TİCARET VE SANAYİ ODASI SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI İKTİSADİ RAPOR. Yayın No:2009/1 SAMSUN İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN

Transkript

1 SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI İKTİSADİ RAPOR 2008 Yayın No:2009/1 SAMSUN Nisan 2009 İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN i

2 Bu eserin tüm telif hakları Samsun Ticaret ve Sanayi Odası na aittir. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın ismi kaydedilmek koşulu ile yayından alıntı yapmak mümkündür. Ancak Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın yazılı izni olmaksızın yayının tamamı veya bir bölümü kopyalanamaz, çoğaltılamaz, ticari amaçlarla kullanılamaz. 1.BASKI Nisan 2009, SAMSUN Samsun TSO yayınları için ayrıntılı bilgi Samsun TSO Dokümantasyon ve Enformasyon Departmanından temin edilebilir. SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI HANÇERLİ MAHALLESİ ABBASAĞA SOKAK NO: SAMSUN Tel: Faks: E-Posta: Web: Yayına Hazırlayan: Samsun TSO İktisadi Rapor Komisyonu CİLT-BASKI: İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN ii

3 SUNUŞ Bir şehrin değerini ortaya koyabilmek için öncelikle o şehrin tarihini, ekonomik, sosyal ve kültürel anlamda sahip olduğu varlıklarını, bunların özelliklerini ve o şehrin gelecek projeksiyonunu ortaya koyacak potansiyelini bilmek gerekir. Öte yandan bu özellikleri daha da güçlendirmek, mevcut potansiyelinin daha verimli kullanılmasını sağlamak ve o şehre yeni yatırımlar kazandırmak için istatistikî verilere dayalı durum tespiti büyük önem taşımaktadır. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası olarak bu anlayışla ortaya koyduğumuz ve ilimiz hakkında bilgi sahibi olmak isteyen herkes için bir kaynak niteliği taşıyacak Samsun İktisadi Raporunu, son güncellemeleri de yapmak suretiyle bu yıl da sizlerle paylaşmış bulunmaktayız. Kaynağından alınan istatistikî veri ve bilgilerin titizlikle incelenerek bir araya getirilmesi sonucu hazırlanan bu yayınımız, kamuoyunda ilimizle ilgili yanlış bilinen birçok konuya objektif olarak ışık tutması açısından da önemlidir. Samsun İktisadi Rapor 2008 başlıklı yayınımızın ilimiz ve bölgemizin kalkınmasında yeni ufuklar açmasını diler, bu yayının hazırlanmasında emeği geçen tüm kişi ve kurumlara teşekkür ederim. Salih Zeki MURZİOĞLU Yönetim Kurulu Başkanı İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN iii

4 SAYFA İÇİNDEKİLER 1 GENEL DURUM 3 TARİHÇE 7 Samsun Bölgesinde Rûm Pontus Cemiyetlerinin Bölücü Faaliyetleri 8 Mütareke Yıllarında Samsun 9 Cumhuriyet Döneminde Samsunla İlgili Bazı Önemli olaylar 10 COĞRAFİ YAPI 11 Coğrafi Konum 11 Jeolojik Yapı 11 Yaylalar 11 Dağlar 12 Akarsular 12 Ovalar 12 Göller 13 Barajlar 13 Hidroelektrik Santraller ve Kurulu Güç Grafiği 14 İklim 14 Samsun Aylık Ortalama Sıcaklıklar Grafiği 15 NÜFUS 16 Nüfus Büyüklüğü Ve Nüfus Artış Hızı 16 Şehir Nüfusu 16 Doğum Yeri Nüfus Sayımı Adrese Dayalı Nüfus Bilgileri 17 Samsun Nüfusunun Yıllara Göre Değişimi Tablosu 17 İllere göre şehir-köy nüfusu ve nüfus yoğunluğu, Tablosu 17 Yıllar İtibariyle Samsun Nüfusu Grafiği Adrese Dayalı Nüfus Bilgileri 18 İllere göre şehir-köy nüfusu ve Yüzdeleri, Yılı İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusları (adrese Dayalı) ( ) 18 Samsun un İlçeleri Nüfus Grafiği ( ) Yılı Nüfus Sayımına Göre Şehir ve Köy Nüfusu Tablosu 19 Samsun Şehir/Köy Nüfusu Grafiği 19 Türkiye Şehir/Köy Nüfusu Grafiği 19 Samsun Şehir/Köy Nüfusu Grafiği 19 Türkiye Şehir/Köy Nüfusu Grafiği 20 İDARİ YAPI 21 İlçe, Bucak, Belediye ve Köyler 21 Sayılarla İlçe, Köy, Bucak ve Belediyeler 21 İl Merkezinde Bulunan Belediye, Köy Sayıları ve Nüfus 21 İlçe Merkezlerinde Bulunan Belediye Sayıları 21 Köylere İlişkin Bilgiler 21 Köylerle İlgili Genel Bilgiler 21 Köylerin Kanalizasyon Durumu 22 Köylerde Sağlık Hizmetleri Durumu 22 Köylerin Yol Durumu 22 Köylerin Su Durumu 22 Köylerde Elektrik Durumu 22 Köylerde Haberleşme Durumu 22 Köylerde Tapu Kadastro Durumu 22 Köylerde Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Durumu 22 Köylerde Din Hizmetleri Durumu 23 Türkiye de Belediye, İlçe ve Köy Sayıları ( ) 24 Samsun.Kastamonu ve Erzurum Düzey II Bölgeleri Kalkınma Programı-Küçük Ölçekli Altyapı Hibe Programı Kapsamında TR 0305,02/004 Teklif Çağrısı Kapsamında Hibe Almaya Hak Kazanan Kamu Kurumları ve Projeleri 25 İlçeler 25 Samsun ve İlçeleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksleri 26 Alaçam 26 Asarcık 26 Ayvacık 27 Bafra 27 Çarşamba 28 Kavak 28 Lâdik 28 Havza Mayıs 29 Salıpazarı 30 Tekkeköy 30 Terme 31 Vezirköprü 31 Yakakent 31 Atakum 31 Canik 31 İlkadım 32 EKONOMİK YAPI 33 Genel Değerlendirme 33 Samsun İlinin Sosyo-Ekonomik Gelişme Düzeylerine Göre Sıralama Tablosu 34 Samsun İlçelerinin Sosyo-Ekonomik Gelişme Düzeyleri 34 Karadeniz Bölgesi İlleri Sosyo-Ekonomik Gelişme Düzeyleri 35 Samsun İli Gelişmişlik Performansı (2003) (81 İl İçinde) (32.Sıra) 36 Kamu Yatırımları İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN iv

5 36 Samsun un Yıllar İtibariyle Kamu Yatırımlarından Aldığı Pay Tablosu 36 Samsun un Yıllar İtibariyle Kamu Yatırımlarından Aldığı Pay Grafiği Yılında Kamu Yatırımlarından En Fazla Pay Alan İller Yılında Kamu Yatırımlarından En Fazla Pay Alan İller Yılında Kamu Yatırımlarından En Fazla Pay Alan İller Yılında Kamu Yatırımlarından En Fazla Pay Alan İller 38 Kişi Başına Düşen Kamu Yatırımları Tablosu (YTL) 39 Teşvikler 39 Yatırım Teşvikleri 39 Yıllar İtibariyle Teşvik Belgeli Yatırımlar Tablosu 40 Yıllar İtibariyle Sektörel Bazda Samsun da Yatırım Teşvik Belgeleri 41 Kobi Teşvikleri Yılı (Ocak-Kasım) KOBİ Yatırım Teşvik Belgeleri Tablosu Yılı KOBİ Yatırım Teşvik Belgeleri Tablosu Ocak-Eylül Dönemi KOBİ Yatırım Teşvik Belgelerinin İllere Göre Dağılımı 43 TARIM 44 Bitkisel Üretim 44 Bitki Örtüsü 44 Arazi Dağılımı Tablosu ve Grafiği 44 Tarım Alanı Kullanımı (2006 Yılı) 44 Tarım Alanı Kullanımı (2005 Yılı) 45 Tarla Ürünleri 45 Yıllar itibariyle Tarla Ürünleri Üretimi 45 Önemli Ürünlerle İlgili Bilgiler 45 Önemli Ürünlerin 2005 Yılı Ekiliş Alanları ve Yıllık Üretim Miktarları 46 Sebzecilik 46 Samsun ve Türkiye de Bitkisel Üretim(Ton) (2006 Yılı) 46 Samsun ve Türkiye de Bitkisel Üretim(Ton) (2005 Yılı) 47 Meyvecilik 47 İlimizdeki Meyve Ağaçlarının Üretim ve Verim Değeri 48 Seracılık 48 Sera Ekilişleri Tablosu 48 Seracılık Uygulamaları Tablosu 48 Tarımsal Mekanizasyon Araç-Gereç Durumu Tablosu 48 Samsun'da Tarımsal Üretim Değeri Tablosu (YTL) (2005) 49 Tarımsal Amaçlı Kooperatifler 49 Üretici Birlikleri 50 Sulama 50 Samsun Tarımında Sulama Grafiği 50 İşletmede Olan Sulama Projeleri 50 Köy Hizmetlerince Sulanan Alanlar 51 DSİ 51 Dsi VII.Bölge Müdürlüğünün 2008 Yılı Yatırımları 51 Bafra Ovası Sulaması Projesi 51 Sulama Projeleri Fiziki Gerçekleşme Oranları 52 Çarşamba Ovası Sulaması Ve Drenajı Projesi 54 Vezirköprü Projesi 55 Lâdik Derinöz Projesi 56 Küçük Su İşleri Projeleri 56 Samsun Vezirköprü Duruçay Göleti Ve Sulaması 56 Samsun Şehiriçi Mert Irmağı Islahı 56 Samsun Merkez Yılanlıdere Islahı Ve Sel Kapanı 56 Samsun Merkez Taflan Göleti Sulaması 56 Samsun-Havza Hacıdede ( Ballıkaya ) Göleti Ve Sulaması 57 HAYVANCILIK 58 Hayvan Varlığı 58 Canlı Hayvan Sayıları Sağılan Hayvan Sayıları Hayvan Varlığı 2006 Yılı 59 Hayvan Varlığı 2005 Yılı 59 Hayvan Varlığı 2005/2006 Değişim Tablosu 59 Hayvan Varlığı 2005/2006 Değişim Grafiği 60 Hayvansal Üretim 60 Samsun'da Hayvansal Ürün Üretimi Tablosu (2005) 60 Samsun'da Hayvansal Ürün Üretimi Tablosu (2006) 60 Samsun'da Hayvansal Ürün Üretimi Değişim (%) Tablosu 60 Samsun ve Türkiye 2005/2006 Yılı Hayvansal Üretim Değişimi Grafiği 61 ORMANCILIK 62 Ormanların Dağılımı (%) Grafiği 62 Genel Alanın Dağılımı Grafiği 63 Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Kapsamında Samsun 63 1.Etap Samsun da Proje Hazırlayan Firmalar ve Projeleri 63 2.Etap Samsun da Proje Hazırlayan Firmalar ve Projeleri 64 SANAYİ 65 Genel Durum 66 Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) 66 1.Samsun Merkez OSB 71 2.Samsun Kavak OSB 73 3.Samsun Havza OSB 74 4.Samsun Gıda OSB 75 5.Samsun Bafra OSB 77 Samsun da Öne Çıkan Sanayi Sektörler İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN v

6 78 Küçük Sanayi Siteleri (KSS) 78 Küçük Sanayi Siteleri İstatiski Bilgileri Küçük Sanayi Siteleri İstatiski Bilgileri Yıllar İtibariyle Doluluk Oranı Tablosu 79 Küçük Sanayi Sitelerinin Başlıca Sorunları 79 Küçük Sanayi Sitelerinin İl Ekonomisine Katkıları 80 K.O.S. İşletmelerinin Sektörel Değerlendirilmesi 80 Gıda-İçki ve Tütün Sanayi 80 Orman Ürünleri ve Mobilya Sanayi 80 Dokuma Giyim Eşya ve Deri Sanayi 80 Metal Eşya Makine ve Teçhizat Döküm İmalatı Sanayi 81 Kimya-Petrol-Kauçuk Plastik Ürünleri 81 Sektörler İtibariyle sağlanan istihdam ve ortalama istihdam sayıları(2007) 82 Samsun da KOBİ ler Saha Çalışması 82 İşletmelerin Faaliyet Konuları 82 İşletmelerin Faaliyet Konularına Göre Dağılımı Tablosu 82 İşletmelerin Ürünü 83 İşletmelerin Ölçeksel Dağılımı 83 Samsun Kobi leri Ve Ölçek Yapısı Tablosu 83 İhracat Yapma Oranı Ve Yapma Şekli 83 İhracat Durumu 84 İhracat Yapma Şekli 84 İhracat Yapmama Nedenleri 84 İhracat Yapmama Nedenleri Tablosu 84 İç Pazarda Satış 85 İşletmelerin Sahip Olduğu Belge Ve Sertifikalar 85 Tescilli Marka, Patent Veya Faydalı Model e Sahip İşletmeler 85 Bilişim Altyapısı 85 Bilişim Altyapısı Tablosu 85 Bilgisayar Kullanım Amacı 86 İşletme Sermayesi 86 Kredi Kullanım Durumu 86 Laboratuar Kullanımı Saha Çalışması 87 Türkiye İstatistik Kurumu 2002 yılı Genel Sanayi ve İşyeri sayımı sonuçları ile YDTF Kapsamında İşyeri sayılarının karşılaştırılması 87 Samsun İlinde İşletme Sayısının Sektörlere Göre Dağılımı 88 Samsun İlinde İşletme Sayısının Ölçeksel Dağılımı 88 İşletmelerin İlçelere Göre Dağılımı 88 Çalışan sayısının illere göre dağılımı 89 Çalışanların Eğitim Durumu 89 İşletmenin Yeri 89 İşletmenin Kuruluş Yılı 90 Ar-Ge Durumu 90 İhracat Durumu 91 Kredi Kullanımı 91 Yeni Yatırım Durumu 92 Bilişim Altyapısı 92 Kalite Belgesi 93 Marka/Patent/Faydalı Model/Endüstriyel Tasarım 93 Yıllar İtibariyle Marka Tescil Sayıları 93 Yıllar İtibariyle Endüstriyel Tasarım Tescil Sayıları 93 Yıllar İtibariyle Faydalı Model Tescil Sayıları 94 Marka Tescilinin İllere Göre Dağılımı 94 Endüstriyel Tasarım Tescilinin İllere Göre Dağılımı 94 Faydalı Model Tescilinin İllere Göre Dağılımı 95 Samsun Marka/Patent/Faydalı Model/Endüstriyel Tasarım Verileri 96 Samsun İlçelerinde Sanayi 96 Bafra Sanayi 97 Çarşamba Sanayi 98 Havza Sanayi 98 Terme Sanayi 98 Vezirköprü Sanayi 99 Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Anketinde Yer Alan Samsun Firmaları 100 Samsun, Kastamonu Ve Erzurum Düzey II Bölgeleri Kalkınma Programı-Küçük Ve Orta Ölçekli İşletmeler Hibe Programı TR /003 Teklif Çağrısı Kapsamında Hibe Almaya Hak Kazanan Samsun KOBİ leri 101 Samsun Serbest Bölgesi 105 Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Sanayi Firmaları Listesi 119 TİCARET 120 İç Ticaret 120 İç Ticaret Mübadeleleri-İlin Çevre İllerle Piyasa Bağlantısı 120 Samsun da Ticaret ve Sanayi Odaları 120 Ticaret ve Sanayi Odaları Faal Üye Sayıları Tablosu ( ) (Samsun) 121 Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Üye İstatistikleri 121 Samsun TSO Firma Tipine Göre Faal Üye Sayıları 121 Yeni Kaydolan Üye İstatistikleri 122 Samsun TSO Terk Eden Üye istatistikleri 122 Samsun TSO 2007 Yılı Yeni Kayıtlarının Firma Tipine Göre Dağılımı 123 Samsun TSO Faal Firmaların Firma Tipine Göre Dağılımı ( İtibariyle) 123 İlimiz (İlçeler Dâhil) Kurulan Kapanan Firma İstatistikleri 124 Yabancı Sermayeli Şirketler 124 Samsun TSO Ödül Faaliyetleri İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN vi

7 Yılı Vergilendirme Dönemi Ödül Alacaklar Listesi Yılı Vergilendirme Dönemi Ödül Alacaklar Listesi 126 NACE Sistemine Göre Yeni Meslek Grupları Ve Faal Üye Sayıları 127 Samsun TSO 2007 Yılında Kayıt Olan Üyelerin Gruplara Göre Sayıları 128 Samsun Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Odalara Göre Üye Dökümü 129 İllerde Esnaf Odaları ve Üye Sayıları 130 Dış Ticaret 130 Samsun da Yerleşik Firmalar ve Dış Ticaret 130 Yıllar İtibariyle İhracat Tablosu (Bin $) 130 Yıllar İtibariyle İhracat Grafiği (Bin $) 130 Yıllar İtibariyle İthalat Tablosu (Bin $) 131 Yıllar İtibariyle İthalat Grafiği (Bin $) 131 Samsun ve Türkiye Dış Ticaret Rakamları Tablosu (Bin $) 131 Samsun ve Türkiye İhracatın İthalatı Karşılama Oranları Grafiği 131 Samsun Toplam Dış Ticaret Hacim Grafiği (Bin $) 132 Firma Başına İhracat Tablosu (Bin $) 132 Samsun ve Türkiye Firma Ortalama ihracat tutarlarının yıllar itibariyle değişimi 132 Fasıllar İtibariyle İhracat 132 Samsun da Yüksek Derecede İhracat Yapılan 10 Fasıl 133 Samsun da Fasıllar İtibariyle İhracat Rakamları ( ) 134 Yıllar İtibariyle Yüksek Düzeyde İhracat Gerçekleştiren Firmalar Yılında İhracat Yapan Samsun Firmaları Yılında İthalat Yapan Samsun Firmaları 139 Samsun Gümrük Müdürlüğü Dış Ticaret Verileri Yılları Arasında Gerçekleşen İthalat ve İhracatın Dağılımı 139 Samsun Gümrük Müdürlüğü İhracat Grafiği ($) 139 Samsun Gümrük Müdürlüğü İthalat Grafiği ($) 140 Samsun Gümrük Müdürlüğü Toplam Dış Ticaret Rakamları Grafiği ($) 140 Samsun Gümrük Müdürlüğü İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Grafiği 140 Samsun Gümrük Müdürlüğü İstatistik Verileri Tablosu 141 Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü Verileri 141 Belgelendirme Faaliyetleri 141 Denetim Faaliyetleri 141 Tüketici Şubesi 141 Ölçüler Ve Ayar Şubesi Çalışmaları 141 Ticaret Şubesi İşlemleri 142 Bankacılık 142 Bankaların Merkez ve İlçelere Dağılımı ( İtibariyle) 142 İlimiz Merkezde Şubesi Bulunan Katılım Bankaları 143 Samsun Bankalarında Mevduat ve Kredi 143 Samsun bankalarında Mevduat ve Kredi Kullanım Miktarları Tablosu 143 Mevduat ve Kredinin Yıllar İtibariyle Değişimi 143 Mevduatın İllere Göre Dağılımı 143 Mevduatın İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı, (Milyon ABD Doları) 144 Mevduatın Yıllar İtibariyle Değişimi Grafiği (Milyon $, Samsun) 144 Kredilerin İllere Göre Dağılımı 144 Kredilerin İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı, (Milyon ABD Doları) 144 Kredilerin Yıllar İtibariyle Değişimi Grafiği (Milyon $, Samsun) 145 Kişi Başına Mevduat Miktarı Tablosu 145 Kişi Başına Kredi Miktarı Tablosu 146 Protesto Edilen Senetler 146 Protestolu Senetlerin Yıllar İtibariyle Adet Bakımından Payı 146 Protestolu Senetlerin Yıllar İtibariyle Tutar Bakımından Payı Yılı Protesto Edilen Senetlerin İl Bazında Adet, Tutar Ve Oranları Yılı Protesto Edilen Senetlerin İl Bazında Adet, Tutar Ve Oranları 149 Maliye 149 Samsun Vergi Dairesi Başkanlığı Tahakkuk ve Tahsilât Rakamları 150 Mükellef Sayıları 151 Vergi Rekortmenleri Yılı Vergilendirme Dönemi Gelir Vergisi Rekortmenleri (İlk 10 Sıralaması) (YTL) Yılı Vergilendirme Dönemi Gelir Vergisi Rekortmenleri (İlk 10 Sıralaması) (YTL) 151 İlk 10 Firma 2006/2007 Tahakkuk Eden Gelir Vergisi Değişimi (%) Yılı Vergilendirme Dönemi Kurumlar Vergisi Rekortmenleri (İlk 10 Sıralaması)(YTL) Yılı Vergilendirme Dönemi Kurumlar Vergisi Rekortmenleri (İlk 10 Sıralaması) - (YTL) 152 İlk 10 Firma 2006/2007 Tahakkuk Eden Kurumlar Vergisi Değişimi (%) Yılı Vergilendirme Dönemi Gelir Vergisi (GMSİ) Rekortmenleri (İlk 10 Sıra)(YTL) Yılı Vergilendirme Dönemi Gelir Vergisi (Gmsi) Rekortmenleri (İlk 10 Sıralaması) 153 İlk 10 Firma 2006/2007 Tahakkuk Eden Gelir Vergisi (GMSİ) Değişimi (%) Yılı Vergilendirme Dönemi Kurumlar Vergisi Rekortmenleri (İlk 100 Sıralaması) - (YTL) Yılı Vergilendirme Dönemi Gelir Vergisi Rekortmenleri (İlk 100 Sıralaması) Yılı Vergilendirme Dönemi Gelir Vergisi (GMSİ) Rekortmenleri (İlk 100 Sıralaması) 157 ULAŞIM 158 Karayolları 158 Samsun ve İlçeleri Mesafe Cetveli (km) 158 Karayolları 7. Bölge Müdürlüğü ) Bölünmüş Yol Çalışmaları 159 Samsun Şehir Geçişi Yolu 159 (Samsun-Azot)Ayr.-Ünye Yolu 159 (Samsun-Azot)Ayr.-Ünye Yolu İkmal İnşaatı 159 (Samsun-Azot)Ayr.-Ünye Yolu İkmal İnşaatı (Km: ) 160 Kavak-Merzifon I.Kısım Yolu 160 Kavak-Merzifon II.Kısım Yolu İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN vii

8 160 Samsun-Kavak Yolu 160 Samsun-Bafra Yolu ( Bafra Geçişi Dahil ) Mayıs-Alaçam-Yakakent Yolu 160 Yakakent-Gerze Yolu ) Önem Arzeden Projeler 161 Alaçam-Kızlan-Çerçiler Yolu 161 Çarşamba-Ayvacık-Taşova (Ayvacık-Alparslan Arası) İl Yolu Yapım Ve Onarım İşi 161 Samsun İli Bakım-Onarım,Asfalt,Trafik Güvenliği Hizmetleri Global Asfalt Programı 161 Bakım-Onarım 161 Trafik Hizmetleri 161 Muhtelif Köprü Onarımları 162 İllere Göre Devlet Ve İl Yollarının Satıh Cinslerine Göre Uzunlukları (Km.) TRAFİK 163 Trafik Kaza Durumu ve Ekip Faaliyetleri( ) (3) Aylık 163 Kayıtlı Motorlu Kara Taşıtlarının Dağılımı (Adet) 163 Kayıtlı Motorlu Kara Taşıtlarının Sahiplik Durumu ( ) 164 HAVAYOLU 164 Türk Hava Yolları Yolcu İstatistikleri 165 DENİZYOLU 165 Samsun Limanı 165 Samsun Limanı Rıhtım ve İskele Özellikleri 165 Samsun Limanı Gemi Trafiği (2005) 165 Samsun Limanı Yük Trafiği 165 Yıllar İtibariyle Yük Türleri (ton) 165 Diğer Limanlar 166 Demiryolu 166 Yıllar İtibariyle Demiryolu Taşımacılığının Gelişimi Tablosu 166 Samsun Garının Sınır Garlarına Uzaklıkları (TCDD) (km) 166 Samsun'un Garının Uluslararası Taşıma Durumu (TCDD) 166 İletişim 166 Yıllar İtibariyle Telekomünikasyon Hizmetleri 166 Hizmet Alanları ve Altyapı Durumu 167 Kişi Başı Kontör Sayıları 167 Kişi Başı Şehir İçi, Şehirlerarası ve Milletlerarası Telefon Kontör Sayıları 167 İnternet Kullanımı, Kablo TV Hizmeti 167 Yerel ve Ulusal Basın 167 Mektup Postası, APS, Koli Gönderileri 168 ENERJİ 169 Madenler 169 Maden Varlığı, Rezerv ve Tenör Bilgileri 169 Elektrik Yılı Tarihi İtibari İle Abone Grubu Bazında Abone Sayısı Yılı Tarihi İtibari İle Abone Grubu Bazında Tüketim (Kwh) 170 En Büyük 10 Tüketicinin Yıllık Tüketim Miktarları ve 2007 Yılları Sanayi Elektrik Tüketim Değerleri 171 Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Tüketimi (Mwh)Yıl: Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Tüketimi (Mwh)Yıl: Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Tüketimi (Mwh)Yıl: EĞİTİM 173 Okulöncesi, İlköğretim ve Orta Öğretim Durumu 173 Kademelerine Göre Okul, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları ( ) 173 Okul Öncesi Eğitim ( ) 173 İlköğretim 174 Taşımalı Eğitim 174 Taşımalı Eğitim Bölümü Mevcut Durum 174 Taşımalı Eğitim İçin Sayısal Veriler 175 İlçelere göre İlköğretim Okulları (Resmi+Özel) Genel, Mesleki ve Teknik Liseler 175 Genel Liseler 176 Meslek Liseleri 176 Yurtlar 176 Resmi Öğrenci Yurtları (ilköğretim) 176 Özel Öğrenci Yurtları 177 Resmi Öğrenci Yurtları (lise) 177 Özel Eğitim Kurumları 177 Özel Okullar 177 Özel Dershane ve Kurslar (Merkez ve İlçelerde) 177 Eğitim Yatırımları 178 Eğitim İstatistikleri Tablosu (2007) 178 Eğitim İstatistikleri Tablosu (2006) ve 2007 Yılı Eğitim İstatistikleri Değişim Tablosu (%) 179 Öğretmen Başına Öğrenci Sayısı(2007) 179 Öğretmen Başına Öğrenci Sayısı(2006) 179 Öğretmen Başına Öğrenci Değişimi ( ) (Fark) 180 Öğretim Yılı Çırak Öğrenci Sayıları ( ) 180 İşletmelerde Beceri Eğitimi Gören Öğrenci Sayıları 180 Ticaret Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne Bağlı Okullar 180 Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne Bağlı Okullar 180 Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne Bağlı Okullar ( ) 181 Halk Eğitim 181 Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüğünce Açılan Kurslar ( ) 182 Yüksek Öğretim Kurumları İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN viii

9 182 Ondokuzmayıs Üniversitesi 182 Ondokuz Mayıs Üniversitesi Öğrenci Sayıları Tablosu 183 Yüksek Öğrenim Kredi Ve Yurtlar Kurumu Samsun Bölge Müdürlüğü 183 Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Samsun Bölge Müdürlüğüne Bağlı Yurt Yatak Kapasiteleri Yılları Arası Öğrencilere Yapılan Yemek Yardımları Yılı Sosyal Kültürel Sportif Faaliyetler Bilgi Tablosu 184 Yurtların Bünyesinde Bulunan Küçük İşletmeler 184 Yurtta Barınan Öğrencilere Ait İstatistiki Bilgiler Yılları Aylık Yurt Yatak Ve Depozito Ücretleri 185 SAĞLIK 186 Samsun İli Yeşil Kart Bilgileri Yılı Hastane Yatak Sayısı Yılı Hastane Yatak Sayısı Değişimi 187 Sağlık Personeli Sayısı (2006) 187 Sağlık Personeli Sayısı (2005) /2006 Değişimi(%) /2006 Değişimi (Sayı) 188 Gençlik ve Spor 188 Lisanslı Sporcu Sayısı 188 Tescilli Kulüp Sayısı 188 Amatör Spor Kulüplerinin Sayısal Dağılımı 188 Profesyonel Spor Kulüpleri ve Ligi 188 Kadrolu Antrenör Sayısı Ve Branşı 188 Sözleşmeli Antrenör Sayısı Ve Branşı Yılı İl Spor Merkezleri Yaz Spor Okulları Kayıtlı Sporcu Sayıları Ve Eğitici Sayıları 189 İlimizde Yapılan Federasyon Faaliyetleri Branşları 189 İlimizde Düzenlenen Antrenör Kurs Sayısı Ve Branşları 189 İlimizde Düzenlenen Seminer Sayısı Ve Branşları 189 İlimizde Düzenlenen Hakem Kurs Sayısı Ve Branşı 189 Milli Sporcu Sayısı Ve Branşı 189 İlimizde Yapılan Mahalli Faaliyet Sayısı Ve Branşı 190 KÜLTÜR 191 Çeşitli Kültürel İstatistik Verileri ( ) 191 Önemli Haftalar 191 Kültür-Folklor-El Sanatları 191 Halk Müziği 192 Halk Müziği Çalgıları 192 Taşınmaz Kültür Varlıkları 192 Tümülüs-Höyük ve Antik Yerleşim alanları 192 Tarihi ve Kültürel Yapılar 194 El Sanatları 194 Tiyatro 194 Müzeler 195 TURİZM 195 İlimizin Turizmdeki Yeri 196 Şenlikler-Festivaller 197 Doğal Sit Alanları 197 Gezi ve Mesire Yerleri 198 Turistik İşletme Belgeli Tesisler 198 Oteller 198 Lokanta, Gazino ve Bar 198 Seyahat Acenteleri 198 Yatırım Belgeli Tesisler 199 Belediye Belgeli Tesisler 199 Turizm İstatistikleri 200 ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK 201 İl Sosyal Hizmetler Müdürlüğü 203 İşgücü 203 İstihdam 204 İstihdam Edilenlerin Sektörlere Göre Dağılımı Yılı İstihdamın Sektörlere Göre Durumu Yılı İstihdamın Sektörlere Göre Durumu 205 İşsizlik Yılı İşgücü Yılı İşgücü Yılı İşgücü 206 Göç Durumu Genel İşyeri Sayımına Göre Samsun'da İşyeri ve Ortalama Çalışan Sayısı 207 Suç İstatistikleri Yıl: Suç İstatistikleri Grafiği Yıl: Çalışma Bölge Müdürlüğü Verileri 208 Kurma İzni-İşletme İzni 208 İş Kazaları 208 İşçi Şikâyetleri 209 Sendikalaşma 209 İdari Para Cezaları 210 Emekli Sandığı 211 Bağ-Kur 212 SSK 212 Aylık Bildirgesi Alınan İşyerlerinin Yıllar Ve İller İtibariyle Dağılımı Yılı Kasım Ayı Ayı İtibariyle İşyeri Ve Zorunlu Sigortalı Yılı Kasım Ayı İtibariyle Aylık Ve Gelir Alanların Aylık Türüne Ve İllere Göre Dağılımı İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN ix

