COPYRIGHT ZAFER EĞİTİM VE ÖĞRETİM LİMİTED ŞİRKETİ

Transkript

1

2 TEŞEKKÜR Bu kitabın hazırlanmasında emeğini hiç esirgemeden çok titiz çalışarak, güzel bir eser ortaya koyan Ankara Zafer Dershanesi Coğrafya Öğretmenleri Hasan Basri EKİCİ, Tufan BOZOK ve M.Alper KOÇAK a ve dizgisinden baskısına kadar kitaba emek veren tüm çalışanlara teşekkür ederim. Ali DEMİR Zafer Yayınları Kurucusu COPYRIGHT ZAFER EĞİTİM VE ÖĞRETİM LİMİTED ŞİRKETİ BU KİTAP ZAFER DERSHANELERİ YAYINIDIR. HER HAKKI SAKLIDIR. KİTAPTAKİ TESTLER VE SORULAR AYNEN YA DA DEĞİŞTİRİLEREK YAYIMLANAMAZ. YENİ MÜFREDATA TÜMÜYLE UYGUN ANKARA Dizgi Grafik Zehra BÜLBÜL Muharrem ÇELİK Mevsimben TEMİZER Tolga YURDASAHİP ISBN

3

4 İSTİKLAL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, "Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri "toprak!" diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Hüdâ, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder varsa taşım, Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh ı mücerred gibi yerden na'şım. O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hîlâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

5 10. YIL MARŞI Çıktık açık alınla on yılda her savaştan; On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan; Başta bütün dünyanın saydığı başkumandan, Demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan. Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri! Bir hızda kötülüğü, geriliği boğarız, Karanlığın üstüne güneş gibi doğarız. Türk'üz, bütün başlardan üstün olan başlarız; Tarihten önce vardık, tarihten sonra varız. Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri! Çizerek kanımızla öz yurdun haritasını, Dindirdik memleketin yıllar süren yasını; Bütünledik her yönden istiklâl kavgasını... Bütün dünya öğrendi Türklüğü saymasını! Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri! Örnektir milletlere açtığımız yeni iz; İmtiyazsız, sınıfsız, kaynaşmış bir kitleyiz: Uyduk görüşte bilgiye, gidişte ülküye biz. Tersine dönse dünya yolumuzdan dönmeyiz. Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi; Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri! Söz: Behçet Kemal Çağlar, Faruk Nafiz Çamlıbel Müzik: Cemal Reşit Rey

6

7 Sevgili Öğrenciler, Amacınız, üniversite sınavını kazanmak, üniversiteli olmak. Bu nedenle, yaşamınızın önemli bir dönüm noktasında bulunuyorsunuz. Böylesi bir noktada, üniversitenin herhangi bir öğretim programını rastgele tercih edip kazanmanın ötesinde, istediğiniz öğretim programına girmeyi temel amaç kılmanız gerekiyor. Çünkü tercih edip kazanacağınız üniversite öğretim programı, bir bakıma geleceğinizi belirleyecektir. Ancak, şu da biliniyor ki, ülkemizde, her öğrencinin istediği üniversite öğretim programına girmesi bir yana, üniversite sınavlarını kazanması ve üniversiteli olması artık kolay değil. Sorun, üniversite sınavlarına başvuran aday sayısının yüz binleri bulmasından; buna karşılık üniversite öğretim programlarındaki kontenjanların sınırlılığından kaynaklanıyor. Bu durumda, yüz binlerin arasından sıyrılıp öne çıkarak üniversite sınavlarında başarılı olabilmenin birtakım koşullarıyla karşı karşıyasınız demektir. Birinci koşul, yeteneğinize uygun, başarınızla orantılı üniversite öğretim programlarını sağlıklı bir biçimde seçmektir. İkinci koşul, düzenli, disiplinli, verimli bir çalışma temposu tutturmaktır. Üçüncü koşul, üniversite sınavlarına hazırlık amacıyla çıkarılan ciddi yayınlarla çalışmanızı destekleyip sürdürmektir. Zafer Yayınları, çalışmalarınızı desteklemek amacıyla, özgün, titiz, yoğun çalışma ürünü olan ve yeni sisteme tamamiyle uygun yeni serisini hizmetinize sunmaktan gurur duymaktadır. Elinizdeki LYS Coğrafya Soru Bankası bu amaca hizmet eden ve sizlerin bu yöndeki gereksiniminizi karşılayacak yönde hazırlanmış yetkin bir başvuru kaynağıdır. LYS Coğrafya Soru Bankası kitabı Lisans Yerleştirme Sınavında yer alacağı düşünülen konulardan çıkabilecek, zorluk katsayısı LYS'ye uygun özgün soruları içermektedir. Şimdiye değin yayımlanan soru bankalarından nitelikçe çok daha üstün olan bu kitap sekiz bölümden oluşmaktadır. Her bölümde, test sorularına geçilmeden önce, o bölüme ilişkin bilgi alanının temel çizgileriyle, karakteristik özellikleriyle gözden geçirilmesini sağlayan konu özetleri yer almaktadır. Özenle hazırlanan bu konu özetlerinin ayrıntılardan sıyrılmış fakat konunun özünü yakalayan metinler ol-maları büyük önem taşımaktadır. Konu özetlerini bu yönleriyle değerlendirmek gerekir. Konu özetlerinin dışında, her bölüm, konuyu hiç boşluk bırakmaksızın alt bölümlerine ayrılmış ve konuları hiyerarşik olarak tarayan sorulardan oluşmuş, geçerliliği ve güvenirliliği sınanmış, yeterli sayıda testlerle tamamlanmıştır. Gerek konu özetleri gerekse konu testleri kapsam ve nitelik açısından sınav sistemindeki değişiklikler, ÖSYM standartları dikkate alınarak hazırlanmıştır. Bu kitaptan yararlanarak yapacağınız alıştırmalar, daha önce öğrendiğiniz kavramların, terimlerin, zihninizde somut biçimler kazanmasını, giderek daha da netleşmesini sağlayacaktır. Tüm soruları eksiksiz çözdüğünüzde, eminim, kendinizi LYS'deki Coğrafya sorularını çözmeye hazır hissedeceksiniz. Okuldan üniversiteye uzanan bu yolda, tüm öğrencilerimize başarılar diliyorum. Ankara ALİ DE MİR Za fer Ya yın la rı Ku ru cu su

