Risk Faktörleri, Klinik Tablolar, Tanı ve Tedavi
|
|
- Alp Yıldızoğlu
- 5 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 T~rk. Kordı>ol D~rn A.rı2000: 28:60-69 Kadınlarda Koroner Arter Hastalığı: Risk Faktörleri, Klinik Tablolar, Tanı ve Tedavi Yaklaşım Farklıkları Y. Doç. Dr. Bülent GÖRENEK. U7- Or. Alparslan BİR DANE, Ooç.Dr. Ahmet ÜNALLR Osmon~a:ı Üni nit<si Tıp Fakii.lt<si. Kardıyoloıi Anobilim Dalı. ükq<hir ÖZET Prtmenôpo:af dömmddı' kadınlarda ktjron~r nntr hastalıalarma (KA//} ~rkd:l~rd~1; daha O! nt'fında ra.hioiımaktııdtr, Bu bakımdan her ne kadar kodm/ar şanslı olarak glirtilthilirl~rs~ dtf. KAH şikaye.tlrrl ilt bal~'ttran hayatıların )'l!ltrllrre nraıllnlmadtkları,., KAl( uuusırun ukdle,. gijr< tlahn fa:la atlandıgı dikkal çtkmtkttdir. Pd çok KAH risl:faktörunün. olu.ıon klınil wblolnrın, bo:ı tanısal gırifım/trin dtltrinin vt ıtda, i > al.la.ıımlarmue Mr iki CIIUlJtl arasında farklılık/or gösurdıli Ufpil tdi/miılir ÖrntJın diyabmn bir KAH risk faktörü olarak rmrmi kadınlarda daha fa!ladu. Dobutanun sırt s d.ol..ardi,-ografi nın KAl/'ndaki 6:g~llüğünün ~rktklt'rdf'n yuistk, duyarfı lıamm Mn:tr olduğu. ır~admi/1 ~gur.ft: lutmin ist Jul. dmiarda ) ı1b~k oranlarda yalancı po:t'lif sonuçlar, erdi ğı bifbımtktrdir. Ancak kodıniarda maülmul t'j(:t'rsı: us Ji,irı ya/ant ı tıtgatljliği dalıa oı.drr. Tipl/.: nnj,.,w pekrodsl oltm kadın Jtt1Jtalarda koroner onjiyosrafluy~:ulannuı sıkbit t b" itic'm sonunda ciddi korontr lt:.vonlann sapuırı ma o/(jjıftaı trl..tkltre gört daha dü10klur Miyokard in (arktiülil (Ml) J.adınlarda <rk<kl<rr oranla g<nrllikl da ho [ll:la risk faj.törü 111<\'Cuttur " bu lıastalarda kanjtjtij kalp ~lmt:lılint daha sıt rastlanı/motıadır KAirnm mortaluaı.lbrontr o..rur bypo.ss tcrralıi.sınin konıplitas yonları ''t' trkt'ff dônt'm morıalilui kt.admlard4 daha fa!ltı dır A)nra Mi'IIJ kadınlara daha a! oranda ırombol11ik tt da"' )Dpıldıgı, ırombalillk ı.da> iy botlnmnda daha geç kalmdıaı. bu lt'dol'llrin mortaluı- ı t morbidıtı-sinı'n trktk ltrdtfl yllk.td olduğu da bilinmtktedır. AnahUJI' ktlimtltr: Koro1ltr artttr hlıjtalt~t, risl..fallürltri. rtn.flym hnriıfnrklılıklar Koroner orter hastaiıldan (KAH), erkeklerde olduğu gibı kadınlarda d3 en öı>emli ol ıl m nedenlerınden bi ridir Ol. TEKHARF çalışmasındn tl) ülkemizde 8 yıll ı k takip sonucunda kadınlarda ıuın nedenlere bağlı yıllık ölüm oranı binde 7. 1, ynı kesimin deki kodıniarda ise bindc 13.9 olarak ıe sp i ı edi lmi ş tir. Bu çnlı~madan elde edilen verile ı e göre kadın lanınııda KAH yıllık ınorıaliıt> i binde yaş k esımınde ise binıle 6.0'dır. AvruPJl ülkelerinde ise bu prevelansın arasında değişmekte oldu~u bilinmektedir!3l. Anılan çalışmada Türk kadınlıırın da yeni koroner o l ayların yıllık sıklığ ı ise binde 6.2 olarak bulunmuştur. Miyokard infarkıüsü (Ml) in>idansının kadınlnrda belırgin olarak d3ba düşuk olduğu bilinse de. menopoıdan sonra bu insidansın dr:ımoıik bir ~kilde anıığı ıespıı edilmiştir. Ayrıca KAH morıaliıesinin kadınlarda erkeklere göre dahn yoksek olduğu da bilinmektedir (4). Bununla birlikte genel olarak kadınların KAH ile ilgili scınpıomlnrı yeterince işlemleı den erkek önenısenmemekı e ve ileri tanı sa l lere göre duh:ı az oranda yarnrlanmakındı rlnr (S). Gö ğüs ajnsı ş ikayeıi ile basıanelere gelen kadınlnrda EKO çekilmesi. k>rdiyak moniıöri.uısyon ve kardiyak enıımlerin değerlendirilmesi. kardıyoloji kon sültas)onu istenmesi, koroner yojun bakırnda i~leme alınma gıbi yaklaşımiann daha az olduğu göılenmek ı ed ir. Acil servislere kardiyak yakınmalarin ba}vurun kadın hasıalnra erkeklere ornnla daha raıla ıuıks i yoliıik tedavi başlannıakıu ve psikiyalri bö i U ııı Une başv unn al an istenmektedir. Kadın has talar M klıkla başlangıçta KAII bulgu>u olarak Mİ gibi ncı ınb loln rla değil daha hafif gö!ıu' ajınsı yakınmajan ıle hekime başvururlar ki bu ba}vurular sırasında ıyi bir değerlendınne yapılma) ıp ıanı aılanırsa daha <Onra cıddı klinik tablolar ile onaya çıkabil mckıedir. Koroner arıer ha.çıalığın ıespiı edildiği kuduılann or ıninımı yaşları ve sahip oldukları risk faktörleri cr keklerdcn faı l ad u. Kadınlarda KAH için risk faktörlerinın analili özellikle önemlidir. ÇUnkU k adınl ar daki rısk faktörlerinin KAH ge lişimi ile daha ncı bir ilişk ısı, ardır. Örneğin bir ça.lı}mado kardıyovasj(ii ler ri>k fakıor analiı:iyle anji)ogr:ıfik olarıık KAH'ın cıddıyeıınin t..adınl:ınla '1:54.5. erkeklerde)"" %
2 oranında ortaya k ondoğu gösıerilmişür (6), Do l ayı sıyla kadınlarda KAH'ı değerlendirirtcen risk faktör lerinin daha dıkkaıli bir şekilde analizinin ö:ıel bir önemi vardır. A KADlNL ARDA K AROlVOVASKÜL E R RiS K F AKTÖ RLE R I ve K ORUYUCU ÖNLEMLERiN ÖN EMİ National Cholesıerol Educn ı io n Program (NCEP) ta rafandan yayınlanan rehbere göre (7) kadınlardaki primer kardiyovasküler risl. faktörleri ol:ır.ılt: KAH öyküsünün wırlıgı. 55 ya1ın liurinde olmak yada postmenapozal dönemde nlıi(j östrojen yuine koyma teda isi (0YKT) kullanmamak, dislipitlemi (yüksek LDL kolesterol ve/veya duşılk HDL kolesterol), ai lede erten )'(J//ardo KA/1 IJytıisiinün wırlıgı (birinci dereceden erl.ek akrabalarda SS yaşın altında, kadın akrabalarda ise 65 ya~ı n al tı nda). diaheı, sigara. Jıi. puwnsiyon,., periferik damar hastalığı kabul edilmektedir. Bu rehberde yıllsek trigliserid düzeyi, obe:ıite, sedanıer hayat biçımı ise primer ruk faktörleri olarak değil, artmış KAH riskine sıklıkla e~lik edebilen durumlar olornk değerlendiril ıııişıir. Bohse dilen risk faktörlerinin pek çoğuna beyaz. ırtc dı~ında ki kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. Öme~in. "The Third National Health and Nutriıion E arninaıion Survey" de kardiyovnskuier risk faktörlerinin 7.encilerde ve Me ksika l ılılarda aynı sosyoekonomik sıatüdeki beyaı kadınlara göre daha fa:tla ol duğu dikkat çekmıştir 18). ll ormonta rın önemi Prcm~nopo:ıal dönemdeki kadınlarda KAH'nın varlı ğı, öz.ellıkle de mullipl ruk faktörlerinın yokluğunda alışılmış bir durum de~ildir. Ancak postmenopoz.al dönem KAH için önemli bir risk faktörü olurak kabul cdüme k ıe ve bu dönemde kadınlarda KAH gönllme riski erlcekles ile eşıılenmekıedir (ll), Ertcen ge lişen menopoz (<45 yaş) ilen yaşlan!al.ı menopoza gclre KAH ri>l.ini daha fazla aruırabilmekte ise de ortaya çıkabilecek olumsu7 cıki l eri o önemli bir bö lümiı ÖYKT ile kısmen d07elıilebilmelcıedir. ÖYKT yapılsın yada ) apılmasın cerrahi menopol, do~al menopo:ıa gure kişiye daha fazla KAH rislu yükleınekıedir 110), Posımenopozallcadınlara eaer ÖYKT uygulamyorsa bu kişilerde KAH gelişi m riski premenapozal kadınlarla ÖYTK uygulanmayan posımenopozal kadınlar ar-.ısında olmaktadır. ÖYKTnin ya rarlan ve riskleri konusunda aydmlaucı olabilecek olan büyük çaplı ve randomi:ıe çalışınalar halen devam etmektedır. Bu konuda yol gösterici olabilecek ça lışmalarda n biri olan Nurses Health Study de posrmenapoz.al dönemde ÖYKT yupılan kadınların 10 yıllık izlemleri sonunda KAH riskinde bu ılir bir tedavi uygulanmayan kadınlara göre %44 az.almanın o l duğu tespit edilmiş t ir (tl), Bununla birlikte KAH'da sekonder korumayin ilgili büyük çaplı randamize bir çalışma olan lleart and Esırogerı/Proges ıin Replacement Study (HERS) nin ilk sonuçlan ise hayallunklıjiı ynnıımışur(t2). Bu çalışma sonuçlarına göre kombine prepemılar KAH'nın sekonder korunnıasında umulan faydayı saıırunaınak ıadır. Ö>ırojenin LDL lcolesteroiu azalucı ve HDL kolesterolü arttıncı etkisi bilinmektedir (ll). Ö>trojcnin lipid profilindeki bu olumlu etkilerine ratmen yerine koyma tedavisinin safrn kesesi hasta l ıkları, cndometriyum ve meme kanserleri gelişme risklerini de artırabileceğı ıhıımalı akıldan çıkarıılmamalıdır. ÖYKT'ne progestasyonel OJnrtların eklennıe>iyle endometriyal konser gelişme riskinde awlma dikkat çekse de, bu tur bir yaklaşımın KAH riski Uzerine olan etkileri henüz tam olarak aydınlanarnaını~ur. Yüksek dozlardaki doğum kontrol haplunoto LDL kolesterol düzeyini nrııırdıgı, IIDL kolesterol düzeyini düşürdüğü. glukoz toleransını a7aluıaı. kan basıncmı yilk.selttiği ve pıhulaşma mekanimıalarıru harekete geçirip KAH riskinı arıtırdığı gösıerilmişür ( 14), Ancak. premenopo741l kadınlarda KAH riskinin çok az. o lması do l ay ısı ilc sigara içmeyen, 40 yaşın ı n altında olan kadınlarda bu tür ilaçlann kullanuru ile kardiyovaskoier risk arıı~ı ancak % 1 dolaylarında olmaktadır l U). Bununla bırlıl.te.yüksek dol doaum kontrol hapı kullananlarda sıgara içimi de söz konusu ise KAH ve miyo~urd infarktüsu riskinde önemli or.ında artış göze çarpmaktadır. Bu tilr ılaçlan düşük dozlarda 1.-ullananlarda sigaranın KAH gelişimi uzerıne olan sinerjisıık cıkisi ise tam ol:ır.ılt ortaya konarnnmıştır ( 16). Üçüncü jenerasyorı ılaçların (desogestrel. norgesıimaıc. gestodene) kurdiyovasküler sisteme olan olumsuz etkileri eski preperaılanı göre daha azdır. Do~um kontrol haplan sı~lıkla kan basıncında ha lif yükselmdere neden olmal.ıadır. Nadir de olsn olgularda hiperıansiyon un meydana geldiği de gözlcncbilmelctedir. 61