10 214 İş Kurumu Çalışmaları 214 İstihdam Edilen Kişi Sayısına Göre Kamu ve Özel Şirket Sayıları Vakıflar Genel Müdürlüğü Samsun Bölge Müdürlüğü 215 Taşınmazların İl Merkezi ve İlçelere göre dağılımı Tablosu 215 Kiradaki Taşınmazların Türlerine Göre Dağılımı 216 Tescilli Eserler 216 Hayır İşleri 217 Diyanet İşleri 217 İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasına göre cami sayısı 217 İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasına Göre Kur'an Kursu, Kursiyer Ve Bitiren Kursiyer Sayısı [Öğretim Yılı Sonu, 2006/'07] 218 Samsun. Kastamonu Ve Erzurum Düzey II Bölgeleri Kalkınma Programı Yerel Kalkınma Girişimleri Hibe Programı TR 0305,02/002 Teklif Çağrısı Kapsamında Hibe Almaya Hak Kazanan Samsun Sivil Toplum Kuruluşları 218 Samsun Yerel kalkınma girişimleri hibe alanlar 219 ÇEVRE 220 Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 221 Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı 222 ÇED Ve Planlama Şube Müdürlüğünce 2007 Yılı İçerisinde Yapılan İş Ve İşlemler Yılında Çed Olumlu Kararı Verilen Projeler Yılında Çed Gerekli Değildir/Gereklidir Kararı Verilen Projeler 223 Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğünce Yapılan İş Ve İşlemler 223 DKMP Şube Müdürlüğünce Yapılan İş Ve İşlemler 223 Orköy Şube Müdürlüğü 2008 Yılı Faaliyetleriyle İlgili İstatistikî Bilgiler yılı Çalışma Programı 223 İl Çevre Ve Orman Müdürlüğü Ağaçlandırma Ve Erozyon Kontrolu Şube Müdürlüğü 224 Ağaçlandırma, Rehabilitasyon, Erozyon Kontrolü, Hatıra Ormanı, Özel Ağaçlandırma Tesis Ve Bakım Faaliyetleri ( ) 224 Samsun Fidanlığı Son Rotasyon Döneminde Dağıtım Yerine Göre Fidan Durumu (Adet 2003/2007) 224 Samsun Fidanlığı Fidan Üretimi Son Rotasyon Döneminde Yıllar İtibariyle Dağıtılan Fidanların Cins Ve Miktarları İle Elde Edilen Gelir 224 Samsun Fidanlığı Son Fidan Üretim Planı Döneminde Üretilen Fidanların Cinsi ve Miktarı(Adet) 225 Katı Atık Çalışmaları 225 Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 225 Atıkların Bertaraf Yöntemleri 225 Katı Atıkların Depolanması 226 Tıbbi Atıkların Kontrolü 227 Samsun Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlüğü 230 Samsun İli Kamu Kurumları 232 Samsun da Belediyeler 233 Veri Kaynakları İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN x

11 GENEL DURUM İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 1

12 GENEL DURUM Samsun çok eski çağlardan beri ticaret ve kültür merkezi, liman şehridir. Günümüze kadar bu görünümünü devam ettirmiştir. Bugün de bu özelliğini korumaktadır. İç Anadolu nun Karadeniz e açılan penceresidir. Kara, hava, deniz ve demiryolu ulaşımına sahiptir. Henüz gereği gibi değerlendirilemeyen doğal ve ekonomik potansiyele sahip olmakla birlikte Samsun, halen Karadeniz Bölgesinin nüfus, sanayi, ticaret, doğal ve kültürel varlıklar ve zenginlikler açısından en büyük ili ve tek büyük şehridir. Verimli Bafra ve Çarşamba Ovaları ile bu ovalara hayat veren Yeşilırmak ve Kızılırmak, Samsun'un belirgin coğrafi karakteristik özellikleridir. Samsun un ha. toprak büyüklüğünün % si tarım alanı olup, bu alanlarda başta tütün, buğday, pirinç, şekerpancarı, mısır, fındık, ayçiçeği, meyve ve sebze olmak üzere, çok çeşitli ürünler yetiştirilmektedir. Samsun un tarımsal durumu göz önüne alınarak, tarıma dayalı sanayinin teşviki ve geliştirilmesi büyük önem arz etmektedir. İlde bu yönde çalışmalar ve yatırımlar devam etmektedir. Merkez Organize Sanayi Bölgesi büyük ölçüde tamamlanmış olup, Kavak ve Bafra Organize Sanayi Bölgelerinde bedelsiz arsa tahsislerine başlanmıştır. Havza OSB ve Samsun Gıda Organize Sanayi Bölgelerinin çalışmaları ise devam etmektedir. Halen Samsun Serbest Bölgesi nde 9 firma faaliyet göstermektedir. Her geçen yıl çeşitli bölüm ve fakültelerin eklenmesi ile gelişen, 20 bine yakın öğrencisi, 2 binden fazla öğretim görevlisi bulunan Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun a önemli bir değer katmaktadır. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) Raporuna göre, üçüncü derecede gelişmiş iller grubuna giren Samsun, Nüfus yoğunluğunun ülke ortalamasına oranla yüksek olduğu iller sınıfındadır. GSYİH içindeki payı yüzde 1.4 ile 14. Sırada olan ilimiz Gelişmişlik sıralamasında yükselen iller arasında yer almaktadır yılı Raporuna göre Samsun Sosyo- Ekonomik gelişmişlik sıralamasında 32. sırada yer almaktadır. Söz konusu raporda, Samsun un imalat sanayinin gelişmekte olduğu, ihracat gelirlerinin önemli paya sahip bulunduğu ifade edilmektedir. İlimiz İmalat Sanayi gelişmişlik sıralamasında 28.sırada, Sağlık Sektörü gelişmişlik sıralamasında 21. sırada, Eğitim Sektörü Gelişmişlik sıralamasında 32.sırada yer almaktadır. Raporun güncel verilere göre yenilenmesi gerekmektedir. Samsun Yüksek Planlama Kurulunun 16 Ekim 1997 tarih, 97/88 sayılı kararı ile 1. Derecede Kalkınmada Öncelikli Yöreler kapsamına alınmış ve halen Kalkınmada Öncelikli Yöre kapsamında bulunmaktadır. Samsun ayrıca teşvik kapsamındadır Sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun un 2.maddesi (b) bendine göre bedelsiz arsa ve arazi temini teşvikinden yararlanmaktadır. Ancak aynı maddenin (a) bendinde belirtilen vergi ve sigorta primi teşvikleri ile enerji desteğinden, DİE Başkanlığınca 2001 yılı için belirlenen fert başına gayri safi yurt içi hâsıla tutarı, 1500 ABD Doları veya daha az olan iller ile bu iller dışında kalan ve DPT Müsteşarlığı nca 2003 yılı için belirlenen sosyoekonomik gelişmişlik endeks değeri eksi olan iller yararlanabildiğinden, 1500 ABD Doları üstünde bir gelire ve gelişmişlik endeks değeri artı olan Samsun, vergi ve sigorta primi teşvikleri ile enerji desteğinden yararlanamamaktadır. Ancak Samsun un 10 ilçesinin gelişmişlik endeksi, (-) eksidir. Söz konusu teşvik kanununun ilçelerin gelişmişlik durumlarına göre yeniden düzenlenme zarureti vardır. Samsun da itibariyle 19 bankanın toplam 87 adet şubesi, 5 adet de katılım bankasının birer şubesi bulunmaktadır. İlimiz 2007 yılında bankalar mevduat sıralamasında 2,067 Milyon.$ ile 17. sırada, kredi kullanımında ise 1,921 Milyon.$ ile 16. sırada bulunmaktadır. Vergi gelirleri bakımından 2006 yılında 839 Milyon YTL tahakkuk ile 17. sırada bulunan Samsun, 2007 yılında 891 Milyon.YTL tahakkuk ile 14. Sırada, 2008 yılında ise 1,208,922,000 TL tahakkuk ile 13. Sırada yerini almıştır. Samsun da altı adet Ticaret ve Sanayi Odası mevcut olup bunlara kayıtlı yaklaşık 10 bin faal firma mevcuttur. 73 adet Esnaf Odasına kayıtlı yaklaşık 40 bin faal esnaf mevcuttur. Samsun da yaklaşık 200 firma, dünyanın 100 ülkesine ihracat yapmaktadır. İhracatın büyük bir kısmı sanayici firmalarca yapılmaktadır. Samsun 2008 Yılında gerçekleştirdiği 445,825 Bin $ lık ihracat ile 21. sıradadır yılında TR83 Düzey 2 Bölgesi (Samsun,Amasya,Çorum,Tokat) Kalkınma Ajansı Kuruldu Kalkınma Ajansının Merkezi Samsun oldu. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 2

13 TARİHÇE İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 3

14 TARİHÇE Pontus (Pont-euxin) deyimi; İyonlar (İyonyalılar) ın, Anadolu nun Karadeniz sahillerinde bulunan Sinop tan Batum a uzanan kısmı na verdikleri bir isimdir. Buralara; Milet (Miletos), Efes (Efesos) ve İzmir (Smyrna) gibi şehirlerde kurdukları ticâret merkezlerini geliştirmek, diğer bir ifadeyle ticâret maksadıyla gelen ve bu adı veren İyonlar ın, bölgenin yerli halkı olan Gaskalar ve onların ataları olan Ön-Türkler den Hattiler ile hiçbir soy ve kültür beraberliği mevcut değildi. Zaten, yerli halk ile de kaynaşmamışlardı. Bu tip koloniler, ayrıca batı Karadeniz sahillerinde, Kırım ve güney Avrupa (Fransa, Marsilya ve İspanya) sahillerinde, hatta Mısır ın Navkratis şehrinde de kurulmuştu. Miletliler in ve Frikyalılar ın da bu bölgelerde koloniler kurdukları ve hâkimiyet sağladıkları, daha sonra ise Persler in egemenliğini kabûl ettikleri, târihî birer vakı adır. Milâttan yıl önce, Kafkasya üzerinden Anadolu ya gelerek Neşa, Zalpa (Zalpuva), Pruşhanda, Truva, Alişar, Alacahöyük, Hattuşaş (Boğazköy) ve Kültepe (Kaniş) ile Hatti gibi isimlerle ilk şehir devletleri ni kuran ve bir Federasyon çatısı altında toplanan, batılı bâzı târihçilerin Ön Türkler dediği ve Hititler den önce Anadolu da l.500 yıllık bir hâkimiyet dönemi geçirmiş bulunan Türkistan asıllı Hattiler e mensup Kızılırmak ve Yeşilırmak deltaları arasında kalan sahil şeridine yerleşik durumda bulunan bu yerli halk (Gaskalar/Kaşkalar) ın, şimdiki Samsun şehrinin 14 km doğusuna isabet eden Tekkeköy ile Mert Irmağı kenarındaki Dündar (Öksürük) Tepe civarında, ilk ve en eski Samsun u kurdukları, daha sonra bu bölgede hakimiyet sağlayan Hititler (Etiler) in bir süre bu yörede oturdukları ve M.Ö yıllarında meydana gelen büyük bir volkanik patlama neticesinde ortadan kalktıkları, devletlerinin ise Avrupa dan Anadolu yarımadasına geçmiş olan Frigler tarafından yok edildiği, daha sonra ise M.Ö. 8. Yy.da Kafkaslar yoluyla Doğu Anadolu bölgesine giren Kimmerler in Güney Karadeniz kıyılarında yaşayan halk üzerinde egemenlik kurdukları, İyon gemicilerinin ise şimdiki Liman Mahallesi sınırları içerisinde kalan, bir ucu Baruthâne ye (Bkz: Topografik Amisos ve Şehrin Yayılım Alanı haritası: Dr. Sümer Atasoy-Amisos Karadeniz Kıyısında Antik Bir Kent; Samsun, 1997, s. 31) kadar uzanan ve şimdiki Şehir Stadyumu karşısında yeralan antik liman sırtlarındaki Toraman Tepe ve Cedit Mahallesi yamaçlarında, eski ismi Enete denilen yerde M.Ö. 562 de Amisos adını verdikleri Yukarı ve Aşağı Şehir den oluşan bir site içerisinde (denizden 165 metreye kadar yükselen, üçgen şeklinde, kuzey-güney uzunluğu 2,5 km, genişliği 1,5 km olan bir çiftlik büyüklüğündeki arazi üzerinde) alış veriş merkezi tesis ettikleri muhtelif târihçilerce ifade edilmektedir. Benzer durum, Tripolis (Giresun/Tirebolu) da da görülmekte ve kurulan kalenin kapasitesinin oldukça sınırlı olduğu, takribi 50 kişiyi bünyesinde ancak barındırabildiği şeklindedir. Yukarıda belirtildiği gibi, Türkistan asıllı Hattiler e mensup Kızılırmak ve Yeşilırmak deltaları arasında kalan sahil şeridine yerleşik durumda bulunan bu yerli halk (Gaskalar/Kaşkalar) ; Samsun ve yöresinde hâkimiyet sağlamış ve bu toprakları ebediyyen Türk yurdu yapan atalarımızdan bir koldur. Onlar hakkında Hitit (Eti)ler (M.Ö: 2000-M.Ö: 700) tarihi içerisinde bâzı bilgiler ile karşılaşıyoruz ki bunları şu şekilde özetlemek mümkündür: 1. Mürşil i öldürüp yerine geçen Hantili zamanında Karadeniz kıyılarındaki yırtıcı Kaşkalar, Anadolu içlerine akınlar yapmaya başladılar. Hantili, bu akınlara bir önlem olmak üzere Hattuşa (Boğazköy) surlarını sağlamlaştırdı. Daha sonraları ise; Kral Arnuwanda dönemindeki en önemli olay, Orta Karadeniz yöresinde yaşayan Kaşkalar ın başkent Hattuşa ya kadar uzanan saldırı ve yağmaları oldu. Bu salldırılar karşısında zaman zaman çaresizliğe düşen Arnuwandaü, Kaşkalar a yapılan toprak bağışlarıyla bu belâyı savuşturma yolunu seçti. Kaşkaların elinde bulunan Nerik Kenti ndeki Fırtına Tanrısı tapınağını, yeri bugünkü Amasya olan Hakmiş Kenti ne taşındı, ancak burası da Kaşka saldırılarından kurtulamadı. Arnuwanda dan sonra Hitit tahtına, imparatorluğun en büyük kralı olan Şuppiluluma ( ) geçti. (...) Onun ölümünden sonra yerine geçen oğlu 2. Mürşil ( ) zamanında ülkesine saldıran Kaşkalar a karşı koydu. Boylar hâlinde yaşayan Kaşkalar, 2. Mürşil in onuncu saltanat yılına doğru Pihhuniya adlı bir kralın etrafında birleşerek Hititler e meydan okumaya başladılar. (...) 2. Mürşil in ölümünden sonra yerine Muvattalli ( ) geçti. Muvattalli, kardeşi olan ve kendisinden sonra tahta geçen 3. Hattuşali ye büyük yetkiler vererek onu, ülkenin kuzeyinde bulunan Kaşkalar üzerine gönderdi. 3. Hattuşili, Kaşkalar ı dizginlediği gibi, ellerinde bulunan kutsal kentleri Nerik i de yeniden Hitit topraklarına kattı. Hitit Kralı 3. Arnuwanda ( ) döneminde de Kaşkalar ile tekrar savaşıldığı belirtilmekte, daha sonra ise Anadolu nun en eski ve en güçlü imparatorluğu olan Hitit (Eti)ler in önce Frigler ve sonra da Asurlular ın hakimiyeti altında kalarak ve bir süre de Geç Hitit Devletleri döneminde küçük devletçikler hâlinde M.Ö. 8. asra kadar varlıklarını sürdürdükleri bilinmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 4

15 Bir kere daha vurgulayacak olursak; Samsun un bilinen târihi, Miletos ve Efesos lu gemicilerin Karasamsun sırtlarına gelip koloni kurdukları M.Ö. 562 den çok daha öncelerinden başlamakta ve burada çeşitli medeniyetler meydana getirdikleri bir bir ortaya çıkmaktadır. Bafra ilçemizde; İkiztepe de, 1974 yılından bu tarafa sürdürülen kazı çalışmalarının sonunda (Eylül-2005 sonuçlarına göre), 500 dolayında arkeolojik buluntuya rastlanmış olması ve bunlar arasında da tezgâh ağırlıkları, ağırşaklar, kemik deliciler, zıpkın uçları, hançer, çakmak taşı kesiciler, metal bilezik, küpe ve yüzükler bulunması; çağlar boyunca bu bölgede hayvancılık, avcılık, balıkçılık ve dokuma sanatlarının yapılmış olması; bütün bunların incelenmesi ile de bölgede Kalkolitik dönem denilen M.Ö e ait yerleşme izlerine rastlanması, diğer taraftan M.Ö ile M.Ö yıllarına kadar da sürekli yerleşim yapıldığının anlaşılması, kazılarda Eski Tunç çağı denilen M. Ö ve Erken Hitit çağı denilen M. Ö dönemine ait çok sayıda eser ile kalıntının tespit edilmesi, bu arada M.Ö yıllarına ait bir de anıt mezarın ortaya çıkarılması yanında burada yaşayan insanların Akdeniz ırkının özelliklerini taşımadıkları, Alacahöyük te yaşayan Orta Anadolu ırkından da farklı Güney Rusya ile Bulgaristan da, Varna da yaşamış insanlardan geldiklerinin anlaşılmış olması yukarıdaki açıklamaları teyit eder mahiyettedir. Anadolu ya ilk gelen insanların Türkler olduğu, bâzı Batılı târihçiler ve coğrafyacılar, arkeologlar vb. istemese de bir hakîkat olarak zaman zaman su üstüne çıkmakta ve bilim dünyâsında gözler önüne serilmektedir: Hacılar ilçesinde yapılan kazılarda, ortaya çıkan eserler, bizim eserlerimizdir. Sümer, Babil, Asur, Akad, Ertürk (Etrüksler yani Truvalılar), Mısır, Aztek, Maya, İnka, Eti (Hitit) biz Türklerin öbür adlarıdır. Yine bâzı târihçiler de bugünkü Foça şehrine adını veren Foçealılar ın, Likastos diye isimlendirdikleri Mert Irmağı ağzında Amisos Kolonisi ni kurduklarını, bu tarihten 16 yıl sonra yâni M.Ö. 546 yılında Lidya Kralı Krezus ile Pers İmparatoru Kurus (1. Keyhüsrev) in bu şehrin güneyinde bir savaşa tutuştuklarını ve Lidya Kralı nın yenilerek Kurus a esir düştüğünü ve Amisos un Pers İmparatorluğu nun eline geçtiğini, daha sonra Pers İmparatoru olan Dârâ nın, şimdiki Cezaevi ve Kılıçdede Câmiî çevresindeki kuruluş yerini beğenmiyerek bunun 3 km. batısındaki (Toraman Tepe) ye taşınmasını emrettiğini ve böylece 2. Amisos şehrinin tesis edildiğini vurgulamaktadırlar. M.Ö. 4 ncü asırda Makedonya Kralı İskender, Persler i yenerek Anadolu ve İran ı istilâ etti. O nun 33 yaşında (M.Ö. 323 yılında) ölümü üzerine, imparatorluk toprakları, arkadaşları arasında paylaştırıldı. Bu paylaşmada Amisos (antik Samsun), Amasi (Amasya), Gazira (Turhal), Zela (Zile), Komana Potika (Tokat) şehir ve yöreleri; Büyük İskender in yakın arkadaşı Evmenes in hissesine düştü. Kısa bir süre sonra da Evmenes, diğer generaller tarafından öldürüldü. Yerine Büyük İskender in kumandanlarından Ksandr, M.Ö. 315 yılında Amisos u ele geçirerek subaylarından Amintas ı buraya vâli tayin etti. Daha sonra Büyük İskender in en güçlü kumandanlarından biri olan Antigonos, Amisos u arkadaşı Ksandr dan aldı ise de M.Ö. 301 de, bugünkü Dinar civarında, diğer komutan arkadaşlarıyla yaptığı savaşta yenilip öldürülünce Anadolu da tam bir anarşi yaşanmaya başlandı. Bu karışıklık durumundan yararlanmayı fırsat bilen Midridat adındaki bir Pers asilzâdesi Amasi yi ele geçirdi. Kuzey Karadeniz e ve Kırım a da hakim olduktan sonra M. Ö. 280 yılında bağımsız PONT KRALLIĞI nı kurdu. Devlet kuruculuğu sebebiyle de Kitistes/Kurucu lâkabını aldı. Kral Mitridat, M. Ö. 226 yılında öldü. Amasya ya nâzır kayalar içinde ayrılan mezar içine gömüldü. Kral Mezarları adı ile meşhur olan bu mezarlarda Midridat ın soyundan gelen krallar gömülüdür. Kral Mitridat ın yerine 1. Arieborzan geçti. 11 yıllık bir krallık sürdükten sonra M. Ö. 255 yılında öldü. Yerine O nun oğlu 2. Mitridat geçti ve M.Ö. 245 yılında Amisos u zaptetti. M.Ö. 111 yılında tahta geçen Sinop doğumlu Mitridat Eupator, Amisos şehrinde Eupatoria adlı bir dış mahalle meydana getirdi ve genellikle de Amasi (Amasya) yerine Amisos ta oturmayı tercih etti. Daha sonra kral olan 1. Farnas, Sinop u (Sinope) fethederek başkent yaptı. Trabzon (Trapezos), Rize, Of (Ofis), Sürmene (Sursamia), Akçaabat (Hermenessa), Giresun (Kerasos) ve Ordu (Katyora) O nun zamanında zaptedildi. Pont Kralı Mitridat Diyonisos, Roma İmparatorluğu ile savaştı. Roma İmparatorluğu ndan Paflagonya yı (Kastamonu yöreleri), Ankara Ovası nı, Frigya yı (Eskişehir dolayları), Sivas yörelerini ve Kapadokya yı (Kayseri dolayları ile İç Anadolu) işgâl etti. Ege sahilindeki Bitinya Krallığı ile Roma Lejyonlarını ve müttefiklerini de yendi ve Romalılar ı Anadolu dan sürdü. Bu başarılarından dolayı Büyük Mitridat olarak anıldı. Bunun üzerine Roma İmparatorluğu; bu devleti dize getirebilmek için en kuvvetli kumandanlarını Anadolu ya gönderdi. Nice sonraları Romalı General Lukullos, M.Ö. 71 yılında Amisos u ve kral sarayının bulunduğu Eupatoria yı, bilâhare de Sinop ve Trabzon ile yörelerini ele geçirdi. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 5

16 Romalı General Pompeius da Büyük Midridat ın üzerine saldırınca Mitridat, bu ağır tazyik ve hücûmlara dayanamayarak anavatanı Pont u bırakarak Kırım a kaçtı. Pompeius; işgâl ettigi Amisos a Pompeiopolis adını verdi ise de halk arasında eski ismi devam etti. Büyük Mitridat ın ölümünden sonra Amisos ile birlikte eski yerler tekrar Roma İmparatorluğu nun eline geçince Pont Devleti de sona erdi (M. Ö. 63). Fransız kaynaklarına göre, daha Pontus Krallığı nın kurulduğu yıllarda bölgede oturmakta olan halkın üç bölüm olduğu, bunların da; İranlılar, kıyı şehirlerindeki Rûmlar, Bölgenin asıl yerli halkı olan Turanlılar, olduğu ileri sürülmekte ve Pontus Krallığı nı teşkil eden üç ana milletten Turanlılar/Türkler in Bölgenin asıl yerli halkı olduğu vurgulanmaktadır. Muhtelif târihlerde İslâm orduları bu bölgeye akınlar yaptılar. Fakat devamlı kalmadılar. İranlı Sasaniler de zaman zaman bu bölgeye akınlarda bulundular Malazgirt Zaferi nden sonra, Selçuklu Türkleri nden Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah ın komutanlığındaki Türk ordusu, bütün Anadolu gibi bu bölgeyi de fethetti. Bizansın tahriki ve Roma kilisesinin de teşvikiyle başlayan Haçlı Seferlerinin birincisinden sonra Selçuklular, bâzı kıyı şehirleri gibi SAMSUN adını verdikleri şehri ve bu antik Amisos u da terk ederek Anadolu içlerine kadar çekildiler. 4. Haçlı Seferi (1204) sırasında; İstanbul, Haçlılar ın istilâsına uğrayınca, İmparator ailesinden Aleksi Kommen, Trabzona kaçarak orada, başşehri Trabzon olmak üzere Trabzon Rûm İmparatorluğu nu kurdu. Cenevizliler in Karadeniz ticâretini ele geçirmeleri üzerine de Amisos/Samsun limanının önemi iyice arttı. Selçuklu sultanlarından Sultan Keykavus ve kardeşi Sultan Alaeddin Keykubat, Trabzon Rûm İmparatorluğu nu doğuya doğru iterek küçülmesine sebep oldular. Samsun ve Sinop u yeniden fethettiler. Samsun limanı, bu dönemde Kırım ile olan ticâreti sebebiyle oldukça gelişen Sinop yanında sönük kaldı. Bu devirde iki Samsun bulunuyordu: Bugünkü Samsun un bulunduğu yerde Müslüman Samsun ile 2-3 km kuzey-batı istikametinde ve çoğunluğunu gayri müslimlerin teşkil ettiği Ceneviz ticâret sitesi olan Gâvur Samsun veya (kara dinli/kâfir mânâsına) Kara Samsun (antik Amisos) idi. Büyük Moğol Hükümdarı Hülâgü nün, yaklaşık 800 bin Müslümanı katlederek silmeye çalıştığı islâmî izlerin, İlhanlı Hükümdarı Gâzan Mahmud Hân ( ) zamanında Müslümanlığın tekrar ülkeye yerleşmesinden sonra Müslüman Samsun da bâzı câmi ve mescîdlerin temeli atılmış, sonra gelen Muhammed Hüdabende Olcaytu, Ebu Said, Arpa ve Musa Hân ( ) zamanlarında ise şehrimiz Yalı (Hoca Hayreddîn), Pazar ve Kurşunlu Câmiî ve külliyelerinin yapımı gerçekleşmiştir. Ceneviz sitesi olan Kara Samsun, 14. asırda Osmanlı hâkimiyetini kabûl etmişti. Anadolu Birliği ni sağlamak için çeşitli savaşlara giren Sultan Çelebi Mehmet Hân, Amasya Sancak Bey i olan Şeyhzâde Murat ın Lala sı Rûm Beylerbeyi (Sivas, Çorum, Yozgat, Amasya, Tokat ve Canik Beylerbeyi) Biçeroğlu Hamza Bey komutasındaki bir orduyu buraya gönderdi. Hamza Bey, şehri karadan kuşattı. Bunun üzerine Cenevizliler de şehri ateşe vererek gemilerine binip kaçtılar. Hamza Bey, Gâvur Samsun a girdiği zaman, kül yığınından başka bir şey göremedi. İsfendiyar oğlu Hızır Bey in elinde bulunan Müslüman Samsun ise, Çelebi Mehmet kuvvetlerine karşı koyamıyacağını anlayınca, şehri muharebesiz teslim edip babasının yanına döndü. Böylelikle de Samsun, her iki şehir merkeziyle birlikte 15. asırda kesin olarak Osmanlı Devleti ne katılmış oldu. Bugün Gâvur Samsun dan, (Cedit Mahallesi nde yapılan, tarihindeki ve gerek sonraki yol kazıları sırasında çıkan) bâzı mezar buluntuları (ki bunlar; 1 cam tabak, 1 cam kâse, 2 mermer alabastron, 1 madenî pudriyer, 1 pişmiş toprak/seramik ten kandil, 2 buhurdanlık, 3 koku kabı, 2 çift kuplu testicik ile çoğunluğu som altından yapılmış kadın başlı bilezik, yılan şeklinde bilezik, nike şeklinde küpe, eros şeklinde küpe, saç tokası, yüzük, bileklik, aplikler, elbise düğmeleri, kolyeler, saç bağı şeklindeki parçalar) dışında fazla bir şey kalmamıştır. Müslüman Samsun ise, Anadolu Selçuklu Devleti çökmek üzereyken Canik Beyliği nin başşehri olmuştur de Yıldırım Bâyezıd Hân, Samsun u alarak, Toroslar a ve Fırat a kadar Anadolu yu Osmanlı hâkimiyetinde birleştirmiştir Ankara Savaşı nda Bâyezıd Hân ın yenilmesinden sonra Timurlenk, Samsun u Kubadoğlu Cüneyd Bey e vermiştir. Birkaç yıl sonra Taceddinoğlu Hasan Bey, Cüneyd Bey i öldürerek Samsun u almıştır. Az bir zaman sonra da Samsun, Kastamonu da oturan İsfendiyar (Candar) Oğullarının eline geçmiştir de Çelebi Sultan Mehmed (yukarıda belirtildiği gibi) bizzat kendisi Samsun u alarak kesin bir şekilde Osmanlı Devleti ne katmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 6

