Sigortacılık. Editör. Yard. Doç. Dr. Ferudun Kaya. Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Transkript

1 Sigortacılık Sigorta ve Sigortacılık Sigorta ve Risk Kavramları Sigortanın Genel İlkeleri Sigortanın İşlevleri Sigorta Temel Kavramları Editör Yard. Doç. Dr. Ferudun KAYA Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bölüm Başlıkları* Dünya da ve Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi Türkiye ve Dünya Sigortacılığına İlişkin İstatistik Verilerin Değerlendirilmesi Sigorta Sözleşmesi Sigorta Primi ve Tarife Sistemi Türk Sigortacılık Sektöründe Bulunan Kurum ve Kuruluşlar Sigortacılık Faaliyetinin Denetimi Sigorta İşletmelerinin Organizasyonu Hasar Tesbiti ve Hasar Yönetim Sistemi Reasürans Bireysel Emeklilik Sistemi Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası Türk Sigortacılık Sektörünün AB Ülkeleri Sigortacılık Sektörü ile Karşılaştırılması Türkiye de Uyfulanan Sigota Türleri Sigortacılık Sektörü ve Vergilendirilmesi Sigorta İşlemleri Muhasebesi Sigorta Pazarlaması * Bölüm içeriklerine ait her türlü sorumluluk bölüm yazarlarına aittir. 4. Baskı İSTANBUL 2014 Öğretim Üyesi Öğr. Gör. Davut Karaman Akdeniz Üniversitesi Doç. Dr. Oktay Salih Akbay Namık Kemal Üniversitesi Mehmet Kâhya Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Öğr. Gör. Emre Özkan Kocaeli Üniversitesi Doç. Dr. Fatma Zehra Savi Karabük Üniversitesi Mehmet Kâhya Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Dr. Selin Çavuşoğlu Öğr. Gör. Ebubekir Doğan Kastamonu Üniversitesi Öğr. Gör. Emre Özkan Kocaeli Üniversitesi Doç. Dr. Tolga Ulusoy Kastamonu Üniversitesi Öğr. Gör. Nadir Ateşoğlu Kastamonu Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Faruk Akın Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Ferudun Kaya Doç. Dr. Hatice Yurtsever Yard. Doç. Dr. Mustafa Canbaz Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Yard. Doç. Dr. Emel Bahar Mersin Üniversitesi

2 Yayın No. : 3104 İşletme-Ekonomi Dizisi : Baskı Mayıs 2010 İSTANBUL 2. Baskı Ekim 2011 İSTANBUL 3. Baskı Ocak 2013 İSTANBUL 4. Baskı Haziran 2014 İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: Başakşehir/İSTANBUL (Sertifika No: 12028) Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Editör ün Önsözü Bu çalışma ile sigortacılık mevzuatı, sigortacılıkta kullanılan belge bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve sigortacılık alanında faaliyet gösteren tüm kişi ve kuruluşlara bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiştir. Özel Bölüm dahil 20 bölümden oluşan bu eserde sigorta ve sigortacılık işlemlerine, bu işlemlerde kullanılan belgelere ve bu işlemlerin muhasebe kayıtlarının düzenlenmesi ve sair teknik ve hukuki iş ve işlemlere yer verilmiştir. Her bölüm kısa açıklayıcı bir girişten sonra ilgili konuların anlatımı ile devam etmekte, konuları açıklayıcı nitelikteki bilgi ve belgeler ile sonlanmaktadır. Eser içerisinde konuların teorik açıklamaları çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, anlaşılabilirliğini daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler, değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili sigortacılık mevzuat ve yönetmeliklere atıf yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Özetlemek gerekirse, bilgilerin daha kalıcı olmasını teminen sade bir dil anlatımına, yüzeysel ve sanal ortamdan öte daha çok günlük yaşamdan uygulamalara vurgu yapan bu çalışma ile amaçlanan bilgi paylaşımını zevkli bir hale getirmektir. Bu nedenledir ki, okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı ve öğretici eserler hazırlamamızda önemli ölçüde bize katkı sağlayacağı inancındayız. İster öğretici, ister öğrenen isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da katkılar, eserin ilerleyen yıllardaki kaleme alınmasında yol gösterici niteliğinde olacaktır. Bu eserde gösterilen çabaların, okuyucuların sigorta ve sigortacılık teknikleri hakkında elde edecekleri bilgi düzeyi ile doğru orantılı olarak karşılığını alacağını umuyoruz. Bu çalışmada, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği ve Üyeleri nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından da yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımızı sunarız. Kitabın editörü, altı ayı aşan bir süreçte zihinsel olarak kitabın içeriğini oluşturduktan sonra kitaba çok değerli katkı sağlayan bölüm yazarlarıyla süreç içinde yapılan görüşmeler çerçevesinde kitabın bölümleri yazılmaya başlanmıştır. Son haline ulaşıncaya kadar editör ve yayınevi tarafından gözden geçirilmiştir.