8 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM : DOĞAL SİSTEMLER Test BÖLÜM : BEŞERİ SİSTEMLER Test BÖLÜM : MEKÂNSAL SENTEZ: TÜRKİYE Test BÖLÜM : KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER Test BÖLÜM : ÇEVRE VE TOPLUM Test

9 Doğal Sistemler / Bölüm 1 9 BİTKİ TOPLULUKLARI VE ÖZELLİKLERİ TEST 1 1. Bitki tür ve toplulukları temel özellikleri dikkate alındığında ağaç, çalı ve ot formasyonu olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bir bölgenin doğal bitki örtüsünü belirleyen temel etmen ise iklim koşullarıdır. Buna göre aşağıdaki seçeneklerde verilen iklim bölgelerinden hangisinde orman örtüsü daha zengindir? A) Ekvatoral B) Savan C) Ilıman karasal D) Tundra E) Kutup 3. Bitkilerin yeryüzüne dağılışını etkileyen temel etmen fiziki faktörler olmuştur. Aşağıdakilerden hangisi bitkilerin dağılışında belirleyici olan fiziki faktörlere örnek olarak gösterilebilir? A) İklim değişiklikleri B) Beşeri faaliyetler C) Kıtaların kayması D) Diğer canlılar E) İklim koşulları 2. Aşağıdaki tabloda bazı iklim bölgelerinin doğal bitki örtüleri hakkında bilgiler verilmiştir. I İklim Bölgesi Çöl II Tundra III Ekvatoral IV V Ilıman Karasal Kutup Doğal Bitki Örtüsü Kaktüs, palmiye vb. İğne yapraklı ormanlar Sürekli yeşil kalan, geniş yapraklı ormanlar Step Doğal bitki örtüsü yok. Özellikleri Suyu tutabilen gövdeye sahip bu bitkilerin yaprakları oldukça küçüktür. Düşük kış sıcaklıklarına dayanıklı olan iğne yapraklı ormanlardan oluşur. Sıcaklık ve nem ihtiyacı olan ağaçlardan oluşan bu ormanlar oldukça sıktır. İlkbahar yağışlarıyla yeşeren cılız otlar erken gelen yaz kuraklığıyla sararır. Sıcaklığın yıl boyunca 0 C nin altında olması bitkilerin gelişmesini engellemiştir. Tabloda hangi iklim bölgesine ilişkin verilen bilgi yanlıştır? 4. Bitkilerin en önemli ihtiyacı sudur. Bitkiler suyu topraktan kökleri yardımıyla sağlarlar. Ancak bu kaynak her bölgede yaygın olarak bulunmaz. Yeryüzünün kurak ve yarı kurak bölgelerinde su azlığı nedeniyle bitki örtüsünün cılızlaştığı görülmektedir. Buna göre, aşağıdaki bölgelerden hangisinin bitki örtüsü kuraklık nedeniyle cılızdır? A) Orta Afrika B) Güneydoğu Asya C) Kuzey Afrika D) Amazon Havzası E) Kuzeybatı Avrupa 5. Aşağıdaki haritada Dünya nın bazı kesimlerinde ormanların gelişmesini olumsuz etkileyen coğrafi faktörler belirtilmiştir. Yaz kuraklığı Ekvator Düşük sıcaklık Yüzeyin buzullarla kaplı olması II III I Çöl iklimi görülmesi Buna göre haritadaki taralı alanların hangisinde orman örtüsü gelişmesini olumsuz etkileyen faktör yanlış verilmiştir? V Engebeli yer şekilleri IV A) I B) II C) III D) IV E) V A) I B) II C) III D) IV E) V