17 Fâtih Sultan Mehmed, 1460 yılında 2. Mora Seferi ne çıktıktan ve Bizans kalıntılarını sildikten sonra 1461 de Ceneviz den Güney Karadeniz de bulunan Amasra yı feth etti. Baharda Sinop a geldi ve himayesinde bulunan Candarlı (İsfendiyar) Beyliği ne dostça son verdikten sonra Trabzon üzerine yürüdü. Denizden de kuşatılan Trabzon, İmparator un teslim olması üzerine düştü. Kommenos İmparatorluk hanedanına son verildi. Böylece Trabzon Rûm İmparatorluğu Devleti, bir daha diriltilemiyecek şekilde târihe karıştı. Bu şekilde Batum ve Gürcistan kıyılarına kadar bütün Güney Karadeniz kıyıları, Osmanlı Devleti ne katıldığı gibi Trabzon ve Rize gibi Anadolu nun son parçaları da Hıristiyanlar dan alınmış oldu. Osmanlı Devri nde Samsun, Canik Sancağı (eyâleti) adıyla Rûmiye-i Sugra Beylerbeyliği nin bir vilâyeti idi. Tanzimat tan sonra Trabzon eyâletinin 4 sancağından biri oldu. 6 kazası vardı. Samsun, Osmanlı devrinde, Sinop ve Trabzon limanları yanında ikinci derecede bir Karadeniz limanı olmuştur. Bu şehirde askerî ve sivil tersaneler bulunuyordu. Anadolu ya açılan bir kıyı şehri olarak sakîn târihî hayât, merkezi (önce)trabzon da olmak üzere Giresun, Ordu, Samsun, Amasya, Sinop şehirlerini içine alacak şekilde kurulmak istenen Rûm Pontus Devleti nin teşkili için girişilen vahşet ve katliâmlarla, zaman zaman bozulmuş ve yüzlerce köy haritadan tamamen silinirken, binlerce Müslüman Türk, Pontusçu Rûm Çeteleri tarafından öldürülmüştür. SAMSUN BÖLGESİNDE RÛM PONTUS CEMİYETLERİNİN BÖLÜCÜ FAALİYETLERİ 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti olumsuz yeni bir siyasi durumla karşı karşıya kaldı. Bu, o güne kadar Osmanlı buyruğu altında yaşayan çeşitli toplulukların bağımsızlık yolunda harekete geçmesi (veya harekete geçirilmesi) idi. Aynı dönemde Osmanlı Devleti 93 Harbi ( ) ile Rusya karşısında ağır bir yenilgiye uğramış, öte yandan Avrupa Devletlerinden aldığı yüklü borçların faizlerini bile ödeyemeyecek duruma düşmüş ve alacaklarını toplama hakkını Duyun-u Umumiye adlı milletlerarası bir teşkilâta bırakmıştı. Bütün bunlar, Devletin içine düştüğü güçsüz durumu açıkça belgeleyen gelişmelerdi. Bu durum, bölücü faaliyetlerin daha da hız kazanmasına yol açmıştı. Bunda, Avrupa da 19. Yüzyıl boyunca gelişen millî liberal akımın, Osmanlı topraklarına da ulaşması kadar, Avrupa devletlerinin bu toprakları paylaşmak gayesiyle yürüttükleri politikaların, özellikle de İngiliz, Fransız ve Rusların, ezeli ve ebedi Türk düşmanlığının ve Jön Türkler ile İttihat ve Terakkicilerin gaflet payları da vardır. 20 yüzyıl başlarında bölücü faaliyetler, Anadolu topraklarına yayıldı. Bu bölgede bağımsız bir devlet kurmak gayesi ile harekete geçen gruplardan biri de Doğu Karadeniz deki Rûmlar dı te Merzifon daki Amerikan Anadolu Koleji nde Pontus Rûm Cemiyeti adı altında bir teşkilât kurulmuş ve hızla çevreye yayılmıştı. Papadopulaos adlı bir öğretmen tarafından kurulan bu cemiyet, okul müdürü Mr.White nin önderliğinde teşkilâtlanmasını sürdürürken bir taraftan da itilâf devletlerinin desteğini sağlamıştır.merzifon da Amerikan Anadolu Koleji nde bir tek Türk talebe yoktu. 135 talebenin 108 i Ermeni, 27 si Rûm du. Okul müdürü, diğer kolejlerde olduğu gibi, bir papazdı de misyonerlerin tertiplediği devlet aleyhine yapılan gösterilerin plânlayıcıları arasında Merzifon Anadolu Koleji müdürü olan papaz da bulunuyordu. Kısa sürede birçok kasabada teşkilâtlanan Pontus Cemiyeti, başta Müdafaa-i Meşruta olmak üzere yeni yeni kuruluşlar ile bölgede teşkilâtlanıyor, bir tarafta da 20 yaşından büyük her üyenin silâhlandırılmasına çalışıyordu. Kısa sürede 14 şube açan Müdafaa-i Meşruta Cemiyeti nin Çarşamba, Bafra, Havza ve Kavak ta da şubeleri bulunduğu gibi Avrupa devletleriyle işbirliği yapmak gayesiyle Mukaddes Anadolu Rûm Cemiyeti adı altında yurt dışı ağırlıklı bir teşkilâtı da vardı. 1.Dünya Savaşı yıllarında İtilâf Devletlerinin açık desteğini de kazanan bölücü Rûmlar, çalışmalarını daha bir yoğunlaştırarak, Çarlık Rusya sından da silâh almayı başardılar. İngilizlerce de Mondros Mütarekesinin hemen ardından sadece Samsun Rûmlarına tüfek dağıtılmış, İstanbul daki Fener Rûm Patrikhanesinin ve Yunanistan ın isteği üzerine son 50 yılda Samsun ve yöresine göçmen adı altında Rûm yerleştirilmiş bunların kadarı Pontus Çeteleri saflarında yer alarak Samsun ve Merkez kazaya bağlı köylerde 500 civarında kundaklama, öldürme, yaralama gibi olaylara katılarak, yoketme/jenosid kampanyasına girişmişlerdir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 7

18 MÜTAREKE YILLARINDA SAMSUN 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi günlerinde Samsun, bağımsız Canik Sancağı nın merkez kazasıydı. Sancağın dışında beş kazası daha vardı. Bafra, Çarşamba, Terme ve Fatsa. Samsun un bugünkü ilçeleri olan Lâdik, Havza ve Vezirköprü ise, o dönemde Sivas Vilâyeti nin Amasya Sancağı nın kazaları idi. Canik Sancağının dolayında nüfusu vardı ve bunun (göçmen adı altında getirilenlerle birlikte) yarısına yakınını Rumlar teşkil ediyordu. Sancağın merkezi Samsun olmasına rağmen Bafra ve Çarşamba kazaları, nüfusça Samsun dan daha kalabalıktı. 15 Mayıs 1919 da Yunanlıların İzmir e asker çıkarmasından 2 ay önce İngilizler, bu defa Samsun a yaklaşık 400 kişilik bir İngiliz-Hintli kuvveti ile çıkartma yaptılar ve eski adı Mekteb-i Sani olan eski 19 Mayıs, şimdiki Atatürk Lisesi binasını karargah yapip halka gözdağı verdiler. 9.Ordu Müfettişi olarak Mustafa Kemal in 19 Mayıs 1919 da Samsun a çıktığı gün, şehirde İngiliz askerleri vardı ve Merzifon dahil, bölgede önemli bir askeri güç olarak bulunuyorlardı.mustafa Kemal, 21 Mayıs ta Harbiye Nezareti (Genel Kurmay) ne gönderdiği raporda; Samsun ve dolaylarında 40 kadar bölücü Rûm çetesi bulunduğunu, Müslüman halkın kaygı ve korku içinde yaşadığını, Rûm Çetelerine karşı bir tedbir olmak üzere bazı Laz çetelerinin para karşılığı bölgeye getirilip Rûm saldırılarına karşı kullanıldığını belirtti. Söz konusu çetelerden biri ve en kuvvetlisi; Giresun Bölgesinde üstlenmekle birlikte Karadeniz in hemen her yerinde baskınlar düzenleyen, Rûm çetelerini sık sık zor durumlara düşüren Topal Osman çetesi idi. Mustafa Kemal Paşa nın Samsun bölgesinde görüştüğü ilk kişilerden birisi de Topal Osman olmuştur. Yunan donanmasının 9 Haziran 1921 de İnebolu yu bombalaması üzerine taşkınlıklarını iyice artıran Rûm Çetelerine karşı Ankara Hükümeti, 26 Haziran 1921 de Karadeniz deki Rûm nüfusunun başka bölgelere yerleştirilmesini kararlaştırdı. Nurettin Paşa komutasında Sivas ta kurulan Merkez ordusuna tenkil hareketi görevi verildi. Merkez Ordusu Komutanlığı da Pontus çulukla uğraşanlar hakkında tutuklama kararı alarak bunları birer birer yakalamaya başladı. Merzifon daki Amerikan Anadolu Koleji de kapatıldı ve yöneticileri yurtdışı edildi. Bu arada Samsun ve Trabzon Rûm metropolid merkezleri basılarak çok sayıda silâh ve belge ele geçirildi. İtilâf Devletleri, Rûmlar a karşı alınan bu tedbirleri tesirsiz hâle getirmek için bazı teşebbüslerde bulunmaya başlayınca da Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Dışişlerinden aşağıdaki cevabi nota yı almakta gecikmedi: Pontus Devleti fikrini İstanbul daki Rûm Patrikhanesi ve Yunanistan yeniden diriltmişlerdir. Samsun ve Marmara denizi yöresinde şimdiye kadar den fazla Türk öldürülmüştür. Türk kadınlarının ırzına geçilmiş, köyleri yakılmıştır. Türk uyruklu Rûmlar, Yunanistan tarafından silâh altına alınmaktadır. Karadeniz Rûmlarını etkisiz hâle getirmek için Anadolu içlerine nakledilmektedirler. Samsun bölgesindeki Rûm köylerinden tüfek ve bir milyondan fazla mermi ele geçirilmiştir. Merkez Ordusu kuvvetlendirilerek sayısı artırılmış ve 1922 yılının başlarından itibaren de Pontus ayaklamasının bastırılmasına geçilmiştir. Bunun için de bölgeye dağılan milli kuvvetler, asi Rûm köylerini ve onların dayanağı olmuş yerleri birer birer taramaya başladı. Sonunda, Pontus hayâli ile isyan başlatan Rûmların elebaşları ve onların yardakçıları tamamen yok edildi. Bir çıban başı olarak senelerce etkinliğini sürdüren Rûmların bu tutumu kökünden kazındı. Bunun için de Merkez Ordusu nca ele geçirilen çete üyelerinden sı kısmen affedildi. Orduya sığınmayıp direnen Rûm da öldürüldü. Anadolu içlerinde oturmak zorunda bırakılan Rûm kadın ve çocukları da 1923 yılı başlarında vapurlara bindirilerek Yunanistan a gönderildi. Yunanistan dan da göçmen olarak yılları arasında toplam kişi ülkemize mübadil olarak geldi. Bunlardan u Samsun a yerleştirildi. Böylece, Pontus hayâli de ebediyyen sona ermiş oldu. (Tarihçe Kaynak)(Mert Irmağı İnsanları-ALİ KAYIKÇI, Samsun) İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 8

19 CUMHURİYET DÖNEMİNDE SAMSUNLA İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ OLAYLAR -Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919 da Samsun a çıktı. -Mustafa Kemal Paşa 25 Mayıs-13 Haziran 1919 da Havza ya konuk oldu de Samsun-Sivas Demiryolu İnşaatı 2.defa başladı de ilk lokomotif Samsun a getirildi. - Mustafa Kemal Paşa 20 Eylül 1924 te tekrar Samsun a geldi de Samsun Ticaret Borsası Kuruldu Yılında Vezirköprü ve Ladik ilçeleri Amasya ilinden ayrılarak Samsun a bağlandı Yılında Çarşamba ilçesinde belediye teşkilatı kuruldu Yılında Fransızların elinde bulunan sigara fabrikası Tekel e devredildi Yılında Samsun-Çarşamba demiryolu hizmete girdi da Elektrik Şebekesi hizmete açıldı de Samsun Limanından 18 Milyon Liralık ihracat, 13 Milyon Liralık ithalât gerçekleşti de Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ilk milli kongresini yaptı da Samsun su şebekesine kavuştu. -29 Ekim 1930 da Gazi Kütüphanesi hizmete açıldı de ilk kazması vurulan Samsun-Sivas demiryolu 1932 de hizmete açıldı de Kavak bucağı, ilçe oldu de Alaçam bucağı ilçe oldu da Verem Savaş Dispanseri hizmete açıldı de SSK Hastanesi hizmete açıldı de Halk Eğitim Merkezi hizmete açıldı de Ayvacık bucak merkezi oldu de Samsun Havalimanı hizmete açıldı da Kızılay Kan Merkezi kuruldu da Samsun Limanı hizmete açıldı de Samsun Fuarı hizmete açıldı de Samsunspor Kulübü Samsun da bulunan dört amatör mahalli lig takımının birleşmesi ile kuruldu de Karadeniz Bakır İşletmeleri hizmete girdi de Samsun Azot fabrikası üretime başladı de Yeni Belediye sarayı hizmete açıldı de 19 Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretime başladı da Samsun şehirlerarası tam otomatik telefon görüşmesine kavuştu de Asarcık ilçe oldu de Ondokuz Mayıs, Salıpazarı ve Tekkeköy ilçe oldu da Ayvacık köyü ile Keskinoğlu Köyü birleştirilerek Ayvacık ilçesi kuruldu de Yakakent İlçe oldu de Samsun Büyük Şehir statüsünü aldı da Samsun İçme ve Kullanma suyu projesi tamamlandı de Samsun Kalkınmada Öncelikli Yöre Statüsüne alındı. Uygulamaya Ocak 1998 de geçildi de Samsun-Çarşamba Uluslararası Havalimanı resmi olarak açıldı Şubatında seferler başladı de Samsun Atatürk Kültür Merkezi (AKM) Açıldı de Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca tescili yapıldı de Samsun Ticaret ve Sanayi Odası 100.Kuruluş Yıldönümünü kutladı de Türk Devlet ve Toplulukları Kurultayı Samsun da yapıldı de Samsun Sahil Yolu Açıldı de Samsun Doğalgaz Dağıtım Lisansı İhale ilânı Resmi Gazetede yayımlandı de Samsun Organize Sanayi Bölgesi Doğalgaz kullanmaya başladı. Büyük Şehir sınırları genişledi de Samsun Gübre Sanayi A.Ş. özelleştirildi da Karadeniz Bakır İşletmeleri A.Ş. Samsun tesisi özelleştirildi da Samsun TEKMER Samsun TSO nun Tefriş ve Tadilatını yaptığı yeni binasında Faaliyete başladı de Çevre yolu hizmete açıldı de TCDD ye ait Samsun Limanı Yer Hizmetleri Kiralama Yöntemiyle özelleştirildi Atakum, Canik ve İlkadım İlçe Oldu de TR83 Düzey 2 Bölgesi (Samsun,Amasya,Çorum,Tokat) Kalkınma Ajansı Kuruldu Kalkınma Ajansının Merkezi Samsun oldu. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 9

20 COĞRAFİ YAPI İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 10

21 COĞRAFİ YAPI COĞRAFİ KONUM Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin Karadeniz e döküldükleri deltalar arasında yer alan Samsun ili 9,083 Km² lik bir yüz ölçüme sahiptir. Coğrafi konum olarak kuzey enlemleri, ve doğu boylamları arasındadır. Kuzeyinde Karadeniz in yer aldığı ilimizin komşuları; doğusunda Ordu, batısında Sinop, güneyinde Tokat ve Amasya, Güney batısında ise Çorum illeridir. Samsun ili yeryüzü şekilleri bakımından üç ayrı özellik gösterir. Birincisi güneyindeki dağlık kesim, ikincisi; dağlık kesimle kıyı şeridi arasında kalan yaylalar, üçüncüsü; yaylalarla Karadeniz arasındaki kıyı ovalarıdır. Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsularının delta alanlarında oluşmuş kıyılarında, yurdumuzun tarımsal potansiyeli en yüksek ovalarından Bafra ve Çarşamba ovaları yer almaktadır. JEOLOJİK YAPI Samsun da genç delta ovalarında alüvyonlar bulunmakla birlikte, dik yamaçlarla ayrılmış taraçalarda eski alüvyonlar görülmektedir. Güneydeki dağlık kesime geçiş alanı neojen yaşlı, killi-kireçli tortularla kaplıdır. Kıyı dağları Kretase lavlarından oluşmuştur. Aynı dağların iç kesimlerinde killi, çakıllı tortular bulunur. İç kesimlerde Neojen tortular ve yer yer alüvyonlarla kaplı ovaların güneyinde de birinci ve ikinci zaman yaşlı ve kıvrımlı kayaçlar Kretase ve Eosen Flişlerine rastlanır. Geniş alanlarda ise volkanik oluşumlar görülmektedir. Samsun da Eosen, Kretase ve Neojen dönemli oluşumlara sıkça rastlanmaktadır. YAYLALAR Bölgedeki yaylalar genellikle ikinci ve üçüncü zamanda meydana gelmiştir. Karadeniz bölgesinde dağ yamaçları çok aşınmıştır. Ayrıca bölgedeki akarsular toprağı yeteri derecede parçalayarak arazide yer yer yaylalar meydana getirmiştir. Bunlar arasında en önemlileri Ladik, Havza ve Kavak yaylalarıdır. DAĞLAR Samsun ili topraklarının Karadeniz kıyıları düzlüklerle, güneye uzanan iç kesimleri ise, yükseklikleri fazla olmayan dağ sıraları ile kaplıdır. Bölge, Karadeniz kıyıları ile bu kıyılara içeriden paralel olarak uzanan yüksek dağlar arasındadır. Bu dağlar Ünye-Çarşamba kesiminde doğu-batı, Samsun-Bafra kesiminde doğu-güney, batıkuzeybatı yönünü takip eder. Doğudan batıya doğru uzanan ve birbirinin devamı olarak görünen başlıca iki sıra dağ vardır. Bunlardan doğudakine Canik Dağları, batıdakine ise, Çangal Dağları denir. Canik Dağları: Büyük bölümleri Ordu ilinde bulunan Canik Dağlarının batı uçları Samsun topraklarında bulunur. Yükseklikleri az olan bu dağ sıraları Karadeniz ile iç kesimler arasındaki ulaşıma engel olmazlar. Yüksekliği ortalama 1500 metredir. Çangal Dağları: Samsun ili sınırlarının batı ucundan içeri giren Çangal Dağlarının büyük bir kısmı Sinop ili sınırları içerisindedir. Çangal dağlarının ortalama yüksekliği 1500 metredir. Sıralı Dağlar: Samsun ilinin önemli yüksekliklerinden birisi olan Sıralı Dağlar Kavak ilçesinin doğusunda yer alır ve yüksekliği 1300 metredir. Kocadağ: Samsun ilinin kuzey kesiminde Kavak ilçesi yakınlarında bulunan Kocadağ 1310 metre yüksekliktedir. Akdağ: Samsun ilinin en yüksek dağı olan Akdağ ın yüksekliği 2062 metredir. Lâdik ilçesi ve Amasya arasında bulunan Akdağ zengin orman yapısına sahiptir. Kunduz Dağları: Samsun ili Vezirköprü ilçesi toprakları üzerinde bulunan Kunduz Dağlarının yüksekliği 1783 metredir. Ünlü kunduz ormanları ile birlikte anılan dağ orman ürünlerinin çokluğu ile ülke çapında bir şöhrete sahiptir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 11

22 Hacılar Dağı: Ankara -Samsun karayolu üzerinde, Kavak ilçesinden sonra yer alan Hacılar dağının yüksekliği 1150 metredir. Bundan sonra Mahmur dağlarını görmekteyiz. Nebyan Dağları: Samsun un kuzey batısında bulunan Koca Dağın batısında bulunan Nebyan Dağlarının yüksekliği 1224 metredir. Bu dağlardan başka, güney doğuda; Akpınar 900 m ve Böğürtlen tepe 950 m, doğuda Büyük dağ ve Topuzlu 950 m, Sofualan ve Örencik 800 m, güney doğuda Saltuk tepesi 1150 m, Kavakta Kocaçaltepe 913 m, Mert ırmağı sağ yönünde Çadırtepe 110 m, Kürtün ırmağının sağında limana doğru uzanan Toraman tepe 125 m, yüksekliklerinde tepeler de mevcuttur. AKARSULAR Yeşilırmak: Yeşilırmak nehri Köse Dağlarından çıkar. Erbaa ilçesinden geçerek Çarşamba ya ulaşan Yeşilırmak ilçeyi ortadan ikiye bölerek, Civa Burnun dan Karadeniz e dökülür. Üçtaşlar bölgesinde Ters akan ırmağı ile birleşir. Uzunluğu 416 km olan Yeşilırmağın akış hızı saatte 5 km, en kurak mevsimde su yüksekliği 9 metre doğu sahilinde ise 5.5 metredir. Kızılırmak: Sivas taki Kızıl Dağından doğan Kızılırmak Türkiye nin en uzun akarsuyudur. Osmancık ilçesinden Karadeniz bölgesine giren ırmak 1151 km uzunluğundadır. Kargı civarında kuzey doğu Samsun- Sinop sınırına girer. Bafra nın batısında kollara ayrılan ırmak Bafra Burnundan Karadeniz e dökülür. Delice, Devrez ve Gökırmak Kızılırmak ın önemli kollarındandır. Bafra yakınlarında yapılan ölçümlere göre en kurak zamanda genişliği 46 metre derinliği 1.30 metredir. Saniyede 21 metreküp su akıtır. Akış hızı ise saatte 4 ila 6 km arasındadır. Terme Çayı: Terme çayı Kara ormandan doğar. Simenit etrafındaki sazlıkları besleyen Terme çayı ilçeyi ikiye bölerek Karadeniz e dökülür. Genişliği 30 metre derinliği yaklaşık 1 metre olan Terme çayı çeltik tarlalarına hayat verir. Diğer Akarsular: Mert Irmağı, Kürtün Çayı, Ters akan Çayı, Karaboğaz Deresi, Akçay, Uluçay, Esenli, İncesu, Hızırilyas, Ballıcaderesi ve Güdedi gibi irili ufaklı akarsular vardır. OVALAR Çarşamba Ovası: Erbaa ilçesinde geçen Yeşilırmak nehri Çarşamba ilçesine ulaştıktan sonra Civa Burnundan Karadenize dökülürken çok kıymetli alüvyonlu Çarşamba ovasını meydana getirir. Kirazlık tan başlayan Çarşamba Ovasının yüz ölçümü hektardır. DSİ tarafından yaptırılan su kanalları sayesinde arazinin % 70 i tarıma elverişli hale getirilmiştir. Geri kalan % 30 luk kısım ise ormanlık, sazlık ve bataklıktır. Sulama alanı ha olup ha ının inşaatı devam etmektedir. Bafra Ovası: Bafra ilçesine gelen Kızılırmak, Bafra da çeşitli kollara ayrılır. Bafra burnundan denize dökülen Kızılırmak, ardında geniş ve alüvyonlu topraklar bırakır hektarlık ova nın 6150 ha lık alan halihazırda sulanmaktadır. Türkiye nin en verimli ovalarından biridir. DSİ tarafından yaptırılan sulama kanalları ile sulanan ovanın kuzey kısımları çorak arazidir. Bu yerlerde hayvancılık yapılmaktadır. GÖLLER Bölgedeki göller zaman zaman değişen akarsu yataklarından meydana gelmiştir. Yörenin gölleri Bafra, Çarşamba ve Ladik ilçelerinde toplanmıştır. Liman Gölü: Bafra ya 20 km uzaklıktadır. 3 km büyüklüğündeki göl bazı kollarla denize açılmıştır. Bu kolların uzunluğu bazı yerlerde 2000 metreyi bulur. Gölde kefal ve sazan balığı avcılığı yapılmaktadır. Liman gölünün güneyinde Balık gölü kuzeyinde ise Karaboğaz gölü vardır. Ladik Gölü: Tersakan ırmağının kaynağını teşkil eden Ladik gölü Ladik e 10 km uzaklıktadır. Gölde alabalık ve turna balığı bulunmaktadır. Balıkçılık yanında geniş bir sazlık alana sahip olan Ladik gölünden toplanan sazlar hasır yapımında kullanılır. Gölün uzunluğu 5 km genişliği 2 km ve yüz ölçümü 10 km2 karedir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 12

23 Simenit Gölü: Bu Göl Terme çayı yatağının değişmesi ile meydana gelmiştir. Terme hudutları içerisinde bulunan gölde balıkçılık yapılmaktadır. Termeye 20 km uzaklıkta bulunan göl, kanalla birbirine bağlanmış iki göl görünümümdedir. Kışın yağmur suları ile beslenen göl, fırtınalı zamanlarda zaman zaman deniz suyunun göle karışması ile dolar. Diğer Göller: Bunlar, Bafra da Kızılırmak tarafından meydana getirilmiş Karagöz, Dutdibi, Çernek, Uzun göl ve Tombul gölüdür. Çarşamba da Yeşilırmak ta Akçagöl, Akarcık, Dumanlı ve Kör ırmak adıyla bilinen gölleri oluşturmuştur. BARAJLAR Hasan Uğurlu Barajı (ve Hidro Elektrik Santrali): Baraj, Yeşilırmak üzerinde ve Çarşamba ve Ayvacık ilçeleri sınırlarındadır. Yapımına 1971 yılında başlanan baraja Trafik kazasında ölen merhum Samsun DSİ 7.Bölge Müdürü Hasan Uğurlu nun adı verilmiştir. Türkiye nin en büyük barajlarından biri olan baraj, tamamen Türk firma ve mühendisleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Yalnızca makine ve elektrikle ilgili ekipmanlar yurtdışından getirilmiştir. Barajın 2.Ünitesi 1979 yılında, 3.Ünitesi ise 1982 yılında, 4.Ünitesi de 1983 yılında işletmeye açılmıştır.500 mw gücünde ve yılda 1217 gwh enerji üretimi yapılmaktadır. Göl hacmi 1.078,75 x10 6 m 3 tür. Baraj yüksekliği 175 m dir Suat Uğurlu Barajı (ve Hidro Elektrik Santrali): Hasan Uğurlu barajının 18 km aşağısında Yeşilırmağın Çarşamba ovasına açıldığı yerde bulunan barajın yapımına da 1971 yılında başlanılmıştır. Balohar barajı adı ile başlanan baraja daha sonra trafik kazasında Hasan Uğurlu ile hayatını kaybeden eşi Suat Uğurlu nun adı verilmiştir. Projenin amacı enerji üretimi ve Çarşamba ovasının sulanmasıdır. Barajın 1.ve 2. Ünitesi 1979 yılı sonunda, 3. ve 4. Ünitesi de 1983 Martında işletmeye açılmıştır. 46 mw gücünde ve yıllık 273 gwh enerji üretimi yapılmaktadır. Göl hacmi 181,31 x10 6 m 3 tür. Baraj yüksekliği 51 m dir Altınkaya Barajı Ve Hidro Elektrik Santralı: Altınkaya barajı Bafra ilçe merkezinin 35 km güney batısında Kızılırmak üzerinde yer alan temelden 195 m yükseklikte, kil çekirdekli kaya dolgu tipinde bir barajdır. 700 mw gücünde yılda 1 milyar 632 milyon kwh enerji üretimi yapılmaktadır.1987 yılında su tutulmaya başlanmış olup, 1988 ocak ayından itibaren kwh gücündeki 4 no lu ünitede normal üretime başlanmıştır. Göl hacmi 5,763 x10 9 m 3 tür. Derbent Barajı: Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup, 33 m yüksekliğinde (talvegden) kil çekirdek kaya dolgu barajıdır. Yüzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafra ya 7 km uzaklıktadır. Sulama alanı ise Ha.dır. Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaçlıdır. 56 mw gücünde ve 257 gwh yıllık enerji üretmektedir. Göl hacmi 213 x10 6 m 3 tür. Çakmak Barajı: Zonlu toprak dolgu tipinde, içme-kullanma-sanayi suyu temini için inşa edilmiş bir barajdır. Temelden yüksekliği 57,50 m, normal su seviyesinde göl hacmi 106,50 hm 3 ve gövde hacmi de 2,60 hm 3 tür. Barajdan verilen toplam su miktarı 4000 litre/saniye olup içme suyu için 3540 l/s su verilmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 13

24 İKLİM Samsun genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak sahil şeridi ve iç kesimlerinde iklim iki ayrı özellik gösterir. Sahil şeridinde (Merkez ilçe,terme, Çarşamba, Bafra,Alaçam, 19 Mayıs, Tekkeköy ve Yakakent ) Karadeniz ikliminin etkileri görülür. Bunun için sahil şeridinde yazlar sıcak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. İç kesimler (Vezirköprü, Havza, Ladik, Kavak, Asarcık ve Salıpazarı) yüksekliği metreyi bulan Akdağ ve metreyi bulan Canik dağlarının etkisi altında kalır. Buradaki dağların etkisinden dolayı kışlar soğuk, yağmur ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. Sıcaklık ve yağış yönünden Samsun hiç bir bölgeye benzemez. Samsun da aynı gün içerisinde havanın bir kaç kez değiştiği görülür. Bazı yıllar kış ortalarında yazdan günler yaşanır. Sahil şeridinde kar ile kaplı günlerin sayısı 2-3 günü geçmez. İç kesimlerde ise kar yağışından bazen ulaşım aksar. SAMSUN Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Sıcaklık ( C) Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler ( ) Ortalama En Yüksek Sıcaklık ( C) Ortalama En Düşük Sıcaklık ( C) Ortalama Güneşlenme Süresi (saat) Ortalama Yağışlı Gün Sayısı Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler ( )* En Yüksek Sıcaklık ( C) En Düşük Sıcaklık ( C) En Çok Yağış kg/m 2 Kaynak: En Hızlı Rüzgar km/saat En Yüksek Kar cm Samsun, kuzey rüzgârlarına devamlı olarak açıktır. En şiddetli esen rüzgârın yönü güney-güneybatı olup, bu rüzgârın adı Aralık ayında esen Kıble rüzgarıdır. Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 14

25 NÜFUS İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 15

26 NÜFUS 1927 Yılında, Türkiye nin nüfusu , Samsun un nüfusu ise olarak tespit edilmiş ve Samsun ili nüfus büyüklüğü açısından 63 il arasında 17. sırada yer almıştır sonu itibariyle Samsun 1,233,677 lik nüfusu ile 81 il arasında 15. Sıraya yükselmiştir. Samsun Nüfusu artan iller arasındadır. İlin yüzölçümü km 2 ile Türkiye nin yaklaşık % 1,2 sini oluşturmaktadır. Samsun da kilometrekareye düşen kişi sayısı 1927 yılında 28 kişi iken, 2008 yılında 132 kişiye yükselmiştir. NÜFUS BÜYÜKLÜĞÜ VE NÜFUS ARTIŞ HIZI Son 73 yılda Türkiye nin nüfusu yaklaşık 5 kat, Samsun ilinin nüfusu ise 4,6 kat artış göstermiştir yılında Samsun ili ülke nüfusu içinde % 1,9 luk paya sahipken 2000 yılında bu oran % 1,8 e düşmüştür. Bu oran 2008 yılında daha da düşüktür döneminde Samsun ilinin yıllık nüfus artış hızının genel olarak ülke ortalamasından yüksek olduğu, döneminde ise düşük olduğu görülmektedir. ŞEHİR NÜFUSU 1927 yılında Samsun ilinde % 21,3 olan şehir nüfusu payı, 1950 yılına kadar önemli bir değişim göstermemiş ve bu yıldan sonra sürekli artış göstererek 2000 yılında % 52,5 e ulaşmıştır Nüfusuna göre ise şehir nüfusu %59 a yükselmiş, köy nüfusu ise %41 e gerilemiştir Nüfusuna göre şehir nüfusu % 63 e yükselirken, köy nüfusu %37 ye düşmüştür. DOĞUM YERİ 1935 yılında Samsun ilindeki nüfusun % 82,2 si bu ilde doğmuş kişilerden oluşmaktaydı yılları arasında bu oran % 86 olmuş ve 1975 yılından sonra azalma eğilimine girerek 2000 yılında % 83,7 olmuştur. Samsun ili dışında doğanlar içinde en yüksek paya Ordu ili doğumlular sahiptir yılında Samsun ilindeki nüfusun % 3,2 si Ordu ilinde doğmuş kişilerden oluşmaktadır NÜFUS SAYIMI İlimizin 2000 sayımına göre nüfusu, şehir merkezlerinde , köylerde ise olmak üzere toplam dir. Samsun İl merkezinin nüfusu , merkeze bağlı köyler nüfusu ise dir. İl nüfusunun % 47 si köylerde, % 53 ü şehir merkezlerinde yaşamaktadır. İlimizin Nüfus artış hızı % 2, Nüfus yoğunluğu ise 133 kişi/km² dir ADRESE DAYALI NÜFUS BİLGİLERİ tarihi itibariyle Adrese Dayalı Nüfus Sayımına göre Samsun 1,228,959 lik nüfusu ile 15. Sırada yer almaktadır. Nüfus yoğunluğu 135 tir. Nüfus artış hızı Binde 4.4 tür. Nüfusun %59 u şehir merkezlerinde, %41 i ise köylerde yaşamaktadır. Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 16