4 IV SİGORTACILIK Çok yazarlı çalışmaların zorluğuna rağmen, öncelikle kitaba bölüm yazma teklifime olumlu yaklaşan ve doğrudan katkılarını esirgemeyen çok değerli meslektaşlarım ve arkadaşlarım; Davut KARAMAN, Ebubekir DOĞAN, Emel BAHAR, Emre ÖZKAN, Faruk AKIN, Fatma Zehra SAVİ, Hatice YURTSEVER, Mehmet CANBAZ, Mehmet İSLAMOĞLU, Nadir ATEŞOĞLU, Oktay Salih AKBAY, Selin ÇAVUŞOĞLU ve Tolga ULUSOY a tüm içten duygularımla teşekkür ederim. Ayrıca çalışmalarım sırasında yardımlarını esirgemeyen ve Sigortacılık Faaliyetinin Denetimi bölümünü yazan ve tüm bölüm metinlerini de gözden geçirerek katkı sağlayan T.C.Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Sayın Mehmet KÂHYA üstadımıza özellikle teşekkürlerimizi arz ediyoruz. Elinizdeki bu çalışma onların çok değerli katkıları ile meydana gelmiştir. Ancak, bir eserin ortaya konulması sadece yazarların bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Gerçek şudur ki, karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini test etmede her zaman ders anlatma aşamasında dolaylı ve doğrudan katkılarını gördüğümüz öğrencilerimize, bilgi paylaşımında bulunduğumuz meslektaşlarımıza ve sektör temsilcilerine teşekkürü bir borç biliyoruz. Bugünlere gelmemizde çok değerli katkıları olan hocalarımıza, çalışmalarımızın her evresinde, ayırmamız gereken vakitlerinden çaldığımız eş ve çocuklarımıza, bu eserin yayına hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık Sahibi ve Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Seyhan SATAR Bey e ve onun şahsında tüm yayınevi Çalışanlarına teşekkür ediyoruz. Bu eserin Türkiye nin sigortacılık sektörüne ivme kazandırması temennisiyle. Dr. Ferudun KAYA kayaferudun@gmail.com.

5 Bilgi kuvvettir (Bacon) 4. Baskıya Önsöz Bilindiği gibi, bir kimsenin, kurum veya kuruluşun sahip olduğu mal ve bedeni varlıklarını yitirme olasılığı ( = tehlikesi) onları kaygıya sevk etmekte, hatta endişelendirmektedir. Böyle bir olasılığın/tehlikenin gerçekleşmemesi ya da böyle bir olasılık var ise bunun ortadan kaldırılması amacıyla, kişiler ve kuruluşlar bir güvenlik şemsiyesi altına girerek tehlikeleri olanaklar elverdiğince yok etmeye ya da tehlikenin vereceği zararların minimize edilmesine yönelebilirler. Ancak, tüm alınan önlemlere rağmen yine de her zaman tehlikeleri önceden fiilen ortadan kaldırmak mümkün olmayabilir. Tehlikelerin fiilen giderilmesinin mümkün olmadığı böyle durumlarda ise oluşacak zararları hemen derhal gidermeye çalışmak da diğer bir seçenektir. İnsanlar ve kuruluşlar gelirlerinin bir kısmını ya tasarruf ederek ya da karşılık ayırarak oluşabilecek finansal zararlarının karşılanmasına çalışabilirler. Ancak yapılan tasarruflar ya da ayrılan karşılıklar her zaman bu zararı finanse edemeyebilir. Böyle bir durumda zararın, zarar görenler tarafından tek başlarına karşılanması yerine; aynı zarar olasılığına uğrayan kimseler tarafından birlikte finanse edilmesi de olanaklıdır. Böylece aynı cins rizikoya, tehlikeye maruz kişilerin ve kuruluşların ödeyecekleri tahammül edilebilir küçük paralarla bilfiil zarara uğrayanların zararlarını finanse edebilecek büyük bedellerin kendilerine sağlanabilmesi mümkün olur. İşte aynı zarar olasılığına uğrayan kimseler tarafından birlikte finanse edilmesi ihtiyacından sigorta doğmuştur. Sigorta bir kimse veya kuruluşun belirli bir ücret karşılığında para ile ölçülebilir menfaatini, yasal tanımlar içindeki rizikolardan, tehlikelerden oluşacak zarar ve hasarlarını finanse etmek üzere yapılan bir sözleşmedir. Sigortanın amacı; ekonomik kayıpları doğuran olası risklerle (tehlikelerle) karşı karşıya kalan sigorta ettirenlerin/sigortalıların, sigortalanabilir risklerinin meydana gelmesinden kaynaklanacak zararlarını güvence altına alarak maddi ve bedeni varlıklarının kaybını önlemek ya da azaltmak, finansal sorumluluklarının karşılanmasını temin etmek, hayat sigortalarında ölüm halinde sigorta ettirenin ailesine ya da lehdarına, hayatta kalma halinde ise sigorta ettirene güvence sağlamaktır. Bireysel Emekliliğe gelince, bireylere; yaşlılıklarında ve aktif çalışma yaşamlarının sonunda ek bir gelir sağlamaya yönelik, katılanların her katılımcı adına ayrı hesaplarda takip edildiği ve herkesin kendi birikimleri oranında gelir alacakları, Devletin gözetim ve