3 Tiirk Kardiyol Dem Arş 2000; 28: Sigara S igara içimi kad ınlarda ve erkeklerde tüm ölümler için en önemli değ iştirilebilen risk faktörü durumundadır. Sigaranın KAH riskini iki kat, KAH'na bağlı martaliteyi ise %70 dolaylarında attırdı ğ ı ve içilen sigara say ı s ı ile orantılı olarak görülen zarar lı etkilerin ar tı ğ ı ortaya konmuştur. Örneğ in ABD'de orta yaş lı I 21,000 hemşirede yap ılmı ş bir ça lı şm ada sigara içmeyenlerle karşı l aştırma yap ıldığı zaman KAH relatif riskinin günde I -14 sigara içenlerde 2.1, sigara içenlerde 4.2, 25'den fazla sigara içenlerde ise 6.0 o ldu ğ u bu l unmuştur (17). Sigara ku ll a nımı Mİ ' Iü erkek hastalarda k adınlara oranla daha s ı ktır (18). Bununla beraber, kadınlardaki tüm koroner o l ay l arın yarıs ı sigara içenlerde meydana gelmektedir (19). Her iki cinste de s i garanın bırakılması ile KAH riskinde h ı z lı bir dü şme olmaktadır. KAH riski sigaranın bırakılınas ını takiben aylar içinde düşm eye ba ş l ar ve 3-5 y ıl içinde KAH riski sigara içmeyenler ile ay nı düzeye gelir. Bu sürenin içilen sigara say ı s ı yada süre ile net bir ili şk i si yoktur (20). Ayrıca elde edilen bu so nu ç l arın h cıs tanın s igarayı hangi yaşta bıraktığ ı ile de bir ili şk is inin o l madığı gös terilmi ş tir. KAH riskinde en hı z lı azalman ın sigaran ın b ı rakılınas ını takiben ilk yı ll ard a o l duğu d ikkat çekmektedir. Üç yıl ve daha fazla süre ile sigara kullanmayan kad ınl ardak i relatif KAH riski hiç sigara içmemiş kadın l ardan farklı bulunm amı ş tır (2 1). Sigaranın bıra kılına s ını takiben kadınlarda da miyokard infarktüsü riskinde hı z lı bir d ü ş ü ş meydana ge ldi ğ i tespit edilmiştir. Örneğin ilk kez miyokard infarktüsü geçiren 91 O kadının ele a lınd~ ğ ı bir çalışmad a sigara içmeyi sürdürenlerde ikinci bir infarktüs olu şumu için relatif risk 3.6 iken, s i garay ı b ı rakmış olanlarda 1.2 bulunmuşt u r (21)_ Alkol Her nekadar aşı rı alkol tüketimi kardiyovasküler ölüm riskini arttırsa da, az-orta miktarlarda (30-45 cc/gün) alkol a lım ının erkeklerde olduğu gibi kadınlarda da KAH o lu şu munun önlenmesinde fayda lı etkilerinin o ldu ğ u kabul edilmektedir. Bu durum büyük oranda d ü ş ü k dozlardaki alkolün HDL kolesterol düzeyini a rttı rı c ı etkisi ile il i ş k i lidir. Nurses' Heath Study'de günde g alkol tüketen kadın l arda hiç alkol k ull a nın ayan kadın l a ra göre KAH riskinde %40 d olay l arında azalma tespit ed ilmi ş tir (22). Az ve orta miktarda alkol tüketimi ile KAH riskinde meydana gelen azalmalar a lın an alkolün tipi ile ili ş kili değildir. Hipertansiyon Kad ınlarda da erkeklerdekine benzer olarak kan bas ıncının seviyesi ile KAH arasında kuvvetli bir i li ş kinin varlığı ortaya konmuştur. Yaşlılarda bu ilişk i kadınla rda erkeklerden daha güçlüdür (16). Hafif-orta şiddetli hipertansif o lgu l arı n i nce lendiği ve dahil edilen h as ta l a rı n ya kl aşık olarak yarısını (%47) kadınların oluşturduğu bir meta analizde, diyastolik kan bas ıncında ortalama 6 mmhg'lık düşme ile inmelerde %42, mi yokard infarktüsünde o/o 14 ve vasküler ölümlerde ise %21 azalma tespit edi l miştir (23). Premenopozal kadınlarda da tansiyon yükse kli ği n e bağ lı olarak KAH riski artar. Bu kiş il erde hipertansiyonun varlığı KAH'na bağlı martaliteyi yaklaşık olarak 1 O misli a rtırm aktadır ( 18). Diyabet Diyabet, kadınl arda bilinen diğer kardiyak risk faktörlerinden daha fazla prognostik öneme sahip olduğu gibi, KAH risk faktörü o larak erkeklerden daha önemlidir (24,25). Bir çalışmada göğüs ağrısı ile başvuran kadınlarda anjiyografi bulg ul a rı KAH lehine o lan ve olmayan ik i grup aras ın daki fa rk lı tek risk faktörünün diyabet olduğu d ikkat çekmiş t ir (26). KAH'na ba ğ lı ölümler diyabetik kadınlarda diyabetik olmayan k ad ınlara göre 3-7 misli faz l adı r. İnsü line bağımlı diyabet va rlı ğ ı da kadın l arda akut nıiyokard infarktiisü so nras ı ölümler için çok önemli bir risk faktörüdür (27). Obezite Obezite de, hipertansiyon, d iyabet, hiperkolesterolemi gibi pek çok KAH risk faktörüne eşlik edebilen bir durumdur. Gerek erkeklerde gerekse kad ı nlarda tek başına ya da eş lik e tti ği diğer risk faktörleri ile birlikte KAH ge li şirnde önemli rol oy n amaktadı r (28,29). Bununla birlikte obezite ile koroner arter hast a l ığı riskindeki a rtışın diyabetin varlığından b ağım sız o l duğu çeş it li çalışmalarla ortaya konmu ştur( 16, 28). Nurses' Health Study'de, vücut kitle indeksi 29 ve üzerinde olan ş i şnıan kad ın l a rda, vücut kitle indeksi a ras ın da olan kadın l a ra göre KAH riski-. ' 62
4 B. Görenek ve ark.: Kaduılarda Koroner Arter Hastalığı : Risk Faktörleri, Klinik Tablolar, Tam ve Tedavi Yaklaşım Farklıklan nin üç misli fazla olduğu göz l e nmi ştir. Hafif-orta düzeyde kilolu olanlarda (vücut kitle indeksi 25-29) ise KAH riskinin zayıflara göre iki kat kadar fazla olduğu dikkat çekmiştir (28). Finlandiya'da ya pıl an bir ça lışmadan elde edilen sonuçlara göre ise kadınlarda vücut ağır lı ğ ınd a her 1 kg. lık artma ile KAH'na bağ lı mortalitede % ı -% ı.5 artma olm akt ad ır (30). Ha s taların KAH ri skinin değerl e ndirilm es ind e abdominal ya da santral obezite (bel çevresinin kalça çevresine oranının 0.9'dan daha fazla olm ası) basit vucut kitlesi belirlenmesine göre daha değerlidir (10,16). Kilo kaybının KAH riskini azalttığı yönünde net kanıtlar henüz elde edil ebilmi ş d eğ ildi r. Çünkü çalı şmaların çoğunda yeterli say ıd a olguya hedeflenen düzeylerde kilo kaybettirebilmek mümkün olamamıştır. Kan yağları Erkeklerde ve kadınlarda lipoprotein düzeyleri ile KAH riski aras ında bazı farklılıklar va rdı r. Örneğ in kadınlarda yüksek LDL düzeylerinden ziyade düş ük HDL düzeyinin bir KAH risk faktörü olarak önemi daha belirgindir (16,31). Türk Kalp Ça lı şmas ında kadınl arda HDL kolesterol seviyeleri mg/di aras ınd a tespit edilirken, total kolesterol/ HDL oranının oldukça yüksek (3.9-5) o l duğu göz l eml en miş tir (32). Premenoposal k ad ınl arda ve 66 yaş ın a l t ındaki postmenopozal kadın l a rd a yeni risk faktörlerinden "lipoprotein a" KAH ge li ş imi için (miyokard infarktüsü ve anjina) önemli bir bel irleyici durumundadır (33). Total kolesterol düzeyinin sadece premenopozal kadınl a rda veya çok yüksek düzeylerinin (>265 mg/di) KAH için önemli o l duğu göster ilmi ş ti r (33). Trigliseridler de yaş lı kadınlarda ve özellikle 400 ın g/d i düzeyinin üzerindeki seviyelerde bir risk faktörü olarak karş ımı za ç ıkm aktad ı r (16,31,34). Her ne kadar kadın l arda KAH'nın primer korunınas ı ile ilgili ça lı ş malar kı s ı t lı ysa da yüksek riskli olgulardaki temel tedavi prensipleri erkeklerle benzerdir. Koroner arter hastalıklarında sekonder korunmaya yönelik ça lı şma l arda lipid dü ş ürücü aja nl a rın kadınlard a yoğ un bir şek il d e ku ll anıın ı ile koroner t ezyonların da erkeklere göre daha belirgin gerileme sapt anı r ken, h as tal a rın yaşam sürelerinde her iki cinsiyet aras ın da anlam lı bir fark bulunmam ı ş tı r (34,35). Scandinavian Sim.vastatin Survival Study'de (4S) ıni yokard infarktüslü veya anj in a lı 827 kadı n hasta incel enm i ş ve olguların serum total kolesterol, LDL-kolesterol düzeylerinde izlenen düşüş "ile KAH mortalitesinde, major koroner olaylarda ve revaskülarizasyon i ş le ml erin e olan gereksinimlerdeki azalmanın simvastatin alan kadınlarda ve erkeklerde aynı düzeylerde olduğu dikkat çekm iş tir (35, 36). Sedanter hayat Fiziksel aktivitenin KAH riskini azalttığı pek çok çalı şmada gös terilmiş tir C37l. Ancak, 1950 yılınd an bu yana egzersiz ve KAH riski aras ında ki ilişkinin araştırıldığı 43 epidemiyolojik ça lışmanın sadece 7'sinde ara ştırmalara k ad ınlar dahil edilm i ş tir. Bu 7 çalışma dan yay ınlan a n 6 raporda kad ınlar ay rı grup olarak ele a lınmış tır. Söz konusu a raştırm a l ard an elde edilen sonuçlara göre, fiziksel olarak aktif k ad ınl arda, sedanter h ayat ı olan kad ınl ara oranla KAH riski %60-75 daha azdır. Bayanlar aktiviteye erkeklerden daha az meyilli olsalar da, kadınlarda artmış fiziksel aktivitenin KAH, inme ve tüm ölümler üzerine olumlu etkileri ortaya konmu ş tur. Özellikle ş i ş man kadınlarda düzenli egzersizin fayd a l arı gösteri lmi ş tir. Düzenli egzersiz yapan olgularda, egzersize ilave olarak diyette sature yağ l ardan kaç ı ş ve dü şü k kolesterollü diyete yönelimin de lipid profilini olumlu etkileyerek KAH riskinin d ü şmes ine ka tkıda bulunduğu bilinmektedir (38). Periferik damar hastalığı Erkeklerde KAH ile periferik damar h as ta lığı a rasın da güçlü bir il işk inin va rlı ğ ı gösteri l m i şse de, bu konuda kadınlar hakkındak i verilerimiz kı s ı t lıdır. Erkek ve k ad ınl a rda n ol u şan KAH' lı hasta grupl a rında periferik vasküler ha sta lık varlı ğ ının mortalitenin bağ ım s ı z bir belirleyicisi o l duğu tespit ed ilmi şt ir (39). Karotis in timas ının ın edia k alınlı ğ ın a o ran ının da kadınlarda KAH'nın va r lı ğ ı için önemli bir bulgu olduğu dikkat çekmi ş tir (40). Antioksidan vita minler Antieksidan vitaminierin KAH riskini aza ltıc ı etkileri bilinmektedir. Bu vitaminierin deneysel olarak LDL kolesterolün oksidasyonunu ve koroner arterlerde intimaya geç i ş i inhibe ettikleri, böylece KAH riskini azalatabilecekleri gös terilmi ş tir. He psinde olmasa da baz ı prospektif ça lı ş m a l arda "antioksidan 63
5 Tiirk Kardiyol Dem Arş 2000; 28: vitaminler-kah ili şk is i" hipotezini destekleyici bilgiler elde edilmiştir_ Nurses' Health Study sonu ç l arına göre vitamin E desteğ i ile orta yaş lı kadınlarda KAH ins idansında %40 azalmanın olduğu gösterilmiş tir (4 1)_ Bu tür olumlu etkilerin görülebilmesi için vitamin E'nin en az iki y ıl k ullanılm as ı gerekt i ğ i göz lenmişt ir. Vitamin C ya da beta-karoten ile vitamin E ile elde edilen sonuçl arı izlemek mümkün olmamıştır_ Folat-vitamin B6 Serum homosistein konsantrasyonunun yükselmesi KAH riskini arttırmaktadır. Hiperhomosisteineminin bir nedeni, homosistein metabolizmas ında önemli kofaktörler olan folat ve vitamin B6'nın yetersiz alımıdır. Nurses' Health Study verilerine göre, yüksek dozda folat ve vitamin B6 alımı kadınlarda KAH riskini azaltmaktadır (42). B- TANISAL Y AKLAŞIMLAR Koroner arter h asta lı ğının değerlendirilm esi nde kadın hastalarda da tanıy ı destekleyecek ilk ve en basit tetkik EKG'dir. Ancak bu hastalarda özellikle göğüs derivasyan l arı n da a nl amlı olmayan T dalga değişik liklerinin göz l eneb il eceği un utulm amalıdır. Treadmill egzersiz testinin kadınlarda yüksek oranda ya l anc ı pozitif sonuçlar verdiği bilinmektedir (43). Ancak bu olgularda testin yalanc ı negatifliği daha azdır_ Yani, testin negatif o lduğ u durumlarda erkeklere nazaran kadınl a rd a daha büyük ol asılıkla KAH ta nıs ından u zak l aşmak mümkündür_ Bu durumun bir istisnası, üç ya da daha fazla risk faktörüne sahip olan postmenopozal kadın l ard ır_ Bunlarda testin negatif olmasının prediktif değer i düşük bulunmuştur (44). Sinligrafik incelemeler de k ad ın hastaların değerlendirilmesinde kullanılmaktadır_ Yakın zamanda yapıl mı ş bir ça lı şmada adenozin teknesyum-99m sestamibi miyokard perfüzyon SPECT ça lı şma sının kadınlarda KAH 'nın ortaya ç ıkarılmasındaki duyar lı lığının %93, özgü llü ğünün ise %83 old u ğu gösteri l miştir (45). Normal dobutamin-atropin teknesyum-99m sestamibi SPECT incelemesinin de kadınlarda KAH için çok iyi bir prognostik gösterge old u ğu n a değ i nilmektedir (46). Talyum 201 perfüzyon sintigrafisinin kadınlarda KAH'nın değerlendirilmesindeki du- yarl ılığı ise erkeklere göre daha düşü ktür. Bir çalışmada erkekler için olan duyarlılık %79, kadınl ar için ise %54 bulunmuştur_ Koroner anj iyografi (KAG) normal olduğu kad ınl arda söz konusu sinligrafik incelemenin ya lan cı po zitifli ğ i çeşi tl i çalışmalarda %8 ila %20 arasında değişmek tedir_ Bu ya l a ncı pozitifliklerin fazla o l masından do l ay ı pek çok kadın hastada direkt olarak invaziv incelemeler yapılmaktadır. Dobutamin stres ekokardiyografinin özgüllüğünün kadın l arda daha fazla olduğu (%94'a karşı lık %77), duyarlılığının ise erkeklerle ay n ı o lduğu (47) ve kadınlarda dobutamin ekokardiyografinin özgüllüğünün diğer tekniklerden fazla olduğu kabul edilmektedir_ Koroner arter h asta lı ğı d üşünü l en kadın hasta l arın değerl endirilmesinde hemen tüm tekniklerin bazı sını rlılıkla rı vard ır. Bununla birlikte hastanın değerlendirilmesine EKG ve efor testi ile başla nma sı önerilmekte eğer efor testi negatifse daha ileri bir araştırmaya gerek o l madığı düşünülmekted ir. Efor testi pozitifse ya da submaksimal olarak negatifse, stres ekokardiyografi ya da sinligrafik inceleme (tercihan teknesyum ile) yap ıl malıd ır. Bu iki noninvaziv tekniğin doğruluğu biribirine yak ınd ır. Daha sonraki aşamada ise KAG gündeme gelmelidir. C- KLİNİK TAB LO LAR Angina pektoris Tipik anjina pektarisi olan kadın hastalarda KAG uygulanma s ıklığı ve bu işlem sonunda ciddi koroner lezyonların sapıanma o l as ılı ğ ı erkeklere göre daha düşüktür_ Örneğin, bir çalışmada göğüs ağ rı s ı nedeni ile KAG yapılan 886 hastanın sadece %23'ünün kadın o l duğu ve KAG sonrasında erkek hasta l arın %8'nde normal koroner anatomi saptan ı rke n, bu oranın kadın hastalarda %41 olduğu dikkat çekmiştir (48). Kadınlarda egzersiz anj i na s ının yanında istirahat, uyku ve emosyonel stres sı ra s ında da anjinanın sık lıkl a gözlenebilmesi dolayı s ı ile ağrının değerlendirilmesi konusunda s ıkıntıl ar yaşanabilmektedir (49). Bayanlarda göğüs ağrısının prognozunun erkeklere göre daha iyi o ldu ğu rapor edil mi şt ir. Ancak, kadınlarda ve erkeklerde efor a njinasının var lı ğ ı nda ölüm riski aynı yaştak i hasta popu l asyonlarının karşı l aştırılmas ı yap ıldığında benzer bulunmuştur (50). 64
6 B. Görenek ve ark.: Kadınlarda Koroner Arter Hastal ığı: Risk Faktörleri, Klinik Tablolar, Tam ve Tedavi Yaklaşım Farklıkları Miyokard infarktüsü Kadınl arda MI insidansı yaş ile birlikte artm aktad ır. Örneğin 13,000 kadının 29 y ıl boyunca takip edildiği Reykjavik çalışmasında 35 yaşında Mİ i nsidansı %0.13 iken, 75 yaşında %6 bulunmuştur. Mİ ile başvuran kadınların erkeklere göre daha yaş lı olduk l arı, diabet, hipertansiyon, hiperlipidemi gibi risk faktörlerine ve konjestif kalp yetm ezliği ve unstabil anjina tablosuna daha sık ras tl and ı ğ ı bildirilmiştir (5 1). Kadınlarda tipik göğüs ağrıs ının yanında çene, boyun ve s ırt ağrısı na ve bulantıya da s ı kça rastlamak mümkün olmaktad ır. Pek çok ça lı şmada Mİ'lü kadın larda hastane içi mortalite ve bir yı llı k mortalitenin yüksek o ldu ğ u bulunmuştur. Örneğin bir ça lışmada ilk kez Mİ geçiren kadın larda Mİ yaygın lı ğ ı nın, pulmoner ödem ve kardiyojenik şok gelişme şa n sının daha fazla o lduğu, ayrıca bu kadınl arda a ltı aylık mortalitenin ve hastaneye yeniden başvuru say ı s ının daha fazla olduğu izlenmi şt ir (52). Ancak, 27 ça lı şmanın meta analizinin yapı ldı ğ ı bir araştırmada, hastaların yaş ları ve mevcut risk faktörleri dikkate farkın önemli a lın d ı ğında her iki cinsiyet arasındak i oranda ortadan kalktığı dikkat çekmiş tir (53). Hatta bu faktörler dikkate alındığında kadınlarda uzun dönem mortalitenin daha dü şük olduğu fark edilmiştir. TRACE ça lı şma s ında da benzer sonuçlar elde edilmiştir. Bu çalışma verilerine göre Mİ sonra s ı ilk y ıl mortalite kadınlarda %28, erkeklerde %2 I iken, kadınlardaki mortalitedeki bu artı ş ın iki grup arasındaki yaş farklarından o labileceğ i üzerinde durulmuştur (54), yetersizliği semp to ml arından artmasından sorumlu olduğun u düşü ndürmektedir. Ani kardiyak ölüm Erkeklerde ani ölüm kad ınl a ra göre yak l aş ık dört misli fazla olsa da, bu fark artan yaş ile birlikte azalmaktadır. KAH sonucu ani ölümün göz l end i ğ i 51 kadında yapı l an otopsi çalışmasında, hiperkolesterolemi, diabet, artm ı ş vücut kitlesi gibi risk faktörlerinin o l madığı ancak sigara içiminin mevcut olduğu genç hastalarda plak erozyonuna bağlı akut trombüs ge li ş im i en önemli ani ölüm nedeni olarak tespit edi lmiştir{56). Halbuki, yaşlı kadınlarda hiperkolesterolemi ve buna b ağ lı plak rüptürü en önemli akut koroner trombüs ve ani kardiyak ölüm nedenidir. Olg u la rın otuzsekiz yı l iz l endiği Framingham Heart Study' de tüm yaş grup l arı nd a kad ınl arın erkeklere oranla daha düşü k ani ölüm oranına sahip old u k l arı, KAH'lı kadınlarda ani ölüm riskinin erkeklerdekinin yarısı o lduğ u belirtilmektedir (57). Bununla birlikte kadınlarda ani kardiyak ölüm KAH'nın önemli bir klinik bulgusudur ve evvelce bir KAH kliniği olmayanlarda sık olarak karş ımıza ç ı km ak tad ır (erkeklerde %44'e karşılık, kadınlarda %63). Konjestif kalp yetmezliğinin varlığı kadın l arda ve erkeklerde tüm martaliteyi ve ani kardiyak ölüm insidan s ını arttırmaktadır. Konjestif kalp yetmez li ği her iki cinste de ani kardiyak ölüm in sidans ını beş misli a r ttırm aktad ı r. Ancak mutlak risk kadınlarda erkeklerdekinin üçte biri kadardır. Konjestif kalp yetersiz li ği Koroner arter ha sta lıklı kadınlarda sol ventrikül fonksiyon l arı nın nispeten daha iyi korunmuş olmasına rağmen, semptomatik kalp yete r s izliğine erkeklerden daha s ı k rast lanmaktadır (55). 586 kadın, 1081 erkek h as tanın ince l endiği bir ça lı şmada, sol ventrikül diyastol sonu volüm indeksinin kadınlarda daha düşük olduğu buna rağmen diyastol sonu bas ınç değerlerinin benzer olduğu ve bu durumun özellikle sol ventrikü ler diyastol sonu basıncının (SVDSB) 18 mmhg ve üzerinde o l duğunda gözlendiği belirtilmektedir (55). Bu nedenle kadınların SVDSB'nın yüksek olduğu durumlarda kalplerinin erkeklere oranla daha küçük olması bu hastalarda sistolik disfonksiyondan ziyade diyastolik disfonksiyonun kalp D TEDA Vİ Y AKLAŞIMLARI Tıbbi tedavi Pratik uygulamalarda kadın l ara erkeklerden daha fazla nitrat, kalsiyum kanal blokeri, diüretik ve sedatif reçete edildiği dikkat çekmektedir. Diğer yandan, bazı ça lı şma larda kad ı n hastalara daha az aspirin ve be ta bloker veri l d i ğ i göz l e nmi ş tir (50,58). Kadınlarda KAH'nın birincil ve ikincil korunmasında aspirinin faydaları her ça lı şmada net olarak gösterilebilmi ş değ il dir (59). Ancak, Bezafibrate Infaretion Prevention çalışmasında, aspirin alan kadınlarda kardiyevasküler mortalite riskinin (2.7'ye karşı lı k 5. I) ve tüm nedenlere bağlı ölüın i e ri n daha az olduğu (5. I 'e karşılık 9. 1) dikkat çekmiş tir (60). Beta blokerlerin Mİ sonras ı faydaları da kadın l arda gösterilmiştir (61). 65
7 Türk Kardiyo/ Dem Arş 2000; 28: Buna karş ılı k anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörlerinin bu hastalardaki yararı açık değ i ldir. Fakat bu ajanların koroner olayl a rı ve ölümleri erkeklerde daha fazla azairabi l d i ğ i yönünde görüşler vard ı r (62)_ Her ne kadar hiçbir ça lı ş mada lipid dü şürü cü ajan l arın KAH ' lı kadın l ardaki etkileri özel olarak ince lenmem i şse de, 4S ve Cholesterol And Recurrent Events Trial(CARE) gibi iki büyük çalışmadaki kadın hasta say ıları bazı yorumlar yapmaya yeterlidir. Her iki çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, KAH ' lı k ad ın l arda lipid dü şürüc ü ajanlar tıpkı erkeklerde o l du ğ u gibi koroner olayları azaltmaktadır. Bu etkilerin serum kolesterol düzeyinde ciddi yükselmeterin o l madı ğı hastalarda da ortaya çıktığı izlenmi ş tir. Perkütan translüminal koroner anjiyoplasti (PTKA) Transkatater revaskülarizasyon işlemine gerek duyan kadın l a rı n daha yaşlı o l dukları ve erkeklerden daha fazla risk faktörüne sahip o l duk l arı bilinmektedir. KAG'nin başarı şans ı her iki cinste de benzerdir. Ancak tanı sa l iş l emle r yada müdahaleler sırasında kadın l arda vasküler komplikasyonlar (ponksiyona bağlı komplikasyonlar, ani tı kanma, acil bypass ihtiyacı) ve ölüm bayanlarda daha fazladır. Geç sonuçlar ve restenoz oranl a rı ise her iki cinste benzerdir. Eğer PTKA yap ılan postmenopozal kadınlara ÖYKT yapılırsa müdahalenin uzun dönem so nuçları daha iyi olmaktadır. Örneğ in bir ça lı şmada, PTKA ya pıl dı ğ ı s ırad a ÖYKT almakta olan 137 postmenopozal hasta ile almayan 200 hasta ka r şılaşt ı rıldı ğ ı nd a, 7 yı llı k izlernde ilk grupta yaşam süresinin daha iyi oldu ğ u (%93'e k arş ın %72) ve kardiyevasküler olay in s idansının aza ld ı ğ ı (% 12'ye karşın%35) i z l e nm i ş tir (63), Koroner arter bypass cerrahisi (KABC) K ad ınl arda KABC'de i şlem ko mplika syonları (kalp yetmez li ğ i, perioperatif infarktüs, hemoraj i) ve ölüm daha fazladı r (64, 65). Örneğin 402'sinin kadın o ldu ğu hastalık bir KABC serisinde, 30 günlük mortalite kadınl arda daha fazla bu lu nmuştur (%2.8'ye karşı lı k %7) (64). Kadın hastalarda belirgin oranda daha yüksek olan kısa dönem mortalitesinin o l gu l arın bireysel özellikleri ile (yaş, KAH risk faktörleri, daha küçük vücut hacmi, daha küçük koroner arter ç apı gibi) yakından ili ş ki l i ol du ğu gös terilmi şt i r. Ancak bunlardan hiçbiri mortalite riskindeki artışı (kadın l ar için relatif risk 4.4, erkekler içinse 1.4) tam olarak aç ıklayamamaktadır. Operasyon riskinin çok yüksek olduğu (>%30) hasta g rup larında, cinsiyetin mortalite üzerine bir etkisinin o l madığı ifade edilmektedir (64). K ı sa dönem son uç l arından farklı olarak, uzun dönem izlernde KABC yapı l an hastalarda kadın ve erkekler aras ında belirgin bir fark o lmadı ğı ortaya konmu ştur (65). Örneğin Coronary Artery Surgery Study (CASS) çalışmasında, sol ana koroner arter hastası erkek ve kadınların uzun dönemde tıbbi tedaviye göre cerrahiden ay nı oranda daha iyi faydalandıkları dikkat çe kmiştir (66). Yu ka rıda k i bilgilere göre,kabc'nin erken dönem mortalitesinin y ük sek l i ğ i sebebi ile uygun tezyonlarda PTKA i ş l emi nin KABC'ye tercih edilmesi daha doğru bir yaklaş ı m olacaktır. Akut miyokard infarktüsünde PTKA-trombolitik tedavi Her ne kadar Mİ ' ünde trombolitik tedavi konusunda yap ıl mış ça lı ş mal ard a kad ın hasta l a rın sayıs ı fazla d eğ il se de, trombolitik tedavinin her iki cinste de Mİ'ünde martaliteyi azatt ı ğ ı kabul edilmektedir. Ancak pek çok ça lı şmada kad ınl a ra daha az oranda trombolitik tedavi yapıld ı ğ ı ve bu hastalarda trombolitik tedavinin ba ş l anmas ında erkeklere göre daha fazla gecikmeterin o l du ğu izlenmektedir (51). Trembolitik tedavi verilen kadın l a rın mortaliresi ve morbidiresi erkeklerden yüksektir. Bu farklı lı k l a r hastaların bireysel özelliklerinin daha kötü o l mas ından kaynaklanabilir. Bu özellikler dikkate alınarak hastaların değe rl endi rilm es i yap ıldı ğ ın da, her iki cins içinde mortalite ve morbidite oranlarının (inmeye neden olan hemorajik komplikasyonlar dışında) benzer o l duğu bu l unmu ştu r.g USTO- 1 Anjiographic Study'de, tromboliz ile kadınlarda elde edilen yararların belirgin oranda az o ldu ğu dikkat çekmi ş ti r (67). Her ne kadar trombolitik tedavi sonrası TIMI ak ım derecesi, reoklüzyon oranı, rejyonel ventrikül fonks i yonlarında iki cins ara s ında önemli fa rk l ılı klar tespit ed ilemem i ş ise de, kadınlarda 30. gündeki mortalite belirgin olarak erkeklerden daha fazla bulunmu ş tur (% 13.1 'e k arşın %4.8). Bu hasta l a rı n ya ş, klinik ve anjiyografik özellikleri d eğerl endi rildi ğ inde trom- 66
8 B. Görenek ve ark.: Kodm/arda Koroner Arter Has talığ ı : Risk Faktörleri, Klinik Tablolar, Tam ve Tedavi Yaklaşım Farklıklan bolitik tedavi uygulananlarda cinsiyetin 30 günlük mortalitenin bağımsız bir prediktörü oldu ğu tespit edilmiştir. Primer PTKA'nın faydaları erkeklerde ve kadınlarda benzerdir (68). Bu nedenle Mİ'Iü kadınlarda primer PTKA trombolitik tedaviye göre tercih edilmesi gereken bir tedavi yaklaşımı olarak değerlendirilebilir. KAYNAKLAR 1. Eaker ED,Chesebro JH, Sacks FM, et al: Cardiovascular disease in women. Circulation 1993; 88; Onat A, Keleş İ, Aksu H, ve ark: Türk erişkin lerind e toplam ve kareliyak ölüıni e rin prevelansı : TEKHARF çalı şmas ının 8 yıl lık takip verileri. Türk Kardiol Dern Arş 1999;27;8 3. Sans S, Keteloot H, Kromhout D: On behalf of the ESC Task Force on Cardiovascular Mortality and Morbidity Statistics in Europe: The burden of cardiovascular diseases mortality in Europe. Eur Heart J 1997; 18: Roger VL, J acobsen SJ, Pellikka PA, et al: Gender differences in use of stress testing and coronary heart disease mortality: A population-based study in Olmsted Country, Minnesota. J Am Coll Cardiol 1998; 32: 345 S. Lehmann JB, Wehner PS, Lehmann CU, et al: Gender bias in the evaluation of chest pain in the emergency department. Am J Cardiol 1996; 77: Wang XL, Tam C, McCredie RM, et al: Determinants of severity of coronary artery disease in Australian men and women. Circulation 1994; 89: Expert Panel on Detection Evaluation and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. Summary of the second report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) expert panel on detection, evaluation, and treatment of high blood cholesterol in adults (Adult Treatment Panel ll). JAMA 1993; 269: 3015 S. Winkleby MA, Kraemer HC, Ahn DK, et al: Ethnic and socioeconomic differences in cardiovascular risk factors: Findings for women from the Third National Health and Nutritional Examination Survey, JAMA 1998;280: Grundy SM: Second Report of the Expert Panel on Detection, Evaluation and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. (Adult Treatment Panel ll}. Circulation 1994; 89; ı Lobo RA: Hormones, hormone replacement therapy and heart disease. In: Cardiovascular Health anel Disease in Women, Douglas PS (Ed}, Saunders, Philadelphia, 1993: 153 ll. Stanıpher MJ, Colditz GA, W illett W C, et al: Postmenopausal estrogen therapy and cardiovascular disease: ten-year fo llow-up from the Nurses' Health Study. N Engl J Med 1991; 325: H ulley S, Grady D, Bush T, et al: Randomized trial of estrogen plus progestin for secondary prevention of coronary hearı disease in post menopausal women. The Heart and Estrogen/progestin Replacement Study (HERS) Research Group. JAMA 1998; 280: Bush TL, Miller VT: Effects of pharmacologic agents using during menopause: impact on lipids and lipoproteins. In: Mishell DR Jr (Ed) Menopause: physiology and pharmacology. Year Book,Chicago, 1987; Stadel BV: Oral contraceptives and cardiovascular disease. N Engl J Med 1981; 305: 672 ls. Hennekens CH, Evans D, Peto R: Oral contraceptive use, cigareıte smoking and myocardial infarction. Br J Fam Plann 1979; 5: Rich-Edwards JW, Manson JE, Hennekens CH, et a l: The primary prevention of coronary heart diseases in women. N Engl J Med 1995; 332: Willett WC, Green A, Stampher MJ, et al: Relative and absolu te excess risks of coronary hearı disease among women who smoke cigarettes. N Engl J Med 1987; 317: 1303 ls. Collins L, Douglas PS: Acute myocarclial infaretion in women. In: Acute myocardial infarction, Gersh B, Rahimtoola S (eds}, Chapman and Hall, New York, Fried LP, Becker DM: Smoking and cardiovascular disease. IN: Cardiovascular Health and Disease in women. Douglas PS (Ed), Saunders, Philadelphia, 1 993; Department of Health and Human services. Reducing the health consequences of smoking: 25 years of progress. A report of the surgeon general. Public Health Service Publication No. (CDC) 89-S Rosenberg L, Palıner JR, Shapiro S: Decline in the risk of nıyo cardial infaretion among women who stop smoking. N Engl J Med. 1990; 322: Stampher MJ, Colditz GA, Willett WC, et al: A prospecıive study of moclerate alcohol consumption and the risk of coronary disease and stroke in women. N En gl J Med 1987; 319: Collins R, MacMahon S: Blood pressure, stroke, and coronary heart disease, 2. Short-term reductions in blood pressure: overwive randomize of drug trial in their epidemiological context. Laneel 1990; 335: Bulleıner F, Graham KJ, Pankow J, et a l: Geneler related differences in ri sk factors of young patients with symptomaıi c coronary artery disease. J Am Coll Cardiol 1995; February special issue: 267 A 2S. Spelsberg A, Ridker PM, Manson JE: Carbohydrate metabolism, obesity, and diabetes. In: Cardiovascular Health and disease in women, Douglas PS (eel}, Saunders, Philadelphia, 1993: DeSanctis RW: Clinical nı a nifes tation s of coronary artery disease: ches ı pain in women. Wenger, NK, Speroff L,Packard B (Eds}, Le Jacq Cbnım uni cations, Connecticu ı, 1993: Manson JE, Colditz GA, Stampher MJ, et al: A prospective study of maturity onset diabeıes mellitus and 67
9 Türk Kardiyol Dern Arş 2000; 28: risk of coronary heart disease and stroke in women. Arch Intem Med 1991 ; 151: Manson JE, Co1ditz GA, Stampher MJ, et al: A prospective study of obesity and risk of coronary heart disease in women. N Engl J Med 1990; 322: Manson JE, Willett WC, Stampher MJ, et al: Body weight and mortality in young women. N Engl J Med 1995;333: Jousilahti P, Tuomilehto J, Vartiainene E, et al: Body weight, cardiovascular risk factors, and coronary morıa lity. 15 year follow up of middle-aged men and women in eastern Finland. Circulation 1996; 93: Miller VT: Lipids, lipoproteins, women and cardiovascular disease. Atherosclerosis 1994; 108: Mahley RW, Palaoğlu EK, Atak Z, et al: Turkish Heart Study. J Lipid Res 1995;36: Orth-Gomer K, Mittleman MA, Schenck-Gutafsson K, et al: Lipoprotein (a) as a determinant coronary heart disease in young women. Circulation 1997; 95: Criqui MH, Heiss G, Cohn R, et al: Plasma triglyceride level and mortality from coronary heart disease. N Engl J Med 1993; 328: S. Pedersen TR, and the Scandinavian Simvaslatin Survival Study Group: Randomized trial of cholesterol towering in 4444 patienı s with coronary heart disease: The Scandinavian Simvaslatin Survival Study (4S). Laneel 1994; 344: Miettinen TA, Pyöriilii K, Olsson AG, et al: For the Scandinavian Simvaslatin Survival Study Group. Cholesterol lowering therapy in women and elderly patienıs with myocardial infaretion or angina pectoris. Findings from the Scandinavian Simvastatin Survival Study (4S) Circulation 1997; 96: Berlin JA, Colditz GA: A meta-analysis of phsical activity in the prevention of coronary heart disease. Am J Epidemiol 1990; 335: Wood PD, Stefanick ML, Williams PT, Haskell WL: The effects on the plasma lipoproteins of a prudent weight-reducing diet with or without exercise, in overweighı men and women. N Engl J Med 1991; 325: Eagle KA, Rihal CS, Foster ED, et al: Long-term survival in patients with coronary artery disease: Importance of peripheral vascular disease. J Am Coll Cardiol 1994; 23: Furberg CD, Adams HP, Applegate WB, et a l: Effect of lovastatin on early carotid atherosclerosis and cardiovascular events. Circulation 1994; 90: Stampher MJ,Hennekens CH, Manson JE, et a l: Vitamin E consumption and the risk of coronary disease in women. N Engl J Med 1993; 328: Rimm EB, Willett WC, Hu FB, et al: Folate and vitamin B6 from diet and supplements in relation to risk of coronary heart disease among women. JAMA 1998; 279: Gibbons RF: Exercise ECG testing with and without radionuclide studies. In: Cardiovascular Health and Disease in women. W en ger NK, Speroff L, Packard B (Eds). Le Jacq Communications, Ine, Connecticut, 1993; Curzen N, Patel. D, Clarke D, et al: Women with chest pain: l s exercise testing worthwhile? Heart 1996; 76: Amanullah AM, Kiat H, Friedman JD, et al: Adenosine technitium-99m sestamibi myocardial perfusion SPECT in women: Diagnostic effıcacy in detection of coronary artery disease. J Am Co ll Cardiol 1996; 27: Geleijnse ML, Elhendy A, van Domburg, et al: Prognostic significance of normal dobutamine atropine stress sestamibi scintigraphy in women with chest pain. Am J Cardiol 1996; 77: Elhendy A, Geleijnse ML, van Domburg RT, et al: Gender differences in the accuracy of dobutamine stress echocardiography for the diagnosis of coronary artery disease. Am J Cardioli997; 80: Sullivan AK, Holdright DR, Wright CA, et a l: Chest pain in women: Clinical, investigative, and prognostic features. BMJ : Pepine CJ, Abrams J, Marks RG, et al: Characteristics of a contemporary population with angina pectoris. Am J Cardiol 1994; 74: 226 SO. LaCroix AZ, Guralnik JM, Curb JD, et al: Chest pain and coronary heart disease mortality among older men and women in three communities. Circulation 1990; 81:437 Sl. Maynard C, Litwin PE, Martin JS, et al: Gender differences in the treatment and outcome of acute myocardial infaretion : Results from the myocardial infaretion triage and intervention registry. Arch Intern Med 1992; I 52: 972 S2. Marruga te J, Sala J, Massia R, et al: For the RES CA TE lnvestigators. Mortality diffe rences between men and women following first myocardial infarction. JAMA 1998; 280: ı Vaccarino V, Krumholz HM, Horwitz RI: Sex differences in mortality after myocardial infarction. Ci rcu l a ı i on 1995; 9 1: 1861 S4. Kober L, Torp-Pedersen C, Ottesen M, et al: On behalf of the TRACE study group. Influence of gender on short and long term mortality afıe r acute myocardial infarcıion. Am J Cardiol 1996; 77: 1861 SS. Mendes LA, Davidoff R, Cupples LA, et al: Congestive heart failure in patients wi th coronary artery disease: The gender paradox. Am Heart J 1997; 134:207 S6. Burke AP, Farb A, Malcom CT, et al: Effect of risk factors on the mechanism of acuıe throınbos i s and sudden coronary death in women. Circulation 1998; 98: 731 S7. Kannel WB, Wilson PWF, D'Agostino RB, et al: Sudden coronary death in women. Am Heart J 1 998; 136: 205 S8. Shaw LJ,Miller DD, Romeis JC, et al: Gender differences in the noninvasive evaluation and managemen ı of 68
10 B. Görenek ve ark.: Kadmlarda Koroner Arter Hastalığı: Risk Faktörleri. Klinik Tablolar, Tam ve Tedavi Yaklaşım Farklıkları patients with suspected coronary artery disease. Ann Intem Med ı 994; ı 20: Woods SF: Primary prevention of coronary hearı disease in women. Arch Fam Med 1994; 6: Harpaz D, Benderly M, Goldbourt U, et al: For the lsraeli BIP Study Group. Effect of aspirin on mortality in woman with sympıomatic or silen! myocardia1 ischemia. Am J Cardiol 1996; 78: 12ı5 61. Clarke KW, Gray D, Keating NA, et al: Do women with acute myocardial infaretion receive the same treatment as men? BMJ 1 994; 309: Pfeffer MA, Braunwald E, Moye LA, et al: Effecı of captopri ı on m orıa ıity and morbidity in patienıs w iıh ıefı ventricular dysfunction afıer myocardial infarction: Result of the survival and ventricular enlargement trial. N Engl J Med 1992; 327: O'Keefe JH, Kim SC, Hall RR, et al: Estrogen replacement therapy after coronary angioplasty in women. J Am Coll Cardiol 1997; 29: l 64. Edwards FH,Carey JS, Grover FL, et al: Impact of gender on coronary bypass operative mortality. Ann Therasic Surg 1998; 66: Brandrup-Wognsen G, Berggren H, Hartford M, et al: Female sex is associated with increased mortality and morbidity early, but not Iate, after coronary artery bypass grafting. Eur Heart J 1996; 17: Caracciolo EA, Davis KB, Sopko G, et al: Comparison of surgical and medical group survival in patients with patients with left main coronary disease: Long term CASS experience.circulation 1995; 91: Woodfield SL, Lundergan CF, Reiner JS, et al: Gender and acute myocardial infarction: Is there a different response to thrombolysis? J Am Co ll Cardioı ı 997; 29: Stone GW, Grines CL, Browne KF, et a l: A comparison of in-hospital outcome in men versus women treated by either thrombolytic therapy or primary coronary angioplasty for acuıe myocardial infarction. Am J Cardiol 1995;75:987 69
Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili;
KORONER RİSK TESTİ Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili; Koroner kalp hastalıklarına yol açan kolesterol ve lipit testleridir. Koroner risk testleri
DetaylıYÜKSEK KOLESTEROL. Hiperkolesterolemi; Yüksek kolesterol sebepleri nelerdir?
YÜKSEK KOLESTEROL Hiperkolesterolemi; Kolesterol ve kolesterole bağlı kalp damar hastalıklar en büyük ölüm sebebidir. Hiperkolesterolemi kan yağlarından biri olan kolesterolün yüksek olmasıdır. Kan yağları
DetaylıAkut Koroner Sendromlar ve Güncel Yaklaşım. Yrd.Doç.Dr. Hasan Büyükaslan Harran üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp A.D.
Akut Koroner Sendromlar ve Güncel Yaklaşım Yrd.Doç.Dr. Hasan Büyükaslan Harran üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp A.D. Kılavuzlar 2011 Israrcı ST-segment yükselmesi belirtileri göstermeyen hastalarda
DetaylıKadınlarda Koroner Bypass Operasyonunun Özellikleri ve Sonuçları
Kadınlarda Koroner Bypass Operasyonunun Özellikleri ve Sonuçları DOÇ. DR. GÖKÇEN ORHAN Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi İSTANBUL Euroscore risk sınflaması STS risk
DetaylıStabil koroner arter hastalığında doğrular ve yanlışlar:
Stabil koroner arter hastalığında doğrular ve yanlışlar: Hangi asemptomatik hastaya revaskülarizasyon? Prof. Dr. Sabri Demircan İstanbul Bilim Üniversitesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Koroner arter hastalığında
DetaylıDemografik Özelliklerin Koroner Arter Hastalığına Etkisinin Analizi
Demografik Özelliklerin Koroner Arter Hastalığına Etkisinin Analizi İçindekiler Giriş Bilgi Keşfi Sınıflandırma Uygulama Sonuç ve Öneriler Giriş Koroner Arter Hastalığı(KAH) : Koroner arterler kalbi besleyen
DetaylıKardiyovasküler hastalıklardan korunmak için 5 önemli neden :
2008 İskemik Kalp Hastalıklarında Primer ve Sekonder Korunma Doç. Dr. Mehdi Zoghi Kardiyovasküler hastalıklardan korunmak için 5 önemli neden : 1. Kardiyovasküler hastalıklar (KVH) erken ölümlerin başlıca
DetaylıKoroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili;
KORONER RİSK TESTİ Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili; Koroner kalp hastalıklarına yol açan kolesterol ve lipit testleridir. Koroner risk testleri
DetaylıBir ARB Olarak Olmesartan. Prof. Dr. Tevfik Ecder İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı
Bir ARB Olarak Olmesartan Prof. Dr. Tevfik Ecder İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı PatenT (Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension
DetaylıYÜKSEK KOLESTEROL. Hiperkolesterolemi; Yüksek kolesterol sebepleri nelerdir?
YÜKSEK KOLESTEROL Hiperkolesterolemi; Kolesterol ve kolesterole bağlı kalp damar hastalıklar en büyük ölüm sebebidir. Hiperkolesterolemi kan yağlarından biri olan kolesterolün yüksek olmasıdır. Kan yağları
DetaylıRENOVASKÜLER HİPERTANSİYON ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA KLİNİK İPUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DR. NİHAN TÖRER TEKKARIŞMAZ
RENOVASKÜLER HİPERTANSİYON ŞÜPHESİ OLAN HASTALARDA KLİNİK İPUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DR. NİHAN TÖRER TEKKARIŞMAZ 20.05.2010 Giriş I Renovasküler hipertansiyon (RVH), renal arter(ler) darlığının neden
DetaylıEskimeyen Yeniler: Nabız Hızı ve Nabız Basıncı
Kan Basıncında Yeni Kavramlar Eskimeyen Yeniler: Nabız Hızı ve Nabız Basıncı Prof. Dr. Enver Atalar Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Nabız Basıncı Nabız Basıncı: Sistolik
DetaylıBeyin Omurilik Sıvısında Myelin Basic Protein Testi; CSF myelin basic protein; BOS da myelin basic protein;
MYELİN BASİC PROTEİN Beyin Omurilik Sıvısında Myelin Basic Protein Testi; CSF myelin basic protein; BOS da myelin basic protein; Beyin Omurilik Sıvısı içinde Myelin Basic Protein miktarının araştırılmasıdır.
DetaylıDiyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma
Diyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma Johanna M. Geleijnse,* Cees Vermeer,** Diederick E. Grobbee, Leon J. Schurgers,** Marjo H. J. Knapen,**
DetaylıJNC 8 göre Hipertansif Hastanın Tedavide Kan Basıncı Hedefi Ne Olmalı
JNC 8 göre Hipertansif Hastanın Tedavide Kan Basıncı Hedefi Ne Olmalı Prof. Dr. Bülent ALTUN Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı Dünyada Hipertansiyon
DetaylıPrediyabetik ve Tip 2 Diyabetik Kadınlarda Kardiyovasküler Risk: Gerçekten Erkeklerden Daha Yüksek Mi?
Prediyabetik ve Tip 2 Diyabetik Kadınlarda Kardiyovasküler Risk: Gerçekten Erkeklerden Daha Yüksek Mi? Prof Dr Füsun Saygılı EgeÜTF Endokrinoloji ve Metabolizma HastalıklarıBD DM Mortalite ve morbiditenin
DetaylıDİYABET TEDAVİSİNDE HEDEF KAN BASINCI:
DİYABET TEDAVİSİNDE HEDEF KAN BASINCI: Hedef ne olmalı? İntensif tedavi gereklimi? PROF.DR.TEVFİK SABUNCU Harran Üniversitesi, Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı 2003 JNC-VII Hipertansiyon Sınıflandırması
DetaylıDİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR. Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı
DİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Cinsiyet İlişkili Farklılıklar ERKEK BEYNİ KADIN BEYNİ Cinsiyet İlişkili
DetaylıST YÜKSELMESİZ AKUT KORONER SENDROMDA GİRİŞİMSEL TEDAVİ STRATEJİSİ
ST YÜKSELMESİZ AKUT KORONER SENDROMDA GİRİŞİMSEL TEDAVİ STRATEJİSİ Sabahattin Umman İTF Kardiyoloji Anabilim Dalı 1 /18 Akut Koroner Sendromlar Önemleri Miyokart Hasarı Fonksiyon kaybı, Patolojik Fonksiyon
DetaylıBugün Neredeyiz? Dr. Yunus Erdem Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ünitesi
Hipertansiyon Tedavisi: Bugün Neredeyiz? Dr. Yunus Erdem Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ünitesi Hipertansiyon Sıklık Yolaçtığı sorunlar Nedenler Kan basıncı hedefleri Tedavi Dünyada Mortalite
DetaylıHangi İlaç Renin Anjiyotensin Aldosteron Sistemini Daha İyi Bloke Eder?
Hangi İlaç Renin Anjiyotensin Aldosteron Sistemini Daha İyi Bloke Eder? Prof. Dr. Tevfik Ecder İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı Hangisi Renin-Anjiyotensin
DetaylıMENOPOZ VE ANTİHİPERTANSİF TEDAVİ
MENOPOZ VE ANTİHİPERTANSİF TEDAVİ Dr. Mürvet YILMAZ BAKIRKÖY DR. SADİ KONUK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ KADINLARDA HT Yaşlanma ile birlikte kan basıncında artış görülür. Erişkin kadınların %25 Postmenopozal
DetaylıProf. Dr. Ramazan Sarı Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı
DM TEDAVİSİNDE KOMPLİKASYONLAR DM TEDAVİSİ VE KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR Prof. Dr. Ramazan Sarı Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı Slide 1 Sunum planı DM ve kardiyovasküler hastalık-riskleri
DetaylıHiperlipidemiye Güncel Yaklaşım
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sık Görülen Kardiyolojik Sorunlarda Güncelleme Sempozyum Dizisi No: 40 Haziran 2004; s. 69-74 Hiperlipidemiye Güncel Yaklaşım Prof. Dr. Hakan
DetaylıULUSAL KALP SAĞLIĞI POLİTİKASI ANA İLKELERİ
ULUSAL KALP SAĞLIĞI POLİTİKASI ANA İLKELERİ 1. Dünyada kalp-damar hastalıkları ile ilgili epidemiyolojik gerçekler 1.1. Kalp ve Damar Hastalığı Kavramı 1.2. Dünyada Kalp ve Damar Hastalıklarının Epidemiyolojisi
DetaylıAKUT KORONER SENDROMLARDA OLASILIK SKORLARI VE STRES TESTLERİNİN KULLANIMI
AKUT KORONER SENDROMLARDA OLASILIK SKORLARI VE STRES TESTLERİNİN KULLANIMI Yrd. Doç. Dr. Arif Onur EDEN ERZİNCAN ÜNİVERİSTESİ TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP ANABİLİM DALI AKUT KORONER SENDROM (AKS) Tanı Kriterleri:
DetaylıHipertansiyon ve akut hipertansif atakta ne yapmalı? Prof. Dr. Zeki Öngen İ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı
Hipertansiyon ve akut hipertansif atakta ne yapmalı? Prof. Dr. Zeki Öngen İ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Sağlıklı kişi Hipertansiyon: ne yapmalı? Risk faktörlerinden ölüme kardiyovasküler
DetaylıTam revaskülarizasyonda CABG standart tedavidir
Tam revaskülarizasyonda CABG standart tedavidir Dr. Cem Alhan XVI. Ulusal Kongre, 19-22 Mayıs, Eskişehir Changing patterns of initial treatment selection among medical therapy (MED, yellow line), percutaneous
DetaylıGELECEĞİ DÜŞÜNEN ÇEVREYE SAYGILI % 70. tasarruf. Sokak, Park ve Bahçelerinizi Daha Az Ödeyerek Daha İyi Aydınlatmak Mümkün
www.urlsolar.com S L D-S K -6 0 W ile 1 5 0 W St an d art S o kak L a m ba sı F iya t K arşılaşt ırm a sı kw h Ü c reti Yıllık Tü ke tim Ü cre ti Y ıllık T ü ketim Fa rkı kw Sa at G ü n A y Stan d art
DetaylıSTATİN FOBİSİ Prof. Dr. Mehmet Uzunlulu
STATİN FOBİSİ Prof. Dr. Mehmet Uzunlulu İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ABD KV olay riski (%) Statin çalışmaları: Primer koruma 10 8 6 4 2 0 1 Statin Placebo WOSCOPS WOSCOPS
DetaylıYakınması: Efor sonrası nefes darlığı, sabahları şiddetli olan ense ağrısı, yorgunluk
62 y., kadın, emekli bankacı İzmir de oturuyor. Yakınması: Efor sonrası nefes darlığı, sabahları şiddetli olan ense ağrısı, yorgunluk Öykü: 12 yıldır hipertansif. İlaçlarını düzenli aldığını ve diyete
DetaylıGöğüs Ağrısı; Anjina Pektoris; Akut Koroner Sendrom; Acute Coronary Syndrome; Unsable Angina; Anstabil Anjina pektoris;
KALP AĞRISI Göğüs Ağrısı; Anjina Pektoris; Akut Koroner Sendrom; Acute Coronary Syndrome; Unsable Angina; Anstabil Anjina pektoris; Kalp ağrısı yada Akut koroner sendrom kalbe giden kan akımının aniden
DetaylıYeni Çalışmalar Hipertansiyon Kılavuzlarında Tedavi Hedeflerini Değiştirecek mi?
Yeni Çalışmalar Hipertansiyon Kılavuzlarında Tedavi Hedeflerini Değiştirecek mi? Prof. Dr. Bülent ALTUN Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı JNC 8: Tedavi
DetaylıKADIN KALBİ. Dr.Işıl Uzunhasan İ.Ü.Kardiyoloji Enstitüsü
KADIN KALBİ 1 Dr.Işıl Uzunhasan İ.Ü.Kardiyoloji Enstitüsü KLİNİK DEĞERLENDİRME 41 yaş kadın hasta 3 günden beri süren göğüs ağrısı beraberinde nefes darlığı yakınması 20 yıldan beri 1 p/gün sigara içimi;
DetaylıAntianjinal ilaçlar. Prof. Dr. Öner Süzer
Antianjinal ilaçlar Prof. Dr. Öner Süzer www.onersuzer.com 1 2 2 1 Koroner iskemi, anjina, enfarktüs ve antianjinal tedavi Kalp dokusu, oksijene ihtiyacı bakımından vücuttaki pek çok organa göre daha az
DetaylıHer kronik tam tıkalı lezyon açılmalı mı? Prof. Dr. Murat ÇAYLI Özel Adana Medline Hastanesi
Her kronik tam tıkalı lezyon açılmalı mı? Prof. Dr. Murat ÇAYLI Özel Adana Medline Hastanesi Tanım Anjiyografik veya klinik olarak bir oklüzyonun süresinin 3 ay olmasıdır. Kesin (anjiyografik ispat): 3
DetaylıHipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015
Hipertansiyon HT Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Neslihan Yukarıkır ve Arş. Gör. Dr. Dilber Deryol Nacar
DetaylıMetabolik Sendrom Tanı Tedavi Dr. Abdullah Okyay
Metabolik Sendrom Tanı Tedavi Dr. Abdullah Okyay Metabolik Sendrom İnsülin direnci (İR) zemininde ortaya çıkan Abdominal obesite Bozulmuş glukoz toleransı (BGT) veya DM HT Dislipidemi Enflamasyon, endotel
DetaylıKocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı. Çocuk Nefroloji BD Olgu Sunumu 24 Ekim 2017 Salı
Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Nefroloji BD Olgu Sunumu 24 Ekim 2017 Salı Uzman Dr. Mehtap Ezel Çelakıl DR.MEHTAP EZEL ÇELAKIL 4YAŞ ERKEK HASTA Şikayeti:
DetaylıAmaç: Egzersiz programına katılmak üzere gelen bireylerin başlangıçta var olan hastalıklarını ve hastalık risk sınıflamasını öğrenmek
Amaç: Egzersiz programına katılmak üzere gelen bireylerin başlangıçta var olan hastalıklarını ve hastalık risk sınıflamasını öğrenmek 2 Egzersiz programına başlamadan önce bireyin aşağıdaki değerlendirmesinin
DetaylıProf. Dr. Binali MAVİTAŞ Dicle Üniverstiesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi A.D.
Prof. Dr. Binali MAVİTAŞ Dicle Üniverstiesi Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi A.D. Endotel zedelenmesi ATEROSKLEROZ Monositlerin intimaya göçü Lipid yüklü makrofajlar Sitokinler İntimaya kas h. göçü
DetaylıKardiyak Problemler ve Karaciğer Nakli
Kardiyak Problemler ve Karaciğer Nakli Dr. Hüseyin İlksen TOPRAK Karaciğer Nakli Enstitüsü Problem Karaciğer nakli Kardiyak Problemler Hasta Sayısı Giderek Artıyor KC Problemi KPB New York Eyaletinde 1998
DetaylıKardiyovasküler olayların önlenmesinde statinler. Dr. Sadi GÜLEÇ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı
Kardiyovasküler olayların önlenmesinde statinler Dr. Sadi GÜLEÇ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Cleveland, Ohio/ABD, Kasım 1998 Kaza notları: 2 kişi olay anında, 1 kişi hastanede
DetaylıEGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ
EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI Doç.Dr.Mitat KOZ Fiziksel Uygunluk Test Sonuçları Klinik Egzersiz Test Sonuçları Fiziksel Uygunluk Test Sonuçlarının Yorumlanması Bireyler arası karşılaştırmalar
Detaylı15. Ulusal Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Kongresi Nisan 2013, Antalya. Obezite: Gerçekten iyi bir gösterge mi? Dr.
15. Ulusal Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Kongresi 24-28 Nisan 2013, Antalya Obezite: Gerçekten iyi bir gösterge mi? Dr. Sedat Üstündağ Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji BD, Edirne Obezite:
DetaylıKORONER ANJİOPLASTİ UYGULANAN KADIN VE ERKEK HASTA GRUPLARINDA SAPTANAN FARKLI ÖZELLİKLER*
224 KORONER ANJİOPLASTİ UYGULANAN KADIN VE ERKEK HASTA GRUPLARINDA SAPTANAN FARKLI ÖZELLİKLER* İ.C. Cemşid DEMİROĞLU, Vedat AYTEKİN, Saide AYTEKİN, Hamit K. AŞKIN, Suavi TÜFEKÇİOĞLU, Hasan FERAY, Cem'i
DetaylıMiyokard. Miyokard infarküsünde (Mİ) EKG değişim süreçlerini öğrenmek. Ayırıcı tanıları yapmak. Spesififik patolojilerde EKG ile Mİ yi tanımak
Miyokard İnfarktüsünde nde EKG İpuçları Amaçlar Miyokard infarküsünde (Mİ) EKG değişim süreçlerini öğrenmek Ayırıcı tanıları yapmak Spesififik patolojilerde EKG ile Mİ yi tanımak Dr. Cenker EKEN AÜTF Acil
DetaylıKORONER ARTER HASTALIĞINDA BETA BLOKERLER GÖZDEN DÜŞÜYOR MU?
KORONER ARTER HASTALIĞINDA BETA BLOKERLER GÖZDEN DÜŞÜYOR MU? TABİ Kİ HAYIR, HER HASTAYA VERMELİYİZ DR. SABRİ DEMİ RCAN Beta Blokerler Adrenerjik reseptörler katekolaminler tarafından stimüle edilen G-protein
DetaylıHikmet Demir 53 Yaşında 2 Çocuk babası Emekli devlet memuru İstanbul da yaşıyor
Hikmet Demir Hikmet Demir 53 Yaşında 2 Çocuk babası Emekli devlet memuru İstanbul da yaşıyor Hikmet Demir, 53 Yaşında 2 Çocuk babası Emekli devlet memuru İstanbul da yaşıyor Yakınma: Gözlerde uçuşmalar,
DetaylıTip 2 Diyabetli Hastalarda Metabolik Sendrom Prevalansı
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 15 (1) 29-33 (2008) Tip 2 Diyabetli Hastalarda Metabolik Sendrom Prevalansı Serkan İpek Doğanşehir Devlet Hastanesi, İç Hastalıkları Kliniği, Malatya Amaç: Bu çalışma,
DetaylıProf.Dr. Oktay Ergene. Kardiyoloji Kliniği
Hipertrigliseridemii id i Tedavisi i Prof.Dr. Oktay Ergene İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kardiyoloji Kliniği Hipertrigliseridemi Gelişimiş VLDL Chylomicron Liver Defective Lipolysis Remnants
DetaylıPREDİYABET EPİDEMİYOLOJİ VE TANISI. Prof. Dr. Engin GÜNEY
PREDİYABET EPİDEMİYOLOJİ VE TANISI Prof. Dr. Engin GÜNEY Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı DİABETES MELLİTUS 415 milyon erişkinde diyabet var.
DetaylıTürk Hipertansiyon Prevalans Çalışması (PatenT) 2003 Türk Hipertansiyon İnsidans Çalışması (HinT) 2007 Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı
Türk Hipertansiyon Prevalans Çalışması (PatenT) 2003 Türk Hipertansiyon İnsidans Çalışması (HinT) 2007 Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışması (SALTurk) 2007 Türk Hipertansiyon Prevalans
DetaylıDr. Gökhan AKSAN Şişli Hamidiye Etfal E.A.H Kardiyoloji Kliniği 22/04/16
Dr. Gökhan AKSAN Şişli Hamidiye Etfal E.A.H Kardiyoloji Kliniği 22/04/16 AMAÇ Diabetes mellitus (DM) önemli bir kardiyovasküler risk faktörüdür. Tüm diyabetik hasta ölümlerinin %70-80 inden kardiyovasküler
Detaylıİskemik Serebrovasküler Hastalıkta Primer Korunma
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Nörolog Olmayanlar İçin Nöroloji Sempozyum Dizisi No: 42 Ocak 2005; s. 9-16 İskemik Serebrovasküler Hastalıkta Primer Korunma Prof. Dr. Birsen
DetaylıHIV ile İlişkili Komorbiditeler Simpozyumu: Multidisipliner Bakım Ağı Oluşturma 4 Kasım 2016,(İstanbul)
HIV ile İlişkili Komorbiditeler Simpozyumu: Multidisipliner Bakım Ağı Oluşturma 4 Kasım 2016,(İstanbul) Kardiyovasküler Sorunlu Hasta Dr. Cihan YEŞİL Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları
DetaylıProf. Dr. Azem AKILLI EÜTF Kardiyoloji İzmir
Kalp yetersizliğine ine sahip yaşlılarda larda Nebivolol ü ün KARDİYAK SONUÇLARA (outcomes)) ve rehospitalizasyon üzerindeki etkileri Prof. Dr. Azem AKILLI EÜTF Kardiyoloji İzmir Hipertansiyonla Mücadele
DetaylıKoroner Mikrosirkülasyonun Fonksiyonel Açıdan Değerlendirilmesinde Kullanılan İnvazif Yöntemler. Dr. Murat Sezer İstanbul Tıp Fakültesi
Koroner Mikrosirkülasyonun Fonksiyonel Açıdan Değerlendirilmesinde Kullanılan İnvazif Yöntemler Dr. Murat Sezer İstanbul Tıp Fakültesi Miyokard infarktüsü sonrası koroner mikrosirkülasyonun önemi Erken
DetaylıLipid Paneli Hangi Yaşta. Dr. Fatih BAKIR Düzen Laboratuvarlar Grubu
Lipid Paneli Hangi Yaşta Taranmaya Başlanmalı? Dr. Fatih BAKIR Düzen Laboratuvarlar Grubu Koroner kalp hastalığı-ateroskleroz ğ t Ateroskleroz çocuk yaş grubunda başlar ş ve ileri yaşlarda ş bulgu verir
DetaylıAPAH: konjenital kalp hastalığı. Prof. Dr. Sanem Nalbantgil Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji AD 2015 ADHAD 2. PAH OKULU
APAH: konjenital kalp hastalığı Prof. Dr. Sanem Nalbantgil Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji AD 2015 ADHAD 2. PAH OKULU Klinik Sınıflama 2009 Eisenmenger Sendromu ve sistemik komplikasyonlar European
DetaylıUzm.Dr., Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İç Hastalıkları Kliniği, İstanbul, Türkiye
Smyrna Tıp Dergisi 5 Smyrna Tıp Dergisi Araştırma Makalesi Akut Koroner Sendromlu Hastalarda Majör Risk Faktörlerinin ve Laboratuvar Parametrelerinin Değerlendirilmesi Evaluation of Risk Factors and Laboratory
DetaylıG ĞÜ Ğ S Ü A Ğ A R Ğ IS I I KORONER E A N A JĐ J Y Đ O Y NUN U
KORONER ANJĐYONUN TAHTI SALLANIYOR MU? Dr. Bülent Behlül Altunkeser Selçuk Üniversitesi Selçuklu Tıp Fakültesi Kardiyoloji AD Konya GÖĞÜS AĞRISI Âcil servise mürâcaat eden hastalarda en sık semptomdur.
DetaylıFiziksel Aktivite ve Sağlık. Prof. Dr. Bülent Ülkar Spor Hekimliği Anabilim Dalı
Fiziksel Aktivite ve Sağlık Prof. Dr. Bülent Ülkar Spor Hekimliği Anabilim Dalı 1 Fiziksel İnaktivite Nedir? Haftanın en az 5 günü 30 dakika ve üzerinde orta şiddetli veya haftanın en az 3 günü 20 dakika
DetaylıKalp Yetersizliğinde Güncel Tedavi Doç. Dr. Bülent Özdemir
Kalp Yetersizliğinde Güncel Tedavi Doç. Dr. Bülent Özdemir Kalp yetmezliği Ventrikülün dolumunu veya kanı pompalamasını önleyen yapısal veya işlevsel herhangi bir kalp bozukluğu nedeniyle oluşan karmaşık
DetaylıAcil Serviste Hipertansif Hastaya Yaklaşım
Acil Serviste Hipertansif Hastaya Yaklaşım Doç. Dr. Sedat YANTURALI Dokuz Eylul Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı İzmir sedat.yanturali@deu.edu.tr 1 Sunu Planı Hipertansiyona genel bakış
DetaylıSık ventriküler ekstra vurulara yaklaşım
Sık ventriküler ekstra vurulara yaklaşım Dr. İlknur CAN Meram Tıp Fakültesi, KONYA 3. Atriyal Fibrilasyon Zirvesi Sık VES tanımı >30/saat.Lown B, et al. Circulation 1971 >60/saat.Kennedy HL, et al. NEJM,
DetaylıMiyokard Đnfarktüsünde Kadın ve Erkek Arasındaki Farklılıklar
Miyokard Đnfarktüsünde Kadın ve Erkek Arasındaki Farklılıklar Sevilay HĐNDĐSTAN*, Nesrin NURAL** ÖZET Kadın ve erkekte miyokard infarktüsünün incelenmesi Koroner arter hastalığı (KAH) erkeklerde olduğu
DetaylıHİZMETE ÖZEL. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu DOSYA
HİZMETE ÖZEL T.C. NORMAL Sayı : 77893119-000- Konu : Asetil salisilik asit içeren tekli veya kombine ilaçlar hk. DOSYA 19.07.2007 tarihli Asetil Salisilik Asit ve Askorbik Asit Kombinasyonu İçeren Preparatlar
DetaylıDr Talip Asil Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı
Dr Talip Asil Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Karotis Arter Hastalığı İskemik İnmelerin yaklaşık %20-25 inde karotis arter darlığı Populasyonda yaklaşık %2-8 oranında
DetaylıKORONER ARTER? NE ZAMAN? Hacettepe Üniversitesi Tıp T Fakültesi Radyoloji A.D.
KORONER ARTER GÖRÜNTÜLEMEDE BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİNİN YERİ: : KİME K? NE ZAMAN? Doç.. Dr. Tuncay Hazırolan Hacettepe Üniversitesi Tıp T Fakültesi Radyoloji A.D. KORONER ANJİYOGRAF YOGRAFİ Normal ve patolojik
DetaylıDiyabette Akılcı İlaç Kullanımı. Dr. Ahmet KAYA TRABZON
Diyabette Akılcı İlaç Kullanımı Dr. Ahmet KAYA 06.10.2016 TRABZON AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına
DetaylıSTAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI
22 STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI 406 A GRUBU STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI 22 A GRU BU STAJ ARA DÖ NEM DE ER LEN D R ME S AY RIN TI LI SI NAV KO NU LA
DetaylıKALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU
KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU Türkiye ulusal düzeyde ölüm nedenleri arasında ilk sırayı 205.457 ölümle kardiyovaskülerhastalıklar (tüm ölüm nedenlerinin %47,73 ü) almaktadır. Kardiyovasküler
DetaylıFAZ I. Değerlendirme Eğitim Fiziksel aktivite Psikososyal yaklaşım. Bileşenler. Tanım. Değerlendirme. Koroner yoğun bakım
Bileşenler KORONER YOĞUN BAKIMDA KARDİYAK REHABİLİTASYON NASIL OLMALIDIR? Prof. Dr. Mehmet Uzun GATA Haydarpaşa Hastanesi Psikososyal yaklaşım 1 4 Tanım Koroner yoğun bakım merkezi = coronary care unit
DetaylıHemorajik Şok Tedavisinde İntraaortik balon pompası. Doç. Dr. Halil DOĞAN Bakırköy Dr Sadi Konuk EAH Acil Tıp Kliniği
Hemorajik Şok Tedavisinde İntraaortik balon pompası Doç. Dr. Halil DOĞAN Bakırköy Dr Sadi Konuk EAH Acil Tıp Kliniği Sunu Planı IABP Nedir? Endikasyonları Kontraendikasyonları Komplikasyonları IABP Ekipmanı
DetaylıYAŞLILARDA DİYABET Glisemik Hedef
YAŞLILARDA DİYABET Glisemik Hedef Doç. Dr. Ayşegül Atmaca Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı 26 Nisan 2014, Antalya 50. Ulusal Diyabet Kongresi Yaş Ortalama İnsan Ömrü Ortalama
DetaylıSosyoekonomik düzey ile miyokart enfarktüsü ve komplikasyonları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi
doi:10.5222/j.goztepetrh.2011.143 KLİNİK ARAŞTIRMA ISSN 1300-526X Kardiyoloji Sosyoekonomik düzey ile miyokart enfarktüsü ve komplikasyonları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi Ahmet Yıldırım (*),
DetaylıDİŞ HASTALIKLARININ TEDAVİSİNDE HASTALARDA GÖRÜLEN KARDİYOVASKÜLER DEĞİŞİKLİKLER ÖZET
G.Ü. Dişhek. Pak. Der. Cilt VII, Sayı 2, Sayfa 65-70, 1990 DİŞ HASTALIKLARININ TEDAVİSİNDE HASTALARDA GÖRÜLEN KARDİYOVASKÜLER DEĞİŞİKLİKLER Hüma ÖMÜRLÜ* ÖZET Bu klinik çalışmada endodontik tedavi gören
DetaylıÜlkemizde ölüm nedenleri arasında koroner
Türk Kardiyol Dern Arş - Arch Turk Soc Cardiol 2011;39 Suppl 4:1-5 doi: 10.5543/tkda.2011.abaci 1 Kardiyovasküler risk faktörlerinin ülkemizdeki durumu The current status of cardiovascular risk factors
DetaylıDabigatran, 4 Mayıs 2013 tarihinde yayınlanan Resmi Gazete de belirtilen kurallarla geri ödeme sistemine alınmıştır
Dabigatran, 4 Mayıs 2013 tarihinde yayınlanan Resmi Gazete de belirtilen kurallarla geri ödeme sistemine alınmıştır http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/05/20130504.htm&main=
DetaylıDers Yılı Dönem-IV Kardiyoloji Staj Programı
2018 2019 Ders Yılı Dönem-IV Kardiyoloji Staj Programı DİCLE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM 4 KARDİYOLOJİ STAJI EĞİTİM PROGRAMI Stajın adı Stajın süresi Öğretim yeri Anabilim dalı başkanı Staj sorumluları
DetaylıKORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ
KORELASON VE REGRESON ANALİZİ rd. Doç. Dr. S. Kenan KÖSE İki ya da daha çok değişken arasında ilişki olup olmadığını, ilişki varsa yönünü ve gücünü inceleyen korelasyon analizi ile değişkenlerden birisi
DetaylıHEDEF KAN BASINCI NE OLMALI?
HİPERTANSİYONDA HEDEF KAN BASINCI NE OLMALI? Prof. Dr. Semra Bozfakıoğlu İstanbul Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Hipertansiyon Prevalansı Dünyada 29.2 31.8 Ülkemizde % 26.4 % > 18 yaş (2003) PatenT
DetaylıMİ Sonrası Tedavi ve Takip
Mİ Sonrası Seyir Mİ Sonrası Tedavi ve Takip Prof. Dr. Adnan Abacı Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı 25 2 15 1 5 Ölüm/1 hasta ta/ayay Akut Mİ Unstabil angina Stabil angina 1 2 3
DetaylıDoğumsal kalp hastalığı ve PAH. Dr. Gülten TAÇOY Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı
Doğumsal kalp hastalığı ve PAH Dr. Gülten TAÇOY Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı 39 y kadın hasta Nefes darlığı, morarma ile başvurdu. 22 y iken (17 sene önce 1998) gebeliğin 3.
DetaylıVAKA SUNUMU. Dr. Arif Alper KIRKPANTUR Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Nefroloji Ünitesi
VAKA SUNUMU Dr. Arif Alper KIRKPANTUR Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Nefroloji Ünitesi ÖYKÜ 58 yaşında, erkek hasta, emekli memur, Ankara 1989: Tip 2 DM tanısı konularak, oral antidiyabetik
DetaylıKAN BASINCI KONTROLÜNÜ İYİLEŞTİRMENİN YOLLARI. Doç. Dr. Başol Canbakan Etlik İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi
KAN BASINCI KONTROLÜNÜ İYİLEŞTİRMENİN YOLLARI Doç. Dr. Başol Canbakan Etlik İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Plan Kan basıncı kontrolünün önemi ve kardiyovasküler sonuçlar üzerine etkisi Kan basıncı
DetaylıÇalışmaya katılan hasta sayısı: 7601 (7599 hastanın datası toplandı)
Sevgili Arkadaşlarım, CANTAB için en önemli çalışmamız CHARM Çalışmasıdır.. Eğitimlerde söylediğim gibi adınız-soyadınız gibi çalışmayı bilmeniz ve doğru yorumlayarak kullanmanız son derece önemlidir.
DetaylıMustafa Kemal YILDIRIM*, Tülay TUNÇER PEKER*, Dilek KARAASLAN*, Betül MERMİ CEYHAN**, Oktay PEKER***
Mustafa Kemal YILDIRIM*, Tülay TUNÇER PEKER*, Dilek KARAASLAN*, Betül MERMİ CEYHAN**, Oktay PEKER*** Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Anesteziyoloji AD*, Biyokimya AD**, Kalp Damar Cerrahi
DetaylıCerrahi sonrası erken ve geç dönemde metabolik takip. Prof. Dr. İbrahim Şahin İnönü. Üniversitesi
Cerrahi sonrası erken ve geç dönemde metabolik takip Prof. Dr. İbrahim Şahin İnönü. Üniversitesi Bariatrik cerrahinin başarılı olması için Kilo vermenin sağlanması Yağsız vücüt kitlesinin korunması Sağlıklı
DetaylıNEFROLOJİDE ANTİLİPEMİK TEDAVİ. Dr. Gülizar Şahin Haydarpaşa Numune Eğitim Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği
NEFROLOJİDE ANTİLİPEMİK TEDAVİ Dr. Gülizar Şahin Haydarpaşa Numune Eğitim Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği 22.10.2016 KBH KV RİSK Evre 2 KBH: 1.5 Evre 3 KBH: 2-4 Evre 4 KBH : 4-10 Evre 5 KBH : 10-50
DetaylıUz.Dr. Mehmet Levent ALKAN
Uz.Dr. Mehmet Levent ALKAN Doğum Tarihi: 12/05/1958 Doğum Yeri: İzmit 1976-1982 Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi 1985-1993 Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi İç hastalıkları ve Kardiyoloji Asistanı 1993-1994
DetaylıBİRİNCİ BASAMAKTA DİYABETİK AYAK İNFEKSİYONLARI EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÖNEMİ. Doç. Dr. Serap Çifçili Marmara Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı
BİRİNCİ BASAMAKTA DİYABETİK AYAK İNFEKSİYONLARI EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÖNEMİ Doç. Dr. Serap Çifçili Marmara Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı BİRİNCİ BASAMAKTA GÜNCEL DURUM > 6330 Aile Sağlığı Merkezi
DetaylıLİTERATÜR GÜNCELLEMESİ KLİNİK NEFROLOJİ. Dr. İzzet Hakkı Arıkan Marmara Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı
LİTERATÜR GÜNCELLEMESİ KLİNİK NEFROLOJİ Dr. İzzet Hakkı Arıkan Marmara Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı DİYABETİK NEFROPATİ YENİLİKLER Zinman B, et al. Empagliflozin, cardiovascular outcomes, and mortality
DetaylıObez Çocuklarda Kan Basıncı Değişkenliği ve Subklinik Organ Hasarı Arasındaki İlişki
Obez Çocuklarda Kan Basıncı Değişkenliği ve Subklinik Organ Hasarı Arasındaki İlişki Ayşe Ağbaş 1, Emine Sönmez 1, Nur Canpolat 1, Özlem Balcı Ekmekçi 2, Lale Sever 1, Salim Çalışkan 1 1. İstanbul Üniversitesi,
DetaylıKALP DAMAR SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI RİSKLERİNDEN KORUNMA
KALP DAMAR SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI RİSKLERİNDEN KORUNMA BU EĞİTİMDE NELER PAYLAŞACAĞIZ? KALP DAMAR HASTALIĞI NEDİR? DAMARLAR NEDEN DARALIR? KALP DAMAR HASTALIĞININ BULGULARI RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR? KALP
DetaylıDünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h)
Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Sağlık Sisteminde Karışıklığa Yol Açabilecek Gelişmeler Bekleniyor Sağlık harcamalarında kısıtlama (dünya
DetaylıHipertansiyon ve Kronik Böbrek Hastalığı
Chronic REnal Disease In Turkey CREDIT Hipertansiyon ve Kronik Böbrek Hastalığı Alt Analiz Sonuçları Prof. Dr. Bülent ALTUN Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ünitesi CREDIT: Kilometre Taşları
DetaylıAni Kardiyak Ölüm (SCD)
Ani Kardiyak Ölüm (SCD) VI. Acil Tıp Kış Sempozyumu /Afyon Dr. Melek Güryay Kent Hastanesi Acil Servis Kasım Ani Kardiyak Ölüm Kardiyak hastalığı bilinen veya bilinmeyen olgularda, kalple ilgili semptomların
DetaylıAF ve kalp yetmezliğinde ablasyon mu, konvansiyonel tedavi mi? Prof. Dr. Fethi KILIÇASLAN Medipol Üniversitesi
AF ve kalp yetmezliğinde ablasyon mu, konvansiyonel tedavi mi? Prof. Dr. Fethi KILIÇASLAN Medipol Üniversitesi Pulmoner ven izolasyonu Pulmoner ven izolasyonu AF ablasyonunun temel taşıdır. Hedef PV ile
Detaylı