TÜRKİYE VE DÜNYA DA JEOTERMAL ENERJİ KAYNAKLARI ve ÇALIŞMA SİSTEMLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRKİYE VE DÜNYA DA JEOTERMAL ENERJİ KAYNAKLARI ve ÇALIŞMA SİSTEMLERİ"

Transkript

1 TÜRKİYE VE DÜNYA DA JEOTERMAL ENERJİ KAYNAKLARI ve ÇALIŞMA SİSTEMLERİ Hazırlayan: Emine BAYRAM Cumhuriyet Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Danışman: Yeraltı Kaynakları ve İş geliştirme Uzmanı; M. Erdem ERKUŞ Maden Yatırımları ve İş Geliştirme Uzmanı; Güven YAPICIOĞLU İSTANBUL 2014

2 1.Enerji Nedir? Enerji, hayat kalitesini iyileştiren, ekonomik ve sosyal ilerlemeyi sağlayan en önemli faktörlerden biridir. Ülkemizde hızlı nüfus artışı, sanayileşme ve kentleşme doğal kaynaklara ve enerjiye olan talebi hızla artırmaktadır döneminde ülkemizde enerji talebi artışı yıllık ortalama % 4.3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Türkiye, OECD ülkeleri içerisinde geçtiğimiz on yıllık dönemde enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülkedir. Enerji Kaynakları Geri Dönüşü Olmayan Enerji Kaynakları Fosil enerji kaynakları (petrol, doğalgaz, kömür, bitümlü şist) Güncel organik İnorganik Yenilenebilir Enerji Kaynakları Hidrolik Güneş Rüzgâr Jeotermal Dalga enerjileri 1.1 Jeotermal Enerji Jeotermal enerji; kaynağı yerkabuğunun içinde bulunan temiz ve sürdürülebilir bir enerji tipidir. Yerkabuğunun birkaç kilometre altından magma tabakasına kadar farklı derinliklerden yeryüzüne çıkan bu enerji sıcak su ve sıcak kaya olarak bulunur. Yeryüzüne ısı pompaları sayesinde çıkartılan enerji santrallerde elektrik üretme; bina ve sera ısıtma aynı zamanda serinletme işlerinde kullanılır. Jeotermal Enerji kaynaklarına ülkemizde Ege, İç Anadolu ve Batı Karadeniz bölgelerinde yaygın olmakla beraber diğer bölgelerimizde de rastlanır. Çok çeşitli kullanım alanı olan jeotermal enerji kaynaklarına sondajla açılan kuyulardan ya da yerkabuğu içindeki doğal çatlaklardan ulaşılır. Yeryüzüne çıkarılan enerjiden buhar formunda türbinlerde elektrik üreterek ya da sıcak su halinde ısıtma sistemlerinde ısı transferi yoluyla faydalanırız. Sıcak kaya katmanları ise dünyanın her yerinde 5-7 km derinlikte bulunur. Sıcak kayalardaki enerjiyi yeryüzüne çıkarmak için bir kuyudan soğuk su pompalayıp aynı kaya katmanına uzanan diğer bir kuyudan sıcak su çekmek gerekir. Sıcak kayalardan elde edilen jeotermal enerji türünün en güçlü enerji kaynağıdır. Günümüzde jeotermal enerji kaynaklarından çeşitli şekillerde faydalanılmasına rağmen Uluslararası Yenilenebilir Enerji Laboratuarı teknoloji geliştirme ve azami fayda sağlamak için yapılan çalışmalar sürdürülmektedir. Konu ev ısıtma yöntemlerine geldiğinde jeotermal ısıtma sistemleri bunlardan sadece bir tanesidir. Gün geçtikçe yaygınlaşan jeotermal ısıtma yöntemi büyük faydalar sağlayan etkin çözümler arasında yer alır. 2

3 Jeotermal kaynaklar ile; 1. Elektrik enerjisi üretimi, 2. Merkezi ısıtma, merkezi soğutma, sera ısıtması vb. ısıtma/soğutma uygulamaları, 3. Proses ısısı temini, kurutma işlemleri gibi endüstriyel amaçlı kullanımlar, 4. Karbondioksit, gübre, lityum, ağır su, hidrojen gibi kimyasal maddelerin ve minerallerin üretimi, 5. Termal turizm'de kaplıca amaçlı kullanım, 6. Düşük sıcaklıklarda (30 C'ye kadar) kültür balıkçılığı, 7. Mineraller içeren içme suyu üretimi, gibi uygulama ve değerlendirme alanlarında kullanımlar gerçekleştirilmektedir. Jeotermal sular ülkemizdeki önemli enerji kaynaklarından birisi olup, bu sular enerji üretiminde, sağlık turizminde, termal ve kaplıca tesislerinde, ısıtma maksatlı ve seralarda kullanılmaktadır. Ülkemiz Jeotermal enerji kaynakları açısından oldukça zengin bir ülkedir. Avrupa da ilk sırada, dünyada ise 7. sırada olmamız ülkemizdeki jeotermal kaynakların ne derece büyük bir potansiyele sahip olduğunun açık bir göstergesidir. Ülkemizde 1000 civarında sıcak ve mineralli tabii kaynaklar bulunmakta olup, bunlardan 600 ü sıcak su kaynağıdır. Bilhassa bu kaynaklardan Jeotermal enerji olarak istifade edilmesi ülkemiz için çok önemlidir. Çünkü Jeotermal enerji yenilenebilir ve temiz bir enerji kaynağıdır. Ayrıca enerjide dışa bağlı olduğumuz için yerli kaynağımız olan bu enerjinin kullanımı daha büyük önem arz etmektedir. Türkiye de elektrik üretimine uygun jeotermal saha sayısı 16 civarındadır. Türkiye nin teorik olarak jeotermal enerji potansiyeli MWt olmasına rağmen ülkemiz bugün jeotermal enerjiyi doğrudan kullanımı 1306 MW dir. Buradan bu potansiyelin kalan kısmının biran önce devreye alınması için çalışmaların yapılması gerektiği anlaşılmaktadır. Jeotermal kaynakların ülkemizde elektrik üretimi dışında sağlık turizminde kullanılması açısından da büyük bir potansiyele sahiptir. Nitekim bu maksatla Afyonkarahisar, Kütahya, Ankara, Balıkesir, Bursa, Eskişehir, Denizli, İzmir gibi illerde termal tesisler kurulmuştur. Bu arada Afyonkarahisar da son yıllarda kurulan termal tesislerin sağlık ve kongre turizmine katkıda bulunmasını da çok önemli görmekteyim, bu konuda daha büyük açılımların olması sadece yurtiçinde değil yurtdışında da termal turizmin tanıtılarak deniz turizmi kadar bir gelir getirmesinin önünün açılacağı kanaatindeyim. Türkiye deki bazı jeotermal kaynaklar konut ısıtması maksatlı kullanılmaktadır. Afyonkarahisar da da böyle bir uygulama yapılmıştır. Bu arada seraların ısıtılmasında son zamanlarda sera teknolojisinin gelişmesi ve sera ürünlerinin ihracata yönelmesi ile jeotermal enerjinin seraların ısıtılmasında artan bir hızla kullanıldığını görmekteyiz. Şu anda ülkemizde m2 sera alanı jeotermal enerji ile ısıtılmaktadır. Bu maksatla teşvik kanunundan istifade edilerek bazı seralar jeotermal kaynakla ısıtmalı olarak Afyonkarahisar da kurulmuş olup bazıları da projelendirme safhasındadır. Jeotermal kaynaklar önemlidir. Yenilenebilir, sürdürülebilir, tükenmez bir enerji kaynağı olması; Türkiye gibi jeotermal enerji açısından şanslı ülkeler için bir öz-kaynak teşkil etmesi; temiz ve çevre dostu olması; yanma teknolojisi kullanılmadığı için sıfıra yakın emisyona sebebiyet vermesi; konutlarda, tarımda, endüstride, sera ısıtmasında ve benzeri alanlarda çok amaçlı ısıtma uygulamaları için ideal şartlar 3

4 sunması; rüzgar, yağmur, güneş gibi meteoroloji şartlarından bağımsız olması; kullanıma hazır niteliği; fosil enerji veya diğer enerji kaynaklarına göre çok daha ucuz olması; arama kuyularının doğrudan üretim tesislerine ve bazen de reenjeksiyonalanlarına dönüştürülebilmesi; yangın, patlama, zehirleme gibi risk faktörleri taşımadığından güvenilir olması; % 95'in üzerinde verimlilik sağlaması; diğer enerji türleri üretiminin (hidroelektrik, güneş, rüzgar, fosil enerji) aksine tesis alanı ihtiyacının asgari düzeylerde kalması; yerel niteliği nedeniyle ithalinin ve ihracının uluslararası konjonktür, krizler, savaşlar gibi faktörlerden etkilenmemesi; konutlara fuel-oil, mazot, kömür, odun taşınması gibi problematikler içermediği için yerleşim alanlarında kullanımının rahatlığı; gibi nedenlerle büyük avantajlar sağlamaktadır. Yağmur, kar, deniz ve magma sularının yeraltındaki gözenekli ve çatlaklı kayaç kütlelerini besleyerek oluşturdukları jeotermal rezervleri, yeraltı ve reenjeksiyon koşulları devam ettiği müddetçe yenilenebilir ve sürdürülebilir özelliklerini korurlar. Kısa süreli atmosfer koşullarından etkilenmezler. Reenjeksiyon, jeotermal rezervuarlardan yapılan sondajlı üretimlerde jeotermal akışkanın çevreye atılmaması ve rezervuarı beslemesi bakımından, işlevi tamamlandıktan sonra tekrar yeraltına gönderilmesi işlemidir. Reenjeksiyon birçok ülkede yasalarla zorunlu hale getirilmiştir. İtalya'da Larderello sahasında 1904 yılından beri, Kaliforniya'da Geyser sahasından 48 yıldır jeotermal elektrik enerjisi üretilmektedir dan beri Boise, Idaho da (ABD) ve 1934 den bu yana Reykjavik'de (İzlanda başkenti) jeotermal kaynaklı merkezi ısıtma sistemi bulunmaktadır. Ayrıca, Paris banliyölerinde konut jeotermal enerji ile ısıtılmaktadır. Yukarıdaki Harita Üzerinde (MTA), belli sıcaklıktaki bölgeler üzerinde Jeotermal Enerji ile Çalışan Elektrik Santralleri, Jeotermal Enerji ile çalışabilecek Elektrik Santralleri Kurulması olası Sahalar, Konut ısıtmacılığı yapılan saha ve faylar gösterilmiştir. 4

5 Türkiye nin jeotermal enerji durumu: Türkiye nin genç volkanik etkinliklerin sık rastlandığı Akdeniz Volkan kuşağı üzerinde olmasına ilaveten, alp zincirinin meydana gelişi sırasında şiddetli kırılma tekniğine maruz kalması zengin bir jeotermal potansiyel varlığına işaret etmektedir. Özellikle Denizli-Kızıldere, İzmir-Seferhisar, Aydın-Germencik, Çanakkale-Tuzla, Afyon-Gecek, Manisa-Balıkesir, Kızılcahamam ve Kozaklı dolaylarında jeotermal enerji kaynakları tespit edilmiş olup, Kızıldere, Seferhisar ve Gecek te de bununla ilgili sondajlar yapılmıştır. Jeotermal rezervlerdeki suyu, başlangıçta çatlaklardan ve geçirgen tabakalardan aşağıya inen yüzey suları meydana getirmektedir. Suların çok derinlere sızabileceği bilinmektedir. Derinlerdeki yüksek basınç altında, 100 C den fazla sıcaklıklarda bile sıvı olarak kalabilen suyun kaynama noktası 300 m derinlikte 230 C, 1525 m derinde 315 C ve 3000 m derinlikte 600 C dir. Jeotermal kaynakların üç önemli bileşeni vardır: 1. Isı kaynağı, 2. Isıyı yeraltından yüzeye taşıyan akışkan, 3. Suyun dolaşımını sağlamaya yeterli kayaç geçirgenliği. Jeotermal alanlarda sıcak kayaç ve yüksek yeraltı suyu sıcaklığı normal alanlara göre daha sığ yerlerde bulunur. Bunun başlıca nedenleri arasında: Magmanın kabuğa doğru yükselmesi ve dolayısıyla ısıyı taşıması, Kabuğun inceldiği yerlerde yüksek sıcaklık farkı sonucunda oluşan ısı akışı, Yeraltı suyunun birkaç kilometre derine inip ısındıktan sonra yüzeye doğru yükselmesi. İdeal Jeotermal Sistemin Şematik Gösterimi 5

6 Jeotermal Rezervuar: İşletilmekte olan jeotermal sistemin sıcak ve geçirgen kısmını tanımlar. Jeotermal sistemler ve rezervuarlar; rezervuar sıcaklığı, akışkan entalpisi, fiziksel durumu, doğası ve jeolojik yerleşimi gibi özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Örneğin jeotermal rezervuarda 1 km derinlikteki sıcaklığa bağlı olarak sistemleri iki gruba ayırmak olasıdır. a.) Rezervuar sıcaklığının 150 C' dan düşük olduğu, düşük sıcaklıklı sistemler: Bu tür sistemler genelde yeryüzüne ulaşmış doğal sıcak su veya kaynar çıkışlar gösterirler. b.) Rezervuar sıcaklığının 200 C' dan yüksek olduğu yüksek sıcaklıklı sistemler: Bu tür sistemler ise doğal buhar çıkışları (fumeroller), kaynayan çamur göletleri ile kendini gösterir. Buharın etken olduğu jeotermal rezervuarlar: Rezervuar basıncındaki akışkan sıcaklığının suyun buhar basıncı eğrisi sıcaklığından daha yüksek olması durumunda bu tür rezervuarlar oluşurlar. Rezervuardaki basıncı su buharı fazı kontrol etmektedir. Bir jeotermal rezervuarın fiziksel durumu ve kimyasal özellikleri zamana bağlı olarak değişiklik gösterebileceği gibi aynı rezervuar içerisinde de bir noktadan diğerine farklılıklar gösterebilir. Örneğin sıvının etken olduğu bir rezervuar, üretim sonucu oluşan basınç düşümünden dolayı, zamanla iki fazlı bir jeotermal akışkan durumuna dönüşebilir. Jeotermal enerji, hava kirliliği yaratmayan ve dikkatli kullanıldığında çevre sorunlarını en aza indirgeme özelliği olan bir enerji kaynağıdır. Jeotermal enerji kaynağının sürdürülebilir projelerde kullanılması amaçlanmalıdır. Projelerin sürdürülebilir olması için jeotermal sistemlerin ve rezervuarların iyi bilinmesi ve var olan yeraltı özelliklerinin projelerin avantajına olacak şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Peki, Jeotermal Enerjinin Avantajları Neler? Yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Keşfedilmiş en çevre dostu ve kirlilik karşıtı enerji kaynağıdır. Üretimde hiçbir doğal israf söz konusu değildir. Jeotermal enerji direkt olarak kullanılabilir. Eski zamanlarda, insanlar evlerini ısıtmak, yemek yapmak vb. enerji ihtiyaçlarını karşılamak için bu kaynakları kullanmışlar. Jeotermal santrallerin bakım maliyetleri çok düşüktür. Güneş, rüzgâr, dalga enerjilerinin aksine, hava koşullarına bağımlı değildir. Jeotermal Enerjinin Dezavantajları Neler? En önemli dezavantajı kesinlikle, jeolojik bir sorunla karşılaşılabilme ihtimalidir. Isı kaynağı çoğunlukla, bir çeşit volkanik aktiviteye yakındır. Santralin inşası sırasında yapılacak en küçük bir hatada, zahirli gazların dışarıya sızması söz konusu olabilir. Bu ısının elektriğe dönüştürülmesi sırasında yan ürün olarak bazı kimyasallar ortaya çıkar. Jeotermal güç santrallerinin kurulumu için bulunması kolay olmayan oldukça geniş araziler gerekmektedir. 6