27 SAMSUN NÜFUSUNUN YILLARA GÖRE DEĞİŞİMİ Yıllar Nüfus Şehir Nüfusu (%) Köy Nüfusu (%) , , , , , , , , , , ,008, ,108, ,158, ,209, ,228, ,233, Kaynak: TÜİK İLLERE GÖRE ŞEHİR-KÖY NÜFUSU VE NÜFUS YOĞUNLUĞU, Sn İl Toplam Şehir Şehir Köy Köy Nüfus Nüfus Nüfusu (%) Nüfusu (%) Yoğunluğu Toplam (TR) 70,586,256 49,747, % 20,838, % 92 1 İstanbul 12,573,836 11,174, % 1,399, % Ankara 4,466,756 4,140, % 325, % İzmir 3,739,353 3,175, % 564, % Bursa 2,439,876 1,979, % 459, % Adana 2,006,650 1,611, % 395, % Konya 1,959,082 1,412, % 546, % 50 7 Antalya 1,789,295 1,127, % 661, % 86 8 Mersin 1,595,938 1,056, % 539, % Gaziantep 1,560,023 1,342, % 217, % Şanlıurfa 1,523, , % 603, % Diyarbakır 1,460, , % 605, % Kocaeli 1,437, , % 543, % Hatay 1,386, , % 704, % Manisa 1,319, , % 478, % Samsun 1,228, , % 503, % Kayseri 1,165, , % 269, % Balıkesir 1,118, , % 468, % Kahramanmaraş 1,004, , % 419, % 70 Kaynak: TÜİK, 1 milyonun üzerinde nüfusu olan iller alınmıştır. Zaman içinde şehir nüfusu artmış ve köy nüfusu azalmıştır tarihinde Samsun nüfusu toplam dur. Nüfusun % 59 u kentlerde, % 41 i ise köylerde yaşamaktadır. Köylerden şehir merkezlerine hızlı bir göç görülmektedir. Grafikten de görüldüğü gibi Samsun un Nüfusu az da olda artmaktadır. YILLAR İTİBARİYLE SAMSUN NÜFUSU GRAFİĞİ Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 17

28 2008 ADRESE DAYALI NÜFUS BİLGİLERİ tarihi itibariyle Adrese Dayalı Nüfus Sayımına göre Samsun 1,233,677 lik nüfusu ile 15. Sırada yer almaktadır. Nüfusun %63 ü şehir merkezlerinde, %37 si ise köylerde yaşamaktadır. İLLERE GÖRE ŞEHİR-KÖY NÜFUSU VE YÜZDELERİ, ( ) Sn İller Şehir Şehir (%) Köy Köy (%) Toplam Pay(%) Türkiye 53,611,723 75% 17,905,377 25% 71,517,100 1 İstanbul 12,569,041 99% 128,123 1% 12,697, % 2 Ankara 4,395,888 97% 153,051 3% 4,548, % 3 İzmir 3,450,537 91% 345,441 9% 3,795, % 4 Bursa 2,204,874 88% 303,089 12% 2,507, % 5 Adana 1,763,351 87% 262,968 13% 2,026, % 6 Konya 1,423,546 72% 546,322 28% 1,969, % 7 Antalya 1,273,940 69% 585,335 31% 1,859, % 8 Gaziantep 1,410,286 87% 201,937 13% 1,612, % 9 Mersin 1,229,431 77% 373,477 23% 1,602, % 10 Şanlıurfa 885,929 56% 688,295 44% 1,574, % 11 Diyarbakır 1,051,511 70% 441,317 30% 1,492, % 12 Kocaeli 1,392,733 93% 97,625 7% 1,490, % 13 Hatay 683,991 48% 729,296 52% 1,413, % 14 Manisa 843,999 64% 472,751 36% 1,316, % 15 Samsun 776,385 63% 457,292 37% 1,233, % 16 Kayseri 1,001,449 85% 182,937 15% 1,184, % 17 Balıkesir 662,199 59% 468,077 41% 1,130, % 18 Kahramanmaraş 598,471 58% 430,827 42% 1,029, % 19 Van 514,481 51% 489,888 49% 1,004, % Kaynak: TÜİK, 1 milyonun üzerinde nüfusu olan iller alınmıştır YILI İLÇELERE GÖRE ŞEHİR VE KÖY NÜFUSLARI (ADRESE DAYALI) ( ) İl/ilçe merkezleri (Şehir) Belde/köyler Toplam Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Alaçam 11,203 5,411 5,792 19,863 9,806 10,057 31,066 15,217 15,849 Bafra 82,593 39,935 42,658 61,890 30,471 31, ,483 70,406 74,077 Çarşamba 58,966 29,317 29,649 79,324 39,379 39, ,290 68,696 69,594 Havza 20,337 10,044 10,293 27,061 13,398 13,663 47,398 23,442 23,956 Kavak 8,177 4,069 4,108 14,126 6,862 7,264 22,303 10,931 11,372 Ladik 8,633 4,293 4,340 9,805 4,814 4,991 18,438 9,107 9,331 Terme 29,693 14,735 14,958 47,824 23,653 24,171 77,517 38,388 39,129 Vezirköprü 25,894 12,781 13,113 80,686 39,754 40, ,580 52,535 54,045 Asarcık 2,557 1,271 1,286 16,385 8,053 8,332 18,942 9,324 9,618 Ondokuzmayıs 11,329 5,564 5,765 13,479 6,638 6,841 24,808 12,202 12,606 Salıpazarı 6,474 3,232 3,242 14,876 7,459 7,417 21,350 10,691 10,659 Tekkeköy 36,725 18,131 18,594 12,770 6,403 6,367 49,495 24,534 24,961 Ayvacık 7,062 3,594 3,468 18,805 9,489 9,316 25,867 13,083 12,784 Yakakent 5,102 2,452 2,650 4,593 2,293 2,300 9,695 4,745 4,950 Atakum 97,066 47,884 49,182 10,887 5,377 5, ,953 53,261 54,692 Canik 65,724 32,816 32,908 20,566 10,157 10,409 86,290 42,973 43,317 İlkadım 298, , ,001 4,352 2,117 2, , , ,236 Toplam 776, , , , , ,169 1,233, , ,176 Kaynak: TÜİK Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi Samsun nüfusunun büyük bir çoğunluğu İlkasdım, Bafra, Çarşamba, Atakum ve Vezirköprü ilçelerinde yaşamaktadır. SAMSUN UN İLÇELERİ NÜFUS GRAFİĞİ ( ) Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 18

29 2000 YILI NÜFUS SAYIMINA GÖRE ŞEHİR VE KÖY NÜFUSU İlçenin Adı Toplam Nüfus Şehir Şehir (%) Köy Köy(%) Yüz ölçümü Nüfus Yoğ. Merkez 437, , % 74, % Alaçam 37,490 11, % 25, % Asarcık 18,267 1, % 16, % Ayvacık 24,275 5, % 18, % Bafra 157,010 83, % 73, % 1, Çarşamba 131,194 49, % 82, % Havza 53,512 19, % 34, % Kavak 27,371 7, % 19, % Lâdik 22,041 9, % 12, % Mayıs 25,820 8, % 16, % Salıpazarı 25,113 6, % 18, % Tekkeköy 50,476 15, % 35, % Terme 82,608 25, % 57, % Vezirköprü 106,139 23, % 82, % 1, Yakakent 10,632 4, % 5, % TOPLAM 1,209, , % 573, % 9, Kaynak: TÜİK Yukarıdaki tablolardan yılları arasında Samsun ilçelerinin nüfus değişimleri görülmektedir. Grafikler: Samsun TSO Grafikler incelendiğinde 2007 yılında Samsun un %59 u şehirlerde yaşarken bu rakam 2008 yılında %62.9 a çıkmıştır. Aynı dönemde Türkiye şehir nüfusu %70.5 ten %75 e yükselmiştir. Samsun da köy nüfusu %41 den %37.1 e gerilemiştir. Aynı dönemde Türkiye nin köy nüfusu %29.5 ten %25 e gerilemiştir. Grafikler: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 19

30 İDARİ YAPI İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 20

31 İDARİ YAPI İLÇE, BUCAK, BELEDİYE VE KÖYLER İlimizde toplam 17 ilçe, 945 köy, 51 belediye bulunmaktadır. Atakum, Canik ve İlkadım yeni ilçelerdir. SAYILARLA İLÇE, KÖY, BUCAK VE BELEDİYELER İlçe Köy Bucak Belediye Bağlı Belediyenin Adı Merkez Büyükşehir, Gazi, Atakent, Çatalçam, Kurupelit, Taflan, Yenikent, Yeşilkent Alaçam 53-1 Alaçam Asarcık 29-1 Asarcık Ayvacık 34-1 Ayvacık Bafra Bafra, Çetinkaya, Doğanca, İkizpınar, Kolay Çarşamba Çarşamba, Çınarlık, Dikbıyık, Ağacagüney Hürriyet Havza Havza, Bekdiğin, Ilıca Kavak 86 1 Kavak Ladik Ladik 19 Mayıs Mayıs, Dereköy, Yörükler Salıpazarı 33-1 Salıpazarı Tekkeköy 32-4 Tekkeköy, Aşağıçinik, Büyüklü, Kutlukent Terme Terme, Bazlamaç, Evci, Kocaman, Sakarlı, Ambartepe,Gölyazı,Söğütlü,Hüseyinmescit, Kozluk Vezirköprü Vezirköprü, Göl, Narlısaray Yakakent 12 1 Yakakent Atakum Atakum Canik Canik İlkadım İlkadım Toplam Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 İL MERKEZİNDE BULUNAN BELEDİYE, KÖY SAYILARI VE NÜFUS Büyükşehir Belediye Sayısı 1 İlk Kademe Belediye Sayısı 14 Toplam Belediye Sayısı 15 Toplam Köy Sayısı Yılı Nüfus Sayımı Şehir Nüfusu Yılı Nüfus Sayımı Köy ve Belde Nüfusu Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 İLÇE MERKEZLERİNDE BULUNAN BELEDİYE SAYILARI İlçe Sayısı 14 Merkez Belediye Sayısı 14 Belde Belediye Sayısı 22 Toplam Belediye Sayısı 36 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERE İLİŞKİN BİLGİLER KÖYLERLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER Toplam Köy Sayısı 945 En Büyük İlk Üç Köy ve Nüfusları -Devgeriş Düvecik Tekpınar En Küçük İlk Üç Köy ve Nüfusları -Çandır 112 -Avluca 92 -Şenyurt 88 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERİN KANALİZASYON DURUMU Kanalizasyonu Olan Köy Sayısı 120 Kanalizasyon Şebekesi Uzunluğu km Fosseptik Çukuru Olan Köy Sayısı 145 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 21

32 KÖYLERDE SAĞLIK HİZMETLERİ DURUMU Sağlık Ocağı Olan Köy Sayısı 43 Sağlık Evi Olan Köy Sayısı 108 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERİN YOL DURUMU Yolu Asfalt Olan Köy Sayısı 477 Köy Asfalt Yolu Uzunluğu 1,952 km Yolu Stabilize Olan Köy Sayısı 454 Köy Stabilize Yolu Uzunluğu 4,866 km Köy Yolu (Tesviye) 1,411 km Köy Yolu (Ham) 37 km Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERİN SU DURUMU İçme Suyu Yeterli Köy Sayısı 753 İçme Suyu Yetersiz Köy Sayısı 100 İçme Suyu Olmayan Köy Sayısı 15 İçme Suyu Şebekesi Olan Köy Sayısı 557 İçme Suyu Grup Sayısı 39 İçme Suyu Gruplarından Su Alan Köy Sayısı 296 Sulama Suyu Olan Köy Sayısı 96 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERDE ELEKTRİK DURUMU Elektrikli Köy Sayısı 962 Trafo Sayısı 2,917 Sokak Aydınlatma Ampülü Sayısı 54,401 Birden Fazla Trafosu Olan Köy Sayısı 958 Özel Trafosu Olan Köy Sayısı 405 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERDE HABERLEŞME DURUMU Telefon Santrali Olan Köy Sayısı 223 Telefon Santrali Köyler Toplam Kapasitesi 94,100 Köyler Toplam Telefon Abone Sayısı 84,205 Köyler Toplam Telefon Bekleyen Talep Sayısı 418 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERDE TAPU KADASTRO DURUMU Tapu Kadastrosu Biten Köy Sayısı 720 Tapu Kadastrosu Devam Eden Köy Sayısı 25 Tapu Kadastrosu Olmayan Köy Sayısı 200 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERDE EĞİTİM VE ÖĞRETİM HİZMETLERİ DURUMU Köy İlköğretim Okulları Sayısı 958 Köy İlköğretim Okulları Öğretmen Sayısı 2,771 Köy İlköğretim Okulları Öğrenci Sayısı 67,177 İkinci Kademe Öğrencisi Taşınan Köy Sayısı 618 Öğrencisi Taşınan Köy Sayısı 393 Öğrenci Taşınan Merkez Sayısı 179 Taşınan Öğrenci Sayısı 24,358 Köy İlköğretim Okulları Sınıf Sayısı 2,994 İlköğretim Lojmanları Sayısı 1,231 Halk Eğitim Kursu Sayısı 1,605 Halk Eğitim Kursiyer Sayısı 34,479 Halk Eğitim Usta Kurs Öğreticisi 388 Özel Öğretim Kurumu / Yurt Olan Köy Sayısı 6 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 KÖYLERDE DİN HİZMETLERİ DURUMU Cami Sayısı 1,996 Kuran Kursu Olan Köy Sayısı 55 Kuran Kursu Sayısı 55 İmam Hatip Kadrosu Olmayan Köy Sayısı 299 İmam Hatip Sayısı 1,697 Mezarlığı Çevrili Köy Sayısı 1,987 Kaynak: Samsun Valiliği Raporu 2006 İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 22

33 TÜRKİYE DE BELEDİYE, İLÇE VE KÖY SAYILARI ( ) Bölge Kodu Bölge Adı Belediye Sayısı İlçe Sayısı Köy Sayısı Belediye Sayısı İlçe Sayısı Köy Sayısı TR621 Adana TRC12 Adıyaman TR332 Afyon TRA21 Ağrı TR712 Aksaray TR834 Amasya TR510 Ankara TR611 Antalya TRA24 Ardahan TR905 Artvin TR321 Aydın TR221 Balıkesir TR813 Bartın TRC32 Batman TRA13 Bayburt TR413 Bilecik TRB13 Bingöl TRB23 Bitlis TR424 Bolu TR613 Burdur TR411 Bursa TR222 Çanakkale TR822 Çankırı TR833 Çorum TR322 Denizli TRC22 Diyarbakır TR423 Düzce TR212 Edirne TRB12 Elazığ TRA12 Erzincan TRA11 Erzurum TR412 Eskişehir TRC11 Gaziantep TR903 Giresun TR906 Gümüşhane TRB24 Hakkari TR631 Hatay TRA23 Iğdır TR612 Isparta TR100 İstanbul TR310 İzmir TR632 Kahramanmaraş TR812 Karabük TR522 Karaman TRA22 Kars TR821 Kastamonu TR721 Kayseri TR711 Kırıkkale TR213 Kırklareli TR715 Kırşehir TRC13 Kilis TR421 Kocaeli TR521 Konya TR333 Kütahya TRB11 Malatya TR331 Manisa TRC31 Mardin TR622 Mersin TR323 Muğla TRB22 Muş TR714 Nevşehir TR713 Niğde TR902 Ordu TR633 Osmaniye TR904 Rize TR422 Sakarya TR831 Samsun TRC34 Siirt TR823 Sinop TR722 Sivas TRC21 Şanlıurfa TRC33 Şırnak TR211 Tekirdağ TR832 Tokat TR901 Trabzon TRB14 Tunceli TR334 Uşak TRB21 Van TR425 Yalova TR723 Yozgat TR811 Zonguldak Kaynak:TÜİK, Not: 31/12/2007 verileridir.belediye sayısnda büyükşehir belediyeleri hariçtir. İlçe sayılarına il merkezleri / merkez ilçeler dahildir. Köy sayılarına boş köyler dahildir. Samsun itibariyle Belediye Sayısında 26., İlçe sayısında 19., Köy sayısında ise 5. Sıradadır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 23

34 SAMSUN.KASTAMONU VE ERZURUM DÜZEY II BÖLGELERİ KALKINMA PROGRAMI-KÜÇÜK ÖLÇEKLİ ALTYAPI HİBE PROGRAMI KAPSAMINDA TR 0305,02/004 TEKLİF ÇAĞRISI KAPSAMINDA HİBE ALMAYA HAK KAZANAN KAMU KURUMLARI VE PROJELERİ SAMSUN KÜÇÜK ÖLÇEKLİ ALTYAPI HİBESİ ALAN KURUMLAR LİSTESİ Sn Hibe Yararlanıcısı Hibe Miktarı ( Avro) 1 Havza İlçesi Ve Köylerine Hizmet Götürme Birliği 297, Havza İlçesi ve Köylerine Hizmet Götürme Birliği 206, Havza İlçesi ve Köylerine Hizmet Götürme Birliği 280, Samsun İl Özel İdaresi 275, Samsun İl Özel İdaresi 200, Samsun Büyükşehir Belediyesi Su Ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü 935, Ladik İlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği 157, Ladik İlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği 282, TOPLAM 2,637, Kaynak: Samsun, toplam 45 proje ve 24,358, Avro luk hibeden 8 proje ile 2,637, Avro hibe almaya hak kazanmıştır. Bu konuda özellikle Samsun Valiliği ve Samsun Ticaret ve Sanayi Odası bünyesinde oluşturulan birimlerce büyük çaba sarf edilmiş ve büyük katkılar sağlanmıştır. İlimizin ve bölgemizin bunun gibi hibelerden azami derecede faydalanması için çaba sarf edilmelidir. Öncelikle bu konuda eğitime büyük önem verilmelidir. Önümüzdeki dönemler için şimdiden çalışmalara başlanmalı, proje havuzları oluşturulması sağlanmalıdır. Küçük ölçekli altyapı hibeleri bölgenin yatırım ortamını iyileştirerek yatırımları da özendirecektir. Grafik:Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Diğer İller: Amasya, Bayburt, Çankırı, Çorum, Erzincan, Erzurum, Kastamonu, Sinop ve Tokat Grafik:Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Diğer İller: Amasya, Bayburt, Çankırı, Çorum, Erzincan, Erzurum, Kastamonu, Sinop ve Tokat Yukarıdaki grafiklerden de görülmektedir ki; Samsun Proje sayısı bakımından %17.78, Proje tutarı bakımından da %10.83 paya sahiptir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 24

35 İLÇELER kabul tarihli 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile daha önce belediye olan Atakum, Canik ve İlkadım ilçe olmuştur. Samsun un yeni ilçelerle (Atakum, Canik, İlkadım) birlikte 17 ilçesi mevcut olup ilçeleri arasında ciddi ekonomik gelişmişlik farkları vardır. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği gibi 10 ilçemizin gelişmişlik endeksi (-) eksidir. Türkiye deki 872 ilçe arasında son sıralarda bulunan (6.Grup) üç ilçemiz bulunmaktadır. İlçelerimizden şehir merkezine ve buradan da diğer il ve bölgelere göç vardır. Birinci gelişmişlik grubunda bulunan ilçemiz yoktur. Bölgesel teşviklerin ilçeler bazında verilmesi gereklidir. Gelişme endeksi eksi (-) olan 10 ilçemiz 5084 Sayılı Yasada gerekli değişiklikler yapılarak aynı durumda bulunan diğer ilçelerle birlikte teşvik unsurlarının tamamından yararlanmalıdır. Özellikle tarıma dayalı gıda sanayi yatırımlarının bu ilçelerimize çekilebilmesi bu ilçelerimiz için çıkış yolu olabilir. Samsun Merkez dahi gelişmişlik endeksinde 25. sırada yer almaktadır. SAMSUN VE İLÇELERİ SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK ENDEKSLERİ Sıra İlçe Gelişmişlik Endeksi Gelişmişlik Grubu 25 Merkez Ondokuzmayıs Bafra Tekkeköy Çarşamba Terme Ladik Havza Kavak Yakakent Alaçam Vezirköprü Salıpazarı Ayvacık Asarcık Kaynak: DPT İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması 2003 Grafik: Samsun TSO Yukarıdaki grafikten de açıkça görülmektedir ki Samsun ilçelerinin 4 ü hariç gelişmişlik endeksi eksidir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 25

36 ALAÇAM Kaynak: Samsun Valiliği 2006 Raporu. İlçe çok eski bir tarihe sahiptir. Alaçam da M.Ö. ki devirlerde Frigyalılar, Kimmiler, Mısırlılar, Lidyalılar ve Persler çeşitli aralıklarla hüküm sürmüşlerdir. Adını; kasabanın ortasından geçen Uluçay'ın kenarındaki Uluçam denilen büyük çam ağaçlarından almıştır. Osmanlı'dan beri bir Türk kasabası olan Alaçam, 1 Eylül 1944 tarihinde 8. ilçesi olarak Samsun'a bağlanmıştır. Kuzeyinde Karadeniz, batısında Yakakent, güneyinde Vezirköprü ve doğusunda ise Bafra ilçeleri ile çevrili şirin bir sahil kasabasıdır. Yüzölçümü 632 km 2, denizden yüksekliği ortalama 30 m ve sahil uzunluğu ise 7,8 km'dir. İlçenin ekonomisi tarıma dayalı olup, genel olarak tütün, buğday, çeltik ve mısır üretimi yapılmaktadır. Ayrıca her türlü sebze ve meyve de yetiştirilmektedir. Bunun yanında hayvancılık ve balıkçılık da yapılmakta olup hayvancılıkta büyük ve küçük baş hayvan yetiştiriciliği ön plandadır. İlçenin kırsal alanlarında el körükleri ile sıcak ve soğuk demircilik yapılmaktadır. Ayrıca ilçede 800 işçi istihdam eden bir de tekel işletmesi mevcuttur. ASARCIK Osmanlı-Rus savaşından sonra Rusya'dan göç eden Çerkezlerin küçük bir köy olan şimdiki ilçe ve yakınındaki bir kaç köye yerleşmeleriyle Asarcık kurulmaya başlamıştır. Zamanla civardan göç edip gelenlerin yerleşmeleriyle de büyümüş; 1959 Yılında nahiye, 1587 yılında da ise ilçe olmuştur Yılı Mart ayında yapılan Mahalli İdare seçimleri öncesinde de Belediye kurulmuştur. Samsun'un 44 km güneyinde yer alan Asarcık batıdan Kavak ve doğudan Çarşamba ilçeleri ile çevrilidir. İlçede tarıma elverişli arazinin az ve verimsiz olması ve sulanabilir arazinin olmaması, tarım sektörünün gelişmesini engellemiştir. Tarımdan elde edilen ürün halkın ancak tüketim ihtiyacını karşılayabilecek düzeydedir. Başlıca yetiştirilen ürünler buğday, mısır, arpa ve şekerpancarıdır. Şekerpancarının dönüm başına 2,5 ton civarında elde edilmesi verimin oldukça düşük olduğunu göstermektedir. AYVACIK Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, daha önce bağlı bulunduğu Çarşamba İlçesinden daha eski bir tarihe sahip olduğu sanılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir Rum köyü olan Ayvacık, Cumhuriyet kurulduktan sonra Rumlar tarafından terk edilmiştir. Halk ilçeye Cumhuriyet kurulduktan sonra yerleşmiştir. Ayvacık, 1954 te tam teşekküllü nahiye olmuş; fakat 1969 da daha önce kurulmuş resmi kurumlar kaldırılmış, 1978'de ise yine köy e dönüştürülmüştür. 20 Mayıs 1990 tarihinde Ayvacık köyü Keskinoğlu köyü ile birleştirilerek AYVACIK ilçesi oluşturulmuştur. 19 Ağustos 1990 tarihinde yapılan Mahalli İdare seçiminden önce de belediyesi kurulmuştur. Ayvacık; Canik Dağlarının kuzey eteklerinde, Suat Uğurlu Baraj gölünün kıyısında (Yeşilırmak Vadisinde) yer almaktadır. Bu uzun vadide bir de Hasan Uğurlu Baraj gölü bulunmaktadır. İlçenin en yakın komşusu 28 km kuzeyindeki Çarşamba ilçesidir. Samsun a uzaklığı ise 62 km. dır. Halkın yaklaşık % ı tarımla, % 8-9'u ticaretle ve % 1 'i de balıkçılıkla uğraşmaktadır. Tarım sektörü; mısır, buğday, arpa ve fındık üretiminde yoğunlaşmıştır. Topraklarının büyük bir bölümü orman arazisidir. Tarıma elverişli topraklar genellikle bozuk ve kuru orman alanlarının açılmasıyla elde edilmiştir. Hayvancılık alanında ise sahip olunan potansiyel yeterince değerlendirilememiş, hem mera hem de ahır hayvancılığı yeterince gelişme gösterememiştir. İlçe de ayrıca Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu Hidro-elektrik Santralları ile ülke ekonomisine önemli katkı sağlayan ve sanayinin ana girdisi olan elektrik üretimi yapılmaktadır. Bu barajlar yıllarında hizmete girmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 26

37 BAFRA Bafra'nın tarihi M.O yıllarına kadar uzanmaktadır. lkiztepe Ören yerinde yapılan kazılarda Kalkolitik Döneme (M.O ) ait yerleşmelerin izine rastlanılmıştır Malazgirt Savaşından sonra Selçukluların eline geçen Bafra'ya 1214 yılında Anadolu Selçuklu Hükümdarı İzzettin Keykavus, türkmen aşiretlerini yerleştirmiştir. 1243'de başlayan Moğol istilaları, Selçuklu İmparatorluğunun yıkılıp yerinde birçok türk beyliğinin kurulmasına neden olunca, bu topraklarda da küçük bir Selçuklu Beyliği olan Bafra Beyliği kurulmuştur. 1460'da ise Bafra Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Bafra Osmanlı Imparatorluğu devrinde Trabzon vilayetine bağlı Canik Sancağına ait bir yerleşim idi. Hangi tarihte kaza merkezi olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Salname kayıtlarına göre 1854 sonunda kaza merkezi olduğu sanılmaktadır. Bafra adının; Kızılırmak'ın denize açıldığı yerde M.O. 525 yıllarında Fenikeliler zamanında ticaret gemilerinin yanaştığı koylara kurulan ticaret evlerine, Bafida denilmesinden geldiği sanılmaktadır. Bafra Karadeniz'e 20 km uzaklıkta, denizden yüksekliği 20 m olan ve Kızılırmak ın birikintisinden oluşan ova üzerine kurulmuş bir ilçemizdir. Doğusunda ve kuzeyinde Karadeniz, batısında Alaçam, güneyin ise Kavak ilçeleri ile çevrilmiştir. Yüzölçümü ha, Samsuna uzaklığı 51 km dir Kızılırmak Deltasının Karadeniz e açılan kısmını kaplayan Bafra Ovası, güneyde Canik Dağlarının uzantıları olan dağlarla çevrilidir. Bu dağlardan en yükseği 1224 m ile Nebyan Dağıdır. Türkiye'nin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geçerek Bafra ovasına ulaşır. Bafra ovasının tamamı Kızılırmak ın taşıdığı alüvyonlar tarafından oluşturulmuştur. lrmağın denize yakın kısımlarında birçok küçük göl oluşmuştur. Nebyan dağının etekleri ise yayla durumundadır. Kızılırmak'ın uzunluğu 1151 km dir. Sivas'ta ki Kızıl Dağ'dan doğar. Orta Anadolu'da geniş bir yay çizerek Bafra'dan denize dökülür. En çok suyu nisan ve temmuz aylarında taşır. Kızılırmak'ın denize döküldüğü yerde oluşmuş göller, ırmağın her iki yakasında da yer almakta olup batısındaki Karaboğaz, doğusundaki ise Balık gölüdür. Doğu yakasında yer alan diğer göllerin başlıcaları şunlardır: Dutdibi, Liman, Hayırlı, Çernek, Uzungöl, Tombulgöl ve Incegöl dür. Göllerin çevresi sazlık ve bataklıklarla çevrili olup yer yer ormanlık alanlar da göze çarpar. İlçede Orta Karadeniz iklimi hakimdir. İç ve dağlık kesimler deniz etkisinden uzak olduğu için biraz daha soğuktur. Yağışlar bol, nem oranı fazladır. Ocak-şubat en soğuk, Ağustos ise en sıcak aydır. İlçe genelinde tarımsal üretimine ve tarım ürünlerin işlenip pazarlanmasına dayalı bir ekonomik yapı gelişmiştir. Tarım; ilçeye, Karadeniz Bölgesine ve de Türkiye'ye üretim yapmaktadır. Kızılırmak deltasının sulak alanlarında yaşayanların temel geçim kaynaklarının ise tarım, hayvancılık, balıkçılık ve sazcılık olduğu söylenebilir. Bafra Organize Sanayi Bölgesinde yatırımlar devam etmektedir. ÇARŞAMBA Çarşamba; ilk defa Yeşilırmak ın doğu yakasındaki Çay ve batı yakasındaki Sarıcalı Mahalleleri çevresinde gelişmeye başlamıştır. Buranın ovada merkez rolünü üstlenmesinde, ilki 1370 te olmak üzere kurulmakta olan panayırın etkisi büyüktür. Bu panayır çarşamba günleri kurulduğundan ilçe adını buradan almıştır. Osmanlı İmparatorluğu zamanında da idari teşkilatta önemli bir yerleşim olarak yerini almış olan Çarşamba' da, Cumhuriyetten sonra 1925 yılında Belediye Teşkilatı kurulmuştur. İlçe, Samsun-Ordu karayolu üzerinde ve Yeşilırmak'ın oluşturduğu verimli delta ovasında kurulmuştur. Doğusunda Terme, batısında Tekkeköy, kuzeyinde Karadeniz ve güneyinde ise Ayvacık ve Salıpazarı ilçeleri bulunmaktadır. Halkın çoğu tarımla uğraşmaktadır. Yeşilırmak ın suladığı ova, tarıma son derece elverişli topraklarla kaplıdır. Tarım; ilçeye, Karadeniz Bölgesine ve de Türkiye'ye üretim yapacak düzeyde gelişmiştir. Yetiştirilen ürünler buğday, arpa, çeltik, fasulye, soya fasulyesi, nohut, şekerpancarı, ayçiçeği, şeftali, fındık ve elma başta olmak üzere çok çeşitlidir. Aynı zamanda 450 dekarlık alana da tütün dikilmekte ve yılda ortalama ton tütün yetiştirilmektedir. Ayrıca, Şeker fabrikasının üretime başlamasıyla şeker pancarı da yetiştirilmeye başlanmıştır. Şeker fabrikasının açılması; özellikle köylerde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 27