6 VI SİGORTACILIK denetiminde ancak bütünüyle özel şirketler tarafından yapılan, gönüllü katılıma dayalı, kamu emeklilik sistemlerine tamamlayıcı bir Emeklilik Sistemidir. Bireysel Emeklilik Sisteminde Katılımcı, sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşulu ile ellialtı yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanmaktadır. Emekliliğe hak kazanan katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin bir program dahilinde ödenmesini, tamamının defaten ödenmesini ya da yapacağı yıllık gelir sigortası sözleşmesi çerçevesinde kendisine maaş bağlanmasını talep edebilmektedir. Sigortacılığın ve bireysel emekliliğin en etkin fonksiyonu, fon yaratmak ve yaratılan bu fonları çeşitli yatırım enstrümanları aracılığıyla ulusal ekonomiye kazandırmaktır. Sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerinde yaratılan fonlar, sigorta ettirenlerin/sigortalıların, katılımcıların gönüllü tasarruflarıyla yaratılmakta, toplanan primler finansal kesime transfer edilerek rasyonel alanlarda yatırımların finansmanında kullanılmaktadır. Dünyada tarihin çok eski dönemlerinden beri uygulama olanağı bulan, son yıllarda ise hem insan haysiyetine yaraşır bir yaşam standardı hem de ekonomiler için olmazsa olmaz bir finansal kurum olan sigorta ve bireysel emeklilik konusu, ülkemizde de giderek yaygın olarak kullanılan kavramlardan biri haline gelmiştir. Gerçek şudur ki; sigorta ve bireysel emeklilik sektörleri, giderek ulusal ekonomimizde olumlu yönde gelişmelerin yaşandığı birer sektör haline gelmiş olup, kişiler, kurum ve kuruluşlar yapılan sigorta ve bireysel emeklilik sözleşmeleri sayesinde kaybettiklerini yerine koyarak varlıklarını sürdürebilmekte, dahası, ülkede sosyoekonomik ve sosyopolitik istikrar sağlanabilmekte, yaratılanlar korunabilmektedir. Sigortacılık faaliyetleri, kişilerin, kurum veya kuruluşların belirli bir ücret karşılığında para ile ölçülebilir menfaatlerini, yasal tanımlar içindeki tehlikelerden, rizikolardan oluşacak zarar ve hasarlarını karşılamak üzere düzenlenen sigorta poliçelerinin birer sigorta sözleşmesi, bireysel emeklilikte ise sosyal güvenliğe ek bir emeklilik sözleşmesi olmaları nedeniyle hukuk içinde, bu iki sektörün, yatırımlara fon arz eden birer kurum olmaları nedeniyle finansal kurumlar içinde, mal dolaşımının temeli olan nakliyat branşı başta olmak üzere birçok branş üretimi ile de risk yönetimi içinde yer almaktadır. Bu sayılan konular da Avrupa Birliği ne üyelik konusu entegrasyon çalışmalarında önem taşımaktadır. Bu bağlamda, yakın geçmişte ülkemiz sigortacılık sektöründe çeşitli yeni hukuksal düzenlemeler yapılmış, yeni branşlarda üretime geçilmiş ve hukuksal düzenlemelerin Avrupa Birliği ile entegrasyon çalışmalarına devam edilmiştir. Yeni Türk Ticaret Kanunu, sigorta hukuksal düzenlemeleri içinde ağırlıklı bir önem taşımaktadır. Avrupa Birliği nde de durum böyledir. TTK da yapılan revizyonlar, özellikle sigortacılığı ilgilendiren Altıncı Kitapta yapılan değişiklikler köklü ve kalıcı olup, sigorta mevzuatına da bu şekilde yansıtılmaktadır. Ancak, tüm bu olumlu yöndeki gelişmelerin yaşandığı, fakat, okuma alışkanlığının düşük düzeyde olduğu sektörümüzde yukarıda kısaca değinilen sigortacılık ve bireysel emeklilik konuları ile benzeri teknik, hukuki ve sair konularda başvurulacak ve yararlanı-

7 ÖNSÖZ VII lacak mesleki yayınların çok kısıtlı olması, genç sigortacı adaylarının, bu konuya ilgi duyanların, bu alanda çalışmak isteyenlerin yetişmelerini, sigorta ve sigortacılık konusunda vizyon sahibi olmalarını engelleyen önemli unsurlardan biridir. Son yıllarda finans kesiminin en önemli parçası olan sigorta ve emeklilik sektörleri, hükümetlerin kamu yönetiminden sorumlu kesimleri, eğitim kurumları ilgilileri, sigortanın insanca yaşam standardı olduğunu, sigorta olmadan ekonomik kalkınmanın olamayacağını, insanlar ise ek bir emeklilik geliri bulunmadan geçinmenin zor olduğunu gerçek anlamda keşfetmeye başladılar. Artık günümüzde sigortacılığa, bireysel emekliliğe ve sigortanın ne olup ne olmadığına ilişkin teknik, finansal ve hukuki bilgiler hemen hemen her üniversitede ders ya da bölüm olarak okutulmakta, bu konuda yüksek lisans ve doktora çalışmaları dahi yapılmaktadır. Sigortacılık sektörü de bu bilgileri alan öğrencilere, özellikle Meslek Yüksek Okullarının Sigortacılık Bölümlerinden mezun olanlara az da olsa ayrıcalık tanımaktadır. Diğer taraftan, yasal düzenlemelerle de bu okullardan mezun olanlara ayrıcalıklar tanınmış bulunmaktadır. Bu nedenle, Türkçe olarak kaleme alınmış eğitici eserlerin, sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerinin geleceğe hazırlanmasına katkı sağlayacağı, böylesi eserlerin bu alanlarda eğitim alan insanlarımızın eğitim düzeylerini arttıracağı savıyla atılmış her adımı, bu yolda ortaya konan her eseri anlamlı, gerekli ve kutsal sayıyoruz. Gerek meslek mensuplarının gerekse toplumumuzun bilinçlendirilmesinin ancak sigorta, sigortacılık ve bireysel emeklilik ve bunlara ilişkin teknik, finansal ve hukuksal konulardaki bilgi eksikliklerinin giderilmesi ile mümkün olacağını düşünüyoruz. Yine bundan önceki kitapların kaleme alınmalarında olduğu gibi büyük bir özveri ile hazırlanan çok yazarlı bu kitabı okuyan, dağarcığına sigorta ve sigortacılık ve bireysel emeklilik konularında bilgi aktaran, aktaracak olan kitabın herkes tarafından eksik yönlerinin hoşgörülü bir yaklaşım ve övgüyle karşılanması yazarlarına mutluluk verecek olup, kitabın sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerine, okuyanlara ve konuya ilgi duyanlara, araştırmacılara faydalı olmasını dileriz. Mevzuattaki değişiklilikler yanı sıra istatistikî verilere ve yeniliklere göre yeniden gözden geçirilen kitapta yer alan bölümleri kaleme alan değerli Hocalarımıza, alıntı yaptığımız değerli eserlerin Yazarlarına, Amatör bir ruh ve profesyonelce Editörlüğe soyunan Sayın Yard. Doç. Dr. Ferudun KAYA Hocamıza, vakitlerinden çaldığımız Eş ve Çocuklarımıza, bu kitabın hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık Sahibi ve Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Seyhan SATAR Bey ve onun şahsında tüm Yayınevi Çalışanlarına teşekkür ederiz. Saygılarımızla. Mehmet KÂHYA Sigorta Denetleme Uzmanı

