I YILINDA DÜNYANIN GÖRÜNÜMÜ VE TÜRKİYE

Transkript

1 TEKSTİL SEKTÖRÜNÜN 2004 YILI İHRACAT PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ VE 2005 YILINA BAKIŞ İTKİB GENEL SEKRETERLİĞİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİ OCAK 2005

2 İÇİNDEKİLER I YILINDA DÜNYANIN GÖRÜNÜMÜ VE TÜRKİYE II. TÜRKİYE NİN GENEL İHRACATI VE TEKSTİL SEKTÖRÜ İHRACATI Genel İhracat Artışı 2004 Yılı Boyunca İstikrarlı Kaldı Tekstil İhracatı Artışı Genel İhracat Artışının Gerisinde III. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE İHRACAT 4 Genel Olarak AB de Durum Eski AB ye Yönelik İhracat Artışı %19 da Kalırken Yeni AB Ülkelerine İhracat %45 Artmış 4 Euro / Dolar Paritesi Dikkate Alındığında Almanya ya İhracat Geçen Sene ile Başabaş 4 İngiltere ye İhracat Zayıf 4 Yeni AB Ülkeleri Ara Malı Çekiyor 4 ABD deki Canlılık Tekstil İhracatını Sürüklüyor 4 Diğer Avrupa Ülkelerindeki Performans Yeni AB Ülkelerine Paralel 4 Eski SSCB Oldukça İyi 4 Ortadoğu Ülkeleri 4 Kuzey Afrika Ülkeleri 4 Asya Ülkelerine İhracat IV. AYLAR İTİBARİYLE İHRACATIN SEYRİ V. BAŞLICA ÜRÜNLER VE ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA TEKSTİL İHRACATI VI. KAR MARJLARI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER Pamuk İpliklerinde Maliyet Artışları Kur Artışlarından Hızlı 4 Rekabet Gücünün Bir Göstergesi Olarak Reel Efektif Kur Endeksi 4 İşgücü Ücretleri ve Rekabet Gücü 4 Kredi Faizleri ii

3 VII İLE İLGİLİ BEKLENTİLER Kotaların Kalkması ve Olası Sonuçları Tekstil Sektörü İhracatını Etkileyebilecek Diğer Faktörler Ekonomik Büyüme ile İlgili 2005 ve 2006 Tahminleri Dünya Ticaret Hacmi Büyümenin Bölgesel Dağılımı Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Beklenen Makro Ekonomik Gelişmelerin Türk Tekstil ve Hazırgiyim Sektörü Üzerine Yansımaları Pamuk Fiyatları Petrol ve Hammadde Fiyatları Dünya Ekonomisinin Önündeki Riskler ve Tehditler iii

4 I YILINDA DÜNYANIN GÖRÜNÜMÜ VE TÜRKİYE Tekstil ve konfeksiyon sektörü ihracatının gelişimini belirleyen makroekonomik faktörlerin başında, pazar ülkelerdeki büyüme performansı gelmektedir. Bu açıdan sektörün 2004 yılında gösterdiği ihracat performansını değerlendirebilmek için başlıca pazarlardaki büyüme oranlarına ve büyümenin unsurlarına özet olarak bakmak gerekiyor. Dünya Bankası tarafından, yılın ilk üç çeyreği üzerinden yapılan tahminlere göre, 2004 yılında dünya ekonomisi geçen yıla oranla yaklaşık %4 oranında büyüdü. Ekonomi çevrelerince bu oranda bir büyüme kayda değer bulunuyor. Türkiye nin tekstil ve hazırgiyim pazarları açısından büyük önem arzeden Euro bölgesi ekonomilerindeki büyüme ise oldukça mütevazi düzeyde kaldı (%1,8). ABD ve Japon ekonomilerinin, büyüme performansı açısından Euro Bölgesi ekonomilerinin önünde gitmesi dikkate değer gelişmeler arasındadır. Fakat, Çin %8.8, Rusya Federasyonu %8 ve Hindistan %6 oranında büyüyerek dünyanın adeta motoru oldular. Bu ülkelerdeki büyüme diğer birçok gelişmekte olan ülkeyi de harekete geçirdi. Nitekim, Çin, Hindistan ve Rusya dışında kalan gelişmekte olan ülkelerdeki büyümenin ise %5 civarında bir performansı yakaladığı hesap edilmektedir. Netice olarak, gelişmekte olan ülkelerin 2004 yılında ortalama olarak %6.1 oranında büyüdüğü tahmini yapılıyor yılında da gelişmekte olan ülkeler toplam olarak %5.2 GSYH büyümesi kaydetmişti yılında gözlenen büyümenin özelliklerini dikkate aldığımızda karşımıza aşağıdaki noktalar çıkmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler, büyüme performansı olarak sürüklenen değil, artık sürükleyen durumuna gelmiştir. ABD deki büyüme, ağırlıklı olarak yatırım ve tüketim harcamalarından kaynaklanırken; Avrupa ve Japon ekonomisindeki büyümede ihracat motor görevi üstlenmiştir. Kolay kredi koşulları ve Dünya Ticaret Örgütü üyeliğinin bir sonucu olarak Çin Halk Cumhuriyeti nde görülen %30 oranındaki ithalat artışı, dünya ekonomisindeki özellikle de Çin e komşu olan ülkelerde görülen büyümeye çok büyük katkı sağladı.

5 Rusya, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleri yüksek petrol fiyatlarından bir hayli yararlandı. Yüksek ihracat geliri hem bu ülkelerin kendi büyümesine katkı sağladı, hem de ithalatlarını artırmak suretiyle ihracatçı ülkelerin büyümesine katkıda bulundu. Neticede, dünyada görülen ve gelişmekte olan ülkelerin motor görevi üstlendiği yeni büyüme dönemi, dünya ticaretinin de artmasına yol açtı. Nitekim, Dünya Bankası 2004 yılı dünya ticaret hacmindeki büyümeyi %10.2 olarak tahmin etmektedir. Bu bağlamda, Türkiye de dünyada görülen bu canlanmadan kendine düşeni fazlasıyla aldı. Devlet İstatistik Enstitüsü 2004 yılı GSYH büyümesinin %9-10 arasında olacağını açıkladı. Türkiye İhracatçılar Meclisi ise yıllık ihracat büyümesini ABD doları bazında %34 olarak açıkladı. Dünya ekonomisindeki büyüme ve ticaret hacmindeki artışın Türk tekstil sektörü ihracatı üzerindeki yansımaları aşağıdaki başlıklarda ele alınmıştır. II. TÜRKİYE NİN GENEL İHRACATI VE TEKSTİL SEKTÖRÜ İHRACATI Genel İhracat Artışı 2004 Yılı Boyunca İstikrarlı Kaldı Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından açıklanan ihracat kayıt rakamlarına göre, Türkiye nin genel ihracatı 2003 yılına kıyasla %33,7 oranında bir artışla 2004 yılında 64 milyar dolara yükselmiştir. Yılın ilk ve ikinci çeyreğindeki genel ihracat artış oranlarının %35,5, üçüncü çeyreğindeki artış oranının %34 olduğu dikkate alındığında, ihracat artışının devam ettiği ifade edilebilir. Tekstil sektörünün de içinde bulunduğu tarıma dayalı işlenmiş ürünler ihracatı ise 2004 yılında %20,5 oranında artış kaydederek, 5,1 milyar dolardan 6,1 milyar dolara yükselmiştir. Genel ihracatın %50 civarında bir kısmının AB ülkeleri ve euronun etkili olduğu alanlara yapıldığı düşünüldüğünde, görülen artışları euro/dolar paritesine göre düzeltmek gerekir. Oniki aylık ortalamalar itibariyle, euro, dolar karşısında %10 oranında değer kazanmıştır. Bu durum dikkate alındığında, genel ihracatın %28,7 oranında, tarıma dayalı işlenmiş ürünler ihracatının da % 15,5 oranında arttığı hesaplanabilir.. 2

6 Birim: 1000 $ Genel İhracat Performansı İçinde Tekstil ve Hammaddeleri İhracatının Payı / 2003 Ocak - Aralık Ocak - Aralık Değişim % Türkiye Genel İhracatı ,7 Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı ,7 Teks.ve Hammaddeleri İhracatının Payı % Tarıma Dayalı İşlenmiş Ürünler İhracatı Teks.ve Hammaddeler İhracatının Tarıma Dayalı İşlenmiş Ürünler İhracatındaki Payı % 7,6 7, ,5 72,3 74,8 Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları Tekstil İhracatı Artışı Genel İhracat Artışının Gerisinde Tablodan görüldüğü gibi tekstil ihracatında dolar bazındaki artış % 24,7 olup; euro/dolar paritesine göre gerekli düzeltme yapıldığı zaman, ihracat artışının daha doğru bir ifade ile % 20,2 düzeyinde kaldığı görülür (Tekstil ihracatının %45 inin euro ve sterlin, %55 inin diğer paralarla yapıldığı ve euro ve sterlinin dolar karşısında %10 oranında değer kazandığı dikkate alınarak hesaplandı). Tekstil sektörü ihracatının genel ihracat performansı ve sanayi ürünleri ihracatı performansının bir miktar gerisinde kaldığı ve bu yüzden sektör ihracatının genel ihracattan aldığı payın 2003 yılındaki %7,6 düzeyinden, 2004 te %7,1 e gerilediği görülmektedir. III. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE İHRACAT 2004 yılı geride kalırken, başlıca ülke grupları itibariyle tekstil ihracat kayıtları gözönüne alındığında, sadece Çin, Hindistan, Malezya, Tayvan gibi ülkelerin gruplandırıldığı Diğer Asya Ülkeleri grubunda %3,1 oranında bir düşüş görülürken, diğer bütün ülke gruplarında %17 ile %52 arasında değişen oranlarda artışlar görülmektedir. Oransal olarak en büyük artış Afrika ülkeleri (%51,9 oranında) ile eski SSCB ülkelerinde (%42,2) olmuştur. AB ülkeleri, konfeksiyon ihracatında olduğu gibi tekstil ihracatında da toplamdan aldığı %45 civarında pay ile en büyük pazar olma özelliğini korumaktadır.. 3

7 Ülke grupları itibariyle tekstil ihracatının dağılımı aşağıdaki tablo ve grafikten takip edilebilmektedir. Başlıca Ülke Grupları İtibariyle Türkiye Tekstil İhracat Kaydı 2003 Toplam 2004 Toplam 2004 / 2003 Ocak - Aralık Teks'de Ocak - Aralık Teks'de Değişim 1000 $ Pay % 1000 $ Pay % % AB Ülkeleri Toplamı , ,5 22,2 Diğer OECD Ülkeleri Toplamı (ABD,Kanada, İsviçre vb) Diğer Avrupa Ülkeleri Toplamı ( Romanya, Bulgaristan, Makedonya, KKTC) Eski S.S.C.B Ülkeleri Toplamı (Rusya Fed., Azerbaycan, Özbekistan vb) Ortadoğu Ülkeleri Toplamı (S. Arabistan, İsrail, Kuveyt vb) Afrika Ülkeleri Toplamı (Mısır, Tunus, Cezayir, GAC vb) Diğer Asya Ülkeleri ( Çin, Hindistan, Malezya, Tayvan vb) , ,2 17, , ,9 32, , ,7 42, , ,0 28, , ,8 51, , ,4-3,1 Diğer Ülkeler ve Bölgeler Toplamı , ,6 21,3 Toplam Tekstil İhracat Kaydı , ,0 24,7 Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları Ülke Grupları İtibariyle Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık 2003 Ocak - Aralık 2004 Ocak - Aralık $ AB Ülkeleri Diğer OECD Ülkeleri Diğer Avrupa Ülkeleri Eski Ortadoğu S.S.C.B Ülkeleri Ülkeleri Afrika Ülkeleri Diğer Asya Ülkeleri Diğer Ülkeler ve Bölgeler. 4

8 Genel Olarak AB de Durum AB ülkelerine yapılan tekstil ihracatını değerlendirirken, AB toplamını (AB-25), eski AB ülkelerini (AB-15) ve yeni AB ülkelerini (AB-10) ayrı ayrı ele almak gerekiyor. Tablodan görüldüğü gibi, AB-25 e 2004 yılında yapılan ihracat geçen yıla kıyasla, ABD doları bazında %22,2 oranında bir artış gösteriyor. Dolar bazında gerçekleşen bu artışı euro/dolar paritesindeki gelişmelere göre de düzeltmek gerekmektedir yılında on iki aylık ortalama parite 1 euro=1,13 dolar iken; 2004 yılında on iki aylık ortalama parite 1 euro=1,24 dolara yükselmiştir. Diğer bir deyişle, euro iki dönem arasında, dolar karşısında %9,7 oranında değer kazanmıştır; ancak poundun da %12 oranında değer kazandığı dikkate alınarak ortalama değer kazanımı %10 kabul edilebilir. AB ülkelerine yönelik tekstil ihracatında görülen %22,2 lik artıştan parite faktöründen kaynaklanan fiktif artışı çıkartırsak (%22,2-%10) reel denilebilecek artışın %12,2 olduğu görülür. Doğrusu, bu da küçümsenecek bir oran değildir. Birim: 1000 $ 2003 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Almanya , ,6 12,5 Avusturya , ,4 8,4 Belçika , ,5 17,3 Danimarka , ,5 29,4 Finlandiya , ,3 22,2 Fransa , ,9 5,6 Hollanda , ,6 29,7 İngiltere , ,6 7,2 İrlanda , ,1 11,3 İspanya , ,6 30,7 İsveç , ,3 24,6 İtalya , ,1 21,5 Lüksemburg , ,1 217,7 Portekiz , ,8 51,7 Yunanistan , ,5 24,5 AB (15) Ülkeleri Toplamı , ,0 19,0 Çek Cumhuriyeti , ,5 7,4 Estonya , ,1 86,2 Güney Kıbrıs 0 0, Letonya , ,1 79,1 Litvanya , ,5 51,3 Macaristan , ,0 41,2 Malta , ,2 37,6 Polonya , ,7 56,2 Slovak Cumh , ,2 15,2 Slovenya , ,2 10,4 Yeni AB Toplamı , ,5 45,2 AB (25) Toplamı , ,5 22,2 Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi AB Ülkelerine Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık ,7. 5

9 Eski AB ye Yönelik İhracat Artışı %19 da Kalırken Yeni AB Ülkelerine İhracat %45 Arttı Almanya, Fransa, İngiltere gibi geleneksel ihraç pazarlarımızın bulunduğu eski AB ülkelerine (AB-15) tekstil ihracatı, 2004 yılında, 2003 yılına kıyasla sadece %19 oranında artış göstermiştir. Bu artış, oransal olarak, genel tekstil ihracatı artışı (%24,7) ve yeni AB ülkelerine yönelik ihracat artışının (%45,2) oldukça gerisindedir. Bu durum, kendini eski AB ülkelerinin toplam tekstil ihracatımızdan aldığı payda da belli etmektedir. Nitekim, eski AB ülkelerinin toplamdan aldığı aldığı pay %39,8 düzeyinden %38 düzeyine düşmüştür. Fakat, AB 15 içinde yer alan Akdeniz havzası ülkelerine (İtalya, İspanya, Portekiz, Yunanistan gibi) yapılan tekstil ihracatındaki artış eğilimi, yılın ilk üç çeyreğinde olduğu gibi dördüncü çeyrekte de devam etmiştir. Euro / Dolar Paritesi Dikkate Alındığında Almanya ya İhracat Geçen Sene ile Başabaş Almanya ya yapılan ihracat rakamı pariteye göre düzeltildiği zaman, bir artıştan ziyade, gerçekçi ifadelerle, %2,5 oranında bir artıştan sözedilebilir (%12,5 - %10 = %2,5) yılının ilk yarısında Alman ekonomisi ümit veriyordu. İhracata dayalı olarak elde edilen gelirler yatırımları ve tüketimi bir miktar canlı tutacak gibi görünüyordu. Ancak, Alman Merkez Bankası nın Kasım 2004 Aylık Raporu na göre yılın üçüncü çeyreğinden itibaren ihracattaki ivme yitirildi. Bunun başlıca nedeni Almanya dan mal alan ülkelerin petrol fiyatlarının yükselmesi ve euronun değer kazanması sonucunda Almanya dan alımlarını kısmaları oldu. Zaten işsizliğin yüksek olması ve yapılan işgücü piyasası reformunun etkilerinin belirsizliği nedeniyle tüketim gittikçe durağan seyrediyordu. Aşırı değerlenmiş TL, Almanya da perakende ve toptan satışlarda zayıflık, isdihdamda kötüleşme gibi faktörler yan yana getirildiği zaman bu pazara yönelik tekstil ihracatının neden kayda değer bir artış gösteremediği anlaşılabilir. İngiltere ye İhracat Zayıf İngiltere Türkiye nin en fazla tekstil ürünü ihraç ettiği beşinci büyük pazar durumundadır. Ancak, 2004 yılında İngiltere ye yönelik ihracat artışının 2003 yılına kıyasla dolar bazında sadece %7,2 oranında artması zayıf bir performans olarak nitelenebilir. Tabii, sağlıklı bir değerlendirme için sterlin paritesinden kaynaklanan fiktif durumu burada da gözönünde bulundurmalıyız. Nitekim 2003 yılında 1 sterlin ortalama olarak 1,633 dolardı yılında ise bu parite ortalama olarak 1,832 ye ulaşmıştır. Başka bir ifade ile, sterlin dolar karşısında. 6

10 %12 oranında değer kazanmıştır. Bu durum gözönünde bulundurulduğunda, İngiltere ye yapılan ihracatta artış yerine düşüş olduğu tesbiti yapılabilir (%7,2-%12=%4,8 düşüş). Aslında, İngiltere pazarına yönelik tekstil ihracatındaki düşüş, süregelen bir olgudur. Örneğin, 2000 yılına göre 2001 yılındaki düşüş dolar bazında %2,3 tü, benzer şekilde 2002 yılı düşüşü %5,18, 2003 yılı düşüşü ise %1,5 olmuştur. Bu düşüşün gerisinde, bu ülkedeki konfeksiyon üretiminin gittikçe tasfiye olması gerçeği yatmaktadır. Nitekim AB Komisyonu nun Institute Francais De La Mode adlı kuruluşa hazırlattığı Consolidated Report bu duruma işaret etmektedir. Yeni AB Ülkeleri Ara Malı Çekiyor Avrupa Merkez Bankası nın Aralık 2004 Aylık Bülteni nde, AB ye yeni üye olan ülkelerin oldukça iyi bir büyüme performansı gösterdiği ifade ediliyor. Örneğin, yılın ikinci yarısı itibariyle bu ülkelerde kaydedilen yıllık GSYİH büyümesinin %6,1 gibi yüksek bir oran olduğu telaffuz ediliyor. Büyümenin hem iç talep hem de dış talep kaynaklı olduğu vurgulanıyor. Nitekim, bu büyümenin, Türkiye den iplik ve kumaş gibi ara malı ithalatına da yansıdığı aşağıdaki paragraflarda ifade edilmektedir. AB ye yeni üye olan 10 ülkeye yönelik ihracat performansına bakıldığı zaman, bu ülkelere yönelik tekstil ihracatının AB-15 e yapılan ihracattaki artışın oransal olarak çok üzerinde olduğu görülüyor (artış oranı %45,2). Bu rakamı euro/dolar paritesine göre düzelttiğimizde reel anlamdaki artışın %35,2 (%45,2-%10=%35,2) olduğu hesaplanıyor. Yeni AB ülkelerine toplam tekstil ihracatı artışı sadece 2004 yılına münhasır değil. 2001, 2002 ve 2003 yıllarında da bu bölgeye yönelik ihracatımız oldukça canlı olmuştur. Örneğin, 2001 yılı ihracat artışı dolar bazında %27, 2002 de %25 ve 2003 te %36 civarında idi ve 2002 yıllarında, genel olarak tekstil ihracatımızın zayıf geçtiği düşünülürse, Yeni AB ülkelerindeki fark biraz daha ortaya çıkmış olur. Yeni AB ülkelerine yönelik tekstil ihracatı artışının gerisinde çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bu ülkelerin son yıllarda gösterdiği büyüme performansı, büyümenin yatırım ağırlıklı olması, bu ülkelerin AB nin hazırgiyim tedarikçisi olma yönündeki çabaları ve AB nin bu yöndeki politikaları öne çıkan sebepler arasında yeralıyor.. 7

11 Yeni AB ülkelerine yapılan tekstil satışlarını değerlendirirken, hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatındaki gelişmeleri de dikkate almak gerekiyor. İhracat-net verilerinden, Yeni AB ülkelerine yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının fazla canlı olmadığı sonucu çıkarılmaktadır (Euro/dolar paritesi dikkate alındığında sadece %1,7 oranında bir artış olduğu hazırgiyim sektörü ile ilgili ihracat raporunda vurgulanmıştır). Birim: 1000 $ Yeni AB Ülkelerine Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık 2003 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Çek Cumhuriyeti , ,5 7,4 Estonya , ,1 86,2 Güney Kıbrıs 0 0, Letonya , ,1 79,1 Litvanya , ,5 51,3 Macaristan , ,0 41,2 Malta , ,2 37,6 Polonya , ,7 56,2 Slovak Cumh , ,2 15,2 Slovenya , ,2 10,4 Yeni AB Toplamı , ,5 45,2 AB (25) Toplamı , ,5 22,2 Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi ,7 ABD deki Canlılık Tekstil İhracatını Sürüklüyor AB ülkelerinin dışında kalan OECD ülkelerine yönelik tekstil ihracatında, 2003 ten 2004 e, %17,3 oranında bir artış olmuştur. Bu artışın ABD ye yapılan ihracattaki artıştan (%17,8) kaynaklandığı görülüyor. ABD ye yönelik tekstil ihracatının yakın tarihlerdeki seyrine baktığımızda istikrarlı bir trend görmüyoruz. Doların euro karşısında değerli olduğu 2001 yılında, %5 lik artış oldu. Euro nun değer kazanmaya başladığı 2002 yılında, yine %4,6 lık bir artış sağlandı ve 2004 te euronun güç kazanımı devam etti te ABD ye yönelik tekstil ihracatı bir önceki yıla göre %10 geriledi. Bu gerileme 2004 ün ilk çeyreğinde de sürdü ün ikinci çeyreğinde bir toparlanma başladı ve yıl sonuna kadar sürdü. Dünya Bankası ABD ekonomisinin 2004 yılı GSYH büyümesini %4 olarak tahmin ediyor (2002 de %1,9, 2003 te %3 tü). ABD ekonomisindeki büyüme performansı ve büyümenin yapısının, bu ülkeye yönelik tekstil ihracatımız üzerinde etkili olduğu görülüyor.. 8

12 Birim: 1000 $ Diğer OECD Ülkelerine Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık 2003 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) ABD , ,7 17,8 Avustralya , ,2 26,5 Güney Kore , ,2 14,4 İsviçre , ,2 26,0 İzlanda 204 0, ,0-49,9 Japonya , ,3 2,9 Kanada , ,5 17,9 Meksika , ,1 40,3 Norveç , ,0-20,7 Yeni Zelanda , ,0 1,8 Diğer OECD Ülkeleri Toplamı , ,2 17,3 Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı ,7 Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi Diğer Avrupa Ülkelerindeki Performans Yeni AB Ülkelerine Paralel Doğu ve Orta Avrupa da yeralan bazı ülkelerin AB ye üyeliklerinden sonra, Diğer Avrupa Ülkeleri grubunda sadece Bulgaristan, KKTC, Makedonya ve Romanya kalmıştır. Bunların toplamına yapılan tekstil ihracatı dolar bazında %32,3 oranında artış gösteriyor. Bu ülkeler de Euro Alanı nın bir parçası olarak değerlendirilebilir. Dolayısı ile euro/dolar paritesi ile ilgili düzeltmenin burada da yapılması gerekir. Nitekim gerekli düzeltme yapıldığında, bu ülkelere yönelik tekstil ihracatının reel ifadelerle %22,3 (%32,3-%10=%22,3) oranında arttığı söylenebilir. Sözkonusu ülkelere yönelik tekstil sektörü ile hazırgiyim ve konfeksiyon sektörü ihracat rakamları birlikte değerlendirildiğinde, Türkiye den bitmiş hazırgiyim almak yerine, ara malı niteliğindeki tekstil ürünlerini alma yönünde bir eğilim içinde oldukları görülüyor. Nitekim 2004 yılında bu ülkelere yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı, dolar bazında sadece %8,8 oranında artmıştır.. 9

13 Birim: 1000 $ Diğer Avrupa Ülkelerine Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık 2003 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Bulgaristan , ,9 28,2 K.Kıbrıs Türk Cum , ,1 27,6 Makedonya , ,4 45,4 Romanya , ,5 33,7 Diğer Avrupa Ülkeleri Toplamı , ,9 32,3 Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi ,7 Eski SSCB Oldukça İyi Başta Rusya Federasyonu olmak üzere Eski SSCB ülkelerine yapılan tekstil ihracatı %42,2 oranında bir artışla 350,5 milyon dolara ulaşarak oldukça iyi bir performans gösteriyor. Üstelik, bu ülkelere yapılan ihracat çoğunlukla dolar ile yapıldığından herhangibir düzeltmeye de ihtiyaç bulunmuyor. Eski SSCB ülkelerine yapılan tekstil ve konfeksiyon ihracatındaki canlılık, 2002 yılı başından beri devam etmekte olup; başlıca şu nedenlere dayanmaktadır: Gelişen pazar olması itibariyle Türk firmaları bu pazara özel bir önem vermektedir; pazarlama faaliyetleri arttırılmıştır, Rusya Federasyonu Merkez Bankası verilerine göre, Rus ekonomisi 2004 yılında %7 civarında bir büyüme gösterdi. Büyüme büyük ölçüde yatırım ve tüketim harcamaları artışından kaynaklanıyor. Dış ticaretin de büyümeye net katkısının olduğu görülüyor. Yüksek oranda büyüme ile birlikte düşük enflasyon reel kullanılabilir gelirin artmasına neden olmuştur. Rusya Merkez Bankası Ocak Eylül 2004 itibariyle kişi başına reel kullanılabilir gelir artışını %9.8 olarak tahmin etmektedir. Bu oran Ocak Eylül 2003 döneminde %14.1 olarak gerçekleşmiştir. Yani iki yıldır üst üste Rus tüketicinin alım gücü rekor düzeyde yükselmektedir. Bu yükseliş doğal olarak tüketime ve talebe yansıyor. Talebin bir kısmı ithalatla karşılanmak zorunda. Bu yüzden Rusya Federasyonu nun ithalatı da artış gösteriyor. Nitekim, Merkez Bankası verilerine göre, Ocak Eylül 2004 itibariyle ithalat artışının %24.8 olduğu görülüyor. Hazırgiyim ve konfeksiyon ürünleri için artan talep deri ve tekstil talebini de beslemektedir.. 10

14 Türkiye den Rusya Federasyonu na yönelik tekstil ihracatı artışının gerisinde parasal faktörler de bulunuyor. Rusya Federasyonu na yönelik satışlar ağırlıklı olarak dolarla yapılıyor. Dolar TL karşısında değer kaybederken Rus Rublesi karşısında da değer kaybediyor. Rusya Merkez Bankası, 2004 yılı Ocak Eylül döneminde, doların ruble karşısında reel anlamda %6 oranında değer kaybettiğini ifade ediyor. Dolayısıyla, Türk ihracatçısı rublenin de değer kazanması ile rekabet gücü kayıplarının en azından bir kısmını geri almış oluyor. Birim: 1000 $ Eski S.S.C.B Ülkelerine Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık 2003 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Azerbaycan , ,24 56,3 Kazakistan , ,05 10,4 Özbekistan , ,31 70,9 Rusya federasyonu , ,58 38,4 Türkmenistan , ,17 21,6 Ukrayna , ,32 56,6 Eski S.S.C.B Ülkeleri Toplamı Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi , ,68 42, ,7 Ortadoğu Ülkeleri Yüksek seyreden petrol fiyatları ve Irak pazarının kısmen açılması gibi nedenler, 2004 yılında bölgeye yönelik tekstil ihracatının %28,2 gibi nisbeten yüksek oranlı bir artış göstermesinin başlıca nedeni olarak görülmektedir. Birim: 1000 $ Ortadoğu Ülkelerine Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık 2003 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Irak , ,28 78,6 İran , ,75 35,2 İsrail , ,69 17,6 Kuveyt , ,14-32,1 S.Arabistan , ,13 10,2 Suriye , ,38 28,8 Ürdün , ,66 100,3. Ortadoğu Ülkeleri Toplamı Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi , ,03 28, ,7 11

15 Kuzey Afrika Ülkeleri Türk firmalarının pazar çeşitlemesi gayretleri, Kuzey Afrika Ülkeleri nin AB ile ilişkileri ve petrol ve gaz fiyatlarının yüksek seyretmesinin Kuzey Afrika Ülkeleri ne yönelik tekstil ihracatı üzerinde de etkili olduğu düşünülmektedir. Diğer yandan, İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği nin 2004 yılının Haziran ayında Fas, Tunus ve Ürdün ün tekstil sektör temsilcilerini İstanbul a davet ederek gerçekleştirdiği COLLABO-TEX Organizasyonu nun Kuzey Afrika Ülkeleri ile tekstil konusunda ticari ilişkileri ve işbirliğini güçlendirmesi beklenmektedir. Birim: 1000 $ Afrika Ülkelerine Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık 2003 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Cezayir , ,96 16,6 Fas , ,34 18,2 Libya , ,18 48,5 Mısır , ,16 143,7 Tunus , ,45 68,1 Kuzey Afrika Toplamı , ,09 57,4 Güney Afrika Cum , ,67 19,6 Afrika Ülkeleri Toplamı , ,76 51,9 Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi ,7 Asya Ülkelerine İhracat Birim: 1000 $ Diğer Asya Ülkelerine Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Ocak - Aralık 2003 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004 Ocak - Aralık Toplam Teks'de Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Çin Halk Cumhuriyeti , ,89-32,2 Endonezya , ,21-6,5 Hindistan , ,50 106,0 Hong Kong , ,78 40,5 Malezya , ,10 12,7 Singapur , ,09-8,9 Tayland , ,19-1,3 Tayvan , ,32-9,3 Güney ve Doğu Asya Ülkeleri Toplamı , ,07 0,5 Bangladeş , ,17-32,0 Pakistan , ,11-27,5 Diğer Asya Ülkeleri Toplamı Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi , ,36-3, ,7. 12

16 IV. AYLAR İTİBARİYLE İHRACATIN SEYRİ 2004 yılında tekstil ihracatı, bir önceki yıl ile kıyaslandığında her ay artış kaydetmiş ve artış oranları %12,5 ile %34 arasında değişmiştir. Aylar İtibariyle Tekstil ve Ham m addeleri İhracat Kaydı Ocak - Aralık Birim: 1000 $ 2004/2003 Aylar % Değ iş im Kaynak:TİM Ocak ,9 Ş ubat ,6 Mart ,5 Nisan ,0 Mayıs ,5 Haziran ,7 Temmuz ,9 A ğ ustos ,4 Eylül ,6 Ekim ,3 Kasım ,3 Aralık ,9 Aylar İtibariyle Tekstil ve Hammaddeleri İhracatının Seyri Ocak - Aralık $ Ocak Mart Nisan Haziran Temmuz Ekim. 13

17 V. BAŞLICA ÜRÜNLER VE ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA TEKSTİL İHRACATI İlk altı ay itibariyle en fazla ihraç edilen mamüller aynı zamanda ev tekstili ürün grubu olan yatak çarşafları iken, dokuz aylık ve oniki aylık rakamlara göre pamuklu dokuma mensucat en fazla ihraç edilen mamül olmuştur. Bu onsekiz ürün grubunun toplamı Türkiye tekstil ihracatından %81 gibi önemli bir pay almaktadır. Hemen hemen bütün ürün gruplarında değer bazında 2003 ten 2004 e artışlar olmuştur. Bunun istisnaları sentetik-suni devamsız liflerden dokuma mensucat (değer bazında %0,4 oranında düşüş) ile pamuk lifleri (değer bazında %26,7 oranında düşüş) olmuştur. İhracatı değer bazında en fazla artan mamüller sırasıyla dokuma kadife, peluş cinsi kumaşlar ve gipe iplikler olarak görülmektedir yılında en fazla ihraç edilen tekstil mamülleri aşağıdaki tablodan görülebilir. Tekstil Mamülleri Miktar (kg) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) Miktar (%) Değer (%) Pamuklu dokuma mensucat ,5 40,3 Yatak çarşafları ,1 28,1 Örme mensucat ,4 46,7 Ambalaj için torba ve çuvallar ,0 17,8 Sentetik-suni devamsız liflerden dokuma mensucat ,1-0,4 Sentetik-suni devamsız lifler ,3 53,6 Sentetik-suni filament iplikleri ,5 27,1 Tüller ve diğer ağ mensucat ,4 19,7 Pamuk ipliği ,1 27,1 Sentetik-suni devamsız liflerden iplikler Sentetik-suni filamentlerden dokuma mensucat Havlu mensucattan tuvalet ve mutfak bezleri Yüksek mukavemetli iplikten her nevi nakil vasıtası iç ve dış lastiği için mensucat En Fazla İhraç Edilen Tekstil Mamülleri Ocak - Aralık ( $ sıralı ) Ocak - Aralık Ocak - Aralık Değişim % ,2 36, ,9 27, ,1 14, ,4 21,9 Pamuk lifleri ,8-26,7 Gipe ve şenet iplikler ,3 81,2 Dokunmuş kadife, peluş ve tırtıl mensucat Yün ve ince - kaba hayvan kıllarından dokuma mensucat Plastik emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış veya lamine edilmiş mensucat ,5 92, ,5 11, ,9 19,7 TOPLAM ,5 26,7 Toplam Tekstil İhracatı ,7 En Fazla İhraç Edilenlerin Toplamda Payı % Kaynak: İhracatçı Birlikleri Konsolide Rakamları /

18 Yatak çarşafı ve perde gibi bazı ürünler tekstil kategorileri arasında, havlu ve bornoz gibi bazı ürünler ise konfeksiyon kategorileri arasında ihracat kayıtlarına geçtiğnden, sağlıklı bir değerlendirme için ev tekstili alt sektörünü ayrıca ele almakta yarar vardır. Aşağıdaki tablodan görüldüğü gibi, ev tektili Türkiye nin en önemli ihracat sektörlerinden biri durumundadır. Ev tekstili ürünlerinin toplam tekstil ve konfeksiyon ihracatından aldığı pay 2004 ilk altı ay itibariyle %11 düzeyinde iken, dokuz ay itibariyle %12 ye yükselmiş ve yıl sonu itibariyle de %12 olmuştur. Tuvalet ve mutfak bezleri ile yatak çarşafları en fazla ihraç edilen mamüller olarak gözükmektedir Ocak - Aralık Ocak - Aralık Değişim % Başlıca Ev Tekstili Ürün Grupları Miktar (kg) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) Miktar Değer Battaniyeler Yatak Çarşafları Masa Örtüleri Tuvalet ve Mutfak Bezleri Perde, Perde ve Yatak Farbelası Yatak Örtüleri Diğer Mefruşat Eşyası Tüller ve İşlemeler Elişi Duvar Halıları Yastık, Yorgan ve Uyku Tulumları Örme Bornozlar Dokuma Bornozlar Toplam Ev Tekstili İhracatı Toplam Tekstil ve Konfeksiyon İhracatı Ev Tekstili'nin Payı % Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları / Konsolidasyon Başlıca Ürün Grupları İtibariyle Ev Tekstil İhracatı Ocak - Aralık VI. KAR MARJLARI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER Pamuk İpliklerinde Maliyet Artışları Kur Artışlarından Hızlı Sektörün önemli bir maliyet göstergesi olan pamuk fiyatları endeksi ile gelir göstergesi olan döviz kurları (euro ve dolar) endeksleri arasındaki ilişki rekabet gücündeki gelişme konusunda bir fikir vermektedir. Aşağıdaki grafik ve tablodan görüldüğü gibi, son yıllarda endeskler arasındaki fark gittikçe açılmıştır. Buradan başta pamuk ipliği olmak üzere pamuğa dayalı tekstil sanayiinin büyük bir rekabet gücü düşüşü içinde olduğu görülmektedir.. 15

19 Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Rekabet Koşullarında Gelişmeler (Pamuk fiyatları, pamuk ipliği, euro ve dolar kuru endeksleri (2000-1Q=100) Dönemler Pamuk Endeksi Pamuk İplikleri Endeksi Euro Endeksi Dolar Endeksi 2000Q1 100,0 100, Q2 113,6 108,9 102,6 108,3 2000Q3 116,6 112,6 105,3 114,7 2000Q4 124,9 117, ,8 2001Q1 155,0 131,1 129,8 139,1 2001Q2 171,6 180, ,1 2001Q3 200,9 206,2 223,3 247,5 2001Q4 212,5 229,7 246,1 271,1 2002Q1 194,5 237,6 214,4 241,2 2002Q2 217,1 239,7 232,6 249,9 2002Q3 264,2 268,6 291,4 292,2 2002Q4 296,5 280,2 290,6 286,8 2003Q1 305,5 293,8 318,3 292,9 2003Q2 294,5 303,6 308, Q3 330,0 306,8 281,6 247,1 2003Q4 381,3 311,5 308,5 255,8 2004Q1 411,3 313,4 299,3 236,1 2004Q2 384,1 338,5 314,5 257,4 2004Q3 397,0 343,4 324,2 261,7 2004Q4 371,6 341,1 335, ilk çeyreği ortalamaları = 100 esasıyla hesaplandı 450,0 Pamuk, Pamuk İpliği, Euro ve Dolar Kuru Endeksi (2000-1Q=100) pamuk endeksi pamuk iplikleri endeksi euro endeksi dolar endeksi 400,0 350,0 300,0 endeks 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 2000Q1 2000Q2 2000Q3 2000Q4 2001Q1 2001Q2 2001Q3 2001Q4 2002Q1 2002Q2 2002Q3 2002Q4 2003Q1 2003Q2 2003Q3 2003Q4 2004Q1 2004Q2 2004Q3 2004Q4 dönemler Notlar: 1- Grafikte kullanılan bütün endekslerin hesaplanmasında, 2000 yılı ilk çeyreği ortalam ası baz alınmıştır. 2- Pamuk endeksleri için DİE tarafından verilen üçer aylık ortalama toptan eşya fiyatları baz alınarak hesaplanmıştır. Bu hesaplama, pamuk üretimi olan bölgelerden alınan fiyatların ortalamasına göre yapılm aktadır. 3- Pamuk iplikleri endeksleri için, DİE tarafından verilen çeşitli pamuk iplikleri (karde, penye, open-end ve saf trikotaj pamuk ipliği) üçer aylık ortalama toptan eşya fiyatları baz alınarak hesaplandı. 4- Euro ve dolar endeksleri TCMB tarafından yayımlanan döviz alış kurlarının üçer aylık ortalaması alınarak. hesaplanmıştır. 16