10 10 6. Aşağıdakilerden hangisi doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesine neden olan beşeri faktörlere örnek olarak gösterilemez? 7. A) Savaşlar B) Tarım alanları açma C) Hayvan otlatma D) Yıldırım düşmesi E) Orman yangınları Ekvator III Yukarıdaki haritada yerleri gösterilen bitki örtülerinden hangisi yanlış verilmiştir? A) I - Savan B) II Yağmur Ormanları C) III Tayga Ormanları D) IV - Maki E) V Muson ormanları 8. I. Yağış azlığı ve yetersizliği II. Şiddetli buharlaşma III. Engebeli yer şekilleri IV. Yaz yağışları I IV Yukarıdakilerden hangileri bir bölgede orman bitki örtüsünün gelişmesine engel olmaz? II V Bölüm 1 / Doğal Sistemler 10. Ot formasyonları; iklim, toprak ve yer şekilleri gibi şartların ağaç yetişmesine imkân vermediği yerlerde, belirli zamanlarda yetişen ot cinsinden bitkilerin oluşturduğu topluluklardır. Aşağıdakilerden hangisi sadece tropikal bölgelerde oluşan ot türü bitki örtülerinden biridir? A) Tundralar B) Savanlar C) Taygalar D) Stepler E) Makiler 11. Çalı formasyonu; ormanların tahribi sonucunda oluşan kısa boylu ağaççıkların oluşturduğu topluluktur. I. Maki II. Garig III. Psödomaki IV. Savan Yukarıdakilerden hangileri çalı formasyonuna ait bitkilere örnek olarak gösterilemez? A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve IV D) II ve III E) III ve IV A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) III ve IV 12. Aşağıdaki iklim bölgelerinden hangisinde düşük sıcaklık koşulları altında bile olsa orman örtüsü gelişmiştir? 9. Bitki tür ve topluluklarının temel özellikleri dikkate alındığında ağaç, çalı ve ot formasyonu olmak üzere üçe ayrılmaktadır. I Belirli zamanlarda yağan yağışa veya tamamı toprağın derinliklerine sızmayan suya bağlı olarak yetişen, cılız bitkilerin oluşturduğu topluluktur. Yukarıdaki tabloda belirtilen doğal bitki örtüsü formasyonları aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? II Yağış, sıcaklık ve toprak şartlarının elverişli, yetişme devresinin uzun olduğu hemen her yerde görülür. A) Sert Karasal B) Ilıman Karasal C) Ekvatoral D) Akdeniz E) Tundra 13. Geniş yapraklı ormanlar; sıcaklığın fazla, yağışın ise yeterli olduğu iklim bölgelerinde gelişen bitki formasyonlarıdır. Kurak bir dönemin yaşanması bu ormanların gelişmesini olumsuz etkiler. Ekvator V III IV II I II II A) Orman Çalı B) Çalı Ot C) Orman Ot D) Çalı Step E) Ot Orman Yukarıdaki haritada taralı olarak gösterilen bölgelerden hangisinde kurak bir dönem yaşanmasına rağmen orman örtüsü gelişmiştir? A) I B) II C) III D) IV E) V

11 Doğal Sistemler / Bölüm Akdeniz ikliminin etkili olduğu alanlarda çalı formasyonunu oluşturan maki türü bitkiler yaygındır. Ekvator III II IV Yukarıdaki haritada gösterilen merkezlerden hangisinde çalı bitki örtüsüne rastlanmaz? I V 17. Aşağıdaki doğal bitki örtülerinden hangisi Ekvator a daha uzak alanlarda görülür? A) Çalı B) Step C) Savan D) Tayga Ormanları E) Geniş Yapraklı Orman 11 A) I B) II C) III D) IV E) V 15. Çayırlar; orta kuşak karasal ikliminin yarı nemli sahalarında veya görülen ve yaz boyu yeşil kalan, bozkırlardan daha gür ot topluluklarıdır. Yazların serin ve yağışlı geçmesi, çayırların yeşil kalmasını sağlamaktadır. Yukarıdaki parçada boş bırakılmış olan yer aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanmalıdır? 18. Aşağıdaki şekillerde bitki örtüsünün enleme ve yükseltiye göre değişimi gösterilmiştir. A) yüksek dağlarda B) kutup bölgelerinde C) Akdeniz iklim bölgelerinde D) engebeli arazilerde E) delta ovalarında 16. Yağış (mm) AYLAR Sıcaklık ( C) 1 12 Yukarıdaki grafikte sıcaklık ve yağış özellikleri verilen bir bölgede aşağıdaki bitki örtülerinden hangisi görülür? A) Step B) Tayga Ormanları C) Savan D) Çalı E) Geniş Yapraklı Orman Bitkilerin yükseltiye bağlı olarak bir yamaç boyunca oluşturduğu kuşaklar. 90 Dünya da enlemlere göre bitki kuşakları. Bitki örtüsünün şekillerde gösterildiği gibi değişmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Yağışın artmasıyla B) Sıcaklığın azalmasıyla C) Basıncın azalmasıyla D) Rüzgar şiddetinin azalmasıyla E) Dünya nın şekliyle A 2.B 3.E 4.C 5.D 6.D 7.A 8.E E 10.B 11.B 12.A 13.A 14.E 15.A 16.C 17.D 18.B

12 12 Bölüm 1 / Doğal Sistemler LEVHA HAREKETLERİNİN ETKİLERİ SICAK SU KAYNAKLARI TEST 2 1. Aşağıdaki haritada yeryüzünü oluşturan büyük levhalar ve hareket yönleri gösterilmiştir. Buna göre sadece haritadaki bilgilerden yararlanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Engebeli bölgeler levhaların ortasında yer alır. B) Levhaların birbirine yaklaştığı yerlerde yeni okyanuslar oluşmuştur. C) Atlas ve Hint okyanuslarının ortasındaki levha sınırlarının çoğunda levhalar birbirinden uzaklaşmaktadır. D) Grönland ayrı bir levhadır. E) Avrasya levhasının diğer tüm levhalarla sınırı vardır. 3. I. İki okyanusal levhanın birbirine yaklaştığı yerde sıradağlar oluşur. II. İki kıtasal levhanın birbirine yaklaştığı yerde litosfer incelir ve yeni okyanus tabanları oluşur. III. Okyanus tabanlarında levhaların birbirinden uzaklaştığı yerlerde yükselmeye başlayan magma, levha sınırlarında katılaşarak levhaların hareketine neden olur. IV. Yüzeye ulaşan magma okyanus tabanında yanardağları oluşturur. Levha tektoniği hakkında yukarıdaki bilgilerden hangileri yanlıştır? A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve IV E) III ve IV 2. Yukarıdaki şekilde yerin iç yapısı gösterilmiştir. Şekilde görülen manto bakasının., üzerinde yüzer halde bulunan levhaların hareket etmesinin en önemli nedenidir. Yukarıdaki parçada boş bırakılmış olan yer aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanmalıdır? A) ince olması B) çeşitli minerallerden oluşması C) durgun olması D) sıvı halde olması E) kalın olması de Alman bilim insanı Alfred Wegener, günümüzden yaklaşık 250 milyon yıl önce tek parça halinde olan kara kütlesine pangea adını verdi. Zaman içinde pangea parçalandı ve ayrı ayrı kara parçalarına dönüştü. Kıtalar günümüzde de bu hareketlerine devam etmektedir. I. Kıta sınırlarının birbirleriyle bir yapbozun parçaları gibi birleşebilmeleri II. Yavaş hareket eden ancak araziyi etkili şekilde şekillendiren buzulların kutuplara yakın bölgelerde daha etkili olmaları III. Tarih öncesi devirlerde yaşayan bir çok canlının fosillerinin hem Amerika nın hem de Afrika nın güney uçlarında bulunması IV. Tropikal kuşaktaki sığ ve sıcak olan sularda çok çeşitli mercan türlerinin bulunması Yukarıdaki örneklerden hangileri Alfred Wegener öncülüğünde geliştirilen Kıtaların Kayması teorisini desteklemektedir? A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) III ve IV

13 Doğal Sistemler / Bölüm Gayzer (kaynaç), belli zaman aralıklarıyla havaya su ve buhar fışkırtan bir sıcak su fıskiyesidir. Yeraltındaki sıcak kayalar, suları kaynama noktasına yakın derecede ısıtır. Su kaynadığında basıncı yükselir ve üzerindeki daha ılık suyu, 500 m ye kadar çıkabilen bir su kulesi şeklinde yukarı fırlatır. ABD de yer alan Yellowstone Ulusal parkındaki çoğu gayzer çok dakik şekilde su püskürtmektedir. Ancak bu kaynaklar Türkiye de görülmemektedir. Parçada belirtilen kaynak türünün Türkiye de görülmemesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Kıyılarında haliçlerin bulunmaması B) Özellikle güney kesimlerinde karstik arazilerin yaygın olması C) Birinci dereceden deprem bölgesi olması D) Jeolojik açıdan genç bir araziye sahip olması E) Aktif volkanların bulunmaması 8. Yeryüzündeki aktif volkanların büyük kısmı Ateş Çemberi olarak tanımlanan, Pasifik Okyanusu kıyılarına karşılık gelen yerlerde bulunmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi aktif volkanların bulunduğu, Ateş Çemberi olarak tanımlanan bölgede yer alan ülkelerden biri değildir? A) Japonya B) Şili C) ABD D) Filipinler E) Hindistan 9. Aşağıdaki haritada Türkiye nin de içerisinde yer aldığı önemli deprem kuşakları gösterilmiştir. 6. Aşağıda İzlanda hakkında bazı bilgiler verilmiştir. I. Atlas Okyanusu nun kuzeyinde yer alan ve daha çok püskürük kayaçlardan oluşan bir ada ülkesidir. II. Ahşap gibi doğal yapı malzemeleri oldukça azdır. III. Başkent Reykjavik teki tüm binalar ve yollar jeotermal kaynaklardan sağlanan sıcak sularla ısıtılmaktadır. IV verilerine göre nüfusun yalnızca kişidir. İzlanda nın yukarıdaki özelliklerinden hangileri arazisinin volkanik yapılı olduğunu göstermez? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 7. Sıcak su kaynakları açısından zengin olan bir yöre hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Aşağıdakilerden hangisinin dağılışı bu alanların dağılışıyla paralellik göstermez? A) Sıcak su kaynakları B) Faylı araziler C) Karstik bölgeler D) Volkanik bölgeler E) Levha sınırları 10. Levha sınırları ile sadece volkanlar ve depremlerin dağılışı değil aynı zamanda sıcak su kaynaklarının dağılışı da paralellik gösterir. Yer altından gelen sıcak sular fayları takip ederek yeryüzüne ulaşır.. gibi ülkeler levha sınırlan çevresinde yer aldıklarından bu ülkelerde sıcak su kaynaklarına sıkça rastlanır. Parçada boş bırakılmış olan yerlere aşağıdaki ülkelerden hangileri yazılamaz? A) Tektonik depremlerin görülme olasılığı yüksektir. B) Yer kabuğunun hareketli kısımlarındandır. C) Yer yapısı kırıklıdır. D) Volkanik faaliyetler görülebilir. E) Zonguldak ve çevresiyle oluşum yaşı aynıdır. A) Japonya, Filipinler, Endonezya ve Malezya B) İsveç, Norveç, Danimarka ve Finlandiya C) İzlanda, Türkiye, Yunanistan ve İran D) ABD, Meksika, Peru ve Şili E) İspanya, Portekiz, Fransa ve İtalya

14 14 Bölüm 1 / Doğal Sistemler 11. Birbirine yakın coğrafyalarda yer alan ülkeler olan Avustralya ve Yeni Zelanda da yeraltından çıkan suların sıcaklıklarının farklı olması aşağıdakilerden hangisinin sonucudur? A) Yüz ölçümlerinin B) Ortalama yükseltilerinin C) Yer şekillerinin D) Levha sınırında olup olmamalarının E) İklim koşullarının 14. Bir bölgede aşağıdaki kaynak türlerinden hangisinin bulunması arazinin genç yapılı ve volkanik olduğunu göstermektedir? A) Gayzer B) Vadi C) Artezyen D) Yamaç E) Karstik 12. (I) İzlanda, Atlas Okyanusu nun kuzeyinde, gayzerler, kaplıcalar, buzullar ve yanardağlar ülkesi olarak tanınır. (II) İzlanda da nüfusun büyük çoğunluğu Başkent Reykjavik'te yaşamaktadır. (III) Volkanik bir ada olan İzlanda'da, ahşap gibi doğal inşa ürünleri bulunmamaktadır. Ülkede çok az taş bina olduğu gibi bina çatıları genelde demir malzemeden inşa edilmiştir. (IV) İzlanda, orta Atlantik çizgisi olarak da bilinen okyanus ortası sırtı üzerinde bulunur. (V) İzlanda da volkanik göl ve sıcak su kaynakları arazinin oldukça yaşlı olduğunun işaretleridir. Yukarıdaki parçada numaralandırılmış ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V 15. Aşağıdakilerden hangisi sıcak su kaynaklarının yaygın olduğu arazilerin özelliklerinden biri değildir? A) Genç oluşumludur B) Aktif fay hatları yaygındır C) Karaların iç kısımlarında yer almaktadır D) Levha sınırlarında yer almaktadır E) Jeotermal bölge olarak adlandırılırlar 13. Türkiye ye gelen turist kafilesi Yalova, Armutlu, Afyon ve Gönen kaplıcalarını ziyaret etmişlerdir. Turistlerin kaplıcalara ilgisi büyük olurken kendi ülkelerinde kaplıcaların olmadığını ifade etmişlerdir. Yukarıda verilen metne göre turistlerin aşağıdaki ülkelerin hangisinden geldiği söylenemez? A) Filipinler B) Hindistan C) Hollanda D) Finlandiya E) İsveç 16. Aşağıdakilerden hangisi sıcak su kaynaklarından faydalanma yollarından biri değildir? A) Elektrik üretimi B) Kaplıca turizmi C) Su sporları D) Evlerin ve seraların ısıtılması E) Isıtma gerektiren sanayi üretimi 1.C 2.D 3.A 4.B 5.E 6.D 7.E 8.E 9.C 10.B 11.D 12.E 13.A 14.A 15.C 16.C

15 Doğal Sistemler / Bölüm 1 15 BİYOÇEŞİTLİLİK, CANLILARIN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER TEST Daha önceki jeolojik devirlerde de meydana gelen iklim değişikliklerinin günümüzde çok kısa süreler içerisinde gerçekleşmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? Deniz Yukarıdaki haritada gösteren nokta lardan hangisinde biyoçeşitlilik da ha fazladır? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Tarım faaliyetlerinin yaygınlaşması B) İnsan ömrünün uzaması C) Okyanusların karalardan daha geniş yer tutması D) Ekstrem olayların daha sık yaşanması E) Fosil yakıt kullanımının çok fazla olması 2. Penguen ve fok gibi hayvanlar aşağıdaki biyomlardan hangisine ait canlı türleridir? A) Çöl biyomu B) Kutup biyomu C) Yağmur ormanların biyomu D) Dağ biyomu E) Çayır biyomu 5. Yer şekilleri ve iklim özellikleri düşünül düğünde aşağıdaki bölümlerden hangisinde biyoçeşitliliğin daha az olduğu söylene bi lir? A) Antaly B) Doğu karadeniz C) Konya D) Batı Karadeniz E) Menteşe 3. I. Ekvatoral yağmur ormanları biyomu II. Çöl biyomu III. Savan biyomu IV. Kutup biyomu Yukarıdaki biyomlardan hangi ikisinde biyoçeşitlilik daha azdır? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 6. Benzer bitki ve hayvan türlerinin yaşadığı alanlara biyom denir. Ülkemizde yer alan aşağıdaki biyomlardan hangisinin etki alanı daha geniştir? A) Step biyomu B) Çayır biyomu C) Çalılık biyomu D) İğne yapraklı orman biyomu E) Geniş yapraklı orman biyomu

16 16 7. Biyoçeşitliliğin hem ekonomik hem de ekolojik yararları vardır. Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi biyoçeşitliliğin daha çok ekolojik yararların dandır? A) Yiyecek ihtiyacını karşılaması B) Bazı sanayi kollarına hammadde sağla ması C) Madde döngülerinin devamını sağlaması D) Turizmi geliştirmesi E) İlaç yapımında yararlanılması 10. Biyomlarda var olan özellikler kesin sınırlarla ayrılmamakla birlikte, önemli farklılıklar da gös - terir. Buna göre aşağıdaki biyomlardan hangileri arasındaki iklim koşulları açısından ben zer likler daha fazladır? A) Ekvatoral Çöl B) Muson Savan C) Kutup Okyanusal D) Karasal Okyanusal E) Göl Dağ Bölüm 1 / Doğal Sistemler 8. Ekvator Yukarıdaki haritada taralı olarak verilen alanların hangi ikisi aynı biyom içerisinde yer alır? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V 11. I. Ekvatoral iklim bölgeleri II. Orta kuşak karalarının batı kıyıları III. Muson Asyası IV. Yarı nemli karasal bölgeler V. Dönenceler çevresi Yukarıda verilen alanlardan hangisinde biyoçeşitlilik diğerlerinden daha azdır? A) I B) II C) III D) IV E) V 9. I. Toprak II. Yağış III. Bitki örtüsü IV. Hayvan türleri V. Yeraltı kaynakları Yukarıda verilenlerden hangisi bir bölgede gelişen biyomu oluşturan unsurlardan de ğildir? A) I B) II C) III D) IV E) V 12. Bir yerdeki canlıların tür ve sayı bakımından zenginliğine denir. Buna göre yukarıda boş bırakılan yere aşağıda verilenlerden hangisi getirilmelidir? A) Habitat B) Biyoçeşitlilik C) Ekosistem D) Biyosfer E) Enerji

17 Doğal Sistemler / Bölüm Ekvator Yukarıdaki haritada taralı olarak verilen alanlardan hangilerinde biyoçeşitlilik daha azdır? 16. Hem Ekvator dan kutuplara doğru gidildikçe hem de alçak yerlerden yükseklere çıkıldık ça biyoçeşitliliğin azalması aşağı daki ler den hangisinin değişmesiyle açıklanabilir? A) Sıcaklık B) Basınç C) Rüzgarlar D) Nemlilik E) Yağış 17 A) I ve II B) I ve III C) III ve IV D) III ve V E) IV ve V 14. Türkiye de biyoçeşitliliğin fazla olmasında; I. Yer şekilleri II. Özel konumu III. Yeraltı kaynakları özelliklerinden hangileri etkili olmamıştır? 17. I. Okyanus akıntılarının karşılaştığı yerler II. Tropikal denizlerdeki mercan resifleri III. İç denizler IV. Kutuplar çevresi V. Gelgit etkisinin fazla olduğu yerler Yukarıdaki verilen alanlardan hangileri de nizlerde biyoçeşitliliğin en fazla olduğu yerlerdendir? A) I ve II B) I ve III C) II ve V D) III ve IV E) IV ve V A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 18. Her biyomun kendine özgü bitki ve hayvan türleri bulunmaktadır. Ülkemizde step, çayır, çalılık, dağ, iğne yapraklı orman biyomları bu lunmaktadır. Buna göre, aşağıdaki canlılardan hangisine yaygın olarak Türkiye de rastlanmaz? 15. A) Tilki B) Fok C) Ayı D) Kurt E) Yılan Karasal biyomlar çoğunlukla bitki örtülerine göre gruplan dırılır. Buna göre, yukarıdaki Türkiye haritasında taralı olarak verilen alanların hangilerinde yer alan biyomlar birbirine daha çok ben zer? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V 19. Biyoçeşitliliğin bozulması veya azalmasında birçok faktör etkili olmaktadır. Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisin deki artış biyoçeşitliliğin azalmasına yol açmaz? A) Yerleşmeler B) Doğal kaynakların kullanımı C) Sanayi faaliyetleri D) Tarım alanları E) Milli parklar 1.B 2.B 3.D 4.E 5.C 6.A 7.C 8.B 9.E 10.B 11.E 12.B 13.E 14.C 15.D 16.A 17.A 18.B 19.E

18 18 Bölüm 1 / Doğal Sistemler EKOSİSTEM VE MADDE DÖNGÜLERİ TEST 4 1. Oksijen döngüsü ile ilgili, verilen aşağıdaki bilgiler den hangisi yanlıştır? A) Atmosferde %21 oranında oksijen vardır. B) Oksijen sularda çözünmüş olarak bulun - maktadır. C) Organik maddelerin oksidasyonunda tüke - tilir. D) Ölen canlıların çürümesi sonucu ortaya çı - kar. E) Canlıların aldıkları besinleri enerjiye dönüş - türebilmeleri için oksijen gereklidir. 4. İnorganik maddelerin, sürekli olarak cansız ortamdan alınıp canlı unsurlar arasına ak - tarıldıkdan sonra cansız ortama tekrar ve rilmesi aşağıda kilerden hangisiyle tanımla nabilir? A) Ekosistem B) Madde döngüleri C) Biyoçeşitlilik D) Enerji Akışı E) Hidroelektrik potansiyel 2. Karbon su kütlelerinde; I. Bikarbonat II. Karbondioksit III. Fosil yakıt formlarından hangileri şeklinde bulunur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 5. Su moleküllerinin, güneş enerjisi ve yer çe kimi etkisiyle litosfer, hidrosfer ve atmosfer arasında hareket etmesiyle oluşan büyük sisteme ne ad verilir? A) Madde döngüsü B) Karbon döngüsü C) Fosfor döngüsü D) Hidrolojik döngü E) Oksijen döngüsü 3. Aşağıdakilerden hangisi azot döngüsü ile ilgilidir? A) Kara ve denizlerdeki bitkiler tarafından fo - tosentezde kullanılır. B) Okyanuslar iklim üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. C) Besin zinciri ile bitkilerden otçullara, otçul - lardan da etçillere geçer. D) Bir yağmur damlacağı yıl içinde bir çok defa buharlaşıp yeniden yağış olarak yeryüzüne dönebilir. E) Canlılar aldıkları besinleri enerjiye dönüş - türürler. 6. Ölen canlıların bünyesindeki karbon zamanla basıncın etkisiyle kömür ve petrol gibi fosil yakıtlara dönüşür. Yukarıdaki ifade, aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir? A) Karbon döngüsü B) Oksijen döngüsü C) Besin piramidi D) Azot döngüsü E) Hidrolojik döngü

19 Doğal Sistemler / Bölüm I. Yosun II. III. IV. Tavşan Kartal Zürafa Yukarıda verilen canlılardan hangileri birin cil tüketici durumundadır? 11. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) II ve IV Yukarıdaki haritada taralı olarak verilen alanların hangisinde termik santralllerin varlığına bağlı olarak atmosfere karışan karbon oranı daha fazladır? 8. Aşağıdaki olaylardan hangisinin sonucunda oksijen açığa çıkar? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Bitkilerin fotosentez yapması B) Canlıların solunum yapması C) Kömür ve petrolün yanması D) Topraktaki bitki atıklarının ayrışması E) Suyun buharlaşması 12. Bir ekosistemde zamanla görülen değişme, bu alandaki canlıların sayısında ve çeşitliliğinde önemli değişmelere neden olmaktadır. Buna göre, aşağıda verilen ekosistemlerden hangisinde son yıllarda küresel ısınmaya bağlı olarak daha büyük değişme olmak ta dır? 9. Atmosferin bileşiminde yer alan; I. Su buharı II. III. IV. Azot Karbon Oksijen gibi gazlardan hangileri dünyaya ulaşan ışınımın yansıtılması ve atmosferdeki ışınımın soğrulması arasında bir denge oluşturmaktadır? A) Çöl ekosistemleri B) Göl ekosistemleri C) Okyanus ekosistemleri D) Kutup ekosistemleri E) Dağ ekosistemleri A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) III ve IV 10. Üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar bir ekosis - temin canlı ögeleridir. Aşağıdakilerden hangisi üreticiler grubun da yer alan canlılardan biridir? A) Yonca B) Çekirge C) Aslan D) Yılan E) Timsah 13. Aşağıdakilerden hangisinde oksijenin tüke tildiği söylenemez? A) Solunum sırasında B) Orman yangınlarında C) Fotosentez sürecinde D) Besin maddelerinin yakılmasında E) Kömür, petrol gibi maddelerin yanmasında

20 20 Bölüm 1 / Doğal Sistemler 14. Aşağıdakilerden hangisi, karalardaki karbo n kaynaklarından biri değildir? 17. Aşağıdakilerden hangisi azot döngüsünün aşamalarından biri ile ilgili değildir? A) Kömür B) Petrol C) Karstik araziler D) Kireçtaşları E) Bikarbonat A) Mikroorganizmaların azotu nitrata dönüş tür - mesi B) Ölen bitki ve hayvanların ayrıştırıcılar ta - rafından parçalanması C) Kara ve denizlerdeki bitkilerin fotosentez yapması D) Nitratın bitkiler tarafından kullanılması E) Azotun besin zinciri ile bitkilerden otçulla ra, otçullardan da etçillere geçmesi 15. Azot ile ilgili olarak aşağıdaki seçeneklerde verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Kaynağı atmosferdir. B) Atmosferde %78 oranındadır. C) Protein ve DNA nın bileşenlerindendir. D) Topraktaki verimi büyük ölçüde etkiler. E) Organizmalar tarafından doğrudan kul la nılır. 18. Aşağıda karbon döngüsünün bir bölümü gös - terilmiştir. 16. Ekosistemlerde bitkiler üreticiler grubunda yer alır. Bitkilerin besin üretebilmesi için; I. Karbondioksit (CO 2 ) II. Su (H 2 O) III. IV. Güneş ışığı Glikoz gibi maddelerden hangileri gerekli değildir? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II D) II ve III E) III ve IV Buna göre I, II ve III numaralı yerlere geti rilmesi gerekenler aşağıdakilerden han gi sinde doğru olarak verilmiştir? l Il IIl A) Fotosentez Solunum Besin B) Solunum Fotosentez Buharlaşma C) Fotosentez Besin Solunum D) Enerji akışı Terleme Buharlaşma E) Besin Solunum Fotosentez 1.D 2.D 3.C 4.B 5.D 6.A 7.E 8.A 9.B 10.A 11.B 12.D 13.C 14.E 15.E 16.B 17.C 18.C