8 VIII SİGORTACILIK NOT: 4. baskısı yapılan ve sigortacılık mevzuatında meydana gelen değişiklikleri de içeren Sigortacılık Kitabımıza Türkiye ve Dünya sigortacılığına ilişkin en son elde edilebilen rakamları da eklemiş bulunmaktayız. Global veriler ve Türk ve Dünya sigortacılığının karakteristiklerini yansıtan göstergeler ışığında, Sigorta Denetleme Uzmanı Mehmet KÂHYA tarafından hazırlanarak Özel Bölüm başlığı altında kitapta yer verilen Çalışmada, Türkiye, faaliyet gösterilen ülkeler dünya sigorta piyasaları hakkında özet bilgiler sunulmaktadır. Bu noktada, Sigorta Denetleme Kurulu, Mali İzleme Grubu Başkanı Sigorta Denetleme Uzmanı Sayın Sibel Yelmenoğlu na, Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyeti Hakkında Raporun istatistik verilerine erişiminde katkılarından dolayı ayrıca teşekkür ediyoruz.

9 İÇİNDEKİLER SİGORTA VE SİGORTACILIK Giriş Bölüm SİGORTA VE RİSK KAVRAMLARI 1. SİGORTA ve RİSK KAVRAMLARI Sigortanın Doğuşu Sigortanın Tanımı ve Önemi Risk Nedir? Risk Yönetimi ve Risk Unsurları Risk Analizi Bölüm SİGORTANIN GENEL İLKELERİ (PRENSİPLERİ) 2. SİGORTANIN GENEL İLKELERİ (PRENSİPLERİ) Sigorta Ettirilebilir (Sigortalanabilir) Menfaat İlişkisi İlkesi Riskin (Rizikonun) Varlığı İlkesi Azami Hüsnüniyet (İyi Niyet) İlkesi Sebepsiz Zenginleşme Yasağı (Tazminat İlkesi) Halefiyet (Hakların Devri-Rücu) İlkesi Birden Çok Sigorta veya Hasara İştirak (Katılım) Prensibi Yakın Neden İlkesi (Prensibi) Bölüm SİGORTANIN İŞLEVLERİ 3. SİGORTANIN İŞLEVLERİ Sigortanın Güvence ve Risk Yönetimi İşlevleri Sigorta, Toplumda Huzur ve Güven Tesis Eder, Dayanışmayı Sağlar... 50

10 X SİGORTACILIK Sigorta, Tasarruf Bilincini Geliştirir ve Ekonomide Yatırım Kararları Üzerine Olumlu Etki Sağlar Sigorta, Muhtemel Risklere Karşı Atıl Tutulan Sermaye Miktarını En Aza İndirir ve Finansal Sistemin Etkinliğini Artırır Sigorta, Risklere Karşı Önleyici Önlemleri Geliştirir Sigortanın Ekonomik İşlevleri Bölüm SİGORTANIN TEMEL KAVRAMLARI 4. SİGORTANIN TEMEL KAVRAMLARI Sigortacı Sigorta Aracıları (Acenteler-Brokerler) Sigortalı/Sigorta Ettiren Lehdar /Menfaattar Sigorta Primi Bölüm DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE SİGORTACILIĞIN TARİHÇESİ 5.1 Dünya da Sigortacılığın Tarihçesi Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi...73 Özel Bölüm TÜRKIYE VE DÜNYA SIGORTACILIĞINA İLIŞKIN İSTATISTIK VERILERIN DEĞERLENDIRILMESI 1. TÜRKİYE VE DÜNYA SİGORTACILIĞINA İLİŞKİN İSTATİSTİK VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Türk Sigortacılık Sektöründe Prim Üretimi ve Verilen Teminatlar Bireysel Emeklilik Sisteminde Katkı Payı ve Birikim Tutarı Sigortacılık Sektöründe Prim Üretiminin Durumu, Verilen Teminat ve Birikim Tutarları ile GSYH İlişkisi Dünyada Sigorta Sektöründe Global Trendler Sanayileşmiş (Gelişmiş) ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Prim Üretimi Türkiye de Sigortacılık Sektörünün Yapısal Göstergeleri Şirket Sayıları Kesilen Poliçe, Yapılan Sözleşme ve Katılımcı Sayıları...88

11 İÇİNDEKİLER XI 2.3 Sigortacılık Alanında Faaliyet Gösteren Unsurlar ve Sektörün İstihdam Kapasitesi Ödenmiş Sermayede Uluslararası Sermayenin Payları Genel Değerlendirme ve Sonuç Bölüm SİGORTA SÖZLEŞMESİ 6. SİGORTA SÖZLEŞMESİ Sigorta Dönemi ve Süresi Sigorta Menfaatinin Yokluğu Sigortanın Kapsamı ve Değiştirilmesi Fesih ve Cayma Sigorta Sözleşmelerinde Kullanılan Belgeler Teklifname Poliçe Sigorta Geçici İlmühaberi Abonman (Sözleşmesi) Poliçesi Zeyilname (Poliçe Eki) Tecditname Bölüm SİGORTA PRİMİ VE TARİFE SİSTEMİ 7. SİGORTA PRİMİ VE TARİFE SİSTEMİ Sigorta Primi (Primium) Tarifeler Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BULUNAN KURUM VE KURULUŞLAR Giriş TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BULUNAN KURUM VE KURULUŞLAR Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Sigortacılık Sektöründe Bulunan Kurumlar Sigorta Şirketleri (Sigortacılar) Sigorta Aracıları - Üretim Organları...114

12 XII SİGORTACILIK Acenteler Brokerler Sigorta Eksperleri Aktüerler Bağımsız Denetim Kuruluşları Özellikli Kurumlar Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi (TRAMER) Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) Güvence Hesabı Yeşil Kart Sistemi ve Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu (TMTB) Türkiye Yeşil Kart Reasürans Poolü Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı (TSEV) Türk Loydu Vakfı Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM) Mesleki Kuruluşlar Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği (TSREŞB) Sigorta Acenteleri İcra Komitesi Sigorta Eksperleri İcra Komitesi Sigorta Sektörü Sivil Toplum Kuruluşları Bölüm SİGORTACILIK FAALİYETİNİN DENETİMİ Giriş DENETİMİN TANIMI VE TÜRLERİ Denetimin Tanımı Denetimin Türleri Denetimin Amacı Yönünden Denetçi ile İşletme Arasındaki Örgütsel İlişki Yönünden İç Denetim (İç Kontrol) Dış Denetim SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE KAMU DENETİMİ Kamu Denetimi ve Türleri...140

13 İÇİNDEKİLER XIII Kamu Denetimine İlişkin Kurumlar Hazine Müsteşarlığı Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Kurulu Türkiye de Sigortacılık Sektörünün Devlet Tarafından Denetimi SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BAĞIMSIZ DIŞ DENETİM Bağımsız Denetime Yetkili Kuruluşlar Bağımsız Denetim Faaliyeti ve Denetçi Görüşü SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE İÇ KONTROL İç Kontrol Sisteminin Amacı İç Kontrol Sisteminin Yapısı İç Kontrol Biriminin Yapısı İç Kontrolörlerin Nitelikleri ve Yetkileri İç Kontrol Faaliyetleri, Çalışma Esasları ve Kontrol Planı İç Kontrolde Kontrol Dönemi Bölüm SİGORTA İŞLETMELERİNİN ORGANİZASYONU Giriş SİGORTA İŞLETMELERİNİN ORGANİZASYONU İç Organizasyon Yapısı Sigorta İşletmesinin Fonksiyonlarına Göre Organizasyonu Genel Yönetim Bölümü Yardımcı Bölümler Dış Hizmetler Bölümü Hasar Bölümü Aktüerya ve İstatistik Bölümü Reasürans Bölümü Denetim Bölümü Hukuk Bölümü İnsan Kaynakları Bölümü Muhasebe ve Tahsilat Bölümü Sigorta İşletmesinin Üretim Esasına Göre Organizasyonu Teklifname Kabul Bölümü Poliçe Düzenleme Bölümü Dış Organizasyon Yapısı...173

14 XIV SİGORTACILIK 11. Bölüm HASAR TESBİTİ VE HASAR YÖNETİM SİSTEMİ Giriş HASAR TESBİTİ VE HASAR YÖNETİM SİSTEMİ Hasar Kavramı ve Önemi Hasar ve Tazminat Hasar Tespit Süreci Hasar Yönetim Sistemi Hasar Maliyetlerinin Artması ve Hasar Denetimlerinin Güçleşmesi Rizikonun Belirsizliği Sigorta Bedellerinin Güncel Değerlerinin Tespitinin Güçleşmesi ve Rayiç Değerlerinin Farklılık Arz Etmesi Sigortalanacak Unsurları ve Olası Hasar Unsurlarının Belirlenmesinin Zorlaşması Teknik Branşlar ve Hasar Konularına İlişkin Görüş Oluşturulması ve Sektör Bilgi İhtiyacına İlişkin Sorunlar Yurtdışı Sektör Gelişmelerinin Takip Edilmemesi Sigortalıların Sicili, Pertotal Araçların İzlenmesi ve Online Ekspertiz Hizmetleriyle İlgili Sorunlar Hızlı Teknolojik Gelişmeler BÖLÜM ÇALIŞMA SORULARI Bölüm REASÜRANS Giriş Reasürans Tanımı ve Özelliği Reasürans İhtiyacı vefaydaları Reasürans İşlemi Reasürans Tarihçesi I. Dünya Savaşına Kadar Olan Dönem I. Dünya Savaşı Sonundan Günümüze Kadar Olan Dönem Milli Reasürans TAŞ Reasürans Metotları Bölüşmeli ( Orantılı ) İhtiyari Reasürans Bölüşmeli ( Orantılı ) Trete Reasürans...199

15 İÇİNDEKİLER XV Tretenin Özellikleri Kotpar (Quata Share) Reasürans Metodu Eksedan Reasürans Metodu İhtiyari / Zorunlu (Fakültatif/Obligatuar) ve Açık Kuvertür (Open Cover) Reasürans Metodları Orantısız (Bölüşmesiz) Trete Reasüransı Finansal Reasürans Bölüm BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ (BES) Giriş Emeklilik Sistemine Katılma ve Emeklilik Sözleşmesi Katılımcının ve Şirketin Hak ve Yükümlülükleri İle Bireysel Emeklilik Sisteminin Genel İşleyişi Özel Emeklilik Fonlarının Dünyada Ortaya Çıkışı Türkiye de Bireysel Emeklilik Sistemi Bireysel Emeklilik İle İlgili Kurumlar Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu (BEDK) Emeklilik Gözetim Merkezi AŞ (EGM) Bireysel Emeklilik Şirketleri ve Sorumlulukları Bireysel Emeklilik Aracıları Bireysel Emeklilik Tasarruf Yatırım Sistemine Katılım, Giriş Aidatı, Yönetim ve Fon İşletim Giderleri İle Emekliliğe Hak Kazanma ve Emeklilik Seçenekleri Bireysel Emeklilik Tasarruf Yatırım Sistemine Katılım Giriş Aidatı, Yönetim ve Fon İşletim Giderleri Emekliliğe Hak Kazanma ve Emeklilik Seçenekleri Katkı Paylarının Yatırıma Yönlendirilmesi Emeklilik Yatırım Fonu Türleri Gelir Amaçlı Fonlar Büyüme Amaçlı Fonlar Para Piyasası Fonları Dünyada Emeklilik Fonlarının Büyüklüğü, Türkiye de Yaratılacak Fon Miktarı İle İlgili Tahminler İle BES te Devlet Katkısı Dönemi Dünyada Emeklilik Fonlarının Büyüklüğü Türkiye de Yaratılacak Fon Miktarı İle İlgili Tahminler BES te Devlet Katkısı Dönemi...246

16 XVI SİGORTACILIK 14. Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ TEK SİGORTA PİYASASI Giriş AVRUPA BİRLİĞİ TEK SİGORTA PİYASASI Avrupa Birliğine Genel Bakış Tek Sigorta Piyasasının Amacı ve Gelişimi Avrupa Birliğinde Sigortacılık Avrupa Birliğinde Tek Sigorta Piyasası Tek Sigorta Piyasasında Sigorta Aracıları Tek Sigorta Piyasası ve Türkiye Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNÜN AB ÜLKELERİ SİGORTACILIK SEKTÖRÜ İLE KARŞILAŞTIRILMASI Giriş Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Türkiye de Sigortacılık Sektörü Avrupa Birliği Ülkeleri Sigortacılık Sektörünün Türk Sigortacılık Sektörü ile Karşılaştırılması Sigorta Şirketi Sayısı Çalışan Sayısı Toplam Prim Üretimi Kişi Başına Düşen Prim Üretimi Prim Üretiminin GSYH ye Oranı Sonuç Bölüm TÜRKİYE DE UYGULANAN SİGORTA TÜRLERİ (BRANŞLARI) 16. Türkiye de Uygulanan Sigorta Türleri (Branşları) Hasatlık ve Sağlık Sigortaları Kaza Sigortaları Bedensel Kaza Sigortaları Bedensel Kaza Sigortalarında Teminat Türleri Bedensel Kaza Sigortalarında Uygulama Türleri Ferdi Kaza Sigortası Grup Ferdi Kaza Sigortası...298

17 İÇİNDEKİLER XVII Yurtdışı Ferdi Kaza ve Ani Rahatsızlık Sigortası Profesyonel Futbolcu Ferdi Kaza Sigortası Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Karayolu Yolcu Taşımacılığı Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Kısa Mesafe Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Okul Servis Araçları Ferdi Kaza Sigortası Kaza Sigortasında Tazminat Sigortalıların veya Hak Sahiplerinin Başvuru Hakkı ve Başvuru Süresi Rizikonun Gerçekleşmesi Halinde Sigorta Ettiren, Sigortalılar veya Hak Sahiplerinin Yükümlülükleri Tazminatın Belirlenmesi Teminat Türlerinin Birleşmesi Tazminatın Ödenmesi Sağlık / Hastalık Sigortası Sağlık Sigortası Sağlık Sigortası Teminatı Kapsamı Sağlık Sigortası Teminatı Dışı Kalan Haller Genel Sorumluluk Sigortaları Zorunlu Sorumluluk Sigortaları Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik)Sigortası Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) Genel Şartları Motorlu Araçlarla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanların Zorunlu Sorumluluk Sigortası Yeşil Kart (Gren Card) Sigortaları Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Genel Şartları...311

18 XVIII SİGORTACILIK Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Kapsama Giren Teminat Türleri ve Üst Sınırları Sorumluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller Kapsam Dışında Kalan Haller Sigorta Kapsamına Girmeyen Taşıtlar Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Kapsama Giren Teminat Türleri Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Zorunlu Deprem Sigortası Zorunlu Deprem Sigortası Genel Şartları...329

19 İÇİNDEKİLER XIX Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Mali Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluk Sigortası Genel Şartları Yapı Denetim Kuruluşları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Sigorta Sözleşmesinin Kapsamı Teminat Dışında Kalan Haller İsteğe Bağlı Sorumluluk Sigortaları Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk Üçüncü Şahışlara Karşı Mali Mesuliyet Sigortası Genel Şartları Motorlu Kara Taşıtları İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası Ek Sözleşmeyle Teminat Kapsamına Alınabilecek Hal ve Teminat Dışında Kalan Haller Ürün Mali Sorumluluk Sigortası Sigortanın Kapsamı İşveren Mali Sorumluluk Sigortası İşveren Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Sorumluluk Sigortası Asansör Kazalarında Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk Sigortası Asansör Kazalarında Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk Sigortası Genel Şartları T.C. Sınırları İçinde İniş veya Kalkış Yapan Türk ve Yabancı Sivil Hava Araçları Malî Sorumluluk Sigortası Otel Sorumluluk Sigortası Mesleki Sorumluluk Sigortası Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Başlıca Mesleki Sorumluluk Sigortaları...346

20 XX SİGORTACILIK 16.5 Zarar (Mal) Sigortalarının Konusu ve Tarafların Borç ve Yükümlülükleri Mal Sigortalarının Konusu Tarafların Borç ve Yükümlülükleri Sigorta Ettirenin Borç ve Yükümlülükleri Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri Yangın ve Doğal Afet Sigortaları Yangın Sigortası Sigortanın Kapsamı Sigorta Bedelinin Kapsamı Aksine Sözleşme İle Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Haller ve Kayıplar Teminat Dışında Kalan Haller Yangın Sigortaları İle Birlikte Verilen Ek Teminatlar Yangın ve İnfilak Mali Sorumluluğu Tazmin Kıymetlerinin Hesabı Yangın Sigortalarının Uygulamadaki Örnekleri Zorunlu Deprem Sigortası Kasko Sigortaları Sigortanın Kapsamı Ek Sözleşme İle Teminata Dahil Edilebilecek Haller Teminat Dışında Kalan Haller Muafiyetler Sigorta Bedeli, Tazminatın Hesabı ve Ödenmesi Sigorta Bedeli Tazminatın Hesabı ve Ödenmesi Hasar ve Tazminatın Sonuçları Menfaat Sahibinin Değişmesi Tazminatın Hesaplanması Kuralları Hasar ve Tazminatın Sonuçları Nakliyat ve Ulaşım Sigortaları Tekne Sigortaları Taşıma Türlerine Göre Ayrım Teminat Türlerine Göre Ayrım...392

21 İÇİNDEKİLER XXI Karayolu Taşımacılığına İlişkin Sorumluluk Sigortaları Taşıyıcı Mali Sorumluluk Sigortası Taşıyıcının Mali Sorumluluğu ve CMR Sigortası Kulûp Sigortaları (Protection and Indemnity = P&I) Diğer Mal (Zarar) Sigortaları Cam Kırılması Sigortası Cam Kırılmasına Karşı Sigorta Genel Şartları Hırsızlık Sigortası Hırsızlık Sigortası Genel Şartları Mühendislik Sigortaları İnşaat Sigortaları, İnşaat Bütün Riskler (CAR, Construction All Risks) Montaj Sigortaları, Montaj Bütün Riskler (EAR, Erection All Risks) Makine Kırılması Sigortası (MBI-Machinery Breakdown Insurance) Elektronik Cihaz Sigortaları (EEI-Electronic Equipment Insurance) Dolu Sera Dolu Sera Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Sera Devlet Destekli Sera Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Bitkisel Ürün Devlet Destekli Bitkisel Ürün Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı Devlet Destekli Su Ürünleri Devlet Destekli Su Ürünleri Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Hayvan Hayat Devlet Destekli Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları Teminat Kapsamındaki Haller ve Kayıplar Hayvan Hayat Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları Kümes Hayvan Hayat...437

22 XXII SİGORTACILIK Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Kümes Hayvan Hayat Devlet Destekli Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları Kredi Sigortaları Kredi (Kredi-Borcun Ödenmemesi) Kredi Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Tanımlar Sigorta Sözleşmesinin Kapsamı Sigortacının Ödeme Yükümlülüğü Teminat Dışında Kalan Haller Ek Sözleşme ile Teminat Altına Alınabilecek Haller Muafiyet Finansal Kayıplar (Kar Kaybı) Yangına Bağlı Kar Kaybı Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Teminatın Kapsamı Tazminat Süresi Teminat Dışında Kalan Haller Hukuksal Koruma Sigortaları Hukuksal Koruma Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Sigortanın Kapsamı Ek Sözleşme ile Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Hususlar Teminat Kapsamına Giren Giderler Teminat Dışında Kalan Giderler Teminat Dışında Kalan Genel Haller Hukuksal Korumanın Kasıtla İşlenen Suçlarda Ortadan Kalkması Sigortanın Coğrafi Sınırı Seyahat Araç Destek Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı...456

23 İÇİNDEKİLER XXIII Sigortanın Konusu Sigortanın Coğrafi Sınırı Teminatın Kapsamı Seyahat Sağlık Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı Sunulacak Asgari Teminatlar Ani Rahatsızlık ve Hastalıklara İlişkin Tıbbi Tedavi Teminatı Sigortalının Tedavinin Verilebileceği En Yakın Sağlık Kuruluşuna Seyahati veya Nakli Sigortalının Taburcu Olduktan Sonra İkametgâh Adresine Nakli Vefat Eden Sigortalının Nakli Verilecek Ek Teminatlar Genel Koşullar Genel İstisnalar Hayat Sigortaları Risk Ağırlıklı Hayat Sigortaları Birikimli Hayat Sigortaları Hayat Sigortaları Genel Şartları Sigortanın Kapsamı, Sigortalı, Sigorta Ettiren ve Lehtar Sigortanın Konusu Sigorta Teminatı Dışında Kalan Haller Bireysel Emeklilik Sistemi Bölüm TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE YER ALAN HÜKÜMLER IŞIĞINDA SİGORTACILIK SEKTÖRÜ VE VERGİLENDİRİLMESİ Giriş Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükler Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükümlülükler Doğrudan Ödenen Vergiler Kurumlar Vergisi Gelir Vergisi...483

24 XXIV SİGORTACILIK Dolaylı Olarak Ödenen Vergiler Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Yangın Sigorta Vergisi Katma Değer Vergisi Damga Vergisi Veraset ve İntikal Vergisi (VİV) Ödenen Fonlar Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu Güvence Hesabı Sigorta Şirketleri ve Aracılarının Düzenlemekle Yükümlü Olduğu Belgeler Fatura Sigorta Komisyonu Gideri Belgesi Sigorta Aracılık Şirketlerinin Vergilendirilmesi Sigorta Aracılarının Vergilendirilmesi Gelir Vergisi Yükümlülüğü BSMV Yükümlülüğü KDV Mükellefiyeti Bireysel Emeklilik Yatırım Fonlarının Vergilendirilmesi Bireysel Emeklilik Primlerinin Vergilendirilmesi Şahıs Sigortası Primlerinin Gelir Vergisi Matrahından İndirilmesi Katkı Payının Ödenmesi Aşamasında Vergilendirme Değerlendirme ve Sonuç Bölüm SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ 18.1 SİGORTA VE SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ Giriş Sigorta Muhasebesi Tekdüzen Hesap Planı (THP) SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ Sigorta Konusu İktisadi Kıymetler İşletme Varlıklarının Sigortalanması...518

25 İÇİNDEKİLER XXV İşletme Aktifine Kayıtlı Varlıkların Hasar Görmesi ve Çalınması Sigorta dan Tazminat Alınması Hasar Gören Varlıklar İçin Sigorta Şirketinden Tazminat Alınması Ticari Malların Sigorta Tazminatları Duran Varlıklar ve Amortisman Konusu Varlıkların Sigorta Tazminatları Hasar Gören Ticari Mal ve Amortismana Tabi Duran Varlıkların Satılması Sigortalı İşletme Varlıklarının Çalınması İşletme Çalışanlarının Sigorta Yükümlülükleri ve Muhasebesi Çalışanlar İçin Sigorta Prim Kesintileri ve Muhasebesi SİGORTA ARACILIK HİZMETLERİ MUHASEBESİ Sigorta Aracılık Hizmetleri Sigorta Aracılık Hizmetleri Muhasebesi Poliçe Üretimi ve Primlerin İzlenmesi Prim Tahsilâtlarının İzlenmesi DÖNEMSONU İŞLEMLERİ Bölüm SİGORTA PAZARLAMASI 19.1 PAZARLAMA KAVRAMI HİZMETLERİN PAZARLANMASI Hizmet Kavramı, Özellikleri ve Türleri Hizmet Sektörünün Günümüzdeki Önemi Hizmetlerin Pazarlama Bileşenleri SİGORTA PAZARLAMASI Sigorta Pazarının (Piyasasının) Özellikleri Türkiye de Sigorta Pazarının Özellikleri Sigortacılıkta Pazarlama Bileşenleri Sigortacılıkta Hizmet Kavramı Sigorta Hizmetlerinde Fiyatlandırma Sigorta Hizmetlerinde Dağıtım Kanalları...594

26 XXVI SİGORTACILIK EK 1: EK 2: Sigortacılık Sisteminde Acentelerin Rolü/İşlevi Broker Sigortacılıkta Doğrudan Pazarlama Sigorta Hizmetlerinde Tutundurma Kişisel Satış Reklam Halkla İlişkiler ve Tanıtım Satış Geliştirme SİGORTACILIK TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ SİGORTACILIĞA İLİŞKİN BAZI KAVRAMLAR İLE ÖRNEK SINAMA SORULARI GENEL KAYNAKÇA ÖZGEÇMİŞ...693