7 Dünya nın her yerinin Jeotermal Enerji potansiyeline sahip olduğunu söylemek mümkün değildir. Yüzey ekolojileri üzerine, jeotermal santrallerin etkileri bilinmemektedir. Derin sondaj ve enerji yakalama için ileri teknolojiler Dünya çapında mevcut değildir. Jeotermal enerjinin üretilebileceği alanların pek çoğu, üretilen enerjinin kullanılacağı yerleşim yerlerine oldukça uzaktır. Toprak yüzeyini delerek inşa edilen santrallerin kurulum maliyetleri oldukça yüksektir. Jeotermal ısının neden olabileceği bir başka büyük sorun ise, korozyondur. Jeotermal kaynaklar, yüksek miktarlarda elektrik üretiminin yanısıra, açığa çıkan atık ısının çeşitli ısıtma ve soğutma çevrimlerinde kullanılmasına da olanak vermektedir. Sağlık sektöründeki kaplıca uygulamaları, bina, kasaba ve sera ısıtma sistemleri, yüksek kapasiteli sıcak su sistemleri, absorbsiyonlu soğutma çevrimleri en fazla kullanılan yöntemlerdir. Ayrıca CO2 üretimi de, jeotermal santralerden sağlanan ek bir üründür. Jeotermal Güç Santralleri; yılda saat civarı çalışma süreleri ile birim kurulu güçten en fazla üretim yapılabilen, dolayısıyla en verimli sistemlerdir. Geliştirilen Binary, Rankine tipi çevrimlerde bir ara akışkanın kullanılması ile 150ºC kaynak sıcaklıkların bile altında elektrik üretimi mümkün olup, %17-23 verim değerleri arası tasarım yapılabilmektedir. (Permak Enerji) Jeotermal Enerji Hangi Alanlarda Kullanılır? Jeotermal enerji seracılıkta ve su ürünleri üretim çiftliklerinde yaygın olarak kullanılır. Ülkemizde, jeotermal seracılık ilk olarak Denizli Kızıldere de 1985 yılında uygulanmıştır. Günümüzde jeotermal seracılık, Türkiye de 31 hektar alanda uygulanmaktadır ve MW t ısıtma kapasitesi vardır. Jeotermal enerjinin tarımda kullanıldığı en yaygın uygulama seracılıktır. Birçok ülkede önemli gelişmeler sağlanmıştır. Sebzelerin yetiştirilmesi ve iklim dışı ya da dönem dışı çiçeklerinin yetiştirilmesi uygulanan teknolojilerle gerçekleştirilebilmektedir. 7

8 Her bitkinin optimum büyüme sıcaklığına ve ışık miktarına, seradaki CO2 konsantrasyonuna, toprak ve havadaki nem miktarına ve hava dolaşımına bağlı optimum büyüme şartlarının sağlandığı değişik çözümler mevcuttur. Seranın duvarları camdan,fiberglas yada sert plastik panellerden yada plastik film tabakasından yapılır. Cam paneller plastiklere göre daha transparandırlar ve daha çok ışık geçmesini sağlarlar. Fakat daha kötü bir termal izolasyon sağlarlar, darbelere karşı dirençleri daha azdır,daha ağırdırlar ve daha pahalıdırlar. En basitçe seralar tek plastik filmden yapılırlar. Son zamanlarda hava boşluğu ile birbirinden ayrılmış iki tabakalı filmlerle yapılmaktadırlar. Böyle bir sistem duvarlardan gerçekleşen ısı kaybını % 30 - %40 kadar azaltmaktadır. Bu da seranın tüm verimini oldukça etkiler. Eşanjördeki zorlandırılmış hava sirkülasyonu ile, sıcak su dolaşım borularıyla ve zemine yada tavana konmuş kanallarla, duvar boyunca yerleştirilmiş kanatlarla yada birkaç metodun birlikte kullanılmasıyla sera ısıtmacılığı başarıyla yapılabilir.bazı durumlarda ürün maliyetinin (sebzelerin,çiçeklerin,ev bitkilerinin ve ağaçların) %35 ini oluşturan işletme maliyetleriyle seralardaki jeotermal enerjinin işletilme maliyeti azaltılabilir. Jeotermal enerjinin kullanıldığı endüstriyel işlemlere örnek olarak kereste kurutma, gıda dehidrasyonu, altın madenciliği, süt pastörize etme işlemi ve kaplıcalar verilebilir. Jeotermal bölgesel ısıtma sistemleri ilk yatırım maliyeti yüksek olan sistemlerdir. Üretim ve enjeksiyon kuyuları, kuyu içi pompaları, sirkülasyon pompaları ve dağıtım şebekesi, sistem izleme ve kontrol ekipmanlar ile depolama tankları ilk yatırım maliyetleri arasında sayılabilir. Bu sistemlerin işletme masrafları, geleneksel ısıtma sistemlerine göre oldukça ucuzdur. İşletme masrafları, pompalama gücü, bakım, kontrol ve yönetimi kapsar. Bu sistemlerin ilk yatırım maliyeti hesabı yapılırken en önemli faktör ısıl yük yoğunluğunun doğru hesaplanmasıdır. Yüksek yük yoğunluğu sistemin ekonomik olarak yapılabilir olduğunu gösterir. İklimin uygun olduğu bölgelerde hem ısıtma hem soğutma yapılması ekonomi sağlar. Soğutma ve ısıtmanın birlikte yapıldığı bir sistemin yük faktörü sadece ısıtma yapılan bir sisteme göre daha büyüktür bu da sistem ekonomisine yansır. Absorbsiyonlu soğutma makinaları jeotermal akışkan kullanımına uygundur. Bu makinaların teknolojisi iyi bilinmektedir ve piyasada rahatça bulunabilirler. Jeotermal soğutma özellikle 1980 den sonra ısı pompalarının yaygınlaşması ile yaygın hale gelmiştir. Çeşitli tiplerde ısı pompaları düşük sıcaklıklı jeotermal sistemlerden ekonomik olarak yararlanmamızı sağlar. DOĞRUDAN KULLANIM Orta ve düşük sıcaklıklı jeotermal kaynaklar ( T<150 C), konutlara ve endüstriye doğrudan ısı enerjisi sağlamada kullanılabilir. Bu kaynaklar, evleri ve işyerlerini ısıtmada, ticari seracılıkta, balık çiftliklerinde ve endüstriyel proseslerde kullanılabilirler. Jeotermal enerjiden sağlanan ısı enerjisi, fosil yakıtlardan sağlanan ısı enerjisine göre çok daha ucuzdur. Jeotermal enerji kullanımı sayesinde ısı enerjisi kullanımının %80 daha ekonomik hale getirilmesi mümkündür. Jeotermal enerji kullanımı sayesinde fosil yakıtlar tarafından çevreye yayılan zararlı atıkların miktarı büyük ölçüde yada tamamen azaltılabilir. Doğrudan kullanım sistemleri genellikle üç ana bileşenden oluşurlar. 1. Üretim birimi: Sıcak akışkanı yüzeye getiren kuyudan oluşur. 8

9 2. Mekanik tesisat: Borular, ısı değiştirgeçleri (eşanjörler), kontrol birimleri. Bunlar ısıyı istenilen yere iletmekte kullanılırlar. 3. Atık sistemi: Enjeksiyon kuyusu, soğuyan jeotermal akışkanı yeraltına geri vermek için kullanılır. Düşük ve orta sıcaklıklı jeotermal kaynakların en çok kullanıldığı alanlar, bölgesel ısıtma sistemleri, mekan ısıtması, seracılık ve su ürünü yetiştirme çiftlikleridir. Bölgesel ısıtma sistemleri, jeotermal kuyulardan elde edilen sıcak akışkanı, mekanik tesisat yardımı ile binalara, işyerlerine ve evlere ulaştırırlar. Jeotermal bölgesel ısıtma sistemleri, doğal gaz sistemleri ile karşılaştırıldıklarında %30-%50 civarında ekonomi sağlarlar. JEOTERMAL SİSTEMLERİN SINIFLAMASI A. Hazne kayadaki akışkanın kökenine göre (magmatik, meteorik, jüvenil) B. Bulundukları alanlara göre (volkanik saha, sedimanter saha) C. Tektonik yapıya göre D. Örtü kaya çeşidine göre E. Sıcaklığa göre F. Hazne kayadaki akışkana göre (sıcak su, buhar veya gaz) G. Derinliklerine göre (hidrotermal sistem, sıcak kuru kuyu sistemleri) Jeotermal Sistem: Yeraltındaki hidrolik sistemi bütün parçaları ile birlikte (beslenme alanı, yeryüzüne çıkış 9

10 noktaları ve yeraltındaki kısımları gibi) tanımlamakta kullanılır. Jeotermal Sistem ve jeotermal Aramacılık Kaynak: Sındırgı,2011 Buhar ağırlıklı sistemler Bu sistemler yeryüzünde çok az bulunmalarına rağmen temiz olmaları ve çevre açısından en az risk içermeleri nedeniyle en çok istenen sistemlerdir. Bu tür sistemlerin en iyi bilinenleri İtalya nın Larderello sahası ile ABD nin Geysers kuru buhar sahalarıdır. Bu sistemlerde sıvı haldeki su ile buhar birlikte olmalarına rağmen, rezervuar boyunca süreklilik arz eden ve basıncı kontrol eden faz buhar fazı olmaktadır. Buhar sistemleri sıcak su sistemlerine göre çok daha az ısı içermelerine rağmen üretilmeleri aşamasındaki problemlerin azlığı nedeniyle tercih konusudurlar. Buhar rezervlerinin üretim mekanizması tıpkı doğal gaz rezervuarlarında olduğu gibi basıncın düşmesiyle rezervuardaki akışkanın genleşmesidir. Üretilen akışkan miktarının rezervuarın ilk anda sahip olduğu akışkan miktarına oranı genelde oldukça yüksektir (ağırlıkça %85-90civarında). Öte yandan, enerji kurtarımı oranı tam tersi bir davranış göstermektedir. Rezervuardaki ısı enerjisinin çoğunun kayaçta saklı olması ve izotermal davranış nedeniyle kayaçtan soğurulan ısı enerjisi çok azdır dolayısıyla bu sistemlerden elde edilen doğal ısı kurtarımı çok düşüktür. Daha fazla ısı kurtarımı kayaç sıcaklığının düşürülmesi, dolayısıyla geliştirilmiş kurtarım tekniği uygulaması olan sisteme sıvı geri basımıyla mümkündür. Sıvı ağırlıklı sistemler Bu sistemlerde sıvı faz süreklilik arz eden ve basıncı kontrol eden faz olmaktadır. Bu sistemlerdeki su bir kimyasal çözelti olup içinde sodyum, potasyum, lityum, kalsiyum, klor, bikarbonat, sülfat, borat ve silikat içermektedir. Dünyaca ünlü sıvı ağırlıklı jeotermal sistemler arasında Yeni Zellanda dan Wairakei, Meksika dan Cerro Prieto ve ülkemizden Kızıldere yi saymak mümkündür. Daha önce de belirtildiği gibi bu sistemlerden ısı kurtarımı buhar ağırlıklı sistemlere göre daha yüksek olmaktadır. Bunun temel nedeni rezervuar akışkanının rezervuarda kaynamaya başlaması ve/veya sisteme suyun geri basılmasıdır. Bu sistemlerdeki üretim problemleri ise buhar ağırlıklı sistemlere göre daha zorludur. 10

11 Jeo-basınçlı oluşumlar Bu sistemler hidrostatik basıncın çok üzerinde akışkan içeren kayaçlardan oluşan sistemlerdir. Bu sistemler genellikle geçirimsizliği yüksek olan bir örtü kaya ile kaplı olan zonlarda oluşmaktadır. Geçirimsiz örtü kayanın etkisiyle sistemde sıkışan akışkanın basınç gradyeni artan sedimantasyonla yükselmekte ve çoğunlukla 1 psi/ft (normal hidrostatik gradyen psi/ft aralığındadır) seviyelerine çıkmaktadır. Düşük ısıl geçirgenlik ve yüksek ısıl kapasiteyle bu sistemlerin sıcaklıkları yükselmektedir. Günümüzde bu tür sistemlerin en iyi bilineni ABD nin Teksas eyaletinden Mississipi kıyılarını içine alan Meksika Körfezi kıyılarıdır. Jeotermal Enerjinin Üstünlükleri 1. Jeotermal enerjinin rezervleri diğer fosil kaynaklara göre sonsuz sayılabilir. 2. Diğer enerji türlerine kolayca dönüşür. (Isıtma, elektrik enerjisi veya termal enerji) 3. Ev ekonomisinde ucuzdur. 4. Bulunduğu ülkede yerli kaynak olmasıyla ve döviz tasarrufu sağlar. 5. Nükleer, petrol, kömür ve termik santrallere göre temiz enerji kaynağıdır. 6. Santrallerin bakımı kolaydır. Yüzeysel tehlikelere karşı korumalıdır. 7. Kısa süreli meteorolojik olaylardan olumsuz etkilenmez. 8. Üstün teknoloji gerektirmediğinden politik olarak ülkeyi bağımsız kılar. 9. Nükleer santrallerdeki gibi büyük ölçüde kazalar meydana gelmez. 10. Özellikle petrole nazaran bulma şansı daha yüksektir. (%50 den daha fazla) 11. Sondajlar petrol sondajlarına göre sığdır. (3000 m ye kadar, ortalama 1500 m) 12. Arama kuyuları üretim kuyusu olabilir. 13. Yatırımları daha ucuzdur. 14. Entegre uygulama imkânları vardır. (250 C ye kadar elektrik, 100 C ye kadar ısıtma gibi) 15. Isıtmalarda genellikle ilave tesislere gerek yoktur. Kızgın kuru kaya (HDR) Bu sistemler ısı taşıyıcı ortam olan suyu içermeyen sistemlerdir. Bu sistemler için ısı enerjisini ekonomik yolla soğurabilecek bir yöntem bulunabilmesi durumunda bu sistemlerden yüksek miktarlarda enerji elde etmek mümkündür. Bir diğer sınıflandırma ise sistemin keşfi anındaki basınç ve sıcaklık değerlerinin suyun faz diyagramına yerleştirilmesiyle yapılmaktadır. Jeotermal Isı Pompası nedir? Aynı zamanda yer altı ısı kaynağı olarak bilinen jeotermal sistemler sera, ev, fabrika gibi mekanları ısıtma ve serinletme işleminde kullanılırlar. Yenilenebilir enerji kaynaklarına artan ilgi sayesinde gelişen jeotermal ısıtma yöntemleri her gün daha fazla kişinin başvurduğu bir çözüm haline gelmiştir. Yeryüzünün altında sabit dereceli ısıyı kaynak olarak kullanan jeotermal sistemler sabit ısıdan faydalanarak ısıtma ve serinletme işlemlerini gerçekleştirir. Soğuk kış aylarında düşük ısıya sahip mekanları yer altındaki sabit ısıyla ısıtan sistem sıcak yaz aylarında oda içindeki sıcaklığı yer altına yönlendirerek serinletici etki yapar. 11

12 Bu sistemlerde etkin ısı değişimi için yapının yakınında yer altına ısı değiştirici borular döşenir. Isıtma ve serinletme işleminin verimli gerçekleşmesi için bu boru sistemi şarttır. Isı iletim aracı olarak sistem içinde pompalanan sıvının bu boru sisteminden geçip toprakla ısı değişimi yapması gereklidir. Pompa sistemi borular içindeki ısı iletmekle görevli sıvıya hareket kazandırarak iç mekana yönlendirmekle görevlidir. Pompa hem ısıtma hem de serinletme işlemlerinde aynı amaçla kullanılır. Sıcak ya da düşük ısılı havanın iç mekandan alınıp yapının dışına(yeraltına) taşınması bir dizi ısıtma kanalı sayesinde gerçekleşir. Bu sebeple hava filtreleri ve çıkışı engellenmemiş havalandırmalar çok önemlidir. Tıkanmış bir filtre ya da hava tahliyesi engellenmiş çıkışlar sistemin verimliliğini ciddi ölçüde düşürürler. Isı pompa sistemleri iç mekanlara ısı sağlamanın yanında sıcak su sistemlerinde de kullanılırlar. Desüperhiyter(kızgın buhar soğutucusu) adı verilen bileşen sayesinde jeotermal ısı pompa sisteminde üretilen fazla ısı su tankına yönlendirilir. Bu sadece sezonluk bir uygulamadır çünkü sıcak aylar boyunca sistem ısı üretmez. Jeotermal Isı Sistemleri Arasındaki Farklar: Günümüzde çeşitli jeotermal isi pompası sistemi bulunmaktadır. Bu sistemlerin çalışma prensiplerini, aralarındaki farkları ve hangi durumlarda kullanıldıklarını anlamak önemlidir. Kullanılacak ısı pompası sistemini seçerken hava koşulları, toprak durumu, bütçe ve mevcut bos alan gibi birçok değişken gözden geçirilmelidir. Jeotermal isi pompaları iki ana kategori altında sınıflandırılır. Bunlar acık devre ve kapalı devre sistemleridir. 12

13 Kapalı Isı Değiştirici Sistemler: Yatay ısı değiştirici sistemler: Düşük maliyeti nedeniyle genellikle ev tipi uygulamalarda tercih edilen yatay sistemler için asgari derinlik 1,3 metredir. Nispeten yüzeye yakın bu uygulamanın dezavantajı ise çok fazla alan gerekmesidir. En yaygın uygulama şekli 1 yada 2 ısı değiştirici boru sisteminin spiral şeklinde biçimlendirilerek farklı derinliklere gömülmesidir. Bu sayede daha az yer kaplayan sistemin kurulum maliyeti de düşer. Ör: İlk boru hattı 2 metre derinliğe döşenip üstü 1 metre örtüldükten sonra ikinci boru hattı döşenip üzeri tamamen kapatılır. Yatay Döngü Sistemler: Bu tür sistemler genellikle kısıtlı alanlarda ya da hendek yapmak için yeterli toprağın olmadığı yerlerde kullanılan ticari amaçlı uygulamalardır. Yatay döngü sistemleri aralarında yaklaşık 6 metre boşluk bırakılarak yerin 30 ila 120 metre altına delik açılarak döşenir. Deliklere iki boru takılır ve bu borular U şekli oluşturacak şekilde altta birleştirilir. Deliklerin tepesinde hendek boyunca uzanan ve yatay boruları birleştiren bir manifold (yatay boru) bulunmaktadır. Bu boru binanın içindeki ısıtma sistemine bağlanır. Yatay döngü sistemleri özellikle çevrenin görüntüsünü bozmamak için tercih edilebilir. Gölet/Göl Sistemleri: Adından da anlaşıldığı gibi gölet/göl sistemlerinin yeterli boyuttaki su birikintilerinin yakınlarına kurulması gerekir. Hacim, derinlik ve suyun kalitesinin göz önünde bulundurulması önemlidir. Bu tür sistemlerde boru yapıdan suya uzanır. Boru donmayı önlemek için yüzeyin en az 2.5 metre altına döşenir. Yeterli miktarda suyun olduğu durumlarda bu sistemler en ekonomik olandır. Açık Döngü Sistemler: Açık döngü sistemleri sürekli bir ısı değişimi sıvısı döngüsünün aksine dış bir su kaynağı kullandıklarından dolayı oldukça farklılardır. Açık sistemlerde ya bir kuyudan ya da yüzeysel su tabakasından gelen su, (ısı için) ısı üreten ya da (soğutma için ısı değişimi) ısıtılan sistem içinde döndürülür ve daha sonra tekrar bir kuyuya ya da yüzeysel su tabakasına boşaltılır. Bu sistemlerdeki zorluklar hükümetsel ya da çevresel gerekliliklerden dolayı meydana gelmektedir.. Açık sistemler için suyun temiz ve ayrıca sürekli ve yeterli miktarda olması gereklidir. Suyun temiz ve sürekli olmasına ek olarak bu sistemleri kullanmak için uyulması gereken yerelaltı suyu boşaltımına ilişkin kanun ve uygulamalar vardır. 13

14 JEOTERMAL ENERJİ İLE ISINMA Jeotermal enerjinin ısınma amacı ile kullanılması günümüzde popüler olan bir konudur. Yeryüzünde bulunan birçok jeotermal kaynak ısınma amacı ile kullanılmaktadır. Peki, jeotermal enerjinin ısınma amacı ile kullanılmasının nedeni nedir ve ne gibi yararları vardır? Simdi isterseniz biraz bu konuya değinelim. Öncelikle jeotermal ısı pompalarının verimlilik seviyeleri yüksektir. Amerika Birleşik Devletleri Enerji Bakanlığının yaptığı bir araştırmaya göre jeotermal ısı pompaları geleneksel ısıtma sistemlerinden %25-%50 arası daha az elektrik harcamaktadırlar. Enerji tüketimindeki bu azalma atmosfere verilen sera gazlarına da ayni şekilde yansımakta ve jeotermal ısı pompalarının çok daha çevreci olmasını sağlamaktadır. Örneğin jeotermal ısı pompaları hava kaynaklı ısı pompalarına göre %44, elektrik rezistans rezistansına dayalı ısıtma sistemleri ve klimalara göre de %72 oranında daha az sera gazi emisyonuna neden olur. Enerji tüketimlerinin az olması ve çok daha az sera gazi salınımı gerçekleştirmelerinin yani sıra, jeotermal isi pompalarının bir başka avantajı da kapalı alanlardaki nemlilik oranını düzenlemeleridir. Jeotermal sistemlerin ısınma amacı ile kullanılması %50 oranında bir kapalı alan nemliliği sağlar. Bu özelliği ile de nemliliği azaltıcı sistemlerin kullanılması gerekliliği ortadan kalkar. Başka bir değişle nemlilik azaltıcı sistemler için enerji harcanmasına gerek kalmaz ve yine dolaylı olarak bu sistemleri çalıştırmak için üretilen elektriğin oluşturduğu sera gazi emisyonlari önlenmiş olur. Jeotermal ısı pompalarının bir başka özelliği ise binalara kolayca entegre edilebilmeleridir. Bu sistemler sadece yeni inşaatlarda değil aynı zamanda eski binalarda da kolayca kullanılabilirler. Jeotermal ısı pompasının normal bir klima veya ısıtma sisteminden çok daha az yer kaplaması ise binalarda fazladan yer yaratması ve kolay kullanılabilirlik alanında büyük avantaj sağlar. Jeotermal ısıtma sitemlerinin bahsedeceğimiz son avantajı ise, isi pompalarının iç yapısıdır. Bu pompalar çok fazla hareket eden parça içermedikleri için bozulmadan uzun yıllar kullanılabilirler. Sistemin gereksinim duyduğu hareket eden parçaların ise Ganalıkla bir binanın iç kısımlarına konulduğu göze alınacak olur ise sistemin dayanıklılığı daha da iyi anlaşılmış olur. 14

15 Bir jeotermal ısı pompasının yıl arası kullanım garantisi vardır. Bu nedenle sağlam, uzun omurlu ve güvenlidirler. Yerkürenin Isı Kaynakları 1. Yerküre içerisindeki ekzotermik kimyasal tepkimeler 2. Yerküre içerisindeki radyoaktif madde bozunumu (U238, U235, Th232, K40) 3. Fayların sürtünmesiyle oluşan enerji 4. Ergimiş kayaların soğumasıyla ortaya çıkan kristal ve katılaşma ısıları 5. Fay ve kırıklar boyunca magmadan çıkan çok sıcak su+buhar+gazların akiferler içine sızmaları (Magmatik emanasyon) 6. Güneş ışınımı Dünya nın her bir katmanı farklı kaya türleri ve ısı seviyelerinden oluşur. Yüzeyden derinlere inildikçe sıcaklık artar. Bilim adamları dünyanın ısısının bir kısmını yakalayıp, elektriğe dönüştürme fikrini ortaya attılar. Böylece elektrik kaynakları sınırsız olabilecek. Biraz çaba ile, jeotermal enerji nin, tüm dünyanın ihtiyacını karşılayabilecek elektriği sunabileceğini savunuyorlar. 15

16 Jeotermal sistemlerin genel amacı; yerkürenin derinliklerindeki sıcaklığı kontrol altına almak ve hakkında az şey bilinen bu gücü kontrol ederek yeni bir enerji kaynağına dönüştürmek. Saklı enerji, yer kabuğu ve manto arasında yer alır. Bu bölgede yer alan sıcak kayalardan meydana gelmiş magma akıntıları yer altı sularını ısıtarak buhar meydana getirirler. Bu buhar bir çıkış yolu bulursa gayzerler ve fümeroller oluşur. Süper sıcaklıktaki yer altı sularına erişebilecek derinlikte kuyular kazılabilirse, elektrik üretmek için gerekli olan enerjiyi elde etmek mümkün. Bu enerjinin elde edilebilmesi için 3 ana etmen var : Suyu ısıtan sıcak kayaların varlığı, Kayalar arasında su bulunması, Suyu yüzeye çıkaracak yarıkların varlığı Konu Hakkında Uzmanların Görüşleri Neler? Are Lund: SINTEF Malzeme ve Kimya firmasında Araştırmacı Mevcut jeotermal ısının sadece bir kısmını dahi geri kazanabilsek, bu tüm gezegenin enerji ihtiyacı için yeterli olabilecektir. Üstelik temiz ve güvenilir bir enerji. Jefferson Tester: MIT Laboratuvarı Kimya Mühendisliği Profesörü Kömür yakıtlı enerji santrallerimiz, yılın 365 günü, 24 saat boyunca elektrik üretiyor. 16

17 Aynı şekilde nükleer santraller de Jeotermal bu seviyede bir elektriği, hiçbir depolama ve yedekleme sistemine ihtiyaç duymaksızın, tek başına karşılayabilir. Unni Skoglund: GEMINI Yazarı Jeotermal ısı bizlere inanılmaz bir potansiyel sunmaktadır. Dünya yüzeyini oluşturan farklı kaya tiplerinde ve kabuğun derinliklerinde sonsuz miktarda ısı enerjisi saklı. Bu ısı, neredeyse emisyonsuz olan tükenmez bir enerji kaynağıdır. Dünyada Jeotermal Enerji Dünyada jeotermal enerjiden elde edilen elektrik üretimi 8912 MWe, elektrik dışı kullanım ise MW dır. Elektrik enerjisi olarak yıllık üretim 72,6 milyar KWh, MWt ise 4,9 milyon konutu ısıtmaya eşdeğerdir. Dünyada jeotermal enerjiden elektrik üretiminde ilk 5 ülke sıralaması: ABD, Filipinler, İtalya, Meksika ve Endenozyadır. Dünyada jeotermal ısı ve kaplıca uygulamalarındaki ilk 5 ülke sıralaması ise Çin, Japonya, ABD, İzlanda ve TÜRKİYE şeklindedir. Dünya jeotermal potansiyelinin 1/8 i ülkemizdedir. Ülkemizde Jeotermal Enerji Ülkemiz 600 ü sıcak su tabii çıkışı olmak üzere 1000 civarında sıcak ve mineralli tabii çıkışlara sahiptir. MTA Genel Müdürlüğü nün 1962 yılından buyana yapmış olduğu jeotermal etüt ve aramalar sonucu 187 adet jeotermal saha keşfedilmiş olup bu sahalardan yaklaşık metre derinlikte olmak üzere 447 adet sondaj yapılmış ve 3353 MWt potansiyel görünür hale getirilmiştir. Tabii çıkışların yaklaşık kullanılabilir kapasitesi 600 MWt ile birlikte Türkiye nin açığa çıkarılmış jeotermal enerji olarak toplam kullanılabilir kapasitesi 3953 MWt dir. Bugün bu kapasitenin yaklaşık % 33 ü kullanılmaktadır. Türkiye nin teorik jeotermal enerji potansiyeli MWt olarak kabul edilmektedir. Ülkemiz bu potansiyel ile Dünyada 7. Avrupa da ise 1. sırada yer almaktadır. Türkiye nin bugün jeotermal enerjiyi doğrudan kullanımı 1306 MW termaldir. Doğrudan kullanım açısından ise Dünyada 5. durumdadır. Ülkemizde Jeotermal Jeotermal akışkanın sıcaklığına göre bu enerjinin kullanım yerleri farklılık göstermektedir. 17

18 Örneğin kereste kurutulmasında, balık vb. yiyeceklerin kurutulmasında, konservecilikte, ev ve sera ısıtmada, soğutmada, kümes ve ahır ısıtmada, toprak ve kent ısıtmasında ve balık çiftliklerinde kullanılabilmektedir. Bölgede ise Aydın ve Denizli illeri jeotermal enerji kaynakları açısından oldukça zengindir. Bu kaynaklardan bir kısmı termal turizm, konut ve sera ısıtmacılığı amacıyla kullanıma uygun düşük sıcaklıktadır. Bir kısmı ise yüksek sıcaklıkta olup elektrik santrallerini çalıştıracak güçtedir. Denizli ye bağlı Kızıldere, Tekkehamam, Bölmekaya, Yenice, Gölemezli, Pamukkale, Çardak, Buldan, Karahayıt ve Babacık yörelerindeki sıcak su kaynakları çok amaçlı kullanımları sayesinde il turizmi ve sanayisinde önemli rol oynamaktadır. Kaplıca ve kaplıca tesisi ısıtılmasında kullanılan bu jeotermal kaynaklardan Kızıldere ve Tekkehamam sıcak su kaynakları Sarayköy ün ısıtılmasında da kullanılabilecek niteliktedir. Ülkemizde 35 C nin üstünde jeotermal akışkanı içeren 170 adet jeotermal saha bulunmaktadır. Batı Anadolu da jeotermal araştırmalar MTA tarafından 1963 yılında ilk olarak Denizli Kızıldere sahasında başlatılmıştır. 47 yıldan beri bu sahalarda yapılan gerek etüt gerekse sondaj çalışmaları sonucunda Kızıldere sahasında C sıcaklık ve 820 lt/sn debiye, Tekkehamam sahasında ise C sıcaklık ve 27 lt/sn debiye sahip akışkan görünür hale getirilmiştir. Jeotermal üretiminde ön sıralarda yer alan Kızıldere jeotermal bölgesinde 1984 yılında devreye giren 15 MW gücündeki jeotermal santralin yaptığı elektrik üretiminin yanı sıra bölgede, buhar içinde kondense olmayan gazlardan sıvı karbondioksit ve kuru buz üretimi de devam etmektedir. Santralden akan 45 C sıcaklık ve yaklaşık 700 ton/s debisindeki atık sudan da Sarayköy ilçemizdeki konutun ısıtması sağlanmaktadır. 18

19 Türkiye Jeotermal Enerji Kaynakları (MTA) Haritada (MTA) kaynakların sıcaklıklarına bağlı olarak Türkiye de Jeotermal Elektrik Santrali, Elektrik Üretimine Uygun Potansiyel Jeotermal Alan ve Jeotermal Isıtma Yapılan Merkezler gösterilmiştir. Türkiye de Jeotermal Enerji Ülkemizde ilk jeotermal enerji aramaları MTA Genel Müdürlüğü tarafından 1962 yılında İzmir Balçova da başlatılmıştır. O yıldan günümüze kadar, 190 adet saha keşfedilmiştir. Türkiye nin teorik jeotermal enerji potansiyeli MWt olarak kabul edilmektedir. Bugüne kadar açılan kuyu sayısı 5046 ve toplam derinlik m ve doğal çıkışlar dahil 4500 MWt ısı enerjisi kullanıma hazır hale getirilmiştir. Türkiye de elektrik üretimine uygun, MTA tarafından keşfedilmiş 18 jeotermal saha bulunmaktadır. Ülkemizde elektrik enerjisi, merkezi konut ısıtması, sera ısıtması, termal turizm, balneoloji, endüstriyel tesisler olmak üzere jeotermal enerjiden geniş kullanım alanı ile yararlanılmaktadır. 19

20 Türkiye Jeotermal Kaynaklar Dağılımı ve Uygulama Haritası (MTA) Türkiye de Jeotermal Enerji: Kapasite ve Potansiyel: Kaynak: Başel,

21 Kaynak: Başel,2010 TÜRKİYE DE JEOTERMAL UYGULAMALAR Türkiye de jeotermal enerji başta termal turizm, ısıtma, seracılık, elektrik üretimi ve endüstriyel mineral (CO2) elde edilmesi amaçlı olarak kullanılmaktadır. Türkiye de elektrik üretimine uygun, MTA tarafından keşfedilmiş 18 jeotermal saha bulunmaktadır. Bu sahalardan halihazırda elektrik üreten ve/veya projelendirilmiş lisansı alınmış 7 saha bulunmaktadır. Bu sahalar ve kurulu kapasiteleri, Denizli-Kızıldere (15 MWe ve 6,85 MWe), Aydın-Germencik, (47,4 MWe), Çanakkale-Tuzla (7,5 MWe), Aydın-Salavatlı (7,95 MWe, 9,5 MWe), İzmir- Seferihisar (3,2 MWe projelendirilmiş) ve Aydın-Bozköy-Çamur (9,5 MWe projelendirilmiş) sahaları olarak göze çarpmakta olup toplam kapasite 94,2 MWe dir. 21

22 Bunların yanında Aydın-Yılmazköy, Manisa-Alaşehir-Kavaklıdere, Aydın-Salavatlı, Kütahya- Simav, İzmir-Dikili, İzmir- Balçova, AydınUmurlu, Aydın-Atça,, Aydın- Sultanhisar, Aydın- Pamukören, Kütahya-Şaphane, Manisa-Salihli- Caferbeyli, Aydın-Nazilli sahaları elektrik üretimine uygun sahalar olmakla beraber bu sahalar geliştirilme sürecindedir. Tüm bu sahaların ilave geliştirme çalışmaları neticesinde 1000 MWe ulaşılabileceği düşünülmektedir. Ülkemizde jeotermal enerjiden doğrudan kullanım olarak merkezi ısıtma, sera ısıtması ve termal turizmde yararlanılmaktadır. Ülkemizde 17 yerleşim birimimizde merkezi konut ısıtması (85903 konut eşdeğeri, MWt), 15 sahada seracılık, ( m 2, MWt) ve 350 adet termal tesiste tedavi ve termal turizm amaçlı yararlanılmaktadır. Referans: MTA, 2012, DENİZLİ - SARAYKÖY / KIZILDERE JEOTERMAL SAHASI Türkiye nin enerji üretim amaçlı keşfedilen ilk alanı olan Kızıldere sahası, Menderes grabeni üzerindeki Denizli İl sınırları içerisinde bulunuyor. Kızılderere jeotermal sahasında ilk jeolojik ve jeofizik çalışmalar MTA tarafından 1965 yılında başlatıldı yılında 540 metre derinlikteki ilk kuyu açılarak rezervuar sıcaklığı olan 198 C ye ulaşıldı yılları arasında, 370 metre ile 1241 metre derinliklere ulaşan 16 kuyu daha açıldı. Yapılan kuyu testleri sonucunda, toplam 17 adet kuyudan 6 sının elektrik üretimine uygun olduğu anlaşıldı yılında üretim amaçlı 500 kwe gücünde prototip bir türbin jeneratör grubu kuruldu ve üretime geçerek 4 yıl boyunca çevre köylere ücretsiz elektrik sağladı yılında EÜAŞ tarafından 17.4 MWe kapasiteli bir santral kuruldu ve devreye alındı. Rezervuarın yüksek oranda CO2 içeren mermer ve kireç taşlarından oluşması, kabuklaşma denilen ve zamanla kuyu ile kuyu başı elemanlarını tıkaması, buhar üretiminin düşmesine yol açtı. Öyle ki, santralin kapasitesi özelleştirme öncesinde 6 MWe ye kadar düşmüştü. Nearby cities: Antalya Kütahya, Bursa Koordinatlar (Enlem ve Boylam): 37 57'0"N 28 50'35"E 22

23 Denizli-Kızıldere Jeotermal Alanı (Bayrak,2010) Jeotermal Araştırmalarda Amaçlar Nelerdir? 1. Jeotermal yörelerin saptanması (ekonomik açıdan düşünüldüğünde, normal gradyanın üzerinde bir gradyan olup olmadığı araştırılması) 2. Bu alanların semitermal veya hipertermal olup olmadığının araştırılması 3. Jeotermal alanlarda hidrojeolojik koşulların saptanması hazne kaya, örtü kaya, beslenme alanları, hazne kaya gözenekliliği, geçirimliliği ve diğer özellikler inin araştırılması 4. Hipertermal alanlarda buhar veya sıcak su egemen olup olmadığının belirlenmesi 5. Termal alanların yerinin, yayılımının, hazne kaya derinliğinin, sıcaklığının, veriminin, beslenme alanlarının, açılacak kuyuların yerlerinin belirlenmesi 6. Sıcak akışkanların jeokimyasal özellikleri, kabuklaşma, çevre kirlenmesi ve ekonomik tuz çökeller gibi özelliklerinin belirlenmesi 7. Bu çalışmalar sonunda jeotermal alanın ısı miktarı, potansiyeli ve öngörülen termal tesislerin kapasitesinin saptanması 23

24 8. Başarılı veya başarısızlık durumlarında araştırma ve açılacak kuyuların masraflarının belirlenmesi. Türkiye de Jeotermal Enerji Aramaları 1962 yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından yapılan sıcak ve mineralli sular envanteriyle başladı yılında MTA ve Birleşmiş Milletler Kalkına Programı (United Nations Development Programme) ortak projesi kapsamında sağlanan hibe ile Denizli-Kızıldere sahasında jeoloji, jeofizik, hidrojeoloji, jeokimya çalışmalarıyla 1968 yılında kuyu açılmıştır. 540 m derinlikteydi. 198 C lik rezervuar tespit edildi. Bunu takiben sahada 16 kuyu açıldı ve 212 C ye varan rezervuar sıcaklıkları tespit edildi. 500 MW lık bir deneme santrali kuruldu. Sera tesisleri kuruldu (1000m2). Buradaki olumlu sonuçlara göre T.E.K (TEAŞ) 20 MW lık bir santral kurdu da buhar içinde bulunan CO2 kullanımı için bir tesis kuruldu ve yılda 220 bin ton kapasiteli sıvı CO2 üretimi gerçekleştirildi. Daha önce sıvı karbondioksit kireçtaşı yakılmasıyla üretiliyordu. Jeotermal ile bu üretim kolaylaşmış oldu. Bu arada Sarayköy ilçesinin ısıtılması sağlandı. Sağlık ve turizm açısından da tesisler kuruldu. (Bunlara entegre kullanım(en ekonomik kullanım) adı veriliyor.) 1982 yılında Aydın-Germencik sahası 232 C, Çanakkale Tuzla sahası 176 C rezervuarları keşfedildi ve bunlardan da elektrik üretimi sağlandı. Türkiye de en büyük santrali Aydın-Germencik te kuruldu. Öte yandan iki il merkezi (Afyon ve Kırşehir) ile ilçe merkezleri şu anda jeotermal enerjiyle ısıtılmaktadır. Sarayköyü, Kozatlı, Kızılcahamam, Sandıklı, Simav, Edremit, Sorgun, Salihli, Gönen ve Bigadiç. 200 civarında termal tesis bulunmaktadır ve 2005 yılı Dünya Jeotermal Kongresi Türkiye de düzenlenmiştir. 24

25 Yozgat - Sarıkaya Jeotermal Alanın Hidrotermal Modeli AFYONKARAHİSAR İLİ JEOTERMAL ALANLARI Afyonkarahisar ili sınırları içerisinde dört adet jeotermal alan bulunmaktadır (Şekil 1). Kaynak ve kuyulardan elde edilen sular termal, kaplıca, seraların ısıtılması ve konutların ısıtılması maksadıyla kullanılmaktadır. Şekil1: Afyonkarahisar il sınırları içerisindeki jeotermal alanlar. 25

26 Ülkemizde jeotermal kaynaklar, önemli bir enerji kaynağıdır. Bu kaynaktan enerji üretimi, kaplıcalar, sağlık turizmi, sera ve konutların ısıtılması gayesiyle kullanılmaktadır. Ancak bu kullanımların çevre ile uyumlu bir şekilde daha da yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bu kaynakların en uygun şekilde kullanımlarının planlanması, korunması ve tekrar geri kazanılması önem kazanmaktadır. Dünyada Jeotermal Kaynakların Yoğun Olduğu Bölgeler 1. Plaka sınırlarının olduğu ve özellikle dalma-batma zonlarının olduğu bölgelerde (Japonya, Filipinler, Kuzey Amerika nın batı bölümü). Ateş çemberi olarak da bilinir. 2. Rift zonlarında 3. Sıcak noktalarda (hot-spot) Havai 4. Tektonik hatların bulunduğu alanlarda (Alp - Himalaya kuşağı boyunca) Yellowstone National Park JEOTERMAL ARAŞTIRMALAR Jeolojik, hidrojeolojik, hidrojeokimyasal, jeofizik, sondaj, test ve bunlara ilişkin ekonomik yapılabilirlik (fizibilite) çalışmaları gerekiyor. Aşamaları: 1. Kaynak toplama (o belgedeki teknik araştırmalar) 2. Uzaktan algılama ve hava fotoğrafları 3. Jeoloji çalışmaları 26

27 4. Hidrojeoloji ve jeokimya çalışmaları 5. Jeofizik çalışmaları 6. Gradyan arama ve üretim kuyularının açılması 7. Fizibilite raporu JEOTERMAL ARAMALARDA İZLENMESİ GEREKEN SİSTEMATİKLER 1) Literatör Tarama 2) Uzaktan Algılama 3) Jeoloji Haritaları (Amaca uygun farklı ölçeklerde) 4) Hidrojeoloji 5) Jeokimya 6) Jeofizik 7) Sondaj Jeotermal Arama ve Jeofizik Yöntemler 1) Gravite Yöntemi 2) Manyetik Yöntem 3) Elektrik-Elektromanyetik Yöntem 4) Sismik Yöntem 27

28 5) Havadan Yapılan Çalışmalar 6) Kuyu Logları Jeofizik Çalışmaları Hipertermal alanlarda sondaj yerlerinin saptanması Hazne kaya derinliği Sistem tipinin belirlenmesi gibi sorunları çözer. Bu araştırmalar: a. Jeotermal sıcaklık ölçümleri b. Jeoelektrik (rezistivite) yöntemi c. Jeomanyetik yöntem d. Gravite ölçümleri e. Sismik ölçümlerdir. Yöntemlerin sistematik olarak gösterimi Elektrik Özdirenç Yapay Uçlaşma(IP) Doğal Gerilim( SP) YÖNTEM Elektromanyetik VLF, AMT, CSAMT, MT Gravite Manyetik Yöntem Sismik Kuyu Logları KUYU İÇİ JEOFİZİĞİ VSP (Vertical Sonic Pulse) Elektrik AMAÇ Sıcak tuzlu sular, alterasyon, Faylar mineralizasyon Sıcak tuzlu sular, alterasyon, Magma boşlukları, kısmi ergime, yapı saptama, basınç ve akışkan akışı Yapı, alterasyon, sokulum Yoğunlaşma, Horst-Graben, Faylanma ve Çatlak yapılar Curie Derinliği Hesaplanır. Isıtıcı kaynağın mıknatıslanma özelliğinden yola çıkarak Curie Derinliği hesabı Etkin hidrotermal prosesler Etkin faylar ve kırıklar, hız dağılımı,soğrulma Derin mağma boşluğu Yapı, hız ve soğrulma dağılımı Yapı, hız ve soğrulma dağılımı Anomalik ısı, gözeneklililk,kayaç tipi, Doygunluk Hız dağılımı, kırıklar Sıcak tuzlu sular, alterasyon, faylar 28

29 Gravite Yöntemi Gravitemetre, termal alanların oluştuğu grabenlerin sınırlarını ve tabandaki volkanik ve tortul kayaları belirlemede kullanılır. Bu yapısal çöküntüler negatif gravite olarak tanımlanır miligal arasındadır. Jeotermal açıdan pozitif gravite çöküntüleri oranında daha önemsizdir. Pozitif gravite gömülü volkanik veya sokulum kayaçlarını yorumlamada kullanılır ve gravite anomalileri çöküntü içindeki sınırların saptanmasında yararlıdır. Ayrıca ucuz bir yöntemdir. Jeotermal bir alanın ortamdaki yoğunluk farklarına göre modellenmesine ve araştırılan alandaki taban topoğrafyasının izlenmesine olanak sağlar. Jeotermal alanlar üzerinden toplanan gravite verileri; jeotermal dizgenin örtü ve taban kayaç birimleri ile çevresindeki jeolojik oluşumlar ile ilgili önemli bilgiler verir. (Yüksel, 2011; düzenlenmiş) Şekildeki gravite anomalisine göre A bölgesi bir temel yükselimini göstermektedir. Manyetik anomalinin jeolojik verilere göre yüksek olması gerekirken düşük değerlere karşılık gelmesi söz konusu bölgede sıcak bir temel yükseliminin olduğuna işarettir. Ayrıca analitik sinyal kavramı ile anomaliye neden olan temel yükseliminin derinliği hakkında yorum yapılabilir. Analitik sinyal manyetik anomalinin yatay ve düşey türev toplamlarından oluşur. Analitik sinyal yapının lokasyonlarına bağlı olduğu için yapı kenarlarının ve derinliklerinin bulunmasında sıklıkla kullanılan bir yöntemdir (Ateş, 2010). (Yüksel, 2011; düzenlenmiş) 29

30 Şeklin I. kısımda A konumuna karşılık gelen gravite anomalisi temel yükselimini göstermektedir. Analitik sinyale bakıldığında ise yüksek değerler göstermektedir. Bu durumda söz konusu temel yükselimi yüzeye yakındır. II. kısma bakıldığında ise B konumuna karşılık gelen kısım yine temel yükselimini gösterirken analitik sinyalin düşük olması temel yükseliminin derinde olduğunu ifade etmektedir. Aynı grafikte C konumuna karşılık gelen gravite anomalisi bir fay anomalisidir. Analitik sinyal yüksek değerlere karşılık geldiğinden söz konusu fay yeryüzüne yakın bir yerde konumlanmıştır (Yüksel, 2011). JEOTERMAL ALANLARDA GRAVİTE YÖNTEMİ UYGULAMALARINA ÖRNEK ÇALIŞMALAR AFYON-SANDIKLI HÜDAİ JEOTERMAL ALANI GRAVİTE- MANYETİK UYGULAMALARI (F. Uzunca, V. Kara, 2012) Bouguer Gravite Haritası (TPAO) Düşey Manyetik Anomali Haritası (TPAO) 30

31 Analitik Sinyal Anomali Haritası Bouguer gravite anomali haritasında Hüdai Jeotermal Sahasının ısı kaynağı olduğu düşünülen temel yükselimi net bir şekilde görülmektedir. Bu temel yükselimi güneyde Menteş yerleşim merkezine kadar uzanmaktadır. Aynı bölgedeki Düşey manyetik anomali haritası incelendiğinde temel yükseliminin bulunduğu konumdaki manyetik değerler düşüktür. Bu durum gravite ve manyetik yöntemin bir jeotermal sahadaki önemini göstermektedir. Bu yaklaşıma göre Menteş yerleşim merkezinin bulunduğu konum jeotermal açıdan önemli olabilir. Bu bölgede ayrıntılı inceleme yapılması önerilmektedir. Ayrıca analitik sinyal haritasında temel yükselimine karşılık gelen alanda değerler yüksektir. Bu durum temel yükseliminin yüzeye yakın olabileceğini göstermektedir. Jeotermal sahanın güneye doğru genişletilmesi ekonomik açıdan olumlu sonuçlar elde edilmesini sağlayabilir. TAKIGAMI JEOTERMAL ALANI (JAPONYA) REZERVUAR KÜTLE DEĞİŞİMİNİ GRAVİTE YÖNTEMİ İLE İZLENMESİ (Daisuke Oka, Yasuhiro Fujimitsu, Jun Nishijima, Yoichi Fukuda and Makoto Taniguchi, 2012) Olası jeolojik model (Furuya et al., 2000) T1 den T27 ye kadar olan noktalarda gravite değişimi gözlenmiştir. OLKARIA JEOTERMAL ALANI (KENYA ) Gravite verilerinin yorumu: yüksek gravite değerlerinin üretim alanındaki yoğun kütlelerle ilişkili olduğunu göstermiştir. 31

32 SAN VICENTE (EL SALVADOR) JEOTERMAL ALANI 480 gravite ölçüm istasyonu ile 250 km2lik alan taranmıştır. MT ile 80 manyetik ile 40km2 lik alan değerlendirilmiştir. KIRMIZI : GRAVİTE MAVİ : MT SİYAH: MANYETİK KAHVERENGİ: kabul edilen alan 32

33 İZLANDA - HENGİLL Jeotermal Alanı Bouger gravite haritası, yüksek gravite alanları derin seviyelerdeki sokulum alanlarını göstermektedir. (Árnason, 2007) Manyetik Yöntem Manyetik Yöntem; mıknatıslanma özelliğine sahip kayaçların oluşturduğu manyetik alanın ölçülerek, bu kayaçların saptanması amacını güder. Manyetik yöntemle yer manyetik alanınındüşey, yatay ve toplam bileşenleri ya da şiddetindeki değişimler ölçülür. Jeotermal araştırmalarda, özellikle volkanik etkinlikle ilişkili alanlarda gözlenen, yoğun mağmatik kayaç birimlerinin bulunduğu ortamlarda, manyetik yöntem yardımıyla bu birimlerin uzanımları ve derinliklerini bulmak olasıdır. Ayrıca termal aktivite nedeniyle manyetizasyonu azalan bölgeler de bu yöntemle saptanır. Bu işlemler sonucunda alanın manyetik özelliklerine göre modellenmesi ve diğer yöntemlerle karşılaştırılması, çözümde önemli kolaylık sağlayacaktır. 33

34 İzlanda - Ásgardur jeotermal alanı, manyetikte tipik bir fay anomalisi ve ölçüm profilleri (Ganbat, 2004) KENYA-OLKARITA Olcarita ve Çevresinin Toplam Manyetik Yoğunluğu Değişimi Marita,

35 İZMİR-SEFERİHİSAR-CUMALI KAPLICALARI BÖLGESİ ÖRNEĞİ Türkiye Curie Derinliği Haritası (MTA) 35

36 YENİ ZELANDA-WAIRAKEI JEOTERMAL ALANI Volkanik kayaçlar genellikle yüksek manyetik duraylılığa sahiptir. Ancak jeotermal etkinliğin artması ile manyetik duraylılık azalır. Çünkü kaya içinde bulunan manyetik minerali bozunmaya uğrar. 3 nedenle farklılık büyük olur: - Manyetik farklılığı olan iki kaya yüzeyi derinliğine, - İki kaya arasındaki manyetik farklılığa, - İki kaya ortamı arasındaki geometrik boyutlara bağlıdır. Ucuz ve kısa zamanda yapılan ölçümdür. Volkanik ve manyetik etkinliği düşük kayaçların bozunum zonluğu düşük yerlerde olur. Derinlerdeki sıcak magma sokulumların belirlenmesinde de yardımcı olur. 36

37 ERT 1-2 ve 3 Noktalarının 2B Değerlendirme Sonuçları Tezkan vd,2011 Sismik Ölçümler Yeraltındaki malzeme değişimi farklı derinliklerdeki elastik hızda oluşan değişimleri tespit eder. Bu elastik hız ender olarak sıcaklık ve gözeneklilikten etkilenir. Eğer örtü kaya ile hazne kaya arasında titreşim hızı fazla ise bu iki kayanın sınırlandırılması mümkündür. Genellikle düz topoğrafyada kullanılır. Tortul örtü olan alanlarda kullanılır. Sismik Yöntemler Isı Akısı Çalışmaları Sismik yansıma ve Kırılma yöntemler olarak uygulanmakta- Jeotermal sahaların anormal yüksek ısı akışlarınadır. sahip olduğu bilinmektedir. Eğer bir ısı kaynağı varsa, ısı akısı normal büyüklüğünün üzerine çıkar. Sismik Jeotermal Uygulamaları Isıl arama teknikleri, gerçek boyutların ve bir jeotermal sistemin potansiyelinin tahmininde çok önemlidir. Normal şartlarda derine doğru her 33m de kırılan ve yansıyan sinyaller kayıt yapılarak ortam ile ilgili derece ısı değeri artmaktadır. Sismik hızlarının farklılıklarından yaralanarak araştırma yapıl-maktadır. Son yıllarda üç boyutlu sismik tomografi özellikle Manzella jeotermal araştırmalarda. Sahanın tektonik yapısını ve rezervuar geliştirme amaçlı kullanılmaktadır. Elektrik Yöntem; Yapay Uçlaşma(IP-SIP), Doğru Akım Özdirenç, Doğal Potansiyel(SP) Elektrik Yöntem 37

38 // Örtü kayanın rezistivite değerini verir. Elektriksel araştırma tekniği özellikle klorca zengin ve elektriksel iletkenliği yüksek sıcak suların araştırmalarında kullanılır. Sıcaklık Rezistiviteyi düşürür. Jeotermal alanda önemlidir. Tuzluluk Rezistiviteyi artırır. Bu yöntemle hazne kayadaki sıcak su yayılımı ve bazı yapısal ve litolojik birimlerin rezistivite değeri; kaya ve su içinde elektriği ileten iyonların derişimine, kaya gözenekliliğine ve sıcaklığa bağlıdır. // Yapay uçlaşma Yöntemi genelde sülfürlü cevherlerin ve kil depozitlerin araştırılmasında sıkça kullanılan direkt yöntemdir. Jeotermal sahalarda genelde alterasyona bağlı pirit oluşumu şarjabilite değerleri verebilmektedir. Ancak genelde sığ jeotermal sistemlerde sonuç vermektedir. Derin sistemlerde kuplaj nedeni ile sorunlar yaşanmaktadır. Hindistan-Himalaya Uygulaması: ERT 5 Profilinin Topografya ile birlikte görünümü Tezkan vd,2011 Bitirme Tezi Sunumu, (Teke,2011)-İzmir Özdirenç çalışmaları jeotermal aramalarda en çok kullanılan yöntemlerdendir. Araştırma derinlikleri 2 km yi geçmeyen sistemlerde kullanılan bir yöntemdir. 38

39 Coso Jeotermal Alanındaki 1. profile ait görünen görünür özdirenç Jeolojik kesit ve elektrik Özdirenç Verisi (Hullen,1978) Doğal Patansiyel(SP) Yöntemi sıklıkla kullanılmaktadır. Jeotermal aktivitesinin yüzeye kadar etkinliğini sürdüren sistemlerde sıklıkla kullanılan ucuz ve etkin bir yöntemdir. Elektromanyetik Yöntem Manyetotellürik (MT), Audo Manyetotellürik (AMT), Controled Source Audio Magnetotelluric (CSAMT), Transient Electromagnetic, AFMAG, Radar(GPR) vb. yöntemler jeotermal araştırmalarda en çok kullanılan EM Yöntemlerdir. Manyetotellürik (MT), derin yeraltı bilgileri elde etmeye uygun olduğunda özellikle ısıtıcı kayaç ve rezervuar araştırmalarda kullanılır. Etkin derinliği yaklaşık 150 km dir. Yerden ilk 300 m lik derinliklerde yüksek çözünürlüğe sahip değildir. Derin amaçlı çalışmalarda kullanılır. AMT ve CSAMT Yöntemleri Hz aralığında yapılan elektromanyetik yöntemler olup etkin derinliği yüzeyden yaklaşık 3-4 km dir. (Metin İlkışık Notlarından) 39

40 Bu derinliklerde MT Yöntemine göre daha yüksek çözünürlüğe sahiptir. TEM ve TDEM Yöntemleri Dünya da ticari satılan cihazların etkin derinlikleri yaklaşık 1 km civarındadır. Jeotermal Kuyu Açılışında Yapılan Çalışmalar ve Nedenleri Kuyu ölçümlerinden elde edilen bilgiler ışığında hazne kaya olabilecek formasyonlardan karot örneği alınarak gözeneklilik, geçirgenlik, termal iletkenlik ölçümleri ve temel hidrotermal alterasyonların mineralojik ve petrografik incelemelerinin yapılması gerekir. 40

Yenilenebilir Enerji Platformu ; Jeotermal Enerji Nedir?

Yenilenebilir Enerji Platformu ; Jeotermal Enerji Nedir? TOPRAK SU ve HAVA KAYNAKLI ISI POMPALARI Yenilenebilir Enerji Platformu ; Jeotermal Enerji Nedir? Jeotermal enerji kaynağı yerkabuğunun içinde bulunan temiz ve sürdürülebilir bir enerji tipidir. Yerkabuğunun

Detaylı

Jeotermal Enerji ÖZET

Jeotermal Enerji ÖZET Jeotermal Enerji ÖZET Artan enerji ihtiyacı, fosil enerji kaynaklarının gün geçtikçe azalması ve bunların kullanımından kaynaklanan çevre sorunları nedeniyle jeotermal kaynakların aranması ve geliştirilmesine

Detaylı

SULTANHİSAR-AYDIN 260 ADA 1,2,3,4 PARSEL JEOTERMAL ENERJİ SANTRALİ İMAR PLANI AÇIKLAMA RAPORU

SULTANHİSAR-AYDIN 260 ADA 1,2,3,4 PARSEL JEOTERMAL ENERJİ SANTRALİ İMAR PLANI AÇIKLAMA RAPORU SULTANHİSAR-AYDIN 260 ADA 1,2,3,4 PARSEL JEOTERMAL ENERJİ SANTRALİ İMAR PLANI AÇIKLAMA RAPORU PLANLAMA ALANININ KONUMU: Planlama Alanı Türkiye'nin Batısında Ege Bölgesinde Aydın ili,sultanhisar ilçesi

Detaylı

Jeotermal Enerji ve Türkiye

Jeotermal Enerji ve Türkiye Jeotermal Enerji ve Türkiye Jeotermal Enerji Yatırımları Açısından Değerlendirme Adnan ŞAHİN asahin@mb.com.tr Elk. Y. Müh. Enerji Grup Başkanı Mayıs-2013 SUNUM İÇERİĞİ Jeotermal enerji hakkında genel bilgi,

Detaylı

JEOTERMAL ENERJİ 2010282055 KÜBRA İNCEEFE

JEOTERMAL ENERJİ 2010282055 KÜBRA İNCEEFE JEOTERMAL ENERJİ 2010282055 KÜBRA İNCEEFE JEOTERMAL ENERJİ NEDİR? Jeotermal yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, kimyasallar içeren sıcak su, buhar ve gazlardır. Jeotermal

Detaylı

GÜRMAT GERMENCİK JEOTERMAL ENERJİ SANTRAL PROJELERİ

GÜRMAT GERMENCİK JEOTERMAL ENERJİ SANTRAL PROJELERİ GÜRMAT GERMENCİK JEOTERMAL ENERJİ SANTRAL PROJELERİ ŞİRKET PROFİLİ GÜRİŞ İNŞAAT VE MÜHENDİSLİK A.Ş. 1958 yılında kurulmuş ve kurulduğu tarihten bu yana yurtiçi ve yurtdışında birçok alanda hizmet vermektedir.

Detaylı

Türkiye de Jeotermal Enerji ve Potansiyeli

Türkiye de Jeotermal Enerji ve Potansiyeli Temiz Enerji Günleri İTÜ Elektrik Mühendisliği Kulübü 6-7 Mart 2013 Türkiye de Jeotermal Enerji ve Potansiyeli Abdurrahman SATMAN İTÜ Petrol ve Doğalgaz Mühendisliği Bölümü İTÜ Enerji Enstitüsü Konvansiyonel

Detaylı

Hidrotermal Sistemler 1. Beslenme 2. Isı kaynağı 3. Rezervuar (hazne kaya) Kırıklı çatlaklı birimler 4. Örtü kaya Killi birimler, filiş.

Hidrotermal Sistemler 1. Beslenme 2. Isı kaynağı 3. Rezervuar (hazne kaya) Kırıklı çatlaklı birimler 4. Örtü kaya Killi birimler, filiş. JEOTERMAL ENERJİ Enerji Kaynakları Geri Dönüşü Olmayan Enerji Kaynakları Fosil enerji kaynakları (petrol, doğalgaz, kömür, bitümlü şist) Güncel organik İnorganik Yenilenebilir Enerji Kaynakları Hidrolik

Detaylı

İstanbul Bilgi Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği. Çevreye Duyarlı Sürdürülebilir ve Yenilenebilir Enerji Üretimi ve Kullanımı

İstanbul Bilgi Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği. Çevreye Duyarlı Sürdürülebilir ve Yenilenebilir Enerji Üretimi ve Kullanımı İstanbul Bilgi Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Çevreye Duyarlı Sürdürülebilir ve Yenilenebilir Enerji Üretimi ve Kullanımı Günlük Hayatımızda Enerji Tüketimi Fosil Yakıtlar Kömür Petrol Doğalgaz

Detaylı

Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ YENİLENEBİLİR ENERJİ VE JEOTERMAL KAYNAKLARMIZ

Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ YENİLENEBİLİR ENERJİ VE JEOTERMAL KAYNAKLARMIZ Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ YENİLENEBİLİR ENERJİ VE JEOTERMAL KAYNAKLARMIZ Hayrullah Dağıstan MTA Genel Müdürlüğü Enerji Dairesi 06520/ANKARA hayrullah@mta.gov.tr

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI. Gökhan BAŞOĞLU

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI. Gökhan BAŞOĞLU YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI İÇERİK 1. DÜNYADAKİ VE ÜLKEMİZDEKİ ENERJİ KAYNAKLARI VE KULLANIMI 1.1 GİRİŞ 1.2 ENERJİ KAYNAKLARI 1.3 TÜRKİYE VE DÜNYADAKİ ENERJİ POTANSİYELİ 2. YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Detaylı

JEOTERMAL ENERJĐ NEDĐR?

JEOTERMAL ENERJĐ NEDĐR? JEOTERMAL ENERJĐ NEDĐR? Jeotermal enerji kısaca yer ısısı olup, yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, kimyasallar içeren sıcak su ve buhardır. Jeotermal enerji ise jeotermal

Detaylı

DENİZLİ İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

DENİZLİ İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI DENİZLİ İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI Denizli ili gerek sanayi (tekstil, iplik, dokuma, tuğla-kiremit ve mermer vb.) ve ekonomi gerek turizm açısından Batı Anadolu Bölgesinin önemli illerinden biridir

Detaylı

Türkiye de Jeotermal Enerjinin Bugünü ve Geleceği Paneli

Türkiye de Jeotermal Enerjinin Bugünü ve Geleceği Paneli Türkiye de Jeotermal Enerjinin Bugünü ve Geleceği Paneli Panelistler: Abdurrahman Satman (İstanbul Teknik Üniversitesi) Gürşat Kale (İncirliova Belediye Başkanı) Ali Kındap (Zorlu Enerji) Mehmet Şişman

Detaylı

GİRİŞ: ÖZET: JEOTERMAL ENERJİ NEDİR?

GİRİŞ: ÖZET: JEOTERMAL ENERJİ NEDİR? GİRİŞ: İstanbul da düzenlenen 9. Enerji Kongresi katılımcıları, Türkiye nin yabancı enerji kaynaklarına olan bağımlılığını azaltıp, kendi kaynaklarını daha iyi kullanmaya çalışması gerektiğini söylediler.

Detaylı

4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları. A nın Yanıtları

4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları. A nın Yanıtları ENERJİ KAYNAKLARI 1 4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları A nın Yanıtları 1. Günümüzde kullanılan nin maliyetinin düşük, çevreye zarar vermeyen... yenilenebilir ve güvenli olmasına önem verilmektedir. 12.

Detaylı

Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi

Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi -Çimento Sanayinde Enerji Geri Kazanımı Prof. Dr. İsmail Hakkı TAVMAN Dokuz Eylül Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Enerji Kaynakları Kullanışlarına Göre

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Artan nüfus ile birlikte insanların rahat ve konforlu şartlarda yaşama arzuları enerji talebini sürekli olarak artırmaktadır. Artan enerji talebini, rezervleri sınırlı

Detaylı

MENDERES GRABENİNDE JEOFİZİK REZİSTİVİTE YÖNTEMİYLE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI

MENDERES GRABENİNDE JEOFİZİK REZİSTİVİTE YÖNTEMİYLE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI MENDERES GRABENİNDE JEOFİZİK REZİSTİVİTE YÖNTEMİYLE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI Altan İÇERLER 1, Remzi BİLGİN 1, Belgin ÇİRKİN 1, Hamza KARAMAN 1, Alper KIYAK 1, Çetin KARAHAN 2 1 MTA Genel Müdürlüğü Jeofizik

Detaylı

Enerji Kaynakları ENERJİ 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Enerji Kaynakları ENERJİ 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Enerji, iş yapabilme kabiliyetidir. Bir sistemin enerjisi, o sistemin yapabileceği azami iştir Enerji Kaynakları 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI YENİLENEMEZ ENERJİ

Detaylı

Jeotermal Isıtma Sistemleri Yük Hesabı Yöntemleri

Jeotermal Isıtma Sistemleri Yük Hesabı Yöntemleri 93 TESKON / KLİ-018 MMO» bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantıda çıkan sonuçlardan ve basım hatalanndan sorumlu değildir. Jeotermal Isıtma Sistemleri Yük Hesabı Yöntemleri ORHAN MERTOĞLU MURAT

Detaylı

TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPALARI. Prof. Dr. İlhami Horuz Gazi Üniversitesi TEMİZ ENERJİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (TEMENAR)

TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPALARI. Prof. Dr. İlhami Horuz Gazi Üniversitesi TEMİZ ENERJİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (TEMENAR) TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPALARI Prof. Dr. İlhami Horuz Gazi Üniversitesi TEMİZ ENERJİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (TEMENAR) 1. Hava 2. Su (deniz, göl, nehir, dere, yeraltı suyu-jeotermal enerji) 3. Toprak

Detaylı

TEMİZ ENERJİ YAYINLARI JEOTERMAL ENERJİ

TEMİZ ENERJİ YAYINLARI JEOTERMAL ENERJİ TEMİZ ENERJİ YAYINLARI JEOTERMAL ENERJİ JEOTERMAL ENERJİ... 2 DÜNYADAKİ JEOTERMAL KUŞAKLAR... 2 JEOTERMAL ENERJİNİN KULLANIMI... 3 ELEKTRİK ÜRETİMİ... 3 JEOTERMAL AKIŞKANIN SICAKLIĞINA GÖRE KULLANILMA

Detaylı

JEOTERMAL ENERJİ VE JEOTERMAL KAYNAK ÇALIŞMALARINDA JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ

JEOTERMAL ENERJİ VE JEOTERMAL KAYNAK ÇALIŞMALARINDA JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ JEOTERMAL ENERJİ VE JEOTERMAL KAYNAK ÇALIŞMALARINDA JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ Arzu ÇAĞLAYAN* Ekonomik ve sosyal kalkınmanın en önemli girdilerinden olan enerji, temel ihtiyaçların karşılanması ve yaşamın sürdürülebilmesi

Detaylı

ENERJİ. KÜTAHYA www.zafer.org.tr

ENERJİ. KÜTAHYA www.zafer.org.tr ENERJİ 2011 yılı sonu itibarıyla dünyadaki toplam enerji kaynak tüketimi 12.274,6 milyon ton eşdeğeri olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı itibarıyla dünyada enerji tüketiminde en yüksek pay %33,1 ile petrol,

Detaylı

TÜRKİYE JEOTERMAL KAYNAK ARAMALARI, KULLANIMI VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNİN SAĞLANMASI

TÜRKİYE JEOTERMAL KAYNAK ARAMALARI, KULLANIMI VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNİN SAĞLANMASI TÜRKİYE JEOTERMAL KAYNAK ARAMALARI, KULLANIMI VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNİN SAĞLANMASI Hayrullah DAĞISTAN* GİRİŞ Jeotermal Enerji, yerli, yenilenebilir, çevre dostu, yerinde değerlendirilebilen yerel ekonomiye

Detaylı

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları & Teknolojileri Mühendisliği Bölümü Kaynak: YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ

Detaylı

JEOTERMAL KAYNAKLAR İÇİN İŞLETME/REVİZE İŞLETME PROJESİ FORMATI İLÇE (İL). NUMARALI ARAMA RUHSATINA İLİŞKİN İŞLETME PROJESİ

JEOTERMAL KAYNAKLAR İÇİN İŞLETME/REVİZE İŞLETME PROJESİ FORMATI İLÇE (İL). NUMARALI ARAMA RUHSATINA İLİŞKİN İŞLETME PROJESİ JEOTERMAL KAYNAKLAR İÇİN İŞLETME/REVİZE İŞLETME PROJESİ FORMATI İLÇE (İL). NUMARALI ARAMA RUHSATINA İLİŞKİN İŞLETME PROJESİ HAZIRLAYAN (Jeoloji Mühendisi) Adı Soyadı : Oda Sicil No (*) : AY-YIL Ruhsat

Detaylı

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. KONYA İLİ JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİNİN TURİZM AMAÇLI DEĞERLENDİRİLMESİ ve YATIRIM OLANAKLARI

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. KONYA İLİ JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİNİN TURİZM AMAÇLI DEĞERLENDİRİLMESİ ve YATIRIM OLANAKLARI MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KONYA İLİ JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİNİN TURİZM AMAÇLI DEĞERLENDİRİLMESİ ve YATIRIM OLANAKLARI MAYIS-2012 İÇİNDEKİLER KONYA İLİ JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI... 3 1.

Detaylı

Yeraltısuları. nedenleri ile tercih edilmektedir.

Yeraltısuları. nedenleri ile tercih edilmektedir. DERS 2 Yeraltısuları Türkiye'de yeraltısularından yararlanma 1950den sonra hızla artmış, geniş ovaların sulanmasında, yerleşim merkezlerinin su gereksinimlerinin karşılanmasında kullanılmıştır. Yeraltısuları,

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI Dr. Gülnur GENÇLER ABEŞ Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürü Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 06/02/2016 YENİLENEBİLİR ENERJİ NEDİR? Sürekli devam eden

Detaylı

KONYA ĐLĐ JEOTERMAL ENERJĐ POTANSĐYELĐ

KONYA ĐLĐ JEOTERMAL ENERJĐ POTANSĐYELĐ Konya İl Koordinasyon Kurulu 26-27 Kasım 2011 KONYA ĐLĐ JEOTERMAL ENERJĐ POTANSĐYELĐ Yrd.Doç.Dr.Güler GÖÇMEZ. Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi. gulergocmez@selcuk.edu.tr 1.GĐRĐŞ Jeotermal

Detaylı

JEOTERMAL ENERJİYE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME ve DESTEKLER

JEOTERMAL ENERJİYE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME ve DESTEKLER JEOTERMAL ENERJİYE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME ve DESTEKLER S a f f e t D u r a k Enerji Uzmanı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Haziran 2011 ICCI Bu sunumda; Türkiye de ve Dünya da jeotermal enerjinin son

Detaylı

... NO'LU RUHSATA İLİŞKİN (... DÖNEM) ARAMA FAALİYET RAPORU

... NO'LU RUHSATA İLİŞKİN (... DÖNEM) ARAMA FAALİYET RAPORU ARAMA FAALİYET RAPOR FORMATI İLÇE... (İL)... NO'LU RUHSATA İLİŞKİN (... DÖNEM) ARAMA FAALİYET RAPORU HAZIRLAYAN TEKNİK SORUMLU Adı Soyadı JEOLOJİ MÜHENDİSİ Oda Sicil No AY-YIL 1 İLETİŞİM İLE İLGİLİ BİLGİLER

Detaylı

TÜRKİYE NİN JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİ

TÜRKİYE NİN JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİ 21 TÜRKİYE NİN JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİ Sinan ARSLAN Mustafa DARICI Çetin KARAHAN ÖZET Türkiye zengin jeotermal kaynaklara sahip olup, potansiyel olarak dünyanın 7. ülkesi konumundadır. Ülkemizde jeotermal

Detaylı

Tesisatlarda Enerji Verimliliği & Isı Yalıtımı

Tesisatlarda Enerji Verimliliği & Isı Yalıtımı Türk Sanayisinde Enerji Verimliliği Semineri - 11 Mart 2009 İstanbul Sanayi Odası - Türkiye Tesisatlarda Enerji Verimliliği & Isı Yalıtımı Timur Diz Teknik İşler ve Eğitim Koordinatörü İZODER Isı Su Ses

Detaylı

BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ

BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE SEKTÖRÜ Türkiye birincil enerji tüketimi 2012 yılında 121 milyon TEP e ulaşmış ve bu rakamın yüzde 82 si ithalat yoluyla karşılanmıştır. Bununla birlikte,

Detaylı

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI. ÖMÜRHAN A. SOYSAL ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSİ

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI. ÖMÜRHAN A. SOYSAL ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSİ ÖMÜRHAN A. SOYSAL ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSİ omurhan.soysal@emo.org.tr İÇEF KAYSERİ İLİ ENERJİ FORUMU 5 MAYIS 2007 ALTERNATİF: Seçenek (Türk Dil Kurumu Sözlüğü) Bir durumun veya cismin olabilecek diğer

Detaylı

TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU. Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa

TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU. Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU Prof. Dr. Hüsamettin BULUT Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa KISA ÖZGEÇMİŞ Doç. Dr. Hüsamettin BULUT EĞİTİM

Detaylı

ENERJİ DEPOLAMA. Özgür Deniz KOÇ

ENERJİ DEPOLAMA. Özgür Deniz KOÇ ENERJİ DEPOLAMA Özgür Deniz KOÇ 16360057 1 İÇİNDEKİLER Katılarda depolama Duvarlarda Enerji Depolama Mevsimsel depolama 2 KATILARDA ENERJİ DEPOLAMA Katı ortamlarda enerji depolama sistemlerinde genellikle

Detaylı

JEOTERMAL ELEKTRİK SANTRALLERİ İÇİN TÜRKİYE DE EKİPMAN ÜRETİM İMKANLARI VE BUHAR JET EJEKTÖRLERİ ÜRETİMİ

JEOTERMAL ELEKTRİK SANTRALLERİ İÇİN TÜRKİYE DE EKİPMAN ÜRETİM İMKANLARI VE BUHAR JET EJEKTÖRLERİ ÜRETİMİ JEOTERMAL ELEKTRİK SANTRALLERİ İÇİN TÜRKİYE DE EKİPMAN ÜRETİM İMKANLARI VE BUHAR JET EJEKTÖRLERİ ÜRETİMİ Karbonsan ın fabrikası, Orhangazi Bursa da bulunmaktadır. Karbonsan ın ürün çeşitlerini genel çerçevesiyle

Detaylı

ÖZEL EGE İLKÖĞRETİM OKULU BUHARKENT İZMİR

ÖZEL EGE İLKÖĞRETİM OKULU BUHARKENT İZMİR ÖZEL EGE İLKÖĞRETİM OKULU BUHARKENT İZMİR HAZIRLAYANLAR ÖĞRENCİLER: Ekinsu Kadiroğlu Ekin Madan Kardelen Kurt Ege Ayyıldız Baran Bil (6E) (6E) (6E) (6E) (6E) Zafer Talha Çimen (6E) DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Özlem

Detaylı

Enerjinin varlığını cisimler üzerine olan etkileri ile algılayabiliriz. Isınan suyun sıcaklığının artması, Gerilen bir yayın şekil değiştirmesi gibi,

Enerjinin varlığını cisimler üzerine olan etkileri ile algılayabiliriz. Isınan suyun sıcaklığının artması, Gerilen bir yayın şekil değiştirmesi gibi, ENERJİ SANTRALLERİ Enerji Enerji soyut bir kavramdır. Doğrudan ölçülemeyen bir değer olup fiziksel bir sistemin durumunu değiştirmek için yapılması gereken iş yoluyla bulunabilir. Enerjinin varlığını cisimler

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ. O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ. O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK NEDİR BU ENERJİ? İş Yapabilme Yeteneğidir. Canlı Tüm Organizmalar Enerjiye İhtiyaç Duyar. İnsanlık Enerjiye Bağımlıdır. Yaşam

Detaylı

RPM de Jeotermal aramanın Teknik Gereklilikleri DADI THORBJORNSON, RPM DANIŞMANI ÇALIŞTAY SWİSS HOTEL IZMIR 5 TEMMUZ 2018

RPM de Jeotermal aramanın Teknik Gereklilikleri DADI THORBJORNSON, RPM DANIŞMANI ÇALIŞTAY SWİSS HOTEL IZMIR 5 TEMMUZ 2018 RPM de Jeotermal aramanın Teknik Gereklilikleri DADI THORBJORNSON, RPM DANIŞMANI ÇALIŞTAY SWİSS HOTEL IZMIR 5 TEMMUZ 2018 Ortak Girişim Üyeleri 10,000 çalışanı ve mühendislikte yüz yirmi yıllık tecrübesi

Detaylı

Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi

Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi İbrahim M. Yağlı* Enerji üretiminde Rüzgar Enerjisinin Üstünlükleri Rüzgar enerjisinin, diğer enerji üretim alanlarına göre, önemli üstünlükleri bulunmaktadır:

Detaylı

Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi

Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi Dünyamızda milyarlarca yıl boyunca oluşan fosil yakıt rezervleri; endüstri devriminin sonucu olarak özellikle 19.uncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren

Detaylı

KENTİMİZDE JEOTERMAL ENERJİNİN ANLAMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. Dr. Servet YILMAZER servetyilmazer@ttmail.com

KENTİMİZDE JEOTERMAL ENERJİNİN ANLAMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. Dr. Servet YILMAZER servetyilmazer@ttmail.com 155 KENTİMİZDE JEOTERMAL ENERJİNİN ANLAMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Servet YILMAZER servetyilmazer@ttmail.com 1. GİRİŞ Su, hava ve toprak gibi enerji de hayatın vazgeçilmezlerindendir. Enerji kaynakları

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ. Prof. Dr. Zafer DEMİR --

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ. Prof. Dr. Zafer DEMİR -- YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ Prof. Dr. Zafer DEMİR -- zaferdemir@anadolu.edu.tr Konu Başlıkları 2 Yenilenebilir Enerji Türkiye de Politikası Türkiye de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri

Detaylı

Jeotermal Enerjiden Elektrik Enerjisi Üretimi

Jeotermal Enerjiden Elektrik Enerjisi Üretimi Jeotermal Enerjiden Elektrik Enerjisi Üretimi Ali R za VEREL EMO Denizli ube Enerji Komisyonu Üyesi ELTA Elektrik Üretim Ltd. ti. / Denizli Ege Bölgesi Enerji Forumu 1. Giri ekil 1. Jeotermal saha Bilindi

Detaylı

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Seralarda Isıtma Sistemlerinin Planlanması Bitki büyümesi ve gelişmesi

Detaylı

Enerji Sektörüne İlişkin Yatırım Teşvikleri

Enerji Sektörüne İlişkin Yatırım Teşvikleri Enerji Sektörüne İlişkin Yatırım Teşvikleri 5 Kasım 2015 Ekonomi Bakanlığı 1 Enerji Sektöründe Düzenlenen Teşvik Belgeleri V - 20.06.2012-30.06.2014 Döneminde Düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinin Kaynaklarına

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Dr. Öğr.Üyesi Orhan ARKOÇ e-posta: orhan.arkoc@kirklareli.edu.tr Web : http://personel.kirklareli.edu.tr/orhan-arkoc 2 BÖLÜM 13 JEOFİZİK VE JEOFİZİKTE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ-İNŞAAT

Detaylı

Jeotermal Enerjisinin Çevresel Etkileri

Jeotermal Enerjisinin Çevresel Etkileri Jeotermal Enerjisinin Çevresel Etkileri Belirli jeotermal alanlarda atılan jeotermal atık sulardaki kirleticilerin konsantrasyonları İstenmeyen ses olarak tariflenen gürültü, inceleme sondajlarında, inşa

Detaylı

TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ. Mustafa ÇALIŞKAN EİE - Yenilenebilir Enerji Kaynakları Şubesi Müdür Vekili

TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ. Mustafa ÇALIŞKAN EİE - Yenilenebilir Enerji Kaynakları Şubesi Müdür Vekili TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ Mustafa ÇALIŞKAN EİE - Yenilenebilir Enerji Kaynakları Şubesi Müdür Vekili Dünya nüfusunun, kentleşmenin ve sosyal hayattaki refah düzeyinin hızla artması, Sanayileşmenin

Detaylı

1.10.2015. Kömür ve Doğalgaz. Öğr. Gör. Onur BATTAL

1.10.2015. Kömür ve Doğalgaz. Öğr. Gör. Onur BATTAL Kömür ve Doğalgaz Öğr. Gör. Onur BATTAL 1 2 Kömür yanabilen sedimanter organik bir kayadır. Kömür başlıca karbon, hidrojen ve oksijen gibi elementlerin bileşiminden oluşmuş, diğer kaya tabakalarının arasında

Detaylı

ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİNDE KULLANILAN KAYNAKLAR

ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİNDE KULLANILAN KAYNAKLAR ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİNDE KULLANILAN KAYNAKLAR Alternatör Elektrik elde etmek için bir mıknatısı iletken sargı içinde kendi çevresinde döndürmemiz yeterlidir. Manyetik alanın hareketi ile de elektrik

Detaylı

TMMOB JEOTERMAL KONGRE PROGRAMI

TMMOB JEOTERMAL KONGRE PROGRAMI TMMOB JEOTERMAL KONGRE PROGRAMI 21 KASIM 2007 ÇARŞAMBA 09:00-10:00 KAYIT 10:00-10:45 AÇILIŞ 10:45-11:00 ARA I.OTURUM 11:00-11:20 Yenilenebilir Enerji ve Jeotermal Kaynaklarımız Hayrullah Dağıstan-Enerji

Detaylı

Mustafa BARAN Ankara Sanayi Odası Genel Sekreter Yardımcısı

Mustafa BARAN Ankara Sanayi Odası Genel Sekreter Yardımcısı Mustafa BARAN Ankara Sanayi Odası Genel Sekreter Yardımcısı Enerji verimliliği / Sanayide enerji verimliliği Türkiye de enerji yoğunluğu Enerji tüketim verileri Türkiye de enerji verimliliği projeleri

Detaylı

Konya Sanayi Odası. Ocak 2013. Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar

Konya Sanayi Odası. Ocak 2013. Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar Konya Sanayi Odası Ocak 2013 Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar FORM TEMİZ ENERJİ FORM ŞİRKETLER GRUBU 6 farklı şirketten oluşmaktadır; İklimlendirme Cihazları Satışı

Detaylı

Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi

Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi Dünyamızda milyarlarca yıl boyunca oluşan fosil yakıt rezervleri; endüstri devriminin sonucu olarak özellikle 19.uncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren

Detaylı

MADEN ARAMALARINDA DES VE IP YÖNTEMLERİ TANITIM DES UYGULAMA EĞİTİM VERİ İŞLEM VE SERTİFİKA PROGRAMI

MADEN ARAMALARINDA DES VE IP YÖNTEMLERİ TANITIM DES UYGULAMA EĞİTİM VERİ İŞLEM VE SERTİFİKA PROGRAMI MADEN ARAMALARINDA DES VE IP YÖNTEMLERİ TANITIM DES UYGULAMA EĞİTİM VERİ İŞLEM VE SERTİFİKA PROGRAMI a) Zaman b) V P c) V P V P V(t 1 ) V M S V(t 1 ) V(t 2 ) V(t 3 ) V(t 4 ) Zaman t 1 t 2 V(t ) 4 Zaman

Detaylı

SİVAS İLİNİN JEOTERMAL. Fikret KAÇAROĞLU, Tülay EKEMEN Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 58140 SİVAS

SİVAS İLİNİN JEOTERMAL. Fikret KAÇAROĞLU, Tülay EKEMEN Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 58140 SİVAS SİVAS İLİNİN JEOTERMAL SULARI Fikret KAÇAROĞLU, Tülay EKEMEN Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 58140 SİVAS JEOTERMAL ENERJİ Jeotermal Enerji, yerkabuğunun çeşitli

Detaylı

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA 2018 Yenilenebilir Enerji Kaynakları SUNU İÇERİĞİ 1-DÜNYADA ENERJİ KAYNAK KULLANIMI 2-TÜRKİYEDE ENERJİ KAYNAK

Detaylı

TÜRKİYE'DEKİ JEOTERMAL ALANLARIN ARAŞTIRILMASINDA JEOFİZİK ÇALIŞMALAR

TÜRKİYE'DEKİ JEOTERMAL ALANLARIN ARAŞTIRILMASINDA JEOFİZİK ÇALIŞMALAR TÜRKİYE'DEKİ JEOTERMAL ALANLARIN ARAŞTIRILMASINDA JEOFİZİK ÇALIŞMALAR Çetin ŞENER*; A. Remzi ERDOĞAN* ve M. Emin ÖZGÜLER** ÖZ. Türkiye genç volkanik etkinliklerin sık rastlandığı orojenik, aktif, tektonik

Detaylı

YUNUS ACI 2011282001

YUNUS ACI 2011282001 YUNUS ACI 2011282001 Güneş enerjisi,güneşten yayılan ısı ve ışık enerjsine verilen gelen isimdir.güneş ışınları rüzgar ve dalga enerjisi,biyokütle ve hidroelektrik ile birlikte yenilenebilir enerji kaynaklarının

Detaylı

ME 331 YENİLENEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ GEOTHERMAL ENERGY. Ceyhun Yılmaz. Afyon Kocatepe Üniversitesi

ME 331 YENİLENEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ GEOTHERMAL ENERGY. Ceyhun Yılmaz. Afyon Kocatepe Üniversitesi ME 331 YENİLENEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ GEOTHERMAL ENERGY Ceyhun Yılmaz Afyon Kocatepe Üniversitesi INTRODUCTION Jeotermal enerji yer kabuğunun içindeki termal enerjidir. Jeotermal enerji yenilenebilir

Detaylı

TÜRKİYE DE JEOTERMAL UYGULAMALARDA SON DURUM VE 2013 YILI HEDEFLERİ

TÜRKİYE DE JEOTERMAL UYGULAMALARDA SON DURUM VE 2013 YILI HEDEFLERİ Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ TÜRKİYE DE JEOTERMAL UYGULAMALARDA SON DURUM VE 2013 YILI HEDEFLERİ Orhan MERTOĞLU, Murat MERTOĞLU, Nilgün BAKIR ORME JEOTERMAL A.Ş.,

Detaylı

ısı pompaları Çevre Dostu Isıtma Çözümleri Faturayı Dünya ya kesmeyen ısıtma sistemleri

ısı pompaları Çevre Dostu Isıtma Çözümleri Faturayı Dünya ya kesmeyen ısıtma sistemleri ısı pompaları Çevre Dostu Isıtma Çözümleri Faturayı Dünya ya kesmeyen ısıtma sistemleri GÜNEŞ ENERJİSİ TÜM YIL BOYUNCA KULLANILIR ÜCRETSİZ ENERJİYE SINIRSIZ ERİŞİM Dimplex ısı pompaları gelecek için verimli

Detaylı

Potansiyel. Alan Verileri İle. Hammadde Arama. Endüstriyel. Makale www.madencilik-turkiye.com

Potansiyel. Alan Verileri İle. Hammadde Arama. Endüstriyel. Makale www.madencilik-turkiye.com Makale www.madencilik-turkiye.com Seyfullah Tufan Jeofizik Yüksek Mühendisi Maden Etüt ve Arama AŞ seyfullah@madenarama.com.tr Adil Özdemir Jeoloji Yüksek Mühendisi Maden Etüt ve Arama AŞ adil@madenarama.com.tr

Detaylı

Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015

Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015 Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015 Dünya Enerji Genel Görünümü Genel Görünüm Dünya Birincil Enerji Tüketimi 2013-2035 2013 2035F Doğalgaz %24 Nükleer %4 %7 Hidro %2 Yenilenebilir Petrol %33 Kömür

Detaylı

JEOTERMAL KAYNAKLAR İÇİN ARAMA/REVİZE ARAMA PROJE FORMATI İLÇE (İL) ARAMA/REVİZE ARAMA PROJESİ

JEOTERMAL KAYNAKLAR İÇİN ARAMA/REVİZE ARAMA PROJE FORMATI İLÇE (İL) ARAMA/REVİZE ARAMA PROJESİ JEOTERMAL KAYNAKLAR İÇİN ARAMA/REVİZE ARAMA PROJE FORMATI İLÇE (İL) ARAMA/REVİZE ARAMA PROJESİ HAZIRLAYAN/TEKNİK SORUMLU (1) (Jeoloji Mühendisi) : Adı Soyadı : Oda Sicil No (*) : AY-YIL Talep/Ruhsat Sahibinin:

Detaylı

BUHARLI VE BİRLEŞİK GÜÇ ÇEVRİMLERİ

BUHARLI VE BİRLEŞİK GÜÇ ÇEVRİMLERİ BUHARLI VE BİRLEŞİK GÜÇ ÇEVRİMLERİ 1 CARNOT BUHAR ÇEVRİMİ Belirli iki sıcaklık sınırı arasında çalışan en yüksek verimli çevrim Carnot çevrimidir buharlı güç santralleri için ideal bir çevrim değildir.

Detaylı

JEOTERMAL SU KAYNAKLARININ KORUNMASI:AFYON ÖRNEĞĠ

JEOTERMAL SU KAYNAKLARININ KORUNMASI:AFYON ÖRNEĞĠ JEOTERMAL SU KAYNAKLARININ KORUNMASI:AFYON ÖRNEĞĠ Dr. Yusuf ULUTÜRK Afyon Jeotermal Tesisleri Elektrik Üretim AŞ. Genel Müdür e-posta: yusufuluturk@afjet.com.tr Jeotermal Enerji Nedir?. (Suyun Sıcak Hali)

Detaylı

Türkiye de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Mevcut Durumu

Türkiye de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Mevcut Durumu Türkiye de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Mevcut Durumu Türkiye de Elektrik Enerjisi Üretimi Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi üretimdeki paylarına göre sırasıyla doğalgaz,

Detaylı

Jeotermal Kaynaklardan Güç Üretim Modelleri, Tasarım ve Performans Değerlendirmesi Üzerine Görüşler

Jeotermal Kaynaklardan Güç Üretim Modelleri, Tasarım ve Performans Değerlendirmesi Üzerine Görüşler Jeotermal Kaynaklar Sempozyumu 2016 Jeotermal Kaynaklardan Güç Üretim Modelleri, Tasarım ve Performans Değerlendirmesi Üzerine Görüşler Hilal Kıvanç Ateş 15/04/2016 İçerik: Giriş Jeotermal Santral Teknolojilerinin

Detaylı

JEOTERMAL ENERJĐ ALTERNATĐF MĐ? Saffet DURAK Maden Mühendisi

JEOTERMAL ENERJĐ ALTERNATĐF MĐ? Saffet DURAK Maden Mühendisi JEOTERMAL ENERJĐ ALTERNATĐF MĐ? Saffet DURAK Maden Mühendisi Son zamanlarda siyasiler, ülkemizin çok yakın bir gelecekte enerji sıkıntısıyla karşı karşıya kalacağım her fırsatta vurguluyorlar. Bunun temel

Detaylı

JEOTERMAL BÖLGESEL ISITMA SİSTEMLERİ; SARAYKÖY BÖLGESEL ISITMA SİSTEMİ

JEOTERMAL BÖLGESEL ISITMA SİSTEMLERİ; SARAYKÖY BÖLGESEL ISITMA SİSTEMİ _ 949 JEOTERMAL BÖLGESEL ISITMA SİSTEMLERİ; SARAYKÖY BÖLGESEL ISITMA SİSTEMİ Halil ÇETİN Habib GÜRBÜZ Mustafa ACAR ÖZET Dünyamızın ve ülkemizin, birincil enerji kaynak rezervlerinin kısıtlı olması, yakıt

Detaylı

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI KONULAR 1-Güneş Enerjisi i 2-Rüzgar Enerjisi 4-Jeotermal Enerji 3-Hidrolik Enerji 4-Biyokütle Enerjisi 5-Biyogaz Enerjisi 6-Biyodizel Enerjisi 7-Deniz Kökenli Enerji 8-Hidrojen

Detaylı

TERMİK SANTRALLERDEKİ ATIK ENERJİNİN KULLANILABİLİRLİĞİ: ÇAN ONSEKİZ MART TERMİK SANTRALİ. Celal KAMACI. Dr. Zeki KARACA.

TERMİK SANTRALLERDEKİ ATIK ENERJİNİN KULLANILABİLİRLİĞİ: ÇAN ONSEKİZ MART TERMİK SANTRALİ. Celal KAMACI. Dr. Zeki KARACA. 111 Dergisi 3 TERMİK SANTRALLERDEKİ ATIK ENERJİNİN KULLANILABİLİRLİĞİ: ÇAN ONSEKİZ MART TERMİK SANTRALİ Celal KAMACI Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çan Meslek Yüksekokulu celal@comu.edu.tr Dr. Zeki

Detaylı

Ülkemizin Jeotermal Enerji Kapasitesi ve Yapılabilecekler. Ayşegül ÇETİN Jeoloji Yüksek Mühendisi

Ülkemizin Jeotermal Enerji Kapasitesi ve Yapılabilecekler. Ayşegül ÇETİN Jeoloji Yüksek Mühendisi Ülkemizin Jeotermal Enerji Kapasitesi ve Yapılabilecekler Ayşegül ÇETİN Jeoloji Yüksek Mühendisi 9 Haziran 2014 i İÇİNDEKİLER DİZİNİ 1. JEOTERMAL ENERJİ NEDİR... 3 1.1. Jeotermal Enerjinin Sınıflandırılması...

Detaylı

Sera ve Tavuk Çiftliklerinde Isı Pompası ile ısıtma

Sera ve Tavuk Çiftliklerinde Isı Pompası ile ısıtma Sera ve Tavuk Çiftliklerinde Isı Pompası ile ısıtma Sera ve Tavuk çiftlikleri genellikle şehir merkezlerinden uzak olduğu için doğalgaz şebekesine bağlı değildir. Bu durumda; en kolay erişilebilen ısı

Detaylı

YÖREMİZDE YENİ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ. Ahmet YILDIZ Elektrik Elektronik Mühendisi

YÖREMİZDE YENİ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ. Ahmet YILDIZ Elektrik Elektronik Mühendisi YÖREMİZDE YENİ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI Ahmet YILDIZ Elektrik Elektronik Mühendisi NİÇİN? YENİ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ Enerji Tüketimi Dünyada olduğu gibi ülkemizde de nüfus artışına, sanayileşme

Detaylı

MODERN ENERJİ DEPOLAMA SİSTEMLERİ VE KULLANİM ALANLARİ

MODERN ENERJİ DEPOLAMA SİSTEMLERİ VE KULLANİM ALANLARİ MODERN ENERJİ DEPOLAMA SİSTEMLERİ VE KULLANİM ALANLARİ Muhammed Aydın ARSLAN 16360007 İÇERİK Hidrojen Depolama Sistemleri Batarya Volan Süper Kapasitörler Süper İletken Manyetik Enerji Depolama HİDROJEN

Detaylı

Meteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma

Meteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma Meteoroloji IX. Hafta: Buharlaşma Hidrolojik döngünün önemli bir unsurunu oluşturan buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde farklı şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik faktörlerin etkisiyle

Detaylı

Elde edilen jeolojik bilgilerin sahada gözlenmesi ve doğrulanması, yeni bulgularla zenginleştirilmesi çalışmalarını kapsamaktadır.

Elde edilen jeolojik bilgilerin sahada gözlenmesi ve doğrulanması, yeni bulgularla zenginleştirilmesi çalışmalarını kapsamaktadır. ENERSON JEOTERMAL SAHA ARAŞTIRMA PROGRAMI 1. Aşama Çalışmaları Büro çalışması çerçevesinde yürütülecek çalışmalar sırasında bölgelerde yapılmış jeolojik, jeofizik ve jeokimya çalışmaları varsa incelenmekte,

Detaylı

JEOTERMAL ENERJİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ

JEOTERMAL ENERJİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ Özet JEOTERMAL ENERJİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ Fatih KAYMAKÇIOĞLU, Tamer ÇİRKİN Elektrik Mühendisi, Hidrojeoloji Mühendisi Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (EİE) Eskişehir Yolu

Detaylı

PLAKALI ISI EŞANJÖRÜ SEÇĐMĐ: [1)YÜZME HAVUZLARININ ISITILMASINDA ÇAĞDAŞ ÇÖZÜM. Semih Ferit Emekli

PLAKALI ISI EŞANJÖRÜ SEÇĐMĐ: [1)YÜZME HAVUZLARININ ISITILMASINDA ÇAĞDAŞ ÇÖZÜM. Semih Ferit Emekli [1)YÜZME HAVUZLARININ ISITILMASINDA ÇAĞDAŞ ÇÖZÜM Semih Ferit Emekli 1960 Đstanbul'da doğdu. Pertevniyal Lisesi'nden sonra ĐDMMA Yıldız Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü'nden 1980 81 döneminde mezun

Detaylı

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Genel olarak havalandırma, yapı içerisindeki kullanılmış havanın doğal veya yapay olarak yapı dışındaki temiz havayla yer değiştirmesidir. Sera içinde ortam sıcaklığının aşırı

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ. Cihan DÜNDAR. Tel: Faks :

RÜZGAR ENERJİSİ. Cihan DÜNDAR. Tel: Faks : RÜZGAR ENERJİSİ Cihan DÜNDAR Tel: 312 302 26 88 Faks : 312 361 20 40 e-mail :cdundar@meteor.gov.tr Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü A r a ş t ı r m a Ş u b e M ü d ü r l ü ğ ü Enerji Kullanımının

Detaylı

NEVŞEHİR İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

NEVŞEHİR İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI NEVŞEHİR İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI İç Anadolu Bölgesi nde yer alan Nevşehir ili bulunduğu jeolojik yapısı gereği ülkemiz ve Dünyanın önemli turistik yerlerinden biridir. Bölgenin jeolojik yapısı Erciyes,

Detaylı

TÜRKİYE NİN JEOTERMAL KAYNAKLARI, PROJEKSİYONLAR, SORUNLAR VE ÖNERİLER RAPORU

TÜRKİYE NİN JEOTERMAL KAYNAKLARI, PROJEKSİYONLAR, SORUNLAR VE ÖNERİLER RAPORU TÜRKİYE NİN JEOTERMAL KAYNAKLARI, PROJEKSİYONLAR, SORUNLAR VE ÖNERİLER RAPORU İbrahim AKKUŞ Hüseyin ALAN ISBN: 978-605-01-0852-1 Yayın No: 123 TÜRKİYE NİN JEOTERMAL KAYNAKLARI, PROJEKSİYONLAR, SORUNLAR

Detaylı

İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER...

İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER... İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER...4 1.Yönetici Özeti... 11 2.Giriş... 12 3.Sektörel Analiz... 13 3.1 Birincil Enerji Kaynaklarına Bakış...13 3.1.1 Kömür... 13 3.1.1.1 Dünya da Kömür... 14 3.1.1.1.1 Dünya

Detaylı

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü HİDROLOJİ Buharlaşma Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü BUHARLAŞMA Suyun sıvı halden gaz haline (su buharı) geçmesine buharlaşma (evaporasyon) denilmektedir. Atmosferden

Detaylı

Kaynak Yeri Tespiti ve İyileştirme Çalışmaları. Örnek Proje: Yeraltı Suyunda Kaynak Tespiti ve İyileştirme Çalışmaları

Kaynak Yeri Tespiti ve İyileştirme Çalışmaları. Örnek Proje: Yeraltı Suyunda Kaynak Tespiti ve İyileştirme Çalışmaları Kaynak Yeri Tespiti ve İyileştirme Çalışmaları Örnek Proje: Yeraltı Suyunda Kaynak Tespiti ve İyileştirme Çalışmaları Hazırlayan: Ozan Atak (Jeoloji Yüksek Mühendisi) Bilge Karakaş (Çevre Yüksek Mühendisi)

Detaylı

Jeofizik Mühendisliği Eğitimi Sertifika Programı

Jeofizik Mühendisliği Eğitimi Sertifika Programı Jeofizik Mühendisliği Eğitimi Sertifika Programı Giriş: Gravite Yöntemi Gravite, en basit anlamda kütleleler arasındaki çekim kuvvetidir. Yerküre, bu kütlelerden birini oluşturmaktadır. Yerin çekimi ivmesindeki

Detaylı

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1 İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1 1.1. Dünya da Enerji...1 1.1.1. Dünya Birincil Enerji Arzındaki Gelişmeler ve Senaryolar...1 1.2. Türkiye de Enerji...4 1.2.1. Türkiye Toplam Birincil Enerji

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ Dersi 8

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ Dersi 8 YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ Dersi 8-7 JEOTERMAL ENERJİ - 7.1 Dünyada Jeotermal Enerji - 7.2 Türkiye de Jeotermal Enerji - 7.3 Jeotermal Enerjinin Olumlu ve Olumsuz Özellikleri - 7.4

Detaylı

YOZGAT İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

YOZGAT İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI YOZGAT İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI Yozgat ili Kızılırmak Nehrinin İç Anadolu Bölgesinde çizmiş olduğu yay içerisinde yer alan Bozok yaylası üzerindedir. Coğrafi bakımdan Başkent'e yakın olması ve Doğu

Detaylı

RÜZGAR ENERJĐSĐ. Erdinç TEZCAN FNSS

RÜZGAR ENERJĐSĐ. Erdinç TEZCAN FNSS RÜZGAR ENERJĐSĐ Erdinç TEZCAN FNSS Günümüzün ve geleceğimizin ekmek kadar su kadar önemli bir gereği; enerji. Son yıllarda artan dünya nüfusu, modern hayatın getirdiği yenilikler, teknolojinin gelişimi

Detaylı