38 KAVAK Tarihi oldukça eskidir. İlçe merkezinin kuzeyinde kalan Kaledoruğu Höyüğünde 1942 de yapılan araştırmalarda M.Ö.3500-M.Ö yıllarına ait eserlere rastlanılmıştır. Bu verilere göre Kavak, tarihi Tunç Çağına kadar uzanan bir yerleşim yeridir. Kaledoruğu Höyügünde Genç Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait eserlere rastlanması ise buradaki yerleşimin sürekliliğini göstermektedir. Hititlerin egemenliğinden sonra M.Ö.1200'lerde Friglerin, M.Ö. 7. yüzyılda ise Miletlerin egemenliği altına girmiştir. M.Ö.333 te Pontusların eline geçen Kavak'a daha sonra Romalılar hakim olmuştur. Daha önce Yahudiliği benimseyen halk, Hazreti İsa'nın havarilerinden Aziz Andre ve Pier'in Bölgeye gelmesi ile de Hristiyanlıkla tanışmıştır. Müslümanların Abbasiler döneminde ( ) Malatya-Tokat üzerinden Karadeniz kıyılarına gelmeleriyle İslam dinini kabul etmişlerdir de Çelebi Mehmet döneminde İlçe tamamen Osmanlıların eline geçmiştir. Kavak Samsun-Ankara karayolu üzerinde kurulmuştur. Samsun'a uzaklığı 51 km dir. Doğusunda Asarcık, batısında Havza, kuzeyinde Samsun ve Bafra, güneyinde ise Ladik ilçeleriyle çevrilidir. Kavak ilçesinin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Tarım alanında en çok buğday, mısır, yulaf, arpa gibi tahıl ürünleri yetiştirilir. Ayrıca şekerpancarı, tütün ve patates ekimi de yapılmaktadır. İlçedeki sanayi ise genellikle kireç, tuğla ve kremit üretimi gibi yerel ihtiyaçlara hitap eder düzeyde gelişmiştir. Kavak Organize Sanayi Bölgesinde yatırımcılar için bedelsiz arsa tahsisleri yapılmaktadır. LÂDİK Ladik ilçesinin tarihinin yapılan arkeolojik kazılardan hareketle M.Ö.3000-M.Ö.2000 yıllarına kadar uzandığı tahmin edilmektedir. Bölge M.Ö yılları arasında Perslerin hakimiyetine girmiştir. Bir dönem sonra Pontus krallığı adını alan devlet Samsun ve Amasya'ya hakim olmuştur Malazgirt savaşından sonra İslamiyet yayılmıştır. Osmanlılar Lâdik i 1428'de topraklarına katmışlardır. Lâdik, Cumhuriyet dönemine kadar Sivas Sancağına bağlı Amasya vilayeti sınırları içinde bulunmuştur. Cumhuriyet kurulduktan sonra ise 1925'te Samsun'a bağlanmıştır. Samsun'un güneyinde yer alan Lâdik, kuzeyinde Kavak, güneyinde Suluova, doğusunda Taşova ve batısında Havza Ilçeleri ile çevrilidir. Yüzölçümü 558 km 2 dir. İlçenin ekonomisi genellikle tarıma dayanmaktadır. Buğday, arpa, yulaf, mısır, şekerpancarı yetiştirılen tahıllardandır. Verimli ve geniş ekim-dikim alanlarına sahip almasından dolayı sebzecilik gelişmiştir. Özellikle domates, biber, patlıcan, salatalık, taze fasulye vb. sebzeler yetiştirilerek, toptancı sebze halinden, ihtiyaç duyulan illere sevk edilmek üzere pazarlanmaktadır. Lâdik in yayla durumunda olması küçük ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliğine de olanak sağlamıştır. İlçedeki en büyük sanayi kuruluşu çimento fabrikasıdır. Bir de küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. HAVZA Havza'nın doğusunda yer alan Lerdüge Tümülüs lerinde yapılan arkeolojik araştırmalar ilçenin tarihinin M.Ö. 100 yıllarına kadar uzandığını göstermektedir. Kasaba şifalı suları nedeniyle yıllarca krallıklar ve beylikler arasında el değiştirmiştir. İsmini, 1156 'da Amasya hükümdarı olan Kavushan'dan almıştır. Kavus adınının ise 1245 tarihinde Selçuklu hükümdarlarından Sadi Paşa tarafından Havza olarak değiştirildiği ileri sürülmektedir. Beylikler döneminde Havza Canik Beylerinden Taşanoğulları tarafından idare edilmiştir. Amasya Valisi 2. Murat, Yörgüç Paşa'yı görevlendirerek Taşanoğullarının egemenliğindeki Havza yöresini Osmanlı egemenliği altına almıştır. Böylece Havza 1430 da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlılar döneminde Amasya iline bağlı olarak yönetilen Havza, 1882 tarihinde ilçe haline getirilmiş, 1926 yılında ise Samsun'a bağlanmıştır. Samsun'a uzaklığı 86 km olan ilçenin, kuzeyinde Bafra, güneyinde Suluova ve Merzifon, batısında Vezirköprü, doğusunda ise Ladik ve Kavak ilçeleri yer almaktadır. Havza'nın kuzeyi sıradağlar ile çevrilidir. Batısında Taşan (Tavşan) dağları yer alır. Bu dağların etekleri yayla konumundadır. En önemli akarsuları, ters akan Derinöz ile İstavroz'dur. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 28

39 İlçenin ekonomisi genellikle tarıma dayanmaktadır. Buğday ve şekerpancarı en fazla üretilen ürünlerdir. İlçenin köylerinde hayvancılıkta yaygın olarak yapılmaktadır. Dağlarla çevrili ilçede orman alanları geniş yer kaplar. Özellikle orman köylerinde yaşayan halk geçimini büyük ölçüde orman ürünlerinden sağlamaktadır. İlçede çok sayıda un fabrikası faaliyet göstermekte imal edilen unlar çeşitli illere pazarlanmaktadır. Eski ve yeni çeltek denilen mevkii de ise linyit kömürü çıkarılan ocaklar vardır. Bu tür işletmeler ilçede istihdam imkanı sağlamaktadır. Havza'da genellikle küçük çapta imalatın ve çeşitli alanlarda tamir işlerinin yapıldığı bir de küçük sanayi sitesi faaliyettedir. Havza ekonomisinde kaplıca turizmi, temel sektörlerden biri konumundadır. Havza Organize Sanayi Kurulması çalışması başlatılmıştır. 19 MAYIS 19 Mayıs ilçesinde Dağköy ve Yörükler beldeleri civarında yapılan arkeolojik kazılarda M.Ö. ki yıllara ait yerleşmeler olduğu saptanmıştır. Dağköy'de ortaya çıkarılan mezarların M.Ö.47 yıllarına ait olduğu sanılmaktadır. Yörükler beldesinde bulunan Hamamın ise Cenevizliler ve Romalılar dönemine ait olduğu rivayet edilmektedir. Milattan önceki yıllardan beri yerleşim yeri olarak kullanılmış bu topraklar, Çelebi Mehmet döneminde Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Samsun'a 33 km uzaklıkta, Samsun-Sinop devlet karayolu üzerinde ve Kızılırmak Nehrinin meydana getirdiği delta ovasının doğu ucunda yer alan ilçenin denizden yüksekliği 10 m olup doğusunda Samsun, batışında Bafra, kuzeyinde Karadeniz, güneyinde ise Samsun ve Bafra ilçeleri bulunmaktadır. En yüksek yeri Nebyan ormanlarının bulunduğu güneyindeki tepedir. İlçe merkezinin kuzeyinde kalan topraklar Kızılırmak'ın oluşturduğu Ova'nın bir bölümünü teşkil eder. Bu alanda Balık Gölleri'nin bir kısmı bulunmaktadır. Ilçenin genel konumu da ova durumundadır. İlçede tarım, hayvancılık ve balıkçılık gelişmiş durumdadır. Tarım ürünleri arasında fındık, mısır önemlı yer tutar. Balıkçılık denizden başka balık göllerinde de yapılmaktadır. 19 Mayıs ilçesinde cevizcilik ve arıcılık projeleri uygulanmaya konulmuş ve ekonomik açıdan önemli katkılar sağlanmıştır. Ayrıca, yapılan el dokuması kilimler, çoraplar vb. eşyalar ilçe ekonomisine küçük de olsa katkı sağlamaktadır. Balık gölleri civarında yapılan hasır örücülüğü de ekonomik faaliyetler arasında sayılır. Bütün bunların yanında birde küçük sanayi sitesi bulunan ilçe de özellikle bahçe tarımında kullanılan araç ve gereçler ile soba ve kuzine imalatı yapılmaktadır. SALIPAZARI Terme ve Çarşamba ilçelerinden ayrılan Alanyaykın, Düzköy ve Bereket köylerinin birleşmesiyle 1973 yılında Belediye olmuştur yıllarında 'da ilçe teşkilatı kurularak Samsun'a bağlanmıştır. Dünya Savaşından önce yörede Türkleri yanı sıra Rum, Ermeni ve Gürcü nüfusun da yaşadığı bilinmektedir. Dünya Savaşı sırasında özellikle Ermeni çeteleriyle Türk halkı arasında çatışmalar yaşanmıştır. Ancak, Türk halkının yılmaz mücadelesi sonunda Ermeniler bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştır. Samsun'a uzaklığı 54 km. olan ilçenin güneyinde Erbaa ve Akkuş, doğusunda Terme, batısında Ayvacık, kuzeyinde ise Çarşamba ilçeleri bulunmaktadır, denize kıyısı yoktur. İlçenin kuzeyi düzlük, güneyi engebelidir. Yeşilçay ile Terme çayı ilçe merkezinde kesişmektedir. Bu çaylar üzerinde üç köprü vardır: Salıpazarı ile Gökçeli köyünü Kurt köprüsü, Yavaşbey köyünü ise Maviren köprüsü birbirine bağlar. İlçe ekonomisi genellikle tarıma dayanmaktadır. Tarım ürünü olarak fındık, çilek ve çeltik yaygın olarak yetiştirilir. İlçe de hayvancılıkta gelişmiştir. Dağlık bölgedeki köylerde sepet, kaşık ve çeyiz sandığı gibi ürünler de yapılmaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 29

40 TEKKEKÖY Tekkeköy ve civarında yapılan araştırmalar sonucunda Poleolitik dönemden itibaren yerleşimin varolduğu öğrenilmiştir. İlçedeki araştırmalarda Hitit dönemine ait katmanlara rastlanmış, Friglere ait kalıntılar da bulunmuştur. Yöre M.Ö.3. yy ortalarında Pontus devletinin sınırları içine girmiş, daha sonra sırasıyla Roma, Bizans ve Anadolu Selçuklu devletinin eline geçmiştir. Selçuklular Anadoluya yerleşmeye başladığı zaman; Bizans devletinin egemenliği altında olan bu yöreyi Türklere ve islamiyete açmak için, bölgenin önemini de dikkate alarak, büyük Türk velisi Şeyh Zeynüddin'i buraya göndermiş ve bir Tekke kurdurtmuşlardır. Tahminen yılları arasında yaşayan Şeyh Zeynüddin kurduğu tekkede yolcuları, düşkünleri, fakir fukarayı kazan kurarak doyurmuştur. Tekkeköy adının buradan geldiği söylenmektedir. 1399'da Tekkeköy Osmanlı egemenliğine girmiştir Ankara savaşından sonra Kubatoğullarının eline geçmiştir. 1419'da Çelebi Mehmet Tekkeköy'ü tekrar Osmanlı topraklarına katmıştır. Samsun-Trabzon karayolunun 13.km.'sinden güneye doğru 1 km içeride yer alan ilçe, Tekkeköy deresinin kıyı ovasına açıldığı kesimde kurulmuş olup topraklarının üçte birini Çarşamba ovasının devamı oluşturur, dolayısıyla bu kısımlar sulu tarıma elverişlidir. Önemli gelir kaynakları arasında tarım ve hayvancılık yer alır. Tütün en büyük gelir kaynağıdır. ilçede yetiştirilen karalahana, marul ve diğer sebze türleri, Samsun ve diğer pazarlara sev edilerek ekonomik girdi oluşturur. İlçede 1944 yılında kurulan Gelemen Devlet Üretim Çiftliği, Karadeniz bölgesinin kaliteli tohumluk ve yem ihtiyacını karşılamak amacıyla dönümlük bir araziye kurulmuştur. Bölgede teknik tarımı ve arıcılığı geliştirmek de çiftliğin amaçları arasındadır. Çiftlikte meyvecilik ve fidancılık ın da yapıldığı atölyeler vardır. İlçe sınırları içerisinde yer alan, Kutlukent yöresindeki sanayi ve organize sanayi bölgeleri ilçeye ekonomik alanda hareketlilik getirmiştir. Gıda Organize Sanayi Bölgesi için çalışmalar devam etmektedir. TERME Terme'nin tarihi M.O yıllarına inmektedir. Hatta eski tarihçiler M.Ö.1200 yıllarında şimdiki Terme çayı kıyısında efsanevi kadın savaşçı olan amazonların yaşamış olduklarını ileri sürmüşlerdir. Terme isminin, Amazonların kurdukları kıyı kenti olan Thermodon dan (bu günkü Terme çayı) geldiği söyleniyor. İlçenin en eski halkının Gaskalar olduğu sanılmaktadır. Hititler Samsun'a kadar yayılınca Gaskalar ıda yönetimleri altına almışlardır. Türklerin Anadolu'ya hakim olmaya başladıkları 11.yy' a kadar Termede sırasıyla Hititler, Frigler, Medler, Persler ve Romalılar yönetim kurmuşlardır. I. Alaittin Keykubat zamanında ( ) Terme dahil bütün Karadeniz sahili Anadolu Selçuklularının yönetimine girmiştir. Moğol istilaları nedeniyle dağılan Selçuklu imparatorluğunun topraklarında Türk Beylik1eri kurulmaya başlanmıştır. Bu dönemde Amasya, Samsun, Tokat, Sivas, Kayseri vilayetlerinde Eratna Beyliği kurulmuştur. 1381'de Kadı Burhanettin Eratna Beyliğini ele geçirince Terme onun bölgesine bağlanmıştır. Bu arada yörede Canik Beyliği de kurulmuştur.1398'de Yıldırım Beyazıt Amasya ve Karadeniz kıyılarında bütün beylikleri Osmanlı topraklarına katmıştır. Cumhuriyete kadar Terme, Canik Mutasarrıflığının idaresinde yönetilmiştir. Terme Belediye Teşkilatı ise Cumhuriyetten önce kurulmuştur. Terme, denizden 3-5 km. içeride kurulmuş olup Samsun'a uzaklığı 58 km.dir. İlçenin kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Ünye ve Ikizce, güneyinde Akkuş ve batısında ise Salıpazarı ve Çarşamba ilçeleri yer almaktadır. Ayrıca, kuzeyinde kıyı ovası, güneyinde ise Canik Dağları uzanmakta. Enyüksek noktası 450 metredir. Kara Ormandan doğan Terme çayı ilçeyi tam ortasından ikiye bölerek Karadenize dökülür. Çarşamba Dağlarından doğan Delidere akarsuyu dakaradeniz'e dökülür, akarsuyunun yatağının bazı kısımlarında göller oluşmuştur. İlçede Simenit gölüne dökülen Karaboğaz ve Abdal Dereleri de vardır. Dünyanın ikinci büyük kavak ormanı da Terme'dedir. Terme ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalıdır. Bu verimli ova da ünlü Terme pirinci ve findık yetiştirilmektedir. İlçede kültür kavakçılığı da oldukça yaygındır. Bunların yanısıra, Sahil kasabası olması nedeniyle balıkçılık ve diğer bazı deniz ürünleri avcılığı da geçim kaynakları arasında sayılabilir. Ilçede besicilik ve arıcılık gibi ekonomik faaliyetler de önemli yer tutmaktadır. Terme'nin en önemli sanayi kuruluşları, ilçe'de yetiştirilen fındığı işleyen fabrikalardır. Bu fabrikalarda üreticiden alınan fındık, iç fındık haline getirilerek ihraç edilmekte veya iç piyasaya sürülmektedir. Çeltik de aynı şekilde fabrikalarda işlem görerek pirinç halinde ihraç edilir ve ya iç piyasada tüketilir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 30

41 VEZİRKÖPRÜ Vezirköprü'nün tarihi Hitit'lere (M.Ö.2000-M.Ö.700) kadar uzanmaktadır. Şehir, Hititler tarafından şimdiki ilçe merkezinin 2.5 km. kadar uzağına kurulmuştur yıllarındaki Celali isyanları sırasında sık sık baskına uğramış ve kasaba yağmalanıp yıkılmıştır. Bu nedenle insanlar kalelere sığınma ihtiyacı duymuşlar ve Taşkale ve Toprakkale yi inşa etmişlerdir. Şimdi bu kale yıkıntıları üzerine kurulan mahalleler aynı adlarla anılmaktadır. Celali isyanlarından sonra Köprülü Mehmet Paşa ilçedeki yıkılmış yapıları tamir ettirmiş ve ayrıca yeni eserler de yaptırmıştır. İskelet olark bu günkü durumu o zamandan kalmadır. İdari bakımdan Sivas Beyler Beyliğine bağlı Amasya mutasarrıflığı içinde olan Vezirköprü; 1925 yılına kadar Amasya'ya bağlı bir ilçe iken;1925 yılında Samsun a bağlanmıştır. Kasabanın adı Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Şınder olarak geçmektedir. Mehmet Paşa Sadareti zamanında ilçe Vezirköprü adını almıştır. Vezirköprü, Samsun un güneybatısında yeralır. Doğusunda Havza, batısında Boyabat ve Osmancık, güneyinde Gümüşhacıköy ve Merzifon, kuzeyinde ise Alaçam ve Bafra ilçeleri bulunmaktadır. İlçe ekonomisi genellikle tarıma dayanmaktadır. Bunun yanında hayvancılık ve orman ürünleri de önemli yer tutar. Her çeşit tahıl üretimi ile sebze ve meyvecilik gelişmiştir. Ayrıca; Şekerpancarı, tütün, kendir, ayçiçeği, susam ve zeyrek tarımı da yapılmaktadır. Vezirköprü Orman Ürünleri Entegre Tesisleri ilçe ekonomisine canlılık kazandırmaktadır. Ayrıca un fabrikaları ile zirai aletler imal eden kuruluşlarda vardır. Sanayiye bağlı olarak ticaret, taşımacılık ve ulaşım gibi sektörlerde de canlanma görülmektedir. İlçede birde küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. Ayrıca heybecilik, semaver yapımı, ip ve urgan yapımı da ekonomik faaliyetler içinde sayılabilir. YAKAKENT Kuruluşu M.Ö.2. y.y. a rastlar Yılında muhtarlık, 1 Mart 1963 yılında Belediye Teşkilatı kurulmuştur. Aynı yıl, Gümenes olan ismi, kıyı şehri anlamına gelen Yakakent olarak değiştirilmiştir yılında ise ilçe olmuştur. Yakakent; Karadeniz kıyısında Sinop ile Samsun il sınırları arasındaki geçit noktasındadır. Samsun'a uzaklığı 84 km olup doğusunda Alaçam, batısında Gerze, güneyinde Canik Dağları ve kuzeyinde ise Karadeniz yer almaktadır. İlçe ekonomisi tarımsal karektere sahip olmakla beraber; balıkçılıkta ekomomisinin ağırlıklı sektörüdür. Karadeniz de avlanan her türlü balığı ve ayrıca dünyaca ünlü Mersin balığını bulmak mümkündür. Sayıları 70 'e yakın irili ufaklı balıkçı teknesi ile balık avı yapılmaktadır. Deniz ürünlerini değerlendiren özel sektöre ait iki fabrika da bulunmaktadır. Bunlar; Sarsan Balık Unu ve Yağı fabrikası ile İpek Gıda Fabrikasıdır. Burada; Vatos köpekbalığı ve Kum midyesi gibi bazı deniz ürünleri işlenip şoklanarak Fransa'ya ihraç edilmektedir. İlçenin karakteristik tarım ürünü tütündür. Köylerde buğday, mısır ve çeltik de yetiştirilmektedir. ATAKUM kabul tarihli 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Atakent, Kurupelit, Altınkum, Çatalçam ve Taflan ilk kademe belediyelerinin tüzel kişilikleri kaldırılarak mahalleleri ile birlikte Atakum İlk Kademe Belediyesine katılmıştır. Atakum merkez olmak ve aynı kanun eki (39) sayılı listede adları yazılı köyler bağlanmak üzere Atakum ilçe olmuştur. CANİK kabul tarihli 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Canik İlk Kademe Belediyesi merkez olmak ve aynı kanun eki (40) sayılı listede adları yazılı köyler bağlanmak üzere Canik ilçe olmuştur. İLKADIM Daha önce belediyelik olan İlkadım, kabul tarihli 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Gazi ve Yeşilkent ilk kademe belediyelerinin tüzel kişilikleri kaldırılarak mahalleleri ile birlikte İlkadım İlk Kademe Belediyesine katılmıştır. İlkadım merkez olmak ve aynı kanun eki (41) sayılı listede adları yazılı köyler bağlanmak üzere İlkadım ilçe olmuştur. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 31

42 EKONOMİK YAPI Gelişmişlik Kamu Yatırımları Teşvikler İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 32

43 EKONOMİK YAPI GENEL DEĞERLENDİRME Samsun ilinin ekonomik yapısını oluşturan sektörlerin başında tarım sektörü gelmekle birlikte sanayi, ticaret, hayvancılık ve turizm de önemli bir yer işgal etmektedir. İl ekonomisinde büyük etkisi olan tarımsal ürünler; buğday, tütün, mısır, ayçiçeği, şeker pancarı, fındık, çeltik ve sebzedir. Bu ürünlerin yetiştirildiği toplam alan hektardır. İl tarımında önemli bir yere sahip olan Bafra ve Çarşamba ovaları toplam hektarlık alana sahiptir. Buralarda yetişen sebzeler öncelikle bölge ihtiyacını gidermekle birlikte, yurdun dört bir yanına da pazarlanmaktadır. Tarım bu bölgede ağırlıklı sektör olduğundan Samsun ili istihdam yapısı da ilk aşamada tarımdan etkilenmiştir. Bölgede (TR83) İstihdam gücünün % 50.9 u tarımsal alanda çalışmaktadır. Bağımsız Devletler Topluluğu ve Türk Cumhuriyetlerine yakınlığı, deniz, kara, hava ve demiryolu ulaşım imkânları ile büyük potansiyele sahip bulunan ilimiz sanayisi gelişmektedir. Samsun ili imalat sanayinin oluşturmuş olduğu katma değerin % 55.6 sı kamu, % 44.4 'ü ise özel sektör tarafından gerçekleştirilmektedir. Samsun, Karadeniz Bölgesi 'nin en büyük kentidir. Kentin Nüfus yoğunluğu sebebiyle ticari ve sınai yaşantısı canlıdır. Özellikle 1980 yılından sonra kentte daralan istihdamın geliştirilmesi için endüstri çağına uygun olarak gerek kent civarında gerekse ilçelerinde küçük sanayi siteleri oluşmuş, istihdam sermaye yoğun olan küçük işletmelere doğru yönelmeye başlamıştır. Bunların yanı sıra Organize Sanayi Bölgeleri de önemli katkılar sağlayacak duruma gelmektedir. Samsun ve yöresindeki imalat sanayisinde üretilen ürünlerin en önemlileri; Sigara, Kütük ve İnşaat Demiri, Bakır, Gübre, Çimento, Yedek Parça, Dükdil Boru, Vana-Pompa, Un-Yem, İlaç, Tıbbi ve Cerrahi Aletler, Mobilya, Şekerleme, Hazır Giyim, Trikotaj, Taş-Toprak Sanayi, Temizlik Maddeleri, Makine, Lastik-Plastik Eşya İmalatı sektörleridir. Samsun' da yapılan hayvancılık ailelerin kendisini geçindirmesine yönelik olmakla birlikte gelişmeye müsait ve yatırım yapılabilecek bir alandır. Entegre et ve süt tesisleri yapılabilir. Turizmin Samsun ekonomisindeki payı az olmakla birlikte il merkezinde olduğu gibi ilçe ve köylerde de gezip görülmeye değer çok sayıda tarihi ve turistik yerler mevcuttur. Ayvacıkta su sporları, Ladik te kış sporları, Havza da kaplıca turizmi, Vezirköprü de Kültür turizmi yapılabilir. Altyapı ve yatırımlar desteklenmelidir. Yaz aylarında denizden ve kumdan yararlanılabildiği gibi kış aylarında da av turizmi yapılabilmektedir. Ayrıca ilimizde yüksek kalitede hizmet veren oteller yapılabilir. Samsun, Bölgesel ekonomik potansiyeli, gelişmiş insan kaynakları ve geçmişten gelen fuarcılık geleneği ile Ulusal ve Uluslar arası Fuar ve Kongre merkezi olmaya adaydır. Samsun, Tıbbi ve Cerrahi El aletleri konusunda Türkiye de merkez konumundadır. Bu sektörde ilimiz hem Karadeniz bölgesi hem de Türkiye geneli dikkate alındığında gelişmiş bir altyapıya sahiptir. Kırsal Kalkınma yatırımlarının artarak devam etmesi gerekmektedir. Organik tarım desteklenmelidir. Tarıma dayalı gıda sanayinin gelişmesi ve bu ürünlerin ihraç edilmesi Samsun için büyük öneme sahiptir. Gemi inşa yatırımlarının önü açılmalı bu konuda eksiklikler ve altyapı yatırımları tamamlanmalıdır. Hazineye ait araziler, yatırımcılar için uygun hale getirilerek bedelsiz olarak tahsis edilmelidir. Sulama yatırımları bir an önce tamamlanmalıdır. SAMSUN İLİNİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞME DÜZEYLERİNE GÖRE SIRALAMA TABLOSU İl 1996-Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (76 il içinde) 2003-Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması ( 81 il içinde) Samsun Kaynak:DPT İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması 2003 İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 33

44 SAMSUN İLÇELERİNİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞME DÜZEYLERİ Samsun 2003-Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında (81 il içinde) 32. Sırada yer almaktadır. Samsun un 10 ilçesinin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi eksi (-) ve bu ilçeler son sıralarda yer almaktadırlar. Türkiye deki 872 ilçe arasında, Asarcık 796., Ayvacık 789., Salıpazarı 761., Vezirköprü 710. Sıradadır. Bölgesel teşviklerde değerlendirmelerin ilçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik durumları göz önüne alınarak yapılması gerekmektedir. Bu aynı zamanda Bölgeler arası gelişmişlik farklarını da azaltacak bir etki yapacaktır. Bölgesel teşvikelerin ilçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik durumlarına göre yapılması büyük kentlere göçü önleyerek büyük kentlerin de sorunlarını ve dolayısıyla yatırım ihtiyaçlarını azaltacağı dolayısıyla kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlayacağı öngörülmektedir. İl/İlçe Sıra 1996 Yılı 2003 Yılı Sosyo- Ekonomik Gelişmişlik Endeksi Gelişmişlik Grubu Sıra Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi Gelişmişlik Grubu Değişim(%) Samsun /Merkez 15 3, , Alaçam 580-0, , Asarcık 773-0, , Ayvacık 778-0, , Bafra 166 0, , Çarşamba 189 0, , Havza 225 0, , Kavak 637-0, , Ladik 524-0, , Ondokuzmayıs 511-0, , Salıpazarı 736-0, , Tekkeköy 428-0, , Terme 240 0, , Vezirköprü 333-0, , Yakakent 646-0, , Kaynak:DPT İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması 2003 KARADENİZ BÖLGESİ İLLERİ SOSYO-EKONOMİK GELİŞME DÜZEYLERİ 1996 Yılı 2003 Yılı İLLER Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (76 il içinde) Bölge İçerisinde Sıralaması Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (81 il içinde) Bölge İçerisinde Sıralaması SAMSUN AMASYA ARTVİN BARTIN BAYBURT BOLU ÇORUM GİRESUN GÜMÜŞHANE KASTAMONU ORDU RİZE SİNOP TOKAT TRABZON ZONGULDAK DÜZCE 45 9 KARABÜK 27 3 Kaynak:DPT İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması 2003 Samsun, DPT 2003 raporuna göre Sosyo-Ekonomik Gelişmişlikte Karadeniz Bölgesinde, Bolu, Zonguldak ve Karabük ten sonra dördüncü sırada yeralmaktadır. Rize beşinci, Trabzon altıncı sırada yeralmıştır. DPT 2003 yılı raporunda, 1996 yılına göre Samsun ilçelerinde genel olarak bir gerileme söz konusudur. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 34

45 SAMSUN İLİ GELİŞMİŞLİK PERFORMANSI (2003) (81 İL İÇİNDE) (32.SIRA) Samsun 2003-Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında (81 il içinde) 32. Sırada yer almaktadır. Samsun daha üst sıralara yerleşmek için potansiyele sahiptir. Performans değerlerinin güncellenmesi gerekmektedir. DEĞİŞKEN YIL BİRİM SAMSUN KARADENİZ BÖLGESİ TÜRKİYE DEMOGRAFİK GÖSTERGELER 1 Toplam Nüfus 2000 Kişi Şehirleşme Oranı 2000 Yüzde 52,54 49,03 64, Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı Binde 4,04 3,65 18, Nüfus Yoğunluğu 2000 Kişi/Km2 133, Doğurganlık Hızı 2000 Çocuk Sayısı ,39 2, Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü 2000 Kişi 4,81 4,87 4,50 41 İSTİHDAM GÖSTERGELERİ 7 Tarım İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 63,37 66,10 48, Sanayi İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 6,86 7,29 13, Ticaret İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 7,87 5,97 9, Mali Kurumlar İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 1,67 1,45 3, Ücretli Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 28,94 27,48 43, Ücretli Çalışan Kadınların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 5,50 4,44 8, İşverenlerin Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 1,98 1,46 2,61 21 EĞİTİM GÖSTERGELERİ 14 Okur Yazar Nüfus Oranı 2000 Yüzde 86,21 85,82 87, Okur Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusuna Oranı 2000 Yüzde 79,52 78,49 80, Üniversite Bitirenlerin Okul Bitirenlere Oranı 2000 Yüzde 6,51 5,92 8, İlköğretim Okullaşma Oranı Yüzde 107,27 87,39 98, Liseler Okullaşma Oranı Yüzde 39,37 31,70 36, Meslek Liseleri Okullaşma Oranı Yüzde 21,79 23,04 20,49 35 SAĞLIK GÖSTERGELERİ 20 Bebek Ölüm Oranı 2000 Binde 48,00 42,33 43, Onbin Kişiye Düşen Hekim Sayısı 2000 Kişi Onbin Kişiye Düşen Diş Hekimi Sayısı 2000 Kişi Onbin Kişiye Düşen Eczane Sayısı 2000 Adet Onbin Kişiye Düşen Hastane Yatağı Sayısı 2000 Hastane Yatağı SANAYİ GÖSTERGELERİ 25 Organize Sanayi Bölgesi Parsel Sayısı 2000 Parsel Küçük Sanayi Sitesi İşyeri Sayısı 2000 Adet İmalat Sanayi İşyeri Sayısı 2000 Adet İmalat Sanayi Yıllık Çalışanlar Ortalama Sayısı 2000 Kişi İmalat Sanayii Kurulu Güç Kapasite Miktarı 2000 Beygir Gücü Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 2000 Kws Fert Başına İmalat Sanayi Katma Değeri 2000 Milyon TL TARIM GÖSTERGELERİ 32 Kırsal Nüfus Başına Tarımsal Üretim Değeri 2000 Milyon TL Tarımsal Üretim Değerinin Türkiye İçindeki Payı 2000 Yüzde 2,66 15,35 100,00 9 İNŞAAT GÖSTERGELERİ 34 Daire Sayısı 2000 Adet Borulu Su Tesisatı Bulunan Daire Oranı 2000 Yüzde MALİ GÖSTERGELER 36 Gayri Safi Yurt İçi Hasıla İçindeki Payı 2000 Yüzde 1,41 9,46 100, Fert Başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla 2000 Milyon TL Banka Şube Sayısı 2000 Adet Fert Başına Banka Mevduatı 2000 Milyon TL Toplam Banka Mevduatı İçindeki Payı 2000 Yüzde 0,68 4,24 100, Toplam Banka Kredileri İçindeki Payı 2000 Yüzde 0,69 7,24 100, Kırsal Nüfus Başına Tarımsal Kredi Miktarı 2000 Milyon TL Fert Başına Sınai, Ticari Ve Turizm Kredileri Miktarı 2000 Milyon TL Fert Başına Belediye Giderleri 2000 Milyon TL Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri 2000 Milyon TL Fert Başına Gelir Ve Kurumlar Vergisi Miktarı 2000 Milyon TL Fert Başına Kamu Yatırımları Miktarı Milyon TL Fert Başına Teşvik Belgeli Yatırım Tutarı Milyon TL Fert Başına İhracat Miktarı ABD Doları Fert Başına İthalat Miktarı ABD Doları ALTYAPI GÖSTERGELERİ 51 Kırsal Yerleşmelerde Asfalt Yol Oranı 2000 Yüzde 28,76 25,59 45, Yeterli İçme Suyu Götürülen Nüfus Oranı 2000 Yüzde 78,41 83,73 84, TCK Asfalt Yol Oranı 2000 Yüzde 95,89 89,90 91,28 34 DİĞER GÖSTERGELER 54 Onbin Kişiye Düşen Özel Otomobil Sayısı 2000 Adet Onbin Kişiye Düşen Motorlu Kara Taşıtı Sayısı 2000 Adet Fert Başına Elektrik Tüketim Miktarı 2000 Mws Fert Başına Telefon Kontür Değeri 2000 Adet Yeşil Kartlı Kişi Oranı 2000 Yüzde Kaynak:DPT İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması 2003 SIRA İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 35

46 KAMU YATIRIMLARI Kamu yatırımları, yatırım ortamının iyileştirilmesi, yatırımların ve istihdamın artırılması için büyük önem arz etmektedir. 2005, 2006,2007 ve 2008 yıllarında Samsun un toplam kamu yatırımlarından almış olduğu payda önceki yıllara göre önemli bir artış mevcuttur programına göre de Samsun un payı %1.36 olmuştur. Kamu yatırımlarının artarak devam etmesi Samsun un gelişimi için önemlidir. SAMSUN UN YILLAR İTİBARİYLE KAMU YATIRIMLARINDAN ALDIĞI PAY TABLOSU Yıllar (BİN YTL)SAMSUN (BİN YTL)TÜRKİYE Pay% Türkiye Sıralaması , % , % , % , , % , , % , , % ,004 1,346, % ,753 3,162, % ,868 4,605, % ,987 7,612, % ,497 8,197, % ,849 15,533, % ,753 16,009, % ,666 16,093, % ,992 19,899, % ,395 21,608, % ,839 21,513, % ,400 21,915, % 6. Kaynak: DPT, Paylar Muhtelif İllere Yapılan Yatırımlar Çıkarılmadan Hesaplanmıştır. SAMSUN IN YILLAR İTİBARİYLE KAMU YATIRIMLARINDAN ALDIĞI PAY GRAFİĞİ Grafik: Samsun TSO, Paylar Muhtelif İllere Yapılan Yatırımlar Çıkarılmadan Hesaplanmıştır. İlimizde yatırımların ve istihdamın artırılması dolayısıyla yatırımların cazip hale getirilmesi, yatırım ortamının iyileştirilmesi zorunludur. Samsun un kamu yatırımlarından daha fazla pay alarak azami derecede faydalanması, cazibe merkezi haline gelmesini sağlayacaktır. Aşağıdaki tablolarda 2005, 2006, 2007 ve 2008 yıllarında Türkiye de en fazla Kamu yatırımı alan illerin sıralaması görülmektedir. Samsun kamu yatırımlarında 2005 yılında %1.13 pay ile 14. sırada, 2006 yılında %1.06 pay ile 12. sırada, 2007 yılında %1.03 pay ile 14. sırada, 2008 yılında ise %1.36 pay ile 6. sırada yer almaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 36

47 2008 YILINDA KAMU YATIRIMLARINDAN EN FAZLA PAY ALAN İLLER SN İLLER TOPLAMI (Bin YTL) Pay(%) 1 İSTANBUL % 2 ANKARA % 3 BURSA % 4 ANTALYA % 5 İZMİR % 6 SAMSUN % 7 İÇEL % 8 ARTVİN % 9 KOCAELİ % 10 KAHRAMANMARAŞ % 11 ADANA % 12 KARAMAN % 13 KONYA % 14 MARDİN % 15 ESKİŞEHİR % 16 SİVAS % 17 BALIKESİR % 18 DÜZCE % 19 TRABZON % 20 MUĞLA % Kaynak: DPT, Muhtelif İllere Yapılan Yatırım Miktarı Düşülmüştür YILINDA KAMU YATIRIMLARINDAN EN FAZLA PAY ALAN İLLER SN İLLER Yatırım (Bin YTL) Pay 1 İSTANBUL % 2 ANKARA % 3 ARTVİN % 4 İZMİR % 5 BURSA % 6 ANTALYA % 7 KAHRAMANMARAŞ % 8 ADANA % 9 KARAMAN % 10 MARDİN % 11 KONYA % 12 İÇEL % 13 KOCAELİ % 14 SAMSUN % 15 SİVAS % 16 ERZURUM % 17 ESKİŞEHİR % 18 KAYSERİ % 19 TRABZON % 20 ZONGULDAK % Kaynak: DPT, Muhtelif İllere Yapılan Yatırım Miktarı Düşülmüştür YILINDA KAMU YATIRIMLARINDAN EN FAZLA PAY ALAN İLLER SN İLLER Kam.Yat (Bin.YTL) Pay 1 İSTANBUL 2,263, % 2 ANKARA 900, % 3 İZMİR 486, % 4 BURSA 418, % 5 ARTVİN 366, % 6 KAHRAMANMARAŞ 317, % 7 KARAMAN 314, % 8 KOCAELİ 305, % 9 KONYA 265, % 10 ANTALYA 252, % 11 MARDİN 245, % 12 SAMSUN 229, % 13 ZONGULDAK 227, % 14 ESKİŞEHİR 223, % 15 ADANA 194, % 16 İÇEL 192, % 17 TRABZON 189, % Kaynak: DPT, Muhtelif İllere Yapılan Yatırım Miktarı Düşülmüştür. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 37

48 2005 YILINDA KAMU YATIRIMLARINDAN EN FAZLA PAY ALAN İLLER SN İLLER Kam.Yat(Bin.YTL) Pay 1 İSTANBUL 1,769, % 2 ANKARA 816, % 3 ARTVİN 565, % 4 İZMİR 527, % 5 KOCAELİ 452, % 6 BURSA 400, % 7 KARAMAN 316, % 8 ŞANLIURFA 291, % 9 KONYA 287, % 10 KAHRAMANMARAŞ 265, % 11 MARDİN 250, % 12 ANTALYA 249, % 13 ADANA 247, % 14 SAMSUN 223, % 15 İÇEL 181, % 16 TRABZON 175, % Kaynak: DPT, Muhtelif İllere Yapılan Yatırım Miktarı Düşülmüştür. KİŞİ BAŞINA DÜŞEN KAMU YATIRIMLARI TABLOSU (YTL) Nüfus ( ) Toplam Kamu Yatırımı Kişi Başı Kamu Yatırım 2007 Yılı 2008 Yılı 2007 Yılı 2008 Yılı 2007/2008 Kamu Yatırımı Değişim(%) 2007 Yılı (%) 2008 Yılı (%) Samsun 1,228, ,839, ,400, % Türkiye 70,586,256 21,513,108,000 21,915,452, % 1.03% 1.36% *12,607,506,000 *13,687,532,000 *179 *194 *8.57% *1.76% *2.17% *Muhtelif illere yapılan Kamu harcaması düşülmüştür. Nüfus ADNS Yukarıdaki tablolar yorumlandığında 2007 kamu yatırımı Türkiye ortalaması kişi başına Muhtelif iller dâhil 305.YTL, Samsun da ise bu rakam 181.YTL dir yılında ise Samsun da kişi başına yatırım miktarı %34.06 lık bir artışla 242.YTL ye çıkmıştır yılında Türkiye kişi başına Kamu Yatırımı ortalaması 194.YTL olmuştur. Muhtelif illere yapılan Kamu yatırımlarını da eklediğimizde bu rakam 310.YTL ye çıkmaktadır. Grafik: Samsun TSO Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 38

49 TEŞVİKLER Samsun Yüksek Planlama Kurulunun 16 Ekim 1997 tarih, 97/88 sayılı kararı ile 1. Derecede kalkınmada öncelikli yöreler kapsamına alınmıştır. Samsun halen Kalkınmada Öncelikli yöre ve aynı zamanda teşvik kapsamındadır. Samsun 5084 Sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun un 2.maddesi (b) bendine göre bedelsiz arsa ve arazi temini teşvikinden yararlanmaktadır. Ancak aynı maddenin (a) bendinde belirtilen vergi ve sigorta primi teşvikleri ile enerji desteğinden DİE Başkanlığınca 2001 yılı için belirlenen fert başına gayri safi yurt içi hâsıla tutarı, 1500 ABD Doları veya daha az olan iller ile bu iller dışında kalan ve DPT Müsteşarlığı nca 2003 yılı için belirlenen sosyo-ekonomik gelişmişlik endeks değeri eksi olan iller yararlanmaktadır. Samsun 1500 ABD Doları üstünde bir gelire ve gelişmişlik endeks değeri artı olan iller arasında olduğundan vergi ve sigorta primi teşvikleri ile enerji desteğinden yararlanamamaktadır Sayılı yasanın ilçeler bazında tekrar gözden geçirilmesi yararlı olacaktır. YATIRIM TEŞVİKLERİ YILLAR İTİBARİYLE TEŞVİK BELGELİ YATIRIMLAR TABLOSU Yıllar TÜRKİYE Belge Sayısı Sabit Yatırım (YTL) İthal Makine(Bin $) İstihdam ,876 23,477,410,492 9,885, , ,077 20,280,842,399 8,310, , ,303 24,234,573,887 8,601, , ,090 22,681,615,912 7,785, , ,364 25,861,053,611 8,760, , /9 2,063 22,066,367,776 8,697,502 78,698 Yıllar SAMSUN Belge Sayısı Sabit Yatırım (YTL) İthal Makine(Bin $) İstihdam ,695,858 19, ,804,697 42,706 1, ,563,822 39, ,855,778 18,800 1, ,824,860 98,913 1, / ,878,483 26, Yıllar SAMSUN' PAYI Belge Sayısı Sabit Yatırım (YTL) İthal Makine(Bin $) İstihdam % 0.24% 0.20% 0.54% % 0.65% 0.51% 0.61% % 0.49% 0.46% 0.41% % 0.36% 0.24% 1.00% % 0.86% 1.13% 0.78% /9 0.68% 0.37% 0.30% 0.71% Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi Samsun yıllarında Belge Sayısı paylarında artış olmuş ancak 2006 yılından sonra Belge sayısı payı tekrar düşüşe geçmiştir. Yatırım teşviklerinden yatırımcılarımızın daha fazla faydalanması, iç ve dış yatırımcıların Samsun a çekilebilmesi için acil tedbirler alınmalıdır. Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 39

50 YILLAR İTİBARİYLE SEKTÖREL BAZDA SAMSUN DA YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ Sektör Sektör Belge Sabit İthal Edilecek Sayısı Yatırım Makine/Teçh. Tut İstihdam (Adet) (Milyon TL.) (1000 $) (Kişi) 2003 YILI 01 - TARIM 02 - Hayvancılık 1 6,967,190 2, İMALAT 01 - Gıda ve İçki 3 17,021,966 6, İMALAT 02 - Dokuma ve Giyim 2 929, İMALAT 03 - Orman Ürünleri 1 1,473, İMALAT 06 - Lastik-Plastik 1 7,700,000 4, İMALAT 11 - Taşıt Araçları 1 442, İMALAT 18 - Pişmiş Kil ve Çim.Ger. 1 1,343, HİZMETLER 01 - Ulaştırma 5 7,312,973 2, HİZMETLER 02 - Turizm 1 4,138, HİZMETLER 03 - Ticaret 2 2,518, HİZMETLER 05 - Sağlık 3 5,847,394 2, Toplam 21 55,695,858 19, YILI 02 - MADENCİLİK 04 - Zenginleştirme 1 2,468, İMALAT 01 - Gıda ve İçki 1 1,478, İMALAT 02 - Dokuma ve Giyim 2 427, İMALAT 03 - Orman Ürünleri 2 3,362,345 4, İMALAT 06 - Lastik-Plastik 3 7,085,288 3, İMALAT 10 - Demir Dışı Metaller 1 204, İMALAT 11 - Taşıt Araçları 1 225, İMALAT 15 - Elektrikli Makinalar 1 54,000,000 9, İMALAT 17 - Çimento 2 7,601,000 1, HİZMETLER 01 - Ulaştırma 1 2,640, HİZMETLER 03 - Ticaret 3 8,523,145 1, HİZMETLER 06 - Diğerleri 1 575, HİZMETLER 07 - Altyapı 3 43,214,000 21, Toplam ,804,697 42,706 1, YILI 01 - TARIM 02 - Hayvancılık 1 38,523,395 14, TARIM 03 - Su Ürünleri 1 288, İMALAT 01 - Gıda ve İçki 2 1,843, İMALAT 03 - Orman Ürünleri 1 1,187, İMALAT 10 - Demir Dışı Metaller 1 2,850,000 2, İMALAT 11 - Taşıt Araçları 1 2,718,453 1, İMALAT 12 - Madeni Eşya 2 3,040,000 1, İMALAT 17 - Çimento 1 2,230, HİZMETLER 01 - Ulaştırma 4 28,241,168 4, HİZMETLER 02 - Turizm 1 320, HİZMETLER 03 - Ticaret 1 1,761, HİZMETLER 05 - Sağlık 2 6,020,666 4, HİZMETLER 06 - Diğerleri 1 6,526,831 2, HİZMETLER 07 - Altyapı 17 23,011,800 7, Toplam ,563,822 39, YILI 03 - İMALAT 01 - Gıda ve İçki 5 32,324,827 10, İMALAT 02 - Dokuma ve Giyim 1 1,403, İMALAT 06 - Lastik-Plastik 2 3,298, İMALAT 11 - Taşıt Araçları 1 11,500, İMALAT 17 - Çimento 1 6,060, İMALAT 19 - İnşaat 1 4,750,000 2, İMALAT 21 - Diğerleri 1 2,426,760 1, HİZMETLER 01 - Ulaştırma 3 4,778, HİZMETLER 02 - Turizm 1 2,900, HİZMETLER 05 - Sağlık 3 3,627,837 1, HİZMETLER 06 - Diğerleri 1 256, HİZMETLER 07 - Altyapı 11 8,529, Toplam 31 81,855,778 18,800 1, YILI 02 - MADENCİLİK 01 - İstihraç 1 1,500, MADENCİLİK 02 - İşleme 2 9,000,000 1, MADENCİLİK 03 - İstihraç ve İşleme 1 2,900,000 1, İMALAT 01 - Gıda ve İçki 2 5,541, İMALAT 03 - Orman Ürünleri 1 48,000,000 25, İMALAT 04 - Kağıt 1 1,100, İMALAT 11 - Taşıt Araçları 2 21,980,000 11, İMALAT 12 - Madeni Eşya 2 6,341,400 4, İMALAT 17 - Çimento 1 3,970,870 1, HİZMETLER 02 - Turizm 2 6,505, HİZMETLER 03 - Ticaret 1 3,346, HİZMETLER 04 - Eğitim 1 4,406, HİZMETLER 05 - Sağlık 3 104,918,429 51, HİZMETLER 06 - Diğerleri 2 2,315, Toplam ,824,860 98,913 1, YILI OCAK-EYLÜL DÖNEMİ 01 - TARIM 02 - Hayvancılık 1 1,987, MADENCİLİK 03 - İstihraç ve İşleme 1 4,000, İMALAT 01 - Gıda ve İçki 1 2,002, İMALAT 06 - Lastik-Plastik 1 5,740,000 3, İMALAT 10 - Demir Dışı Metaller 1 4,500,000 3, İMALAT 11 - Taşıt Araçları 1 21,500,000 6, İMALAT 21 - Diğerleri 1 1,254, ENERJİ 01 - Enerji 1 14,800,000 10, HİZMETLER 05 - Sağlık 1 14,250, HİZMETLER 06 - Diğerleri 5 10,844, Toplam 14 80,878,483 26, Kaynak: İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 40

51 KOBİ TEŞVİKLERİ Aşağıdaki tabloda 2007 ve 2008 yılı ilk 9 ayında Samsun ilinde Verilen KOBİ Yatırım Teşvik Belgelerinin Dağılımı görülmektedir yılında 18 belge alınmış ve bu belgelerin Sabit yatırım toplamı 11,443,081.YTL dir yılı ilk 9 ayında 20 belge alınmış ve sabit yatırım toplamı 16,311,032.YTL gerçekleşmiştir. İller Sektör Sektör Belge Sayısı (Adet) Sabit Yatırım (YTL.) İthal Edilecek Makine ve Teçhizat Tutarı (1000 $) İstihdam (Kişi) 2007 YILI SAMSUN 01 - TARIM 03 - Su Ürünleri 1 950,000-7 SAMSUN 03 - İMALAT 01 - Gıda ve İçki 15 9,990,501 1, SAMSUN 05 - HİZMETLER 03 - Ticaret 1 207, SAMSUN 05 - HİZMETLER 06 - Diğerleri 1 295, Toplam 18 11,443,081 1, OCAK-EYLÜL SAMSUN 01 - TARIM 02 - Hayvancılık 1 600, SAMSUN 03 - İMALAT 01 - Gıda ve İçki 12 10,998, SAMSUN 03 - İMALAT 12 - Madeni Eşya 1 337, SAMSUN 03 - İMALAT 14 - Makina İmalat 1 697, SAMSUN 03 - İMALAT 17 - Çimento 1 1,700, SAMSUN 05 - HİZMETLER 03 - Ticaret 1 763, SAMSUN 05 - HİZMETLER 06 - Diğerleri 3 1,214, Toplam 20 16,311,032 1, Kaynak: Samsun KOBİ Teşvik Belgeli yatırımların kullanımında ilk sıralarda olmuştur. Aşağıdaki tablolarda 2002 yılı ile 2006 yılları arasında KOBİ teşvik belgeli en fazla yatırım yapan iller gösterilmiştir YILI (OCAK-KASIM) KOBİ YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ TABLOSU İller Belge Sayısı Yatırım Kredisi İşletme Kredisi Toplam Kredi Sabit Yatırım İstihdam (Adet) (YTL.) (YTL.) (YTL.) (YTL.) (Kişi) Rize 13 2,994, ,560 3,390,060 5,773, Samsun 9 665, , ,700 1,308, Trabzon 9 1,546, ,000 1,732,500 2,959, İstanbul 8 721, ,000 2,880, Elazığ 7 1,589,000 20,000 1,609,000 2,725, Amasya 6 1,263, ,000 1,365,000 2,185, Ordu 5 977,100 80,000 1,057,100 1,797, Tokat 5 745,000 50, ,000 1,468, Zonguldak 5 683, , ,000 1,337, Kaynak:Hazine Müsteşarlığı 2006 Yılı Ocak-Kasım döneminde Samsun KOBİ Yatırım Teşvik Belgeleri Sıralamasında 9 belge ile ikinci Sıradadır YILI KOBİ YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ TABLOSU Belge Sayısı Yatırım Kredisi İşletme Kredisi Toplam Kredi Sabit Yatırım İstihdam İller (Adet) (YTL.) (YTL.) (YTL.) (YTL.) (Kişi) Samsun 12 1,413, ,500 1,776,450 2,773, Şanlıurfa 11 1,690, ,075 1,943,225 3,327, Rize 10 2,292, ,900 2,717,900 4,542, Tokat , , ,900 1,244, Adana 8 1,007, ,500 1,146,500 2,463, Denizli 8 1,482,710 15,000 1,497,710 3,422, Malatya 8 937, ,500 1,129,500 1,664, Osmaniye 8 1,355, ,500 1,684,500 2,302, Balıkesir 7 1,119,680 55,000 1,174,680 2,548, Trabzon 7 1,487, ,500 1,693,500 2,832, Kaynak:Hazine Müsteşarlığı 2005 yılında Samsun, KOBİ Yatırım Teşvik Belgeleri Sıralamasında 12 belge ile birinci Sırada yer almıştır. Her ne kadar bu yatırımlar yüksek istihdam sağlamasa da Samsun, KOBİ yatırım Teşviklerinin öneminin farkında ve azami derecede faydalanmak için çaba sarf etmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 41

52 2008 OCAK-EYLÜL DÖNEMİ KOBİ YATIRIM TEŞVİK BELGELERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI SN il Belge Sayısı Sabit Yatırım (YTL) İthal Edilen Mak.(1000$) İstihdam 1 İSTANBUL ,670,615 89,780 2,352 2 KONYA 86 76,206,744 31,938 1,312 3 BURSA 72 59,802,640 30,690 1,071 4 ANKARA 58 52,053,109 21,816 1,053 5 İZMİR 54 47,446,623 12, GAZİANTEP 45 35,041,372 18, MERSİN 40 34,014,881 4, ANTALYA 37 43,943,049 7, ADANA 32 28,366,022 10, MANİSA 31 24,203,089 5, TRABZON 24 14,522,108 2, MALATYA 20 17,096,834 3, SAMSUN 20 16,311,032 1, SİVAS 20 13,019,813 1, DENİZLİ 19 15,070,469 6, KOCAELİ 17 23,109,294 11, KAYSERİ 16 12,348,093 5, ÇORUM 15 12,109,470 4, ŞANLIURFA 15 10,652,575 1, AYDIN 15 10,420,866 1, ESKİŞEHİR 14 14,581,004 4, HATAY 14 8,652,894 2, VAN 14 7,963, UŞAK 12 12,168,857 5, TEKİRDAĞ 12 11,214,421 5, BALIKESİR 11 12,757,419 3, ADIYAMAN 11 9,737, OSMANİYE 11 8,096,533 1, TOKAT 11 7,680, ÇANAKKALE 11 6,918,577 1, ORDU 11 6,897,153 1, ERZİNCAN 11 5,145, AKSARAY 10 8,436, NEVŞEHİR 10 7,412, ELAZIĞ 9 8,139,885 1, DÜZCE 9 7,004,605 2, KASTAMONU 9 6,242, AFYONKARAHİSAR 8 8,618,953 1, KAHRAMANMARAŞ 8 6,090,921 1, SAKARYA 7 4,805, AMASYA 6 5,187, SİNOP 6 4,950, GİRESUN 6 4,017, NİĞDE 6 3,390, BİTLİS 6 1,911, ISPARTA 5 5,503,478 1, MUĞLA 5 3,705, MARDİN 5 3,701, BURDUR 5 3,348, YALOVA 4 6,199,148 2, BARTIN 4 4,241,980 2, KÜTAHYA 4 3,419, ZONGULDAK 4 3,149, EDİRNE 4 2,967, KARAMAN 4 2,943, DİYARBAKIR 4 2,631, HAKKARİ 4 1,845, ÇANKIRI 4 1,138, BİLECİK 3 3,813,841 1, BOLU 3 2,766,200 1, KIRIKKALE 3 2,157, SİİRT 2 1,951, MUŞ 2 1,137, KARABÜK 1 1,750, GÜMÜŞHANE 1 1,172, KIRŞEHİR 1 1,144, ERZİNCAN 1 1,034, BATMAN 1 961, KİLİS 1 380, BAYBURT 1 335, ARTVİN 1 300, Türkiye 1, ,131, ,233 19,037 Kaynak: Samsun 2008 yılının ilk 9 ayında 20 belge ile 13. Sırada yerini almıştır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 42

53 TARIM İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 43

54 TARIM BİTKİSEL ÜRETİM BİTKİ ÖRTÜSÜ Genellikle dağlık ve ormanlık bir yapıya sahip olan bölgede başlıca bitki örtüsünü orman ağaçları teşkil eder. Alaçam, Çarşamba, Kavak, Vezirköprü ve Ayvacık ormanları en önemlileridir. Orman ağaçları olarak pelit, çam, gürgen, meşe ve kayın ilk sıraları alır. Bunlardan başka kavak, söğüt, kestane, akasya ve çınar ağaçları da vardır. Karadeniz e ayrı bir özellik veren bu bitki örtüsü yapılan yanlış ve yasak kesimler yüzünden bir hayli azalmıştır. Bölgedeki geniş meraların yanında özellikle Çarşamba Bafra ve Lâdik ilçelerinde sazlık ve bataklıklar mevcuttur. Bitki örtüsü yönünden oldukça zengin olan Samsun da ormanların yanı sıra ovalarda da bağ, bahçe, çayır ve ekili alanlar önemli yer tutmaktadır. İlimizin önemli tarımsal ürünleri buğday, tütün, mısır, sebze, ayçiçeği, şekerpancarı, fındık ve çeltiktir. İlin toplam hektarlık tarım alanının hektarında sulu, hektarında ise susuz tarım yapılmaktadır. İki önemli ova olan Bafra ovası hektar ve Çarşamba ovası hektarlık tarım alanına sahiptir. ARAZİ DAĞILIMI Arazinin Cinsi Alanı (Ha) Payı (%) Tarım Alanı % Ormanlık alan % Çayır-mera % Tarım dışı arazi % Toplam % Grafik: Samsun TSO TARIM ALANI KULLANIMI (2006 YILI) BÖLGE KODU TR TR83 TR831 Pay TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun, Tokat, Samsun (%) Tokat Çorum Amasya Çorum, Amasya Toplam işlenen tarım alanı ve uzun ömürlü bitkiler (hektar) 25,879,096 1,540, , % 303, , ,473 Toplam işlenen tarım alanı (hektar) 23,030,243 1,417, , % 288, , ,279 İşlenen tarla alanı (hektar) 17,559,860 1,179, , % 247, , ,069 Sebze alanı (hektar) 779,542 59,287 28, % 17,501 6,615 6,525 Uzun ömürlü bitki alanı (hektar) 2,848, ,177 91, % 14,920 11,585 4,194 Bağ alanı (hektar) 513,826 15, % 5,763 8, Meyve ağaçlarının kapladığı alanı (hektar) 1,623, ,885 91, % 9,157 2,800 3,586 Zeytin ağaçlarının kapladığı alanı (hektar) 711, % Nadas (hektar) 4,690, ,203 12, % 24, ,530 16,685 Yem bitkileri (hektar) 1,212,729 84,497 50, % 16,902 10,094 7,006 Kaynak: TÜİK, Mısır, burçak ve fiğ için dane alanları ayrılmış olup yem bitkileri ekili alanına dâhil edilmemiştir. TARIM ALANI KULLANIMI (2005 YILI) BÖLGE KODU TR TR83 TR831 Pay TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun, Tokat, Samsun (%) Tokat Çorum Amasya Çorum, Amasya Toplam işlenen tarım alanı ve uzun ömürlü bitkiler (hektar) 26,606,895 1,579, , % 313, , ,498 Toplam işlenen tarım alanı (hektar) 23,830,439 1,459, , % 299, , ,433 İşlenen tarla alanı (hektar) 18,148,377 1,212, , % 259, , ,364 Sebze alanı (hektar) 805,898 69,271 38, % 17,933 6,600 6,494 Uzun ömürlü bitki alanı (hektar) 2,776, ,352 90, % 14,180 11,612 4,065 Bağ alanı (hektar) 516,000 14, % 5,332 8, Meyve ağaçlarının kapladığı alanı (hektar) 1,598, ,433 90, % 8,848 2,769 3,451 Zeytin ağaçlarının kapladığı alanı (hektar) 662, % Nadas (hektar) 4,876, ,038 10, % 21, ,766 18,575 Yem bitkileri (hektar) 938,910 64,257 26, % 24,917 8,257 4,872 Kaynak: TÜİK, Mısır, burçak ve fiğ için dane alanları ayrılmış olup yem bitkileri ekili alanına dâhil edilmemiştir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 44

55 TARLA ÜRÜNLERİ İlimizde ekonomik bakımdan yetiştirilen 4 ana ürün buğday, mısır, çeltik ve tütündür. Sanayi bitkisi olarak ayçiçeği tarımı yapılmaktadır. Çayır mera ve yem bitkileri ekilişlerinde Tarım Bakanlığının uygulamakta olduğu yem bitkileri desteklemeleri doğrultusunda artışlar olmuştur ve devam etmektedir. İlimiz tarla ürünleri bakımından oldukça uygun bir potansiyele sahiptir. Aşağıda başlıca tarla ürünleri yıllar itibariyle görülmektedir. YILLAR İTİBARİYLE TARLA ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ Tahıllar Baklagiller Endüstri Bitkileri Yağlı Tohumlar Yumru Bitkileri Toplam Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü ÖNEMLİ ÜRÜNLERLE İLGİLİ BİLGİLER Buğday: İlimizde buğday üretimi aile ihtiyacı ve ticari amaçla yapılmakta olup, üretim daha çok iç kesimlerde yoğunlaşmıştır. Buğdayda tohumluk ihtiyacı Tarım İl Müdürlüğü aracılığı ile Cumhuriyet 75, Momtchill, Gönen, Bezostia-1, Panda, Orso, Golia gibi sertifikalı tohumluk getirilerek karşılanmış, ayrıca çiftçiler tarafından temin edilmiştir. Buğday ekiliş alanı ha olup yıllık üretim ton' dur. Mısır: İlimizde ekiliş zamanı olarak birinci ürün ve hububatla münavebeli bir şekilde ekilen mısır, dane üretimi ve slaj yapılarak hayvan yemi olarak değerlendirilmektedir. İlimizde üretimi yapılan mısır tohumluğu olarak yüksek verimli hibrit tohumlar ile yöremizin mısırı olan Karadeniz Yıldızı ve Arifiye Slajlık,ZP-677,TTM-813 çeşitler kullanılmaktadır. İlimizde toplam mısır ekiliş alanı ha olup, toplam yıllık dane üretimi ton dur. Çeltik: İlimizde 9 ilçede çeltik ekimi yapılmakta olup, özellikle Terme, Bafra, Alaçam, Çarşamba ve Tekkeköy ilçelerinde yoğunlaşmıştır. İlimizde çeltik üretiminde kesik sulama yöntemi kullanılmaktadır. Çeltik ekimi genelde ruhsatlıdır. İlimizde toplam olarak ha alanda yıllık ortalama ton çeltik üretimi yapılmaktadır. Tütün: Samsun da hektar alanda ton tütün elde etmektedir. Tütünün Merkez, Bafra, Tekkeköy, Alaçam ilçelerinde yoğun olarak tarımı yapılmaktadır. Tütünün alıcısı tüccar ve devlet adına tekel iken destekleme alımlarına Yeni tarih ve 4733 sayılı Tütün Yasası ile 2002 üretim yılından itibaren son vermiştir.samsun da hektar alanda ton tütün elde etmektedir. ÖNEMLİ ÜRÜNLERİN 2005 YILI EKİLİŞ ALANLARI VE YILLIK ÜRETİM MİKTARLARI Çeşidi Ekim Alanı(Ha.) Ekim Yüzdesi Yıllık Üretim (Ton) Yıllık Üretim (%) Buğday , ,54 Mısır(dane) , ,79 Cetlik , ,00 Tütün , ,81 Şeker Pancarı , ,42 Ayçiçeği , ,14 Kuru fasulye , ,59 S.Mısır , ,82 Fiğ(ot) , ,47 Diğerleri , ,42 Toplam Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 45

56 SEBZECİLİK İlimizin Bafra ve Çarşamba ovalarında geniş alanlarda sebzecilik yaygın olarak yapılmaktadır. En fazla üretimi yapılan sebzeler domates, biber, hıyar, patlıcan, ıspanak, fasulye, kabak, lahana, pırasa, karpuz ve kavundur. Toplam ha alanda sebze tarımı yapılmaktadır. Ayrıca, plastik sera ve yüksek tünellerde son yıllarda artan bir oranla sebze yetiştiriciliği yapılmaktadır. Mevcut örtülü alan dekardır. İlimizde yoğun olarak yetiştirilen sebze türlerinin değerlendirilmesi ve pazarlamasında sorunlar çıkmaktadır. Bunun için konserve ve şoklama tesisleri kurulması gerekli görülmektedir. SAMSUN VE TÜRKİYE DE BİTKİSEL ÜRETİM(TON) (2006 YILI) BÖLGE KODU TR TR831 PAY(%) TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun SAMSUN Tokat Çorum Amasya Toplam tahıl (pirinç dahil), (ton) 34,364, , % 414, , ,668 Toplam tahıl (pirinç hariç), (ton) 33,946, , % 413, , ,063 Buğday (ton) 20,010, , % 325, , ,893 Çavdar (ton) 271,000 3, % 90 1, Arpa (ton) 9,551,000 34, % 71, ,161 89,750 Mısır (dane), (ton) 3,811, , % 10, ,034 Pirinç (ton) 417,600 43, % 1,548 36, Yeşil mısır (ton) 432,868 20, % 3, ,500 Patates (ton) 4,397,305 50, % 72,213 29,325 18,835 Kuru baklagiller (ton) 1,606,100 13, % 36,921 50,126 12,375 Şekerpancarı (ton) 14,452, , % 620, , ,191 Toplam yağlı tohumlar (ton) 2,789,149 28, % 5,052 10,062 21,264 Kolza (ton) 12, % Ayçiçeği (ton) 1,118,000 20, % 4,309 9,575 19,593 Soya (ton) 47,300 7, % 1-5 Keten ve kenevir (tohum ve lif), (ton) % Pamuk (tohum ve lif), (ton) 2,453, Tütün (ton) 98,137 9, % 2,973-1,431 Meyveler (ton) 16,111, , % 71,764 10,057 43,910 Üzüm (ton) 4,000,063 1, % 31,910 2,796 2,694 Zeytin (ton) 1,766, % Kaynak: TÜİK Grafikler: Samsun TSO SAMSUN VE TÜRKİYE DE BİTKİSEL ÜRETİM(TON) (2005 YILI) BÖLGE KODU TR TR831 PAY(%) TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun SAMSUN Tokat Çorum Amasya Toplam tahıl (pirinç dahil), (ton) 36,231, , % 430, , ,757 Toplam tahıl (pirinç hariç), (ton) 35,871, , % 429, , ,495 Buğday (ton) 21,500, , % 325, , ,222 Çavdar (ton) 270,000 4, % 64 1, Arpa (ton) 9,500,000 37, % 79, ,022 98,071 Mısır (dane), (ton) 4,200, , % 11, ,449 Pirinç (ton) 360,000 36, % 1,505 32, Yeşil mısır (ton) 460,000 37, % 3, Patates (ton) 4,090,000 55, % 65,460 29,040 41,915 Kuru baklagiller (ton) 1,565,360 15, % 28,602 57,697 9,902 Şekerpancarı (ton) 15,181, , % 690, , ,503 Toplam yağlı tohumlar (ton) 2,421,338 21, % 2,258 8,269 17,952 Kolza (ton) 1, % Ayçiçeği (ton) 975,000 14, % 2,164 8,041 17,456 Soya (ton) 29,000 7, % Keten ve kenevir (tohum ve lif), (ton) % Pamuk (tohum ve lif), (ton) 2,154, Tütün (ton) 135,247 11, % 3,679-1,753 Meyveler (ton) 15,907, , % 82,912 35,293 80,923 Üzüm (ton) 3,850,000 1, % 33,466 14,623 2,835 Zeytin (ton) 1,200, % Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 46

57 MEYVECİLİK İlimizde ha alanda kapama meyvecilik üretimi yapılmaktadır. Bu kapama alanının hektarı fındık alanıdır. Fındık üretimi Merkez, Terme, Çarşamba, Salıpazarı, Ayvacık, Tekkeköy, 19 Mayıs, Bafra, Alaçam, Yakakent ve Asarcık ilçelerinde yapılmaktadır. Yine kapama olarak Merkez ve Çarşamba ilçelerinde şeftali üretimi yapılmakta ve önemli gelir kaynağı oluşturmaktadır. Diğer meyve ürünlerinin yetiştiriciliği dağınık ağaç şeklinde yapılmaktadır. İlimizde dekar fındık bahçesi olup ton fındık üretimi yapılmaktadır meyve veren Şeftali ağacından ton üretim gerçekleşmiştir meyve veren elma ağacından ton, meyve veren armut ağacından ton, meyve üretimi gerçekleşmiştir. Ülkemizde üretimi iç tüketimle eritilmeyecek miktarlara ulaşan ürünlerin en önemlisi Fındık' tır. Fındık ekim alanlarını daraltılması ve bu alanlarda tüketimi ve ihracatı mümkün diğer ürünler yetiştirilmesi mümkündür. Çarşamba ve Terme ovalarında taban arazilerde yetiştirilen fındığın yerine alternatif ürünler yetiştirilebilir sayılı yasa ile fındık alanlarında alternatif ürün çalışmaları başlatılmıştır. Yasaya göre Çarşamba, Terme, Ayvacık ve Salıpazarı ilçeleri dışında kalan yerlerde fındık dikilmesi yasaktır. Anılan ilçelerde ise % 6 dan aşağı ve 750 rakımdan yüksek yerlerde fındık dikimi yasaktır. Son yıllarda ova arazilerinde fındık tarımı yapılan alanlar hızla artmıştır Sınıf arazilerde fındık tarımı yapılmaktadır. Bu alanlarda mısır, çeltik, soya, Şekerpancarı, tüm sebze çeşitleri, bazı köylerde meyvecilik, plastik seralarda örtü altı yetiştiriciliği yapılabilir. Çarşamba ovasında; 24,078 ha arazide fındık tarımı yapılmaktadır yılı maliyetlerine göre 1 dekar fındık bahçesinden elde edilecek net gelir yaklaşık 135 YTL civarındadır. Aynı alanda şeftali bahçesinden 316 YTL, karpuz yetiştiriciliğinden 560 YTL, domates yetiştiriciliğinden YTL. net gelir elde edilebilir. İLİMİZDEKİ MEYVE AĞAÇLARININ ÜRETİM VE VERİM DEĞERİ Meyve Alan (ha) Ağaç Sayısı Üretim (ton) Verim (kg/ağ) Armut ,530 8, Şeftali 1, ,450 22, Kivi 57 10, Üzüm , Ayva 4 53,525 1, Erik ,000 3, Kızılcık - 99,700 1, Kiraz ,200 3, Fındık 87,819 39,544,375 73,463 2 Elma ,710 13, Ceviz ,000 3, Vişne 76 33,514 1, Kestane - 26, İncir 13 60,855 2, Nar 2 9, Dut - 46,790 1, Kaynak: Samsun Tarım İl Müdürlüğü İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 47

58 SERACILIK 200 m 2 plastik serada bir mevsimde iki ürün alınır. İyi bir pazarlama koşulu ile 200 m 2 den YTL gelir elde edilebilir. SERA EKİLİŞLERİ TABLOSU Yapılan Seracılık Türü ve Yetiştirilen Ürünler Alan (Da) Üretim Miktarı (Ton/Kg/.../Yıl) Cam 2 19 Plastik Sera 8,269 77,839 Alçak tünel, Yüksek Tünel 5,507 30,603 Toplam 13, ,461 Kaynak: Samsun Tarım İl Müdürlüğü SERACILIK UYGULAMALARI TABLOSU İlçe Adı Köy Sayısı Toplam Sera Alanı Seracılık yapan işletme sayısı Merkez 8 3,995 9 Alaçam 4 5, Asarcık Ayvacık Bafra 32 1,310, Çarşamba 58 8,750,000 4,118 Havza 10 2, Kavak 20 5, Ladik Mayıs 7 3, Salıpazarı 6 9, Tekkeköy 15 24, Terme , Vezirköprü 15 13, Yakakent 3 4, Toplam ,964,311 5,379 Kaynak: Samsun Tarım İl Müdürlüğü TARIMSAL MEKANİZASYON ARAÇ-GEREÇ DURUMU TABLOSU CİNSİ SAYISI CİNSİ SAYISI Karasaban H.Pulluğu Traktör Pulluğu Kültivatör Tırmık Toprak Frezesi Merdane 551 Çapa makinası 552 Ekim Makinası (Mibzer) 695 Gübre dağıtıcı Pülvarizatör Tozlayıcı Atomizör Motopomp Yağmurlama tesisi Orak Makinesi Biçerdöver 418 Ara Çapa Makinesi Sap döver Tırpan 968 Balya makinası 447 Su Tankeri Biçer bağlar 602 Traktör Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü SAMSUN'DA TARIMSAL ÜRETİM DEĞERİ TABLOSU (YTL) (2005) BÖLGE ADI Türkiye (TR) Samsun, Tokat, Çorum, Amasya Samsun (TR831) TR831 /TR Bitkisel üretim 50,939,687,862 3,259,182,875 1,371,980, % Canlı hayvanlar 20,919,259,801 1,099,163, ,617, % Hayvansal ürünler 16,506,021, ,118, ,393, % Kişi başına bitkisel üretim * Kişi başına canlı hayvanlar * Kişi başına hayvansal ürünler * Kaynak:TÜİK, *Fark Görülmektedir ki Samsun bitkisel üretimin %2.7 sini gerçekleştirmektedir. Kişi başına bitkisel üretimde Türkiye ortalamasının çok üzerinde ancak kişi başına canlı hayvanlar ve kişi başına hayvansal ürünlerde Türkiye ortalamasına yakındır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 48

59 TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLER İlimizde 63 ü tarımsal kalkınma olmak üzere toplam 95 tarımsal amaçlı kooperatif mevcuttur. İlçe Adı Tarımsal Kalkınma Pancar Ekicileri Su Ürünleri Sulama Toplam Koop. Koop. Koop. Koop. Merkez Alaçam Asarcık Ayvacık Bafra Çarşamba Havza Kavak Ladik May Salıpazarı Tekkeköy Terme Vezirköprü Yakakent Toplam Kaynak: Samsun Tarım İl Müdürlüğü Grafik: Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ÜRETİCİ BİRLİKLERİ Samsun da toplam 1,315 ortağı olan 18 adet üretici birliği bulunmaktadır. İLÇE Birlik Adı K.Tarihi Ü.Say Adres TERME Organik Fındık Üreticiler Birliği Fenk Mah. Karakol Sok.No.1 Terme TERME Bal Üreticileri Birlği Fenk Mah.Oto Terminali Üzeri Ziraat Odası Başkanlığı Bitişiği Hizmet Bürosu Terme ÇARŞAMBA İç Ve Dış Mekan Süs Bitkileri Üretici Birliği Çınarlık Beldesi. Cengelli Mah. Tarım Danışmanlığı Çarşamba BAFRA Tahıl Üreticileri Birliği Hacınaip Mah. Ziraat Oadası. No:4 Bafra BAFRA Kırmızı Et Üreticileri Birliği Hacınaip Mah. Ziraat Oadası. No:4 Bafra ÇARŞAMBA Şeftali Üreticileri Birliği Muhtarlar Derneği Çarşamba TERME Çeltik Üreticileri Birliği Ziraat Odası Terme ÇARŞAMBA Sebze Üreticileri Birliği Muhtarlar Derneği Yanı. Çarşamba KAVAK Kanatlıı Hayvan Eti Üreticileri Birliği Mehmetpaşa Mah. Fatih Sultan Mehmet Cad.No:3/A Kavak MERKEZ Şeftali Üreticileri Birliği Mayıs Mah. Himayei Etfal Sok. Kılıç İşhanı.No:19 Kat:1/1 ONDUKUZ MAYIS Fındık Üreticileri Birliği Mayıs Ziraat Odası Bitişiği. Ondokuzmayıs. ÇARŞAMBA Fındık Üretici Birliği Muhtarlar Derneği Yanı. Çarşamba/Samsun ONDOKUZ MAYIS Çeltik Üreticileri Ziraat Odası Bitişiği No:14 HAVZA Süt Üreticileri Birliği Mayıs Mah.25 Mayıs Sok. No.12 Merkez, Bafra, Çarşamba, Kavak, Terme ve Asarcık Yumurta Üreticileri Birliği Denizevleri Mah.Alaçam Cad.No. 3 Atakum / SAMSUN HAVZA Yem Bitkileri Üretici Birliği Yirmibeşinci Mah.Gaziosman Paşa Sok.No : 17 Havza/ SAMSUN BAFRA Sebze Üreticileri Birliği Ziraat Odası Bafra/ Samsun ÇARŞAMBA Organik Fındık Üreticiler Birliği Muhtarlar Derneği Çarşamba/Samsun TOPLAM 1,315 Kaynak: Samsun Tarım İl Müdürlüğü İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 49

60 SULAMA İlimizin 455,324 hektarlık tarım alanının modern anlamda sadece % 24.3 lük bir kısmında (110,751 Ha) sulu tarım yapılmaktadır. Sulama yatırımlarına hız verilmelidir. SAMSUN TARIMINDA SULAMA GRAFİĞİ Grafik: Samsun Ticaret ve Sanayi Odası İŞLETMEDE OLAN SULAMA PROJELERİ Proje Adı Alanı 1. Kavak Güven Göleti Sulaması 440 ha 2. Kavak Divan Başı Göleti Sulaması 320 ha 3. Kavak Kozansıkı Göleti Sulaması 150 ha 4. Havza Çadırkaya Pompa Sulaması 498 ha 5. Vezirköprü Karabük Göleti ve Sulaması 378 ha 6. Vezirköprü Güldere Göleti Sulaması 115 ha 7. Yeraltı Suyu Sulaması 485 ha 8. Kısmen İşletmeye Açılan Projeler Bafra Sağ Sahil 1.Kısım ha Toplam ha KÖY HİZMETLERİNCE SULANAN ALANLAR Yerleşim Adı Alan (ha) Yerleşim Adı Alan (ha) Yerleşim Adı Alan (ha) Alaçam 634 Avdan 11 Sivrikise Göleti 140 Merkez 110 Çalköy 480 Kavak 678 Yakacık 61 Danabaş 122 Ahırlı 45 Soğukçam 5 Darıçay 56 Değirmencili 50 Yakakaent 126 Kabalı 10 Alaçam 46 Yenice-Doyran 300 Karaköy 18 Artıklı-Sıralı 15 Klavuzlu 32 Kargucak 12 Aşağı Çirişli 77 Bafra Kılıçgüney 422 Büyük Çukur 60 Örencik 135 Susuz 46 Celalli 40 Kanberli-İlyaslı 150 Tahtaköprü 77 Çakallı 15 Kolay 150 Tatarkale- Şerifali 100 Emirli 31 Mardar 500 Adatepe 389 Köseli 67 Kuşlağan 63 Aşağınarlı G. 190 Küçük Çukur 10 Dedeli 291 Yukarınarlı G. 270 Mahmutbeyli 14 Doğankaya 190 Bahçekonak G. 192 Tatarmuslu 97 İkizpınar 335 İncesu G. 120 Tepecik 14 Ladik Havza 1.14 Çarşamba 763 Ağcakaya 10 Yenice 31 Yeşilyurt 35 Akpınar 13 Bekdiğin 100 Aşağı Musalla 28 Akyar 65 Beyköy 30 Köklük 50 Budakdere 10 Çamyatağı 30 Kurtahmetli-Boyacalı 650 Çıkı 120 Dereköy 50 Tekkeköy-Gökçekaraoğlan 71 İbi- Salur- Ahmetsaray 500 Ekinpınarı 11 Terme-Kocaman-H.mescit 374 Kızoğlu- Tatlıcak 70 Kaleköy 73 Merkez 960 Köseoğlu 77 Kamlık 77 Taflan 51 Küpecik 54 Kargaköy 6 Ahırlı-Derecik 200 Merkez 30 Kemaliye 9 Antyeri 23 Meşepınarı 60 Kocapınar 44 Ballıca 100 Yumaklı-Ermen-Cüreman 66 Musmulağaç 125 Derebahçe Mayıs G. 196 Ilıca 146 Kesirli 34 Vezirköprü Kargaköy Göleti 55 Yeşil Köy 322 Örencik 10 Aşağı Yavucak Dereler 130 Ahmet Baba 11 Güvercinlik Göleti 60 Gelemen 50 Aşağı Darıçay 120 Hurdaz Göleti 86 Aşağınarlı 20 Kuşkonağı-Ereli G 67 Kaynak: İl Özel İdaresi İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 50

61 DSİ DSİ VII.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNÜN 2008 YILI YATIRIMLARI Bölgemizin yılı itibarıyla bütçesi 138 milyon YTL sı yatırım bütçesi 88 milyon YTL sı cari ve personel bütçesi, 12 milyon YTL Transfer bütçe (İlama bağlı borçlar ve kamulaştırma) olmak üzere toplam 238 milyon YTL sı dır. DSİ teşkilatımızın 2008 yılı yatırım programı ve uygulama planında Samsun ili ile ilgili sulama amaçlı 4 adet, enerji amaçlı 1 adet olmak üzere toplam 5 adet Büyük Su İşi projesi ile 3 adeti sulama amaçlı gölet, 3 adedi erozyon ve rusubat kontrolü 17 adedi ise taşkın koruma amaçlı iş olmak üzere toplam 23 adet küçük su işleri projesi bulunmaktadır. Bu projelerimiz için 2008 mali yılında Samsun ilimize yaklaşık 47 milyon YTL yatırım ödeneği tahsis edilmiştir. Maliye Bakanlığının III. serbest bırakma oranına göre ( % 81 ) YTL serbest bırakılmış ve bu ödeneğin YTL si harcanarak serbest bırakılan ödeme emrine göre % 91 nakdi gerçekleşme sağlanmıştır. Program limitine göre nakdi gerçekleşme % 73 dür. BAFRA OVASI SULAMASI PROJESİ hektarlık Bafra Ovası Sulaması projesinde ova sağ sahilinden hektarlık bölüm ile sol sahilin tamamı olan hektarlık bölümün ihalesi önceki yıllarda yapılmış olup inşaatları tarım sektöründen verilen çok kısıtlı yıllık ödenekler ölçüsünde devam etmektedir. Sağ sahil sulamasından hektarlık bir kısım bitirilerek işletmeye açılmış durumdadır yılı fiyatları ile Bafra Ovası Sulaması 550 milyon YTL' lik bir proje olup projeli koşullar tam develope olduğunda yıllık tarımsal gelir artışı 60 milyon YTL civarında olacaktır. Bafra Ovası Sağ Sahil Sulaması I. Kısım inşaatı ihalesine keşif artışı dahil bugüne kadar yapılan ve yapılması muhtemel ödemelerin 2008 yılı fiyatlarıyla yaklaşık değeri 210 milyon YTL dır yılı sonu itibariyle toplam 180 milyon YTL lık harcama yapılmıştır. Projenin bir diğer ünitesi olan Bafra Ovası Sol Sahil Sulaması İnşaatı hektar tarım alanının tamamının sulanması amaçlanmıştır. Bu inşaatta ana kanal inşaatına başlanmış olup, bugüne kadar yeterli ödenek sağlanamadığından ihale muhtevasından önemli bir iş yapılamamıştır. Ana kanalın toplam uzunluğu 52,400 m 'dir. Bafra Ovası Sol Sahil Sulaması inşaatı 2008 yılı fiyatlarıyla 180 milyon YTL lık bir projedir yılı sonu itibariyle 15 milyon YTL lık toplam harcama yapılmıştır yılı için tahsis edilen 3 milyon YTL ile toplulaştırma çalışmaları tamamlanmış olan 625 ha lık tarım alanında sulama şebekesi inşaatına başlanmıştır. Yılı içinde 4 milyon YTL Ek Ödenek sağlanmış ve revize enek 7 milyon YTL ye baliğ olmuş ve tamamına yakını harcanmıştır. Tüm proje için 2008 yılı için 13 milyon YTL ödenek tahsis edilmiştir. İnşaatların geldiği aşama itibariyle bu miktar yetersiz kalmaktadır. Yılı içinde Ek Ödenek ile desteklenmesi gerekmektedir yılı için Genel Müdürlüğümüzden Sağ Sahil için 2,5 Milyon YTL, Sol Sahil için 2,5 Milyon YTL olmak üzere toplam 5 Milyon YTL Ek ödenek talep edilmiştir. Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 51

62 PROJE NO 1990 A SEKTÖR Tarım YATIRIMIN ADI BAFRA OVASI SULAMASI PROJESİ (BAFRA OVASI SULAMASI I. KISIM İNŞAATI) YATIRIMCI KURULUŞ DSİ VII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YATIRIMIN AMACI Sulama İHALE HAKKINDA BİLGİ 15/01/1991 tarihinde (Bİ) olarak ihale edilmiştir. BAŞLAMA-BİTİŞ TARİHİ 24/04/ /06/2010 GERÇEKLEŞME DURUMU (YTL) Toplam Keşfi (2008 Yılı Fi.) 2008 Yılı Nakti 2008 Yılı Harcaması Toplam Harcama Nakti Gerçek.(%) Fiziki Gerçek.(%) YATIRIM HAKKINDA GENEL BİLGİLER ha tarım alanının sulaması planlanmaktadır. Sulama şebekesinin ihtiyacı olan kanaletleri üretecek m2 kapalı, m2 açık alana sahip fabrika önceki yıllarda kurulup faaliyete geçirilmiştir. S1 ana kanalın 31 km si ve S2 ana kanalın 22.5 km sinin betonlama çalışmaları bitirilmiştir. Ayrıca en önemli tahliye kanalı olan Boytar kanalı (7625m) ikmal edilerek, tahliye kanalı üzerinede 5 adet yol geçişi yapılmıştır. Bu yılki ödeneği ile 12,2 km uzunluğundaki BDT-2 tahliye kanalı bitirilerek, Sağ-P2 ve Sağ-P3 Pompa istasyonları inşa edilecek ve ilave 1000 ha lık tarım alanındaki eksik inşaatlar tamamlanarak sulamaya hazır hale getirilecektir. Bafra Ovası Sulaması I.Kısım İnşaatının bitirilmesi için 30 milyon ödeneğe ihtiyaç verdır.3 yıllık periyot içerisinde( )ortalama her yıl 10milyon YTL ödenek tahsis edilirse inşaat tümüyle tamamlanmış alacaktır. KARŞILAŞILAN SORUNLAR Sözleşmesi ve iş prog.gereği 2008 yılı uygulaması için ihtiyaç duyulan ödenek miktarı 30 milyon YTL olmasına rağmen tahsis edilen ödenek 6 milyon YTL sıdır. Yılı içinde Ek Ödenekle desteklenmesi gerekmektedir. ÖNERİ VE TEKLİFLER Yeterli ödenek sağlanması ayrıca BDT kıyı erozyonu doğuya doğru devam etmekte olup BDT1 kanalı tehdit altındadır. İdari imkanlarla yaklaşık 300 m boyda tahkimat yapılarak geçici önlem alınmıştır. Sorunun çözümü için yeniden kıyı koruma yapısı projelendirilerek ihale edilmesi gerekmektedir. PROJE NO 1990 A SEKTÖR Tarım YATIRIMIN ADI BAFRA OVASI SULAMASI PROJESİ (BAFRA OVASI SOL SAHİL SULAMASI İNŞAATI) YATIRIMCI KURULUŞ DSİ VII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YATIRIMIN AMACI Sulama İHALE HAKKINDA BİLGİ 27/09/1996 tarihinde (Bİ) olarak ihale edilmiştir. BAŞLAMA-BİTİŞ TARİHİ 16/04/ /06/2011 GERÇEKLEŞME DURUMU (YTL) Toplam Keşfi (2008 Yılı Fi.) 2008 Yılı Nakti 2008 Yılı Harcaması Toplam Harcama Nakti Gerçek.(%) Fiziki Gerçek. (%) YATIRIM HAKKINDA GENEL BİLGİLER ha tarım alanının sulaması öngörülmektedir yılı sonuna kadar ana kanalın m lik bölümünün betonlama çalışmaları bitirilmiştir. Ödenek yetersizliği nedeniyle bu işin muhtevasında önemli bir iş yapılamamıştır. Ana kanalın toplam uzunluğu m dir. Ana kanalın belli bir bölümünün tamamlanması ile bu bölümden köylüler kendi olanakları ile 500 ha araziyi tüm şebeke bitmeden dahi sulama imkanı bulacaklardır yılında tahsis edilen yaklaşık 3 milyon YTL ödenek ile toplulaştırma çalışmaları tamamlanmak üzere olan 625 ha lık tarım alanında sulama şebekesi inşaatına başlanmıştır. Ödenek yetersis olduğundan inşaat yavaş ilerlemektedir. Sol Sahil için 4 milyon YTL ek ödenek sağlanarak 350 ha tarım alan sulamaya açılacak ve m ana kanal inşaatı tamamlanacaktır. KARŞILAŞILAN SORUNLAR İş programına göre ödenek sağlanamamakta ve yetersiz kalmaktadır. ÖNERİ VE TEKLİFLER Yeterli ödenek sağlanması ÇARŞAMBA OVASI SULAMASI VE DRENAJI PROJESİ hektarlık Çarşamba Ovası Sulaması ve Drenajı projesinde sağ sahilden ha lık bir bölümün sulama şebekesi ile Kumköy Regülatörü inşaatının ihalesi yapılmıştır. İnşaat halen devam etmektedir. Yine sağ sahilden toplam hektarlık ve sol sahilden hektarlık alanın drenajını öngören Drenaj kanalları İnşaatı ihaleleri de önceki yıllarda yapılmış olup işlere devam edilmektedir yılı fiyatları ile 800 milyon YTL lik bir proje olan Çarşamba Ovası Sulamasının tam develope olduğunda yıllık 100 milyon YTL civarında tarımsal gelir artışı sağlaması beklenmektedir. Kumköy Regülatörü ve HES de Regülatör ve Santral Binasının tamamı ikmal edilmiştir. Daimi techizat EPDK tarafından ihale edilerek,su kullanım hakkı anlaşması imzalanmıştır. Kumköy Regülatörünün 2008 yılı ödeneği 14 milyon YTL dir. Sağ sahil 2,Kısım yüzeysel Drenajı inş. İçinde 2007 yılı sonu itibarıyla 118 km drenaj kanalı açılmış, Terme İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 52

63 Çayı nda 6,5 km sedde imalatı ve tahkimatı yapılarak ha alanın drenajı sağlanmıştır yılı ödeneği 2,750 milyon YTL dir. Sol Sahilde ise 2007 yılı sonu itibarıyla ha alanın drenajı sağlanmış, Yeşilırmak ıslahı amacıyla m sedde, 650 m harçlı kargir duvar inşaa edilmiştir yılı ödeneği olan YTL ile Yeşilırmak Islah çalışmalarına devam edilecektir. Çarşamba Ovası Drenajı içi hayati önem taşıyan 2 m kotu altı arazisi pompalı drenajı proje yapımının bir an önce bitirilerek yapım işinin 2009 yılında ihale edilerek 4 yıl içinde bitirilmesi programlanmıştır yılı için projenin tümüne tarım sektöründen 7 milyon YTL, enerji sektöründen 10 milyon YTL olmak üzere 17 milyon YTL ödenek sağlanmıştır. PROJE NO 1991 A SEKTÖR Tarım YATIRIMIN ADI ÇARŞAMBA OVASI SULAMASI VE DRENAJI PROJESİ (ÇARŞAMBA OVASI SOL SAHİL YÜZEYSEL DRENAJI) YATIRIMCI KURULUŞ DSİ VII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YATIRIMIN AMACI Yüzeysel drenaj + derin drenaj + çiftlik drenajı İHALE HAKKINDA BİLGİ 15/11/1993 tarihinde (Bİ) olarak ihale edilmiştir. BAŞLAMA-BİTİŞ TARİHİ 16/03/ /07/2010 GERÇEKLEŞME DURUMU Toplam Keşfi (2008 Yılı Fi.) 2008 Yılı Nakti 2008 Yılı Harcaması Toplam Harcama Nakti Gerçek.(%) Fiziki Gerçek. (%) YATIRIM HAKKINDA GENEL BİLGİLER KARŞILAŞILAN SORUNLAR ÖNERİ VE TEKLİFLER ha tarım alanının drenajı sağlanacaktır. 26,3 km ana drenaj kanalı 110 km yedek kanal açılmış ve 27 km yol stabilize kaplaması yapılmış; ayrıca Yeşilırmak boyunca 650 m harçlı kargir kıyı koruma duvarı ile m tahkimatlı sedde ve kanallar boyunca 282 adet sanat yapısı inşa edilmiştir. Toplam ha tarım alanının drenajı sağlanmış durumdadır yılı ödeneği 100 bin YTL olup, kamulaştırma sorunları ve yüklenici firmadan kaynaklanan sorunlar nedeniyle ek ödenek ihtiyacı bulunmamaktadır. Bu sorunlar giderilirse 3 yıllık periyot içerisinde( ) ortalama 6 şar milyon YTL ödenek tahsis edilmesi durumunda iş tümüyle ikmal edilecektir. Kamulaştırma sorunları ve yüklenici firmanın ekonomik sorunları nedeniyle önemli bir iş yapılamamaktadır. Yeterli ödenek sağlanması PROJE NO 1991 A SEKTÖR Tarım YATIRIMIN ADI ÇARŞAMBA OVASI SULAMASI VE DRENAJI PROJESİ (ÇARŞAMBA OVASI SAĞ SAHİL 2. KISIM YÜZEYSEL DRENAJI) YATIRIMCI KURULUŞ DSİ VII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YATIRIMIN AMACI Yüzeysel drenaj + derin drenaj + çiftlik drenajı İHALE HAKKINDA BİLGİ 24/10/1996 tarihinde (Bİ) olarak ihale edilmiştir. BAŞLAMA-BİTİŞ TARİHİ 01/04/ GERÇEKLEŞME DURUMU Toplam Keşfi (2008 Yılı Fi.) 2008 Yılı Nakti 2008 Yılı Harcaması Toplam Harcama Nakti Gerçek.(%) Fiziki Gerçek.(%) YATIRIM HAKKINDA GENEL BİLGİLER ha tarım alanının drenajı öngörülmektedir yılı sonlarına doğru fiilen başlanan inşaatta bu güne kadar 118 km drenaj kanalı açılarak 7600 ha alanın drenajı sağlanmıştır yılı ödeneği ile Terme çayında 660 m ıslah duvarı, drenaj kanalları üzerinde 100 adet sanat yapısı inşa edilerek 25 km drenaj kanalı açılarak 1500 ha alanın drenajının sağlanması öngörülmüş iken yüklenici firmadan kaynaklanan sorunlar nedeniyle önemli bir iş yapılamamıştır. KARŞILAŞILAN SORUNLAR Kamulaştırma sorunu bu işimizde en öncelikli sorundur. Ayrıca yüklenici firmanın ekonomik sorunları projenin önünü kapamaktadır. ÖNERİ VE TEKLİFLER Bu işimizde ödenek yeterlidir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 53

64 PROJE NO 1991 A ve 1999 D SEKTÖR Tarım + Enerji YATIRIMIN ADI ÇARŞAMBA OVASI SULAMASI VE DRENAJI PROJESİ (KUMKÖY REGÜLATÖRÜ VE SAĞ SAHİL I. KISIM SULAMASI + KUMKÖY HES) YATIRIMCI KURULUŞ DSİ VII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YATIRIMIN AMACI Sulama ve yılda 96 milyon kilovatsaat enerji üretmek İHALE HAKKINDA BİLGİ 21/10/1994 tarihinde (Bİ) olarak ihale edilmiştir. BAŞLAMA-BİTİŞ TARİHİ 29/11/ /08/2009 GERÇEKLEŞME DURUMU Toplam Keşfi (2008 Yılı Fi.) 2008 Yılı Nakti 2008 Yılı Harcaması Toplam Harcama Nakti Gerçek.(%) Fiziki Gerçek. (%) YATIRIM HAKKINDA GENEL BİLGİLER ha tarım alanı sulanacak ve 15 MW kurulu güçle yılda 96 milyon kilovatsaat enerji üretimi sağlanacaktır yılında ihale edilmesine rağmen ihaledeki bir hukuki sorun nedeni ile 1997 yılı sonuna kadar bu ihale muhtevasında herhangi bir iş yapılamamıştır yılında da ödenek yetersizliği nedeniyle iş başlanılamamıştır yılında fiilen işe başlanmış ve 2007 yılı sonu itibarıyla regülatörün %98 i Santral binasının tamamı ve sulama şebekesinin de 1500 m ana kanal inşaatı tamamlanmıştır. Daimi techizat EPDK tarafından ihale edilerek su kullanma hakkı anlaşması imzalanmıştır yılı ödeneği ile regülatördeki eksik imalatlar, Yeşilırmak geçiş yapısı (akedük) inşa edilecek sulama şebekesi inşaatına devam edilerek Çarşamba Ovasında ilk defa 500 ha alan sulamaya açılacaktır. KARŞILAŞILAN SORUNLAR İhale kapsamındaki tüm işlerin tamamlanması için %65 oranında ihale keşif artışına (2007 yılında %30 ihale keşif artışı alınmıştır.) ihtiyaç bulunmaktadır. Keşif artışı verilmesi durumunda toplam proje bedeli 265 milyon YTL olacaktır. ÖNERİ VE TEKLİFLER Maliye Bakanlığınca 3 er aylık dönemlerde serbest bırakma oranlarının ilk dönemlerde bir miktar yüksek tutulması ve biran önce nakde dönüşmesi gerekmektedir. VEZİRKÖPRÜ PROJESİ hektar tarım alanına sulama hizmeti götürecek olan Vezirköprü Projesinde hem depolama tesisi görevi yapacak Vezirköprü Barajı ve hem de sulama şebekesi ile iletim tüneli inşaatları önceki yıllarda ihale edilmiştir m' lik iletim tüneli, açılıp kaplaması da yapılarak, bitirilmiş ve baraj inşaatı tümüyle ikmal edilerek su tutulmuştur yılı fiyatları ile 250 milyon YTL ' lik bir proje olan Vezirköprü Ovası Sulamasının develope olduğunda yıllık 30 milyon YTL civarında tarımsal gelir artışı sağlaması beklenmektedir. Vezirköprü Ovası Sulaması İnşaatı için 2007 yılında 4 milyon YTL ödenek sağlanmıştır. Bu ödenekle km:6200 e kadar boru döşenmiş ayrıca 24 km yedek ve tali kanal borularının döşenmesi ile kısmen de olsa Vezirköprü Ovasında ilk defa 1000 ha. tarım alanı sulamaya açılmıştır yılında 3,125 milyon YTL ödenek sağlanmış olup Mayıs 2008 tarihi itibarıyla tamamı harcanmıştır. Haziran ayında 5 milyon YTL Ek Ödenek sağlanmıştır. Yıl sonunda 5 milyar daha Ek ödenek sağlanabilirse ilave olarak ha alan daha sulamaya açılacaktır yılından itibaren 4 yıllık periyot içersinde ortalama 20 milyon YTL tahsis edilirse 2012 yılında sulama inşaatı tamamen ikmal edilerek işletmeye açılacaktır. PROJE NO 1993 A SEKTÖR Tarım YATIRIMIN ADI VEZİRKÖPRÜ PROJESİ (VEZİRKÖPRÜ OVASI SULAMASI İNŞAATI) YATIRIMCI KURULUŞ DSİ VII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YATIRIMIN AMACI Sulama İHALE HAKKINDA BİLGİ 22/11/1996 tarihinde (İ) olarak ihale edilmiştir. BAŞLAMA-BİTİŞ TARİHİ 15/03/ /08/2009 GERÇEKLEŞME DURUMU Toplam Keşfi (2008 Yılı Fi.) 2008 Yılı Nakti 2008 Yılı Harcaması Toplam Harcama Nakti Gerçek.(%) Fiziki Gerçek.(%) YATIRIM HAKKINDA GENEL BİLGİLER KARŞILAŞILAN SORUNLAR ÖNERİ VE TEKLİFLER ha tarım alanının sulanmasını amaçlayan Vezirköprü Ovası Sulaması inşaatında yapılması öngörülen işler 2401 m boyundaki iletim tüneli, km ana kanal, 86 km yedek kanal, 31 km tersiyer kanal, 131 km drenaj kanalı ile ana kanal ve yedek kanallar yanındaki işletme bakım yolları ve kanallar üzerinde muhtelif sanat yapıları inşasıdır. Daha önceki yıllarda 2400 m lik ileti kanalı 6200 m Ana kanal ve yedek kanallardada 24 km ye kadar olan bölüm tamamlanarak 1000 ha lık tarım alanı kısmende olsa sulamaya açılmıştır ödeneği yılından itibaren 4 yıllık periyot içerisinde ortalama 20 milyon YTL tahsis edilirse 2012 yılında sulama inşaatı tamamen ikmal edilerek sulamaya açılacaktır. İş proğramına göre ödenek sağlanamamakta ve yetersiz kalmaktadır. Yeterli ödenek sağlanması İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 54

65 LÂDİK DERİNÖZ PROJESİ hektarlık sulama alanına sahip Ladik Derinöz projesinde gerek depolama tesisi olan Derinöz Barajının ve gerekse Ladik ve Derinöz Ovaları Sulaması ünitelerinin ihaleleri önceki yıllarda yapılmış olup baraj inşaatı tamamlanmıştır. sulama inşaatı ise devam etmektedir. Baraj inşaatı 2002 yılı Ekim ayı itibariyle tamamen bitirilerek Barajda su tutulmaya başlanmış 2003 yılı Haziran ayında barajın geçici kabulu yapılarak ve bir törenle hizmete açılmıştır. Bu projemizin sulama şebekesinde tek sorun ödenek yetersizliğidir yılı fiyatları ile 150 milyon YTL ' lik projenin develope olduğunda yıllık 20 milyon YTL civarında tarımsal gelir artışı sağlaması beklenmektedir. Sulama Şebekesinin 2008 fiyatlarıyla maliyeti 37 milyon YTL dir yılı sonu itibarıyla 32 milyon YTL lik harcama yapılmıştır. Yaklaşık % 100 keşif artışına ihtiyaç duyulmakta olup, toplam maliyeti 85 milyon YTL olmaktadır. Ladik Derinöz Ovaları Sulaması İnşaatı klasik sulama şebekesi iptal edilerek basınçlı borulu sulama şebekesi olarak revize edilmiştir. Buna göre ha Derinöz Barajı ndan basınçlı ve 566 ha Ladik Göleti nden cazibeli olmak üzere toplam ha tarım alanı sulanacaktır yılı ödeneği ile kısmen de olsa 800 ha tarım alanının sulamaya açılması sağlanmıştır yılı ödeneği ile 600 ha tarım alanı daha sulamaya açılmış olup ancak regülasyon havuzundaki sanat yapıları noksanlığından dolayı rasyonel bir şekilde 1400 ha tarım alanı sulamaya açılamamıştır yılında ödeneği ile bu noksanlıklar giderilerek son iki yılda kısmen açılan toplam 1400 ha tarım alanı rasyonel bir şekilde sulamaya açılmış olacaktır. Keşif artışı verilmesi ve 2009 yılından itibaren ortalama 14 milyon YTL ödenek tahsis edilmesi durumunda Proje 2011 yılında tamamen ikmal edilmiş olacaktır. PROJE NO 1986 A SEKTÖR Tarım YATIRIMIN ADI LADİK DERİNÖZ PROJESİ (LADİK DERİNÖZ OVALARI SULAMASI İNŞAATI) YATIRIMCI KURULUŞ DSİ VII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YATIRIMIN AMACI Sulama İHALE HAKKINDA BİLGİ 19/12/1995 tarihinde (Bİ) olarak ihale edilmiştir. BAŞLAMA-BİTİŞ TARİHİ 20/03/ /07/2009 GERÇEKLEŞME DURUMU Toplam Keşfi (2008 Yılı Fi.) 2008 Yılı Nakti 2008 Yılı Harcaması Toplam Harcama Nakti Gerçek.(%) Fiziki Gerçek. (%) YATIRIM HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2008 yılı ödeneği ile geçen yıldan regülatör havzası ve sanat yapıları inşaatından noksan kalan bölümler tamamlanarak ve 1400 ha tarım alanı sulamaya açılacaktır. Bunun için 1,5 milyon YTL ek ödeneğe ihtiyaç duyulmaktadır. Aynı zamanda bu ödenekle ihale edilen bölümün keşfi dolmaktadır. KARŞILAŞILAN SORUNLAR İhale muhtevasındaki işlerin tamamlanması için yaklaşık %100 oranında keşif artışı gerekmektedir. Keşif artışı verilmesi ve 2009 yılından itibaren ortalama 14 milyon YTL ödenek tahsis edilmesi durumunda Proje 2011 yılında ikmal edilmiş olacaktır. Aksi takdirde İkmal İnşaatı adı altında yeni bir ünite açılacak ve iş yeniden ihale edilecektir. ÖNERİ VE TEKLİFLER Yeterli ödenek sağlanması İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 55

66 KÜÇÜK SU İŞLERİ PROJELERİ SAMSUN VEZİRKÖPRÜ DURUÇAY GÖLETİ VE SULAMASI Vezirköprü ilçesine bağlı Duruçay köyü civarındaki tarım alanlarının sulanmasını ve mansapta yer alan bir kısım yerleşim yerlerine içmesuyu sağlanmasını öngören ve temelden 38 m yükseklik, m 3 gövde dolgusu ve 5,6 milyon m 3 depolama kapasitesine sahip Duruçay Göleti ile hektar arazinin Sulama Şebekesi inşaatı birlikte 1994 yılı birim fiyatları ile (SE) olarak 42,5 bin YTL ye taşeron ihalesi yapılmış ve alınan keşif artışı neticesinde ihale bedeli 133,7 bin YTL olmuştur. Gövde dolusavak ve iletim tüneli inşaatı tümü ile bitirilmiş olup sulama şebekesinin iletim tüneli inşaatına devam edilmektedir. Gölet ve sulamanın genel gerçekleşme oranı % 60 civarındadır. Duruçay göleti ve sulaması işinde klasik sistemden borulu sistemle sulama şebekesine dönüştürüldüğünden sulama sahası yaklaşık 900 ha artırılarak ha a çıkmıştır. Mevcut ihale kapsamında bulunmayan 1408 ha lık bölümün proje çalışmaları devam etmektedir. Samsun- Vezirköprü Duruçay Göleti Sulaması İkmal İnşaatı olarak 16,5 milyon YTL keşif bedeli ile Yatırım Programında yer alan işin ihalesinin 2009 yılında yapılması planlanmaktadır yılı ödeneği 2,5 milyon YTL olup bu ödenekle taşeron ihaleli bölüm tamamlanarak 720 ha tarım alanı sulamaya açılacaktır. SAMSUN ŞEHİRİÇİ MERT IRMAĞI ISLAHI Samsun ilimizde Mert Irmağı Islahı gibi 17 adet Taşkın Koruma ve 3 adet erozyon ve rusubat kontrolü işimiz bulunmaktadır. Ödenekler oldukça yetersizdir yılı ödenekleri ölçüsünde inşaatlara devam edilecektir yılında OndokuzMayıs Muşta deresi ile Vezirköprü Uluçay Deresi Islahı 2 yeni iş olarak Yatırım Programına girmiştir. Yıl sonu itibarıyla 2 taşkın koruma işi bitirilecek olup 3 iş ihale edilecektir. SAMSUN MERKEZ YILANLIDERE ISLAHI VE SEL KAPANI Kil çekirdekli kaya dolgu tipinde 50 m yüksekliğindeki Yılanlı sel kapanı inşaatında Derivasyon tüneli su alma yapısı tamamlandı ve gövde dolgusu inşaatına başlanıldı yılı ödeneği 750 bin YTL dir. Samsun un çevre sorununa katkı sağlaması ve mevcut çöp sorununa çözüm bulması amacıyla inşaatına başlanılan sel kapanının tamamlanması için bu ödenek yeterli olup bu yıl sonunda iş ikmal edilerek tesis hizmete açılacaktır. SAMSUN MERKEZ TAFLAN GÖLETİ SULAMASI Kil çekirdekli kaya dolgu tipinde ve m3 gövde hacmine sahip olan gölet inşaatı tamamlanarak 2007 yılı sonunda su tutulmuştur. 406 ha tarım alanını sulayacak sulama şebekesi proje çalışmalarına devam edilmekte olup, bu çalışmaların Temmuz ayına kadar tamamlanarak Ekim ayında ihale yapılması planlanmaktadır yatırım programında toplam keşfi 5 milyon YTL, yılı ödeneği YTL`dir. SAMSUN-HAVZA HACIDEDE ( BALLIKAYA ) GÖLETİ VE SULAMASI Gölet inşaatı önceki yıllarda tamamlanarak su tutulmuştur yılı ödeneği ile sağ sahildeki yedek kanal ve sanat yapıları tamamlanarak 115 ha lık tarım alanı sulamaya açılmıştır. Sol sahildeki 467 ha sulama şebekesinin borulu sisteme dönüştürülmesi için planlama revizyonu yapılarak tasdik edilmiştir. Proje çalışmalarına başlanılmış olup,bu çalışmaların Ağustos ayına kadar tamamlanması ve Hacıdede Göleti Sulaması İkmal İnşaatı işinin ihalesinin Kasım ayında yapılması planlanmaktadır. İşin toplam keşfi 5 milyon YTL, yılı ödeneği YTL`dir. Ayrıca Hacıdede Göleti`nin kamulaştırması tamamen bitirilmiş sulama şebekesindeki kamulaştırma çalışmalarına devam edilmektedir ve 2009 yıllarından geriye kalan 3,75 ha alan YTL harcanarak kamulaştırılacaktır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 56

67 HAYVANCILIK İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 57

68 HAYVANCILIK HAYVAN VARLIĞI Samsun un 2005 ve 2006 yılı hayvan varlıkları incelendiğinde Samsun un özellikler büyükbaş hayvan varlığı payının yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca Türkiye deki manda varlığının yaklaşık %12 si ilimizde bulunmaktadır. CANLI HAYVAN SAYILARI 2007 TR-Türkiye TR8 - Batı Karadeniz TR831 Samsun TR832 Tokat TR833 Çorum TR834 Amasya KOYUN (YERLİ) 24,491, , , , , ,788 KEÇİ (KIL) 6,095, ,298 7,295 32,704 16,411 15,588 KEÇİ (TİFTİK) 191,066 21, ,895 - SIĞIR (KÜLTÜR) 3,295, ,261 49,165 29,356 33,536 25,760 MANDA 84,705 28,748 8,581 6,994 2,906 2,458 AT 188,640 12,687 3,624 1, KATIR 68,199 11,864 4, , EŞEK 296,114 47,034 8,417 7,816 8,847 2,998 DEVE 1, DOMUZ 1, KOYUN (MERİNOS) 971,082 17, SIĞIR (MELEZ) 4,465, , ,806 87,833 93,801 57,499 SIĞIR (YERLİ) 3,275, ,888 91, ,226 42,155 49,818 ET TAVUĞU 205,082,159 5,982,341 1,340, ,000 10,000 32,100 YUMURTA TAVUĞU 64,286,383 5,925,244 1,146, ,481 2,540, ,188 HİNDİ 2,675,407 95,856 34,249 6,016 12,800 2,940 KAZ 1,022,711 67,083 31,567 9,452 11,457 5,386 ÖRDEK 481,829 75,101 50,381 5,462 5,275 3,812 ARI KOVANI (yeni) 4,690, ,737 66,530 35,512 36,832 16,952 ARI KOVANI (eski) 135,318 4,935 1, AÇILAN İPEK BÖCEĞİ KUTUSU 5, Kaynak: TÜİK SAĞILAN HAYVAN SAYILARI 2007 TR-Türkiye TR8 Batı Karadeniz TR831 Samsun TR832 Tokat TR833 Çorum TR834 Amasya Samsun Pay(%) KOYUN (YERLİ) 9,698, ,106 75,386 60,694 74,740 36, % KEÇİ (KIL) 2,190,602 41,158 4,025 13,806 5,815 4, % KEÇİ (TİFTİK) 73,027 7, % SIĞIR (KÜLTÜR) 1,299, ,026 16,662 9,310 15,287 8, % MANDA 30,460 9,629 2,252 2,654 1, % KOYUN (MERİNOS) 411,554 6, % SIĞIR (MELEZ) 1,698, ,906 59,943 28,174 37,302 12, % SIĞIR (YERLİ) 1,230, ,961 34,738 36,627 19,199 14, % Kaynak: TÜİK Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 58

69 HAYVAN VARLIĞI 2006 YILI BÖLGE KODU TR TR831 Pay TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun (%) Tokat Çorum Amasya Buzağı (erkek), (baş) 1,283,516 33, % 28,259 16,790 16,040 Buzağı (dişi), (baş) 1,361,690 36, % 30,550 17,894 15,496 Tosun (1-2 yaş), (baş) 1,268,426 31, % 24,626 21,737 32,379 Düve (1-2 yaş), (baş) 1,636,421 41, % 37,519 22,894 18,703 İnek (2 yaş ve üzeri), (baş) 4,814, , % 95,292 82,135 41,935 Boğa ve öküz (2 yaş ve üzeri), (baş) 507,185 17, % 13,754 7,109 13,877 Manda (baş) 100,516 12, % 7,997 3,251 3,034 Deve (baş) 1, % Domuz (baş) 1, Koyun (baş) 25,616, , % 203, , ,097 Keçi (baş) 6,643,294 10, % 18,243 20,720 13,264 At, katır ve eşek (baş) 608,845 15, % 11,801 10,977 4,391 Kümes hayvanı (baş) 349,402,117 2,459, % 305,709 2,719, ,550 Kaynak: TÜİK HAYVAN VARLIĞI 2005 YILI BÖLGE KODU TR TR831 Pay TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun (%) Tokat Çorum Amasya Buzağı (erkek), (baş) 1,235,896 32, % 27,257 15,991 13,137 Buzağı (dişi), (baş) 1,316,708 32, % 28,801 17,536 13,134 Tosun (1-2 yaş), (baş) 1,238,236 32, % 22,959 22,130 33,269 Düve (1-2 yaş), (baş) 1,663,487 41, % 35,184 21,481 17,791 İnek (2 yaş ve üzeri), (baş) 4,591, , % 99,203 79,475 43,205 Boğa ve öküz (2 yaş ve üzeri), (baş) 480,970 18, % 15,417 7,731 14,028 Manda (baş) 104,965 13, % 8,176 3,297 3,157 Deve (baş) % Domuz (baş) 1, Koyun (baş) 25,304, , % 204, , ,590 Keçi (baş) 6,517,464 10, % 18,259 20,898 16,284 At, katır ve eşek (baş) 630,863 16, % 12,804 11,798 5,984 Kümes hayvanı (baş) 322,917,207 1,964, % 388,987 2,498, ,872 Kaynak: TÜİK HAYVAN VARLIĞI 2005/2006 DEĞİŞİM (%) TABLOSU BÖLGE KODU TR TR831 TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun Tokat Çorum Amasya Buzağı (erkek), (baş) 3.85% 4.77% 3.68% 5.00% 22.10% Buzağı (dişi), (baş) 3.42% 12.23% 6.07% 2.04% 17.98% Tosun (1-2 yaş), (baş) 2.44% -2.86% 7.26% -1.78% -2.68% Düve (1-2 yaş), (baş) -1.63% 0.17% 6.64% 6.58% 5.13% İnek (2 yaş ve üzeri), (baş) 4.86% -0.86% -3.94% 3.35% -2.94% Boğa ve öküz (2 yaş ve üzeri), (baş) 5.45% -5.08% % -8.05% -1.08% Manda (baş) -4.24% -8.95% -2.19% -1.40% -3.90% Deve (baş) 23.80% 0.00% Domuz (baş) % Koyun (baş) 1.24% -1.87% -0.70% 0.95% -0.43% Keçi (baş) 1.93% 1.36% -0.09% -0.85% % At, katır ve eşek (baş) -3.49% -7.58% -7.83% -6.96% % Kümes hayvanı (baş) 8.20% 25.17% % 8.84% 51.19% Kaynak: TÜİK Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 59

70 HAYVANSAL ÜRETİM Samsun un 2005 ve 2006 yılı hayvansal üretim değerleri incelendiğinde genel bir artışın olduğu söylenebilir. Türkiye Manda sütü üretiminin yaklaşık %10 u Samsun da gerçekleştirilmektedir. SAMSUN'DA HAYVANSAL ÜRÜN ÜRETİMİ TABLOSU (2005) BÖLGE KODU TR TR831 Pay TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun (%) Tokat Çorum Amasya Beyaz et (ton) 979,412 9, % - 1,835 - Kırmızı et (ton) 409,423 4, % 3,838 4,521 11,808 Tavuk yumurta sayısı (1000) 12,052, , % 50, ,758 49,182 İnek sütü (ton) 10,026, , % 187, ,534 84,666 Manda sütü (ton) 38,058 3, % 3,445 1,500 1,026 Koyun sütü (ton) 789,878 6, % 4,568 6,027 3,445 Keçi sütü (ton) 253, % Deri (adet) 7,002,412 63, % 69,929 74,180 94,398 Bal (ton) 82,336 1, % Kaynak: TÜİK, Kırmızı et verilerine mezbaha, kombina ve kurban bayramı kesimleri dâhildir. SAMSUN'DA HAYVANSAL ÜRÜN ÜRETİMİ TABLOSU (2006) BÖLGE KODU TR TR831 Pay TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun (%) Tokat Çorum Amasya Beyaz et (ton) 934,732 10, % - 2,049 - Kırmızı et (ton) 438,530 5, % 3,050 4,191 13,090 Tavuk yumurta sayısı (1000) 11,733, , % 45, ,095 54,133 İnek sütü (ton) 10,867, , % 175, ,193 84,200 Manda sütü (ton) 36,358 3, % 2,855 1,474 1,168 Koyun sütü (ton) 794,681 6, % 4,784 6,041 3,553 Keçi sütü (ton) 253, % Deri (adet) 7,933,504 78, % 56,400 89, ,304 Bal (ton) 83,842 1, % Kaynak: TÜİK, Kırmızı et verilerine mezbaha, kombina ve kurban bayramı kesimleri dâhildir. SAMSUN'DA HAYVANSAL ÜRÜN ÜRETİMİ DEĞİŞİM (%) TABLOSU BÖLGE KODU TR TR831 TR832 TR833 TR834 BÖLGE ADI Türkiye Samsun Tokat Çorum Amasya Beyaz et (ton) -4.56% 12.33% 11.66% Kırmızı et (ton) 7.11% 10.94% % -7.30% 10.86% Tavuk yumurta sayısı (1000) -2.65% -2.25% % 7.64% 10.07% İnek sütü (ton) 8.39% 0.25% -6.13% 4.96% -0.55% Manda sütü (ton) -4.47% -1.54% % -1.73% 13.84% Koyun sütü (ton) 0.61% -0.63% 4.73% 0.23% 3.13% Keçi sütü (ton) 0.00% -1.72% 5.95% -4.48% % Deri (adet) 13.30% 23.97% % 20.72% 13.67% Bal (ton) 1.83% -1.10% % % % Kaynak: TÜİK Beyaz et üretiminde %12.33, Kırmızı et üretiminde %10.94, Deri üretiminde %23.97 lik bir artış söz konusudur. Tavuk yumurtası, manda sütü, koyun sütü, keçi sütü ve bal üretiminde küçük de olsa azalma olmuştur. Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 60

71 ORMANCILIK İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 61

72 ORMANCILIK Kaynak: Samsun Orman İşletme Müdürlüğü 1-Samsun Orman İşletme Müdürlüğü ha. ormanlık alan, ha. açıklık alan olmak üzere toplam ha. yüzölçümüne sahiptir. 2- İşletme Müdürlüğümüz sınırları içerisinde 105 adet orman içi köyü, 233 adet ise orman kenarı köyü vardır.silvikültür faaliyetlerimiz esnasında 2007 yılında İşletme Müdürlüğümüz tarafından kesme,sürütme,yükleme,taşıma,istif,gençlik bakımı,kültür bakımı, sıklık bakımı,rehabilite gibi ormancılık faaliyetlerinde toplam ,00 YTL. ödeme yapılarak orman köylüsüne hem iş imkanı hem de ekonomik yönden katkı sağlanmaktadır. 3-İşletme Müdürlüğümüzde 2007 yılında 7593 m3 tomruk,1923 m3 maden direk,3256 m3 sanayi odunu, m3 lif-yonga olmak üzere toplam m3 endüstriyel odun, Ster yakacak odun üretilmiştir. 4- İşletme Müdürlüğümüz sınırları içerisinde bulunan Samsun Limanından ülkemize 2007 yılında 4265,12 m3 tomruk, 303,21 m3 kayın kereste,11699,32 m3 çam tomruk, ,61 m3 çam kereste, 945,618 m3 meşe tomruk, 212,61 m3 meşe kereste, 65,98 m3 göknar tomruk, 3082,201 m3 ladin kereste ithal edilmiştir. 5-İşletme Müdürlüğümüz sınırları içersinde 174 adet köy/belde de 3402 ( 5304 ) sayılı kadastro kanununa göre, 180 adet Köy/belde de 6831 sayılı Orman Kanununa göre kadastro çalışması yapılmıştır.2008 yılında 5304 sayılı kadastro kanununa göre 61 adet köy/ belde de çalışma yapılacaktır. 6- İşletme Müdürlüğümüzce 2008 yılı içerisinde 9 adet bedelsiz, 33 adet bedelli izin-irtifak verilmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 62

73 KIRSAL KALKINMA YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ PROGRAMI KAPSAMINDA SAMSUN Amacı, kalkınma plan ve programları ile Ulusal Tarım Stratejisi çerçevesinde, tarım üreticilerine, kırsal alanlarda bireysel ve/veya bir arada yapacakları öz sermayeye dayalı projeli yatırımları için belirlenen iller dahilinde kırsal alanda ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlamak için, gerçek ve tüzel kişilerin tarım ürünlerinin işlenmesi, değerlendirilmesi, ve pazarlamasına yönelik ekonomik faaliyet yatırımları ile kuruluşların mevcut altyapı tesislerinin rehabilitasyonuna yönelik yatırımlarını teşvik etmek ve desteklemektir. 1.ETAP SAMSUN DA PROJE HAZIRLAYAN FİRMALAR VE PROJELERİ Sn Kodu Proje Konusu Proje Sahibi 1 55/EY/005 Samsun İli Arı Yetiştiricileri Birliği Bal İşleme ve Paketleme Tesisi 2 55/EY/007 Yavuz Şekerleme Gıda San.Tic.Aş. Ayçiçek Püresi Üretim Tesisi 3 55/EY/009 Sam-Mey Samsun Meyvecilik Gıda San.Tic.Aş. (Fidan) Soğuk Hava Deposu 4 55/EY/025 S.S. Kurupelit ve Altınkum Beldeleri ile Aksu ve Yukarı Aksu Köyleri T.K.K. Kaynak: Kesif Yem Fabrikası Samsun, 1.Etapda Türkiye de kabul edilen toplam 161 proje içerisinde 4 proje ile yer almıştır. Proje sayısı bakımından %2.5 e karşılık gelmektedir. 2.ETAP SAMSUN DA PROJE HAZIRLAYAN FİRMALAR VE PROJELERİ SN KODU PROJE SAHİBİ KONUSU 1 55/EY/002 Hamza Karaoğlan Tohum temizleme paketleme 2 55/EY/003 Tadıgüzel Kuruyemiş, Bakliyat Bah.Şek.Gıda Ltd. Kuruyemiş Paketleme 3 55/EY/004 Bafra Kaynaklar Proje İnş.Ltd.Şti. Bakliyat, Hububