybetmesi.yaşamın ilkelerinin kaybedilmesi, olarak algılıyorum Peki nedir Kriz ya da ne değildir? Yangın kriz değil midir? Sel, deprem, fırtına, çocuğunuzun alışverişte kaybolması, paranızın çalınması, balinaların karaya vurması, uçak kaçırılması, kıta sahanlığı sorunu, seçimlerin yapılamaması, elektrik kesintisi,paranın değer kaybetmesi vesaire... vesaire... Hepsi kriz durumudur değil mi?internetten basitçe bir arayışa girdiğinizde karşınıza pek çok kriz yönetim merkezi çıkacaktır.pek çoğu da batı merkezli.neredeyse karşılaşılabilecek her kriz durumu için kriz yönetim Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 31 Krizden Çıkış Yolları

32 merkezleri var Batı Dünyasında.Bizde yaşanan son depremler sonrası yenice bir merkez kuruldu.o da doğal afetler karşısında acil kurtarma ve acil yardım temelli.bu da önemli bir gelişmedir yerinde organize edilebilirse. Kriz bir karşıtlıktan doğmaktadır. Birbirine karşı duran şeylerde birbiriyle çelişen, çelişki içinde olan şeylerdir. Karşıt olan şeylerin birbiriyle çelişmesi de doğal bir süreçtir. Bu sürecin kendisi, bir arda olma hali halinde de olsa bir doğal denge durumundadır. çelişki Bu doğal süreçte aniden önceden işaretleri olan bir aykırılık doğmakta ise kriz doğuyor demektir. Demek ki daha önce doğal süreçlerinde yaşadıkları çelişki birliği bozuluyor, kritik ( endişe verici tehlikeli fırsatlar ve tehditler yaratan) bir an doğuyor, kriz oluşuyor. Her doğum gibi ; krizin doğal doğum sürecine doğal olmayan bir müdahale iyileşme ya da ölümle sonuçlanabiliyor. Ve yeni bir durum ortaya çıkıyor kendi içinde kendi doğal çelişkisini taşıyan yeni bir şekil. Çelişkiler doğal sürecine giriyor, öncesinde yaşanan kriz anı sona ererken yeni çelişik bir doğal ortam doğmuş bulunuyor. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 32 Krizden Çıkış Yolları

33 Kriz nedir?sorusuna bulabildiğim yanıt ;kriz karşıtlar birliğinin denge konumunu kaybetmesidir diyeceğim. Yoksulluk krizi, enflasyon krizi, siyasi kriz, savaş krizi, ekonomik, yangın, deprem, sel, diğer doğal felaketler gibi sosyal krizlerin yanı sıra kişilerin sağlık dengelerinin bozulmasıyla ortaya çıkan krizler, çevre dengesinin bozulmasıyla ortaya çıkan krizler, toplumsal dengenin bozulmasıyla ortaya çıkan krizler, coğrafi, tarihi, kişisel, toplumsal, sosyal, çevresel boyutta olmaktadır. Her kriz hangi alanda olursa olsun; coğrafi, tarihi, kişisel, sosyal ve çevre boyutunda etki yaratmaktadır. Bu etki zincirleme bir gidişle lokal bir alanda değil küresel boyutta etki yaratmaktadır. Burada konumuz yaşadığımız günlerin ışığında ülkemizdeki krizin kurumsal etki boyutunu ele almak olacaktır. İster kişisel, ister toplumsal, istersek kurumsal ya da çevresel olsun bulunduğumuz doğal ortamda bir denge var. Bu dengeyi kuvvetler birbirlerine karşı bir bileşke halinde korumaktadır. Burasına kritik nokta diyeceğiz. Kritik nokta bir anlık olabildiği gibi bir saatlik de olabilmekte doğal durumun ömrü boyunca da sürebilmektedir. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 33 Krizden Çıkış Yolları

34 İşte bu kritik nokta fırsatların tehditlerin gelişmenin yeniden yapılanmanın ve yeniden şekillenmenin, değişimin bileşkesidir. Biz ve bizi çevreleyen her şey kritik bir denge konumundadır. Bakışımızı bu dengeyi sağlayan kuvvetlere çevirmeliyiz ki kritik noktayı kavrayabilelim. Fırsatları tehditleri gelişme yönünü değişimi kavrayabilelim. Ülkedeki enflasyon oranı kritik noktayı, kritik durumu ortaya koyuyorsa, enflasyon oranını dengeleyen kuvvetlere bakacağız. Kuvvetler ülkenin gelirleri ile giderlerinin oluşturduğu kritik dengedir. Enflasyon krizi bu dengenin bozulması ise Pahalılık, işsizlik, ithalat / ihracat oranı, paranın değer kaybetmesi enflansyon krizinin oluşturduğu kriz durumudur. Sonuçlarıyla birlikte hepsi ülkenin ekonomik sosyal dengesi içinde oluşur. İşletmelerin ise temel kritik noktalarını şu kuvvetlerden aldığını varsayılıyor.. Yönetim: Karar alma güçlüğü içerisinde, geleceğe bakış açısını kaybetmiş, temel değerlerinin yitirmiş, içeriye ve dışarıya güven vermeyen, amaçlarından uzaklaşmış, hedefleri belirsiz, ölçü koyamayan, direncini yitirmiş, başarı ölçütü olmayan, bir iş başarma güdüsü olmayan yönetimler kriz durumunun yaratılmasında baş aktörlerdir. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 34 Krizden Çıkış Yolları

35 Finansal kritik durum :Ölçütleri, nakit akış dengesidir, karlılıktır, maliyetlerdir, sermaye kazanç oranıdır, bir hissenin değeridir. Bunlardan birinde doğal olmayan bir dengesizlik ortaya çıkıyorsa, firma değerinizi kaybediyorsanız, kriz, finansal kriz durumu ortaya çıkıyor demektir. Üretim (mal - hizmet ve bilgi): Ürettiğiniz malhizmet ve bilginin pazarda, müşteri yanındaki değerinde bir azalma ya da aşırı bir yükselme farklı bir gelişme ortaya çıkıyorsa kriz durumu gelişiyor demektir. Daha önceki birim zamanda hedefleneni birim zaman da üretemiyorsanız, teknolojide, işgücü verimliliğinde düşme yaşanıyorsa veya beklenenin üstünde bir artış oluyorsa, üretim krizi doğuyor demektir. Pazarlama ; Marka değerinizde azalma, ürününüzün değerinde müşteri açısından azalma, ürün hizmet ve bilginiz pazarda bir değer bulamıyorsa, pazarla iletişiminiz kayboluyorsa, artık marka ve ürün değeriniz pazarda kabul görmüyorsa, satış kanallarınız tıkanıyorsa, pazarlama kriz durumu doğuyor. İnsan Varlığı: İşyerinizdeki insanınız motivasyonunu kaybediyorsa, performansının değerlendirilmediğine inanıyorsa, sizinle çalışmaktan artık mutlu değilse, insan varlığınızın nitelikleri ve yetenekleri verimlilik sağlayamıyorsa, üretkenlik Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 35 Krizden Çıkış Yolları

36 düşüyorsa, insanınız düş gücünü, tasarım gücünü yitiriyorsa ; İnsan varlığınız kriz durumundadır. Teknoloji : mevcut teknolojinin verimsizleşmesi ya da mevcut teknolojinin kullanılamamasıyla ortaya çıkan verimsizlik teknoloji kriz durumudur. Satın alma:tedarik kanallarınız işlemiyor, tedarikçiniz sürekli koşullarını oynatıyorsa, tedarik ettiğiniz ürün ve hizmetlerin kalitesi düşüyorsa, satınalma kriz durumu doğuyor. Lojistik: Destekleriniz zamanında gerçekleşemiyorsa, stok seviyenizde düzensiz değişkenlikler yaşanıyorsa, lojistik kriz durumu doğuyor. Kriz durumu doğuyor. Kriz durumu yangının başlangıç halidir,doğum anıdır, yangın bir köşeden başlamış söndürecek aracınıza, ekipmanınıza, insanınıza, ve suyunuza ulaşamama hali.bu kaynakların kıt olaması veya bolluğuna bağlı değildir.kaynaklara ulaşamama, kaynakları hemen kullanamama ve sonuç alamamak, kriz durumunun temel özellliğidir. Kısacası cinnet hali ile kurtuluş arasındaki çizgidesiniz demektir. Cinnet geçirip yanacak mıyız, boğulacak mıyız?atlayıp yeni bir konuma kurtulacak mıyız?yeni bir konuma atlamadan önceki halin diğer bir temel özelliği ilk hareket ne olacak? İlk hareketi kim ve kimler yapacak?. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 36 Krizden Çıkış Yolları

37 Bu temel kritik noktalar kurumsal olarak endişe verici, tehlikeli, tehdit oluşturan, fırsat yaratacak risk alanlarımızdır.kriz durumları bu risk alanlarından baş verir.bu risk alanları da işletmeden işletmeye kurumdan kuruma farklı olacaktır.temel kritik alanlar kullanılacak ilk kaynaklar - kullanacak kişiler eylem planını belirleyecek bir tablo oluşturmakta işimizi kolaylaştıracaktır. Kriz dedik ki bir çelişki durumunda yaşanan kopuşmadır. Yaşamımız ister kurumsal iste kişisel olsun çelişki halinin varlığından oluştuğuna göre; yaşamda kritik noktalar hiç kaybolmayacak kritik noktalardan kriz durumu doğuyorsa kriz bir sonuç olamaz kriz hele yaşadığımız yüzyılda artık bir süreçtir. Kriz bir sonuç değil bir süreçtir o halde. Uyanık olursak bu süreçte gelişim yönümüzü, değişim yönümüz bulur fırsata çeviririz. Kritik noktalarını bilince çıkartmış, ülkeler, kişiler, kurumlar, belirsizleşen durumları kontrol altına alarak gelişiyorlar ve değişiyorlar.yaygın kanımız bugünlerde geçer diyoruz hep. İt kışı geçirmesine geçirirmiş ama, gel bir de postuna sor. Anonim Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 37 Krizden Çıkış Yolları

38 KRİZ DURUM TESBİT TABLOSU Kritik Alanlar İlk Kullanılanak Kaynaklar Ekipl er Eyle m Sonu çlar YÖNETİM Karar Alma Güçlüğü, Bakış Açısının Yitirilmesi Temel Değerlerin Kaybolması Güven Kaybı Hedeflerin Belirsizliği Ölçüt Koyamama Başarı Kriterlerinin Yokluğu Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 38 Krizden Çıkış Yolları

39 KRİZ DURUM TESBİT TABLOSU Kritik Alanlar İlk Kullanılanak Kaynaklar Ekipler Eylem Sonuçlar FİNANS Nakit Akış Dengesizliği Karlılığın kaybolması Maliyetlerdeki artış Gelir Gider dengesizliği Alternatif kazançların yüksek getirisi Sermaye kazanç oranında düşüş Hisse değerinin düşmesi Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 39 Krizden Çıkış Yolları

40 KRİZ DURUM TESBİT TABLOSU Kritik Alanlar İlk Kullanılanak Kaynaklar Ekipler Eylem Sonuçlar ÜRETİM Müşteri şikayetlerinde artış Fire oranlarının artması Verimliliğin düşmesi Hizmet desteğinin kopması Bilgi akışının kopması Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 40 Krizden Çıkış Yolları

41 KRİZ DURUM TESBİT TABLOSU Kritik Alanlar İlk Kullanılana k Kaynaklar Ekiple r Eylem S o n u ç l a r PAZARLAMA Marka değerinin erimesi Müşteri ilişkilerind e erime Pazar iletişimini n yitirilmesi Satış kanalların da tıkanma Reklamın etkisini yitirmesi Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 41 Krizden Çıkış Yolları

42 KRİZ DURUM TESBİT TABLOSU Kritik Alanlar İlk Kullanılana k Kaynaklar Ekiple r Eyle m Son uçla r İNSAN VARLIĞ I Motivasyon Kaybı Yönetime güvensizlik Performans kaybı Yeteneklerin ve becerilerin kullanılamaması Katılımın ve paylaşımın sağlanamayışı Ortamın mutsuzluğu Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 42 Krizden Çıkış Yolları

43 KRİZ DURUM TESBİT TABLOSU Kritik Alanlar İlk Kullanılanak Kaynaklar Ekipler Eylem Sonu SATINALMA Tedarikçilerin kaybı Fiyatlardaki iniş çıkışlar Tedarik ürünlerin kalitesinde düşüş Hizmet kalitesinde düşüş LOJİSTİK Desteklerin sağlanaması Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 43 Krizden Çıkış Yolları

44 KRİZ DURUM TESBİT TABLOSU Kritik Alanlar İlk Kullanılana k Kaynaklar Ekiple r Eyle m So nu çl ar TEKNOLO Jİ Mevcut teknolojinin kullanılamama sı Teknolojinin Yenilenememe si Teknoloji ile Pazar uyumsuzluğu Hizmet ve enformasyon bütünlüğü olmayışı Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 44 Krizden Çıkış Yolları

45 KRİZ DURUM TESBİT TABLOSU Kritik Alanlar İlk Kullanılanak Kaynaklar Ekipler Eylem Sonuçlar LOJİSTİK Desteklerin zamanında sağlanaması Stok seviyesindeki dalgalanma Düzensiz sevkiyat Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 45 Krizden Çıkış Yolları

46 KRİZİN FAKTÖRLERİ Kendimize, işletmemize veya herhangi bir organizasyona ait kriz yönetiminde ilk bakmamız gereken, kendimize sormamız gereken ilk soru şu olamalı: Hangi olaylar tüm organizasyonumuzu etkileyebilecek bir potansiyele sahiptir? Hangi olaylar?önceki sayfalarda verilen tablolar yardımıyla hangi gelişmelerin sonuçları tüm organizasyonumuzu etkileyecek bir güce sahiptir? Yönetim sorunlarımız mı? Finansal hareketler mi? Satışların azalması mı? Ödemelerin gecikmesi mi? İnsanımızın performansının düşmesi mi? Motivasyonun kaybolması mı? Yönetimin geleceği görememesi mi? İç çevre etkisi: İçinde bulunduğumuz işletim sistemi açısından baktığımızda; Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 46 Krizden Çıkış Yolları

47 Hangi faktörler işletim sistemimizi geniş ölçüde etkileyebilir? Hangi faktörler sistemimizi geniş ölçüde etkiliyor? Hangi faktörler sistemimizi geniş ölçüde etkileyecektir? Bugünün ve yarının öncelikleri ne olacaktır?ve hangi faktörler sistemimizde lokal yangınlar yaratmaktadır? Lokal yangınları sistemimizi yapımızı geniş ölçüde etkilemeden söndürebilir miyiz? İçinde yaşadığımız günlerde ilk akla gelen soru Büyük finansal maliyetlerdir. Krizin tüm boyutunu ölçmeden yine ilk akla gelen çözüm finansal maliyetlerin düşürülmesi önerilmektedir. Finansal maliyetler yalnızca kriz dönemlerinde mi düşürülmelidir?ya da yalnızca kriz dönemlerin de mi akla gelmelidir?finansal maliyetler bir işletmenin, kurumun sürekli olarak bir yaşam süreci içinde olması gereken yerde tutması gereken bir faktör değil midir?yoksa finansal maliyetlerin yüksekliği bizi besleyen bir durum muydu? Dış Çevre etkisi: Krizin ortaya çıkması, kritik bir durumdaki kopuşma bizim dışımızdaki çevreden mi geliyor? Kendi kontrolümüz altında olmayan çevresel faktörler; ülke ekonomisindeki makro dengeler, sektörel bir kritik durum, uluslararası sermaye hareketleri, doğal afetler, Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 47 Krizden Çıkış Yolları

48 ve diğer çevrenin kritik durumunda bir denge değişimi yaşanıyorsa, bu durumun bizim organizasyonumuz üzerindeki etkisi nedir?bizi makro ekonomik dengeler, veya enerji krizi, kargo fiyatlarındaki artış, sel felaketi, deprem, siyasal krizin bizim üzerimizdeki etkisi. Ne olabilir? Ne oldu? Ne olacak? Psikolojik etki: Her kopma noktasının bir direnci var. İçten bizim organizasyonumuzdan gelen direnç ve dış dünyamızın, çevre etkisinin yarattığı direnç var. Bu dirence bu kritik noktaya gerek içeriden gerek se çevreden gelen psikolojik bir tepkimiz doğal olarak doğmaktadır. Ateş düştüğü yeri yaktığı gibi çevreyi de tehdit altında tutmaktadır İnsan bu kopma noktasının bilincindeyse elinden giden ile, elinden gidebilecek olanın da farkına kolayca varıyor. Burada psikolojik bir tepki geliştiriyoruz. Kolayca kabullenme, iç yıkım, aşırı tepki, karamsarlık, gibi tepkiler. Psikolojik etkinin yaygınlaşması da yeniden toparlanmayı engelliyor. Dikkatimizi bir noktada toparlayamıyorz, kolayca dağılıyoruz, her şey batıyor. Günlük aktivitemiz değişiyor. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 48 Krizden Çıkış Yolları

49 Kaybettiklerimizin hemen tesbitini yapmalıyız Neler kaybettik? Neleri geri kazanabiliriz? Neleri koruyabiliriz? Savaşı önce psikolojik yanıyla kazanmalıyız. Kriz öncesi psikolojik bir hazırlığı, eğitimle kazanmalıyız, tatbikatlaar yapmalıyız. Depremden belki bir şeyler öğrendik sanıyorum. İlkokullarda bile tatbikatlar yapıyoruz, çocuklar deprem alarmıyla masaların sıraların altına girmeyi öğreniyorlar. Kriz anında ilerde de işleyeceğiz. İlk yapılacak otoriteyi ele almak olmalı. Ve kimin otoriteyi ele alacağı yedeğiyle birlikte önceden bilinmeli. Otorite kimdeyse soğukkanlı biçimde hemen kurtarma operasyonunu yürürlüğe koyacak saniye geçirmeksizin bu noktada tartışmaya yer yok, en çabuk adımları atacaksın. Ortamın bütün yükünü üzerine alıp durumu yatıştıracak. Olumsuz bütün tepkileri yok edecek umutla içinde bulunduğun durumdan elbirliğiyle çıkacak. El birliği güçbirliği insanların olumsuz etkilenmelerine fırsat vermeden ayakta kalanlar el birliğine güçbirliğine yöneltebilirsen insanlar olumsuzluğun şokunu daha kolay atlatacaklardır. En olumluları en öne koy. Korkudan korkma, korkunun insanları itici gücünü olumlu kullan ama kısa sürede kullan. Korkuyu yayma. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 49 Krizden Çıkış Yolları

50 Kısa sürede korkuyu kullan ve umutla çık bu durumdan. Korku umutsuzluğa dönüşmesin. Kriz durumunun geçmesiyle yeni denge durumunun oluşmasıyla. Kriz öncesine dönmeden, krizden kaybettiklerini hesaplayarak, kaybetmediğin değerlere varlıklara sıkıca bütün organizasyonun sarılmasını sağlamalıyız. Bütün organizasyonu bir arada tutarak ileriye atılmalı, organizasyonu yeniden yapılandırmaya yöneltmeliyiz. psikolojik ortamı yeniden yapılanma üzerine yoğunlaştırmalı olumlu bir ortam yaratmaya çabalamalıyız ki yaraları tamir edebilelim. Operasyonlarda kayıplar, zincirleme etki yaratan kayıplar: Her işletme ve kurum mevcut kaynaklarının teknolojinin yardımıyla ve teknolojisine eklediği metod yordamıyla insan gücüyle organizasyonel bir yapı içinde çıktılar elde ettği operasyonel bir mal, hizmet ve bilgi üretim süreci içindedir. Bu süreçte, operasyonel süreçte mevcut kaynakların kullanımından doğam bir kayıp da vardır. Kaynaklarımızdan kaybettiklerimiz ile elde ettğimiz sonuçlar çıktılar arasında bir denge bulunmaktadır. Bu dengemizde kaynaklarımızı tüketiyoruz elde ettiğimiz çıktılar da bu tüketimi karşılamıyorsa oerasyonel verimsizlik, operasyonel kayıplar vardır. İçteki krizin Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 50 Krizden Çıkış Yolları

51 başlangıcını burada operasyonumuzda aramamız gerekir. Kayıplar nereden gelmektedir? Teknoloji faktörü: Kullandığımız teknolojiden mi?teknolojimiz ve bu teknılojiyi kullanma metodlarımızda bir verimsizlik mi var?ölçmeden bilemeyiz ölçmeliyiz. Teknolojimiz ile toplam çabamız arasında bir uyumsuzluk mu var?teknolojimiz ile toplam çabamızı uyumlulaştıracak en uygun teknolojiye yönelmeliyiz. Her zaman ileri teknoloji en iyi teknoloji olmayabilir. Yüksek teknoloji kullanıyoruz diyerek tüm bir organizasyonu verimsizleştirebiliriz. Teknoloji metodumuzun pazardaki değeri nedir?rekabet üstünlüğü yaratabiliyor mu?en azından sürüdürülebilir bir rekabet ortamı sağlıyor mu?sorgulamalıyız. İnsan faktörü: En temel varlığımız. Her şeyin katalizörü var olma nedenimiz. Ürün, hizmet ve bilgi üretimmiizdeki katkısı çabası artıyor mu, azalıyor mu?insanımız operasyonumuzun en orta yerinde teknoloji ve metodumuzla uyumlu bir birliktelik yaratabiliyor mu?insanımızın bütünsel çabası emeği deneyimi katılımı operasyonumuza olumlu bir katkı sağlıyor mu? Organizasyonel Yapı: Organizasyonel yapımız insanımızla teknolojimizle metodumuzla uyumlu olarak düzenlenmiş mi?organizasyonel yapımız işi kolayaştırıyor mu, zorlaştırıyor mu? Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 51 Krizden Çıkış Yolları

52 Operasyonumuzda bir zincirin kopması teknolojinin ve onu kullanma metodunun kopması verimsizleşmesi, insanımızı da temelden etkileyecektir. İnsanımızın yarattığı çabasından tatmin olmaması organizasyonumuzu verimsizleştirecektir. İnsanımızın verimsizkiği de toplam çıktılarımızı olumsuz etkileyerek dış dünyamıza, pazarımıza olumsuz yansıyacaktır. Kültür: Bu zincirleme etki yaratan faktörler işletme ve kurum kültürümüzün oluşumunu da olumsuzlaştırıyor. Operasyonumuz içindeki tüm varlıklar, kaynaklar zincirleme bir etki ile doğrudan kültürümüz altüst edecektir. Var olma nedenlerimizi ortadan kaldırarak kendi kendini yok eden bir yapıya dönüşeceğiz demektir. Yönetim Felsefesi: İşletme ve kurumların en küçük organizasyonlarda dahi çimento rolünü üstlenecek yönetim felsefesidir. Kriz sürecinde bizi doğru limana ulaştıracak olan faktör doğrudan doğruya yönetim felsefesi olacaktır. Yönetimin ; kendisini var eden nedenleri ortadan kaldırmadan, geleceğe bakış açısını kaybetmeden, kararlılığını yitirmeden, sabırla, sebatla, metodla, durumuz sakin kabullenerek gidilecek rotayı çizmesi, ve dümenden ayrılmaması ile fırtınaya karşı konulamaz ama doğru bir limana ulaşılabilir. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 52 Krizden Çıkış Yolları

53 Krizler aniden mi ortaya çıkıyor? Aynı sebeplerle defalarca ortaya çıkıyor. Her organizasyon yaşamında en az bir büyük krize yakalanıyor. Ne zaman, nasıl, niçin ve hangi krizler meydana gelecek? Hiç kimse bütün krizleri önleyemez ama, krize hazırlıklı organizasyonlar, hazır olamayanlardan daha hızlı olarak kaybettiklerinin üçte ikisini geri alabiliyor. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 53 Krizden Çıkış Yolları

54 ORGANİZASYONUMUZU ETKİLEYEN FAKTÖRLER şimd i etki n ilk kurtarıl acak yakında etkinleşece k alınacak önlemle r gelecekt e etkili Kor uyuc u önle m iç çevr e Fina nsa mali yetle r Kaynakl arın etkin kullanım ı Verimsizlik Kayıp alanların elenmesi Rekabett e kayıplar iletiş im dış çevr e Para nın değe r kayb ı Hükümetin değişmesi Seçim psik oloj ik etki Pani k, aşırı tepki Neleri kaybetti k? Kabullenm e Neleri koruyabi liriz? Karamsa rlık, iç yıkım, umutsuzl uk Nele ri geri kaza nabil iriz? zinc irle Yön etim Liderlik İnsan varlığı Katkı Kültür Daya nışm Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 54 Krizden Çıkış Yolları

55 me etki felse fesi Aydınla nma Çekirdek yetenekleri miz çaba paylaşım Var olma nedenleri miz a kriz peri yod u Anid en ortay a çıka nlar Acil durum planı uygula Aynı sebeplerle tekrarlanlar Kriz yönetim planı geliştir Daha önce hiç karşılaşm adığımız krizler Sık Chek - up Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 55 Krizden Çıkış Yolları

56 KRİZİN NEDENLERİ Hepimizin dilinde, kriz içindeyiz, ne zamandan beri diye sorsak pek çoğumuz kendimi bildim bileli diyecektir. Hepbirlikte bu krizin nedenlerinin araştırıyoruz sorguluyoruz; Son yaşadığımız kriz açısından bakarsak, Ekonomik Gelişim Proğramına göre son 10 yıldır; döneminde ekonomide oluşan temel sorunlar: Sürdürülemez bir iç borç dinamiği ve başta kamu bankaları olmak üzere mali sistemdeki sağlıksız yapının ve diğer yapısal sorunların kalıcı bir çözüme kavuşturulamamış olmasıdır. Borç faiz kısır döngüsü Sürdürülemez borç stoğu Kamu geliri ve harcamalarında kalıcı bir iyileşmenin sağlanması şarttır; Bütçe dışı fonlar, döner sermayeler, mahalli idarelerin kontrol dışı harcamalarındaki artışın görev zararı altında kamu bankalarınca şeffaf olmayan bir şekilde karşılanması Kamu maliyesindeki bütünlük ve disiplinin bozulması Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 56 Krizden Çıkış Yolları

57 Kamuda yüksek maliyet ve verimsizlik İhtiyacı karşılamayan destekleme politikaları Vergi tabanının dar olması 1990 yılında toplanan 100 liralık vergi gelirinin 32 lirası faiz ödemek için kullanılırken 1999 yılında bu rakam 72 liraya yükselmiştir. Bankalar üreticiyi ve reel sektörü destekleyememiştir. İşte yaşadığımız krizin nedenleri belki de tarihimizde ilk defa Devletin yetkili ağzından kendi algılama biçimi içinde apaçık ortaya konuyor. Başka nedenleri de mutlaka vardır, araştırılmalıdır ama paylaşılsın paylaşılmasın bir durum net bir biçimde kamuoyu önünde açıkça üstünü örtmeden ortaya konulması bundan sonraki kriz süreçleri açısından sevindiricidir. Yangının nedeni nedir? Yanıcı maddelerle yakıcı maddeler araşında bir çelişki dengesi var. Bu denge yanıcı maddelerin lehine yakıcı maddelerin aleyhine ise yangın durumu oluşmuyor, ama kritik noktada çelişki içinde bir dengede varlığını sürdürüyor. Dengenin yakıcı maddelerin lehine bozulması yangın durumunu ortaya çıkartıyorsa. Yangının nedeni nedir?yanıcı ve yakıcıların dışarıdan bir etki ile içerdeki çelişki dengesinin bozan iç ve dış dinamiklerdir. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 57 Krizden Çıkış Yolları

58 Daha önce statik durağan bir durumda iken her şeyin kendi içinde bir çelişkisi var bu durmuyor, dışarıdan etkilerin de bir arara gelmesiyle kritik durum yeni bir sürece giriyor. İşletmelerde ise her işlev belli başlı kritik noktaları oluşturur. Finansal kritik noktalar, satış ve pazarlama kritik noktası, insan kaynakları, satın alma v. s. Yangın başlayınca, yangınla uyanınca, sel duvarı aşıp boğazımıza kadar su dolunca krizin nedenlerini açığa çıkarmanın pek bir yararı kalmıyor. Krizin başlangıcında iken kritik noktalarımızı açığa çıkartmalıyız. Ya da krizin ilk şoku atlatılınca kritik noktalarımızı yeniden gözden geçirirsek krizin nedenlerini sorgulamanın yararı olabilir. Ülke deki krizin nedenleri diye bakacak olursak; 15 Nisan tarihinde bütün gazetelerde Türkiyenin Güçlü Ekonomiye Geçiş Proğramı tam metin olarak verildi. Proğramın ayrıntıları ekonomistlerce tartışılıp duruyor, ülkemizde ne çok ekonomist var mış da haberimiz yok imiş, 1999 yılında Mustafa Denizli nin de katıldığı bir toplantıda kendisine şu tesbiti yapmıştım ve bunu sormuştum Türkiyemizde şanslı iki kişiden birisiniz Millli takım antrenörüsünüz, bizde kendini Milli takım antrenörü gören 65 milyon yardımcınız var, işiniz bu açıdan çok kolay ve çok zor, bir diğer şanslı Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 58 Krizden Çıkış Yolları

59 kişi de Cumhurbaşkanımız, yine Türkiye de 65 milyon Cumhurbaşkanı adayı var ki, her konuşmasına ben olsam bak ne yapardım la başlayan. Bu yazıların yazıldığı günlerde yine benzer bir kriz kampanya başlatıldı bir gazetede ben olsam ne yapardım Bu proğramda güçlü Ekonomiye geçiş proğramında ben olsam bak ne yapardım serzenişine yer vermeyecek ölçüde en azından makro ekonomik boyutta durum olabildiğince açık gözler önüne serildi. Proğram kendi mantığı içinde şu durumları tesbit ediyor: 2000 yılı enflasyonla mücadele proğramı ve gelişmeler: para politikası yabancı kaynak girişine bağlı bir çerçeveye oturtulmuş kamusal açıkların kapatılmasında özelleştirme yoluyla önemli adımlar atılmış TL nin değer kazanmasıyla iç ve dış piyasalarda sürdürülemez bir kur sistemi açığa çıkmış kamu işletmeleriyle ilgili tıkanmalar dış kaynak girişini azaltmış Kasım öncesi yabancı yatırımcıların proğramın sürdürülebilirliği üzerindeki endişeleri artmış Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 59 Krizden Çıkış Yolları

60 Yabancı bankaların ülkeyi terketme zorunluğu karşısında Merkez bankası 6 milyar dolar döviz satışında bulunmuş Krizin daha da derinleşmesini önlemek için standby anlaşmasıyla IMF den 7, 5 ek rezerv sağlanmış Merkez Bankasının döviz rezervleri artmış ancak Fona devredilen bankaların yüküyle birlikte Kamu bankalarının mali yapıları iyice bozulmuş Şubat ayında hazine ihalesi öncesi olumsuz gelişmeler proğrama olan güvenin tamamen kaybolmasına neden olmuş 19 şubatta bir gün valörlü döviz talebi 7. 6 milyar dolar olmuştur. Merkez Bankası dövizi dalgalanmaya bırakmış, faizler gerilemiş Dövizin dalgalanması reel sektörü olumsuz etkilemiş, reel kesimin kredi imkanını ortadan kaldırmış, geri ödemelerde önemli sıkıntı yaşanmıştır. HEDEF VE AMAÇLAR: Güçlü ekonomiye geçiş proğramı hedef ve amaçlar: Eski düzene dönmek artık mümkün değildir Öngörülen hedeflere ulaşması ; kesin bir siyasi taahhüdü ve desteği içermektedir. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 60 Krizden Çıkış Yolları

61 Kamuda şeffaflık ve hesap verilebilirliğin sağlanması, rasyonel ( akılcı) olmayan müdahalelerin bir daha geri dönüş olmayacak şekilde önlenmesi, iyi yönetimin güçlendirilmesi ve yolsuzlukla mücadelenin önlenmesi hedeflenmektedir. Katlanılan fedakarlıkların boşa gitmesinin önlenmesi ve piyasalarda güven ortamının yeniden sağlanması amaçlanmaktadır. Temel ilkeler: Enflasyonla mücadeleyi kesintisiz ve kararlı bir biçimde sürdürmeyi Bankacılık kesimi ile reel sektör arsında sağlıklı bir ilişki kurmayı Kamu finansman dengesini bir daha bozulmayacak bir biçimde sürdürmeyi Toplumsal uzlaşmaya dayalı fedakarlığın tüm kesimlerce adil bir biçimde paylaşılmasını öngören ve enflasyon hedefiyle uyumlu gelirler politikasını sürdürmeyi Etkinlik, esneklik, şeffaflık ile sağlayacak yapısal unsurların yasal alt yapısını oluşturmayı hedef seçmiştir. Nihai Amacımız: sürdürülebilir bir gelişme ortamını sağlayacak kaynak kullanma verimliliğini artırmak Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 61 Krizden Çıkış Yolları

62 dışa açık piyasa koşullarında rekabet gücümüzü geliştirmek ekonomide büyümeyi, yatırım ve istihdamı artırarak halkımızın geleceğe umutla bakmasını ve refah düzeyini kalıcı bir biçimde yükseltmek Yapısal ve Yasal Düzenlemeler: Mali sektörün yeniden yapılandırılması Devlette şeffaflığın artırılması ve kamu finansmanının güçlendirilmesi Kamu bankaları Tsmf Bünyesindeki bankalar Özel Bankalar Görev zararları ile ilgili düzenlemeler Boçlanma yasası Kamulaştırma Yasası Kamu ihale yasası Bütçe dışı fonların kapatılması Ekonomide rekabetin ve etkinliğin artırılması Sosyal dayanışmanın güçlendirilmesi Şeker kanunu Tütün kanunu Doğalgaz kanunu Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 62 Krizden Çıkış Yolları

63 Türk Telekom un özeleştirilmesi Sivil Havacılık Kanunu Sosyal Dayanışmayı Güçlendiren Düzenlemeler İş Güvencesi yasası Ekonomik ve sosyal Konsey Yasası Reel Ekonomiye Yönelik önlemler Eximbank kredi imkanları artırılacak İhracatta kdv ödemeleri hızlandırılacak Bürokratik işlemler azaltılacak Doğrudan yabancı sermaye girişi için uluslararası tahkim ile ilgili kanun çıkarılacak, doğrudan yatırımın önündeki idari ve bürokratik engelleri ortadan kaldıracak bir eylem çalışması başlatılacak Esnaf, sanatkar, kobiler ve tarım kesiminin krizden asgari seviyede etkilenmeleri için ek ödenek 400 trilyon TL bütçeye konulmuştur. Ülke deki krizin nedenleri diye bakacak olursak; 15 Nisan 2001 tarihinde hepimizin yakından takip ettiği bir proğram, Türkiye nin güçlü ekonomiye geçiş proğramı açıklandı. Belki daha pek çok proğram da açıklanacak. Bu proğram da yeterli olmayacak. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 63 Krizden Çıkış Yolları

64 Bugünlere nasıl geldik?sorusunun yanıtını aramaya geçmişimizin neredesinden başlamalı dersek bu tartışmayı bitmeyecek. Ben yaklaşık bir yıl öncesinden başlayarak kriz öncesini nasıl algıladık, bugünkü davranış biçimimiz sorusuyla daha çok ilgileniyorum. Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 64 Krizden Çıkış Yolları

65 TÜRKİYE DE EKONOMİK YAŞAM 4 Temmuz 2000 tarihinde AC Nielsen Zet Araştırma Grubunun yaptığı araştırmanın değerlendirmesi gazetelerde yer aldı. Finansal Forum gazetesindeki tabloya bakalım. Gruplar Nüfus içindeki payı % Hane sayısı Kaç Kişi Yaşıyor? Yılda Ne kadar Harcıyor? (USD) Ayda Ne kadar Harcıyor (USD) A 4, B 10, C 16, C 2 13, D 36, E 17, Temmuz 2000 de Nüfusumuzun 11 milyonu 160 milyon lira, nüfusumuzun 22 milyonu 250 milyon lira, nufusumuzun 8, 5 milyonu 382 milyon lira, Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 65 Krizden Çıkış Yolları

66 nufusumuzun 9, 3 milyonu 470 milyon lira harcama yapıyor. Kısacası nüfusumuzun 52 milyon kişisi 500 milyonun altında bir aylık gelir elde ediyor. Nufusun 2 milyon 790 bin kişisi de ayda 3 milyar 120 bin lira harcıyor. Amarikan Dolarını 600 bin lira alırsak. Araştırmanın daha ayrıntıları elimde yok. Ortalama bir aile 5 kişi olarak ortalama veriyor. Bu gruplarda kaç kişi çalışıyor hane başına gelir nedir bilemiyoruz. Eğitim ve meslek dağılımını bilemiyoruz. Seçin bakalım şu anda pramidin neresindesiniz? Ne kadar aylık harcamanız, ağız tadıyla ne kadar harcıyorsunuz, nereye harcıyorsunuz? Ne kadar parayı harcamayı arzuluyorsunuz? Pramidin hangi basamağında yer alabilirsin ki? Daha fazla para mı ne için? Daha fazla eğitim harcaması, daha fazla kültür harcaması, daha fazla eğlence, daha fazla sağlık, daha fazla tasarruf, daha daha daha... Diyelim aylık 1200 Amerikan Dolarlık hane harcaması olan üç kişilik bir ailen var? Ailede iki kişi çalışıyor. Senin gibi bu toplum da kaç kişi var sekiz milyon beşyüz bin kişi diyelim. Senden daha düşük gelir düzeyine sahip de 32 milyon kişi var. Haydi bakalım nedir kariyer hedefin aylık gelirini 3000 Amerikan Dolarına çıkartmak mı? Yoksa daha fazla yaşamsal seçeneğe sahip olmak mı?yani daha fazla özgürlük. Yemek yerken daha fazla Krizde Yönetim Krizde Chek-Up ve 66 Krizden Çıkış Yolları