20 Rekabet Gücünün Bir Göstergesi Olarak Reel Efektif Kur Endeksi İhracatta rekabet gücünü gösteren parametrelerden en önemlisi reel efektif döviz kuru endeksidir. T.C. Merkez Bankası tarafından 1995 yılı baz alınarak hazırlanan bu endeksin 2004 yılı ortalaması 130 olmuştur yılı ortalaması 126, 2002 yılı ortalaması ise 117 dir. Endeks sayısının 100 den sapmasına göre, ihracat sektörleri rekabet kazanmakta veya kaybetmektedir. Endeks 100 den büyükse, TL 100 den sapma nispetinde aşırı değerli olarak kabul edilir. Eğer endeks 100 den küçükse, bu defa TL aradaki fark nispetinde düşük değerli kabul edilir. Endeksin 100 e yakın olması TL nin aşırı ya da düşük değerli olmadığı anlamına gelir. Bu durumda, TCMB tarafından yayımlanan endeksi yorumlarsak, TL nin 1996 dan itibaren aşırı değerlenmeye başladığı görülür yılında yaşanan devalüasyonla bir miktar toparlanma olduysa da, aşırı değerlenme devam etmiştir. Nitekim 2003 te TL nin 1995 yılına göre %26 oranında, 2004 te ise, %30 oranında aşırı değerli olduğu görülür. Bu durum bütün ihracat sektörleri için olduğu gibi, tekstil sektörü açısından da rekabet gücü kaybının tescili niteliğindedir. Reel Efektif Kur Endeksi (1995=100) Yıllar Endeks Kaynak: T.C. Merkez Bankası İşgücü Ücretleri ve Rekabet Gücü Tekstil üretiminde işgücü maliyetinin payı %13 civarındadır. Bu yüzden işgücü ücretinde bir artış, ihracatta rekabet gücünü doğrudan etkilemektedir. Son yıllarda asgari ücrete peşpeşe zamlar yapılmaya başlanmıştır. Ayrıca sosyal güvenlik katkı payları da oldukça yüksektir. Özellikle 2004 yılı başında yapılan %34 lük zam ve %5 lik. 17

21 zamla, yıllık bazda %40 a yaklaşılmıştır. Asgari ücret ile ilgili 2001 yılından itibaren görülen gelişmeler aşağıdaki tablodan izlenmektedir. Yıllar İtibariyle Asgari Ücret YIL Giydirilmiş Asg. Ücret (işverene maliyeti) (TL) Net Asgari Ücret (TL) İstihdam Vergilerinin Payı (%) Giydirilmiş Asg. Ücret ($) Net Asgari Ücret ($) ,12 165,71 99, ,55 201,45 121, ,21 247,82 150, ,03 377,58 245, ,03 442,22 260,78 Notlar:1 2001, 2002 ve 2004 yıllarında asgari ücret tutarları 1Ocak ve1temmuzdaiki kerearttırılmış olup, sözkonusu tutarlar 1 Temmuz-31 Aralık için belirlenen tutarlardır. 2 TCMB verilerine göre; 2001 yılı ortalama dolar kuru:1$= TL, 2002 yılı ortalama dolar kuru TL, 2003 yılı ortalama dolar kuru TL, 2004 yılı dolar kuru ise TL olarak alınmıştır yılı için ise, tarihli TCMB günlük döviz alış kuru esas alınmış olup, 1 Dolar 1,3427 YTL (= TL) dir. 3 İstihdam vergileri; %14 SSK primi, %15 gelir vergisi, %1 işsizlik sigortası fonu, %0,6 damga vergisi, %19,5 SSK işveren payı ve %2 işveren işsizlik sigorta fonu kesintilerinin toplamından oluşmaktadır. 4 İstihdam vergilerinin payı= (net asgari ücret / giydirilmiş asgari ücret X 100) formulü ile hesaplanmıştır. Kredi Faizleri 2004 yılı borunca kredi faizlerindeki düşüş devam etmiştir. Kaynak bolluğu açısından finansman imkanları da geçen yıllardan daha iyi olmuştur. Ancak, reel faizlerin yüksekliği uzun vadeli bir sorun olarak sürmektedir. VII İLE İLGİLİ BEKLENTİLER Kotaların Kalkması ve Olası sonuçları 2005 yılı başından itibaren, tekstil ve hazırgiyim kotalarının kalkması, dünyada yeni bir dönemi başlattı. Hükümetler kendi sanayilerini şiddetli rekabete karşı koruyabilmek için yeni tedbirler peşinde. Firmalar ise ayakta kalabilmek için yeni stratejiler peşinde. Çin, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerin girişimcileri ise, kotalı dönemde giremedikleri pazarlara nasıl nüfuz edeceklerinin hesabı ile meşguller. Bu ortamda pazar paylaşımı ile ilgili hesap ve tahmin sayısı da oldukça fazla. Bunlardan Dünya Ticaret Örgütü nden Hildegunn Kyvick Nordas tarafından hazırlanan The Global Textile and Clothing Industry Post the Agreement on Textile and Clothing başlıklı rapor, kota sonrası dönemde vuku bulacak pazar bölüşümü konusunda hayli. 18

22 çarpıcı bilgiler içeriyor. Bu araştırmaya göre, dünyada bir çok ülke, dünyanın başlıca tekstil ve hazırgiyim pazarı olan AB ve ABD de Çin ve Hindistan lehine pazar kayıplarına uğrayacaktır. Raporda, tekstil sektörü ile ilgili pazar paylaşımı konusunda şu bilgilere yer veriliyor: Halihazırda AB pazarından %13 pay alan Türk tekstilinin entegrasyon süreci içinde %12 ye gerileyeceği tahmin edilmektedir. Buna karşılık Çin in payının %10 dan %12 ye; Hindistan ın payının ise %9 dan %11 e çıkacağı tahmin ediliyor. ABD pazarında zaten Türkiye nin kaydadeğer bir payı bulunmuyor. Ancak Çin in payının %11 den %18 e çıkacağı hesaplanıyor. Çin karşısında pazar payı kaybedenler ise AB, Meksika ve diğer ülkeler olarak sıralanmış. Doğal olarak Türkiye de bu grup içinde yer alıyor. Raporun Türk hazırgiyim ve konfeksiyon sektörü açısından sonuçları ise şu şekilde özetlenmektedir: Halihazırda AB ithalatı içinde % 9 olan Türkiye nin pazar payı kotalar kalktıktan sonra %6 ya gerileyecektir. Buna karşılık Çin payını %18 den %29 a, Hindistan ise %6 dan %9 a çıkartıyor. ABD pazarı için varılan sonuçlar ise daha çarpıcı: Çin ve Hindistan pazar paylarını sıra ile, %16 dan %50 ye ve %4 ten %15 e çıkartıyorlar. Türkiye nin de arasında bulunduğu diğer ülkelerin pazar payının ise %24 ten %10 a gerileyeceği tahmin ediliyor. Tabi bu tablonun hemen gerçekleşmesi beklenmez. Özellikle, 2005 yılı içinde bütün pazar paylaşımının tamamlanacağını beklemek doğru olmaz. Kotaların kalkması, bir çok dinamiği birlikte hareket ettirecek. Zincirleme olarak bir çok tetiklemenin belli bir zaman dilimi içinde gerçekleşmesi beklenmelidir. Ayrıca, son yaşanan Asya depremi ve geçen yıl yaşanan SARS salgını gibi bir çok hesapta olmayan olay, pazar paylaşım süreci üzerinde etkili olacaktır. Bu yüzden, Dünya Ticaret Örgütü tarafından verilen tahmini pazar payı rakamlarına bir yıl gibi kısa vadede gerçekleşecek bir sonuç olarak bakmaktan ziyade, uzun vadede ulaşılacak marjlar olarak bakmak gerekir. Tekstil Sektörü İhracatını Etkileyebilecek Diğer Faktörler Tekstil ve hazırgiyim kotalarının kalkması dışında, Türk tekstil ve hazırgiyim sektörü ihracatı üzerinde etkisi oabilecek diğer başlıca değişkenler ise şunlardır:. 19

23 1)Dünya daki büyüme, büyümenin yapısı, ülkeler ve bölgeler arasında dağılımı, 2) Döviz kurları ve Türkiye de maliyetlerin gelişimi, 3) Petrol ve diğer hammaddelerin fyatı ile ilgili beklentiler. Ekonomik Büyüme İle İlgili 2005 ve 2006 Tahminleri 2004 yılında gelişmekte olan ülkeler büyümenin itici güçü olurken, bu ülkelerde gözlenen yüksek oranlı büyümenin 2005 ve 2006 yıllarında da devam etmesi beklenmektedir. Dünya Bankası tahminlerine göre, 2004 yılına kıyasla, 2005 ve 2006 yıllarında büyüme biraz hız kesse de, dünya ekonomisinin her iki yılda da %3,2 oranında büyüyeceği öngörülmekte ve 2006 yılında büyümenin biraz yavaşlamasının nedenleri ise şu faktörlere dayandırılmaktadır. Birincisi, Amerika daki yatırım artışlarının artık son noktasına geldiği ve bundan sonraki dönemde yatırımların yönünün aşağı doğru olacağı tahmin edilmektedir. İkinci olarak, Merkez bankaları şu anki para politikalarını devam ettirdikleri sürece faizlerin daha da yükseleceği ve buna bağlı olarak yatırımların düşeceği tahmin edilmektedir. Üçüncüsü, Çin deki büyüme oranını daha makul seviyelere çekme ve ekonomiyi soğutma girişimlerinin de etkisiyle toplam talepte azalma olması beklenmektedir. Son olarak ise, önümüzdeki dönemde hükümetlerin özellikle de Amerika nın sıkı maliye politikası ve bütçe açıklarını kapatmaya yönelik politikalar uygulayacağı tahmin edilmektedir. Dünya Ticaret Hacmi Dünya Bankası, büyüme tahminlerine paralel bir şekilde dünya ticaret hacmi için de tahminde bulunmaktadır. Buna göre, ticaret hacminde, 2004 yılındaki kadar yüksek olmasa da 2005 yılı için %8,4, 2006 yılı için ise %7,8 oranında bir artış olacağı tahmin edilmektedir. Dünya ticaret hacmindeki nisbi küçülmenin, büyük ölçüde Çin ekonomisini frenleme çabalarından kaynaklanacağı tahmin ediliyor. Bu süreçte, hem hammadde fiyatlarının düşmesi suretiyle bazı ülkelerin gelirleri azalacak ve buna bağlı olarak talepleri düşecek hem de doğrudan Çin in talebinin azalması yoluyla büyüme ve ticaret hacmi üzerinde etkili olacaktır.. 20

24 Dünya Ekonomisi Genel Görünüm ve Beklentiler Dünya Ticaret Hacmi 3,7 5,5 10,2 8,4 7,8 Tüketici Fiyatları G-7 Ülkeleri 1 1,6 1,7 1,4 1,2 ABD 1,6 2,3 2,7 2,2 1,7 Hammadde Fiyatları Petrol Harici Hammaddeler 5,3 10,2 17-3,1-4,2 Petrol Fiyatları (Dünya Bankası 24,9 28, ortalaması) Petrol Fiyatları (yüzde değişim) 2,4 15,9 35-7,7-11,1 Üretici Birim İhraç Fiyatı -1,3 7,4 5,2-0,8-0,3 Faiz Oranları 6 aylık-usd (%) 1,8 1,2 1,6 3,5 4,7 6 aylık Euro (%) 3,3 2,3 2,1 2,4 3,6 Reel GSYH Büyümesi 1,7 2,7 4 3,2 3,2 Dünya Satın Alma Gücü Paritesi 2,9 3,9 4,9 4,2 4,1 Gelişmiş Ülkeler 1,3 2,1 3,5 2,7 2,7 OECD Ülkeleri 1,3 2 3,5 2,6 2,6 Euro Alanı 0,9 0,5 1,8 2,1 2,3 Japonya -0,3 2,5 4,3 1,8 1,6 ABD 1,9 3 4,3 3,2 3,3 OECD Üyesi Olmayan Ülkeler 2,2 3,1 5,9 4,6 4,4 Gelişmekte Olan Ülkeler 3,4 5,2 6,1 5,4 5,1 Doğu Asya ve Pasifik 6,7 7,9 7,8 7,1 6,6 Avrupa ve Orta Asya 4,6 5,9 7 5,6 5 Latin Amerika ve Karayipler -0,6 1,6 4,7 3,7 3,7 Orta Doğu ve Kuzey Afrika 3,2 5,7 4,7 4,7 4,5 Doğu Asya 4,6 7,5 6 6,3 6 Sahra Altı Afrikası 3,1 3 3,2 3,6 3,7 Geçiş Dönemindeki Ülkeleri Hariç 3,2 5,1 5,9 5,4 5,1 Çin ve Hindistan hariç 2,1 3,8 5,4 4,6 4,3 *Dünya Bankası, Global Economic Prospects-2005 Petrol fiyatları ve faiz oranları hariç diğer rakamlar bir önceki yıla göre % değişmeyi ifade etmektedir. Büyümenin Bölgesel Dağılımı Gelişmiş Ülkeler Amerika ve Japonya: Hammadde maliyetlerindeki artış, birim işgücü maliyetlerinin artması, Amerikan Merkez Bankası nın izlediği sıkı para politikası, yüksek petrol fiyatları ve yatırımlarda beklenen düşüş nedeniyle Amerikan ekonomisindeki büyümenin 2005 yılında yavaşlaması ve bu yavaşlamanın 2006 da da sürmesi beklenmekte. Yukarıda belirtilen faktörler aynı şekilde Japonya için de geçerli olup, Japon ekonomisinde, GSYH ortalama trend değerinin etrafında bir büyüme beklenmektedir.. 21

25 Euro Bölgesi: Avrupa ekonomisinde ise ekonomik canlanmanın henüz başlangıç seviyelerinde olması nedeniyle 2005 yılında 2004 yılında yakalanan ekonomik büyümenin artacağı ve büyümenin 2006 da da devam edeceği tahmin edilmektedir. Euro Bölgesi nde 2005 yılı GSYH büyümesinin 2004 yılındakinden daha yüksek tahmin edilmesi, Türkiye nin tekstil ve hazırgiyim ihracatı açısından adeta bir ümit ışığıdır. Çünkü sektör ihracatının önemli bir kısmı bu alandaki gelişmelere sıkı sıkıya bağlıdır. Gelişmekte Olan Ülkeler Diğer Avrupa Ülkeleri ve Orta Asya: Euro bölgesi dışındaki diğer Avrupa ülkeleri ve Orta Asya ülkeleri ele alındığında ise özellikle AB ye yeni giren Orta ve Doğu Avrupa daki ülkelerin artan yatırımlar nedeniyle oluşan olumlu ekonomik ortamdan yararlanarak büyümelerini 2005 de de devam ettirmesi beklenmekte. Ancak, diğer yandan, AB üyeliği nedeniyle bu ülkeler önümüzdeki dönemde bütçe açıklarını kapatmak ve kamu harcamalarını azaltmak zorunda kalacak olup, bu ülke ekonomilerinde bir miktar daralma olacağı tahmin edilmektedir. Orta Doğu ve Kuzey Afrika: Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde 2004 yılında gözlenen güçlü ekonomik büyümenin 2005 ve 2006 yıllarında da devam etmesi beklenmektedir. Özellikle Magrep ülkelerinin, 2005 ve 2006 yıllarında komşuları olan Avrupa ekonomilerinden gelen mal talepleri dolayısıyla olumlu etkilenmesi beklenirken, yüksek petrol gelirleri bütün bölge ülkeleri için en önemli gelir kaynağı olmaya devam edecektir. Doğu Asya ve Pasifik: Gelişmekte olan ülke ekonomilerine baktığımızda ise, Çin in ekonomiyi soğutma ve daha önce yakalanan yüksek oranlı ekonomik büyümeyi daha ılımlı seviyelere getirme çabaları neticesinde Çin deki ekonomik büyümenin 2006 yılı itibariyle %7 seviyesine inmesi beklenmekte. Çin ekonomisindeki yavaşlama diğer bölge ekonomileri üzerinde de etkisini gösterecek ve 2005 yılındaki GSYH büyümesi %7,1 olarak gerçekleşecektir. Güney Asya: Çin ve OECD ekonomilerinde beklenen yavaşlamaya karşın, gerçekleştirilen yapısal reformlar, bir önceki yılda yetersiz tarım üretiminin yol açtığı yüksek iç talep ve pazarın daha da serbestleşmesi sonucunda Güney Asya ekonomilerinin 2005 yılında daha da büyümesi beklenmekte yılında %6,3 oranında gerçekleşeceği tahmin edilen GSYH büyümesi, 2006 da biraz gerileyerek %6 seviyelerinde gerçekleşecek. Karayipler ve Latin Amerika: Karayipler ve Latin Amerika bölgesinde Arjantin hariç bölge ülkelerinin tamamında ekonomik. 22

26 büyümenin 2005 de de devam etmesi beklenmekte. Ancak, Latin Amerika ve Karayip ülkelerinin genel olarak dış borç yükü yüksek olan ülkeler olmaları nedeniyle, ekonomik performansları politika yapıcıların yükselen faiz oranları karşısında yüklü borç ödemelerini idare etme kabiliyetlerine bağlıdır. Bu nedenle bölge ülkelerin kendilerine has koşulları ve yürütülen mali programların başarısı önem arzetmektedir Sahra Altı Afrikası: En büyük ticaret ortağı olan Avrupa ekonomisindeki canlanmadan Sahra Altı Afrikası nda yer alan ülkelerin ekonomilerinin de olumlu etkileneceği tahmin edilmekte. Diğer taraftan, özellikle bölgedeki petrol ithalatçısı ülkeler yüksek petrol fiyatlarından olumsuz etkilenecektir yılında %3,2 olan büyümenin 2005 yılında %3,6, 2006 yılında ise %3,7 oranında gerçekleşmesi beklenmekte. Bölge ekonomilerinde önümüzdeki dönemde büyüme devam edecek olmasına karşın, sözkonusu büyüme oranları dünyadaki diğer ülkelerle karşılaştırıldığında oldukça düşük kalmakta ve zaten var olan gelir uçurumunun önümüzdeki yıllarda daha da derinleşeceğine işaret etmektedir. Bunun yanısıra, petrol dışındaki hammadde fiyatlarının 2005 ve 2006 da düşeceği beklentisi nedeniyle, ticaret hadleri önümüzdeki dönemde bölge ülkelerinin aleyhine olacaktır. Beklenen Makro Ekonomik Gelişmelerin Türk Tekstil ve Hazırgiyim Sektörü Üzerine Yansımaları Büyüme ve ticaret hacmi ile ilgili bu tahminlerden, Türkiye nin tekstil ve hazırgiyim sektörü açısından, 2005 ve 2006 yılının 2004 yılından biraz daha dezavantajlı koşullar içerdiği söylenebilir. GSYH ve ticaret hacminde görülecek zayıflamanın çoğunlukla Türkiye nin geleneksel ve hedef pazarlarının dışında kalan pazarlarda yaşanacağının tahmin ediliyor olması, ihracata yönelik Türk tekstil ve hazırgiyim sanayii açısından bir ümit işığı olarak değerlendirilebilir. Örneğin, toplamda büyümenin geçen yıla göre gerileyeceği tahmini yapılırken, Türkiye nin birinci pazarı konumunda olan AB de 2004 ten daha iyi bir performans sergileyeceği, Doğu ve Orta Avrupa da yüksek performansın devam edeceği, Kuzey Afrika ve Ortadoğu da, yüksek petrol fiyatlarına bağlı canlılığın süreceği tahmin edilmektedir. Dünya ölçeğindeki nisbi performans düşüşü, Doğu Asya ve Pasifik, Güney Asya ve Sahra Altı Afrikası gibi Türkiye ile doğrudan ilişkisi zayıf bölgelerden kaynaklanmakta olup; Türkiye nin ihracat performansını daha marjinal düzeyde etkileyecek faktörlerdendir. Türkiye yi doğrudan etkileyecek pazarlar arasında sadece ABD nin 2005 te 2004 e göre daha düşük bir performans sergileyeceği tahmin ediliyor.. 23

27 Pamuk Fiyatları Textile Asia Kasım sayısında yer alan haber ve yorumlara göre, dünya pamuk arzı (başlangıç stokları+üretim) belirgin şekilde yükselmekte sezonunda arzın geçen sezona kıyasla %9 oranında (veya 2,7 milyon ton) artarak 31,8 milyon ton olacağı tahmin ediliyor. Bu rakam, sezonunda kırılan rekorun da ton üzerinde, yüksek bir arzı gösteriyor. Hacimsel ve yüzde olarak bu artış 1984/85 sezonundan bu yana kaydedilen en yüksek artış olacak sezonunda 10,5 milyon ton olan başlangıç stokları, 1 Ağustos 2004 tarihi itibariyle 7,7 milyon tona düşmüştür ki; bu düzey 1995/96 sezonundan bu yana görülen en düşük düzeydir. Diğer yandan, 2003 yılında yükselen pamuk fiyatları, iyi hava koşulları ve yeni teknolojilerin kullanılması dolayısıyla, sezonunda 20,6 milyon ton olan dünya üretiminin sezonu için 24,6 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir sezonunda dünya pamuk üretiminin geçen sezona kıyasla %17 oranında artarak, 3,5 milyon ton kadar fazla olması bekleniyor. Böylece sezonunda 2,6 milyon ton olan yıllık artış rekoru da geçilmiş olacak. Üretim artışı hemen hemen bütün pamuk üreticisi ülkelerde bekleniyor. Çin, ABD, Hindistan, Pakistan ve Brezilya rekor veya rekora yakın üretim artışı olması beklenen ilk beş üretici ülke sezonunda dünya pamuk tüketiminin yükselen petrol fiyatları bir yana, dünyada görülen ekonomik büyüme ve düşük fiyatlar dolayısıyla artması beklenmekte. Pamuğun polyester ile rekabetçi kalması bekleniyor. Netice itibariyle, pamuk tesislerinin sezonunda %3 kadar daha fazla pamuk kullanacağı tahmin ediliyor. Dünya pamuk ihracatının ise geçen sezon 7,3 milyon ton olan rekor düzeyden sezonunda 6,7 milyon tona gerilemesi bekleniyor sezonunda arzın tüketimden fazla olması beklendiğinden, 31 Temmuz 2005 itibariyle stokların da 2,1 milyon ton artarak, 9,8 milyon tonu bulacağı tahmin ediliyor. Arz ve talep tahminleri Cotlook A İndeks in bu sezon geçen sezona kıyasla 20 cent kadar veya %30 oranında düşük olarak, ortalama 48 cent/libre civarında seyredeceğini öne sürüyor. Değerdeki bu düşüş, mutlak anlamda dan bu yana, nisbi olarak da sezonundan bu yana en keskin düşüş olacak. Piyasadaki gelişmelere bakıldığı zaman, 2004 yılının son çeyreğinde dünya pamuk fiyatları ile ilgili veriler Textile Asia nın Kasım 2004 sayısında yer alan bu yorumları destekler niteliktedir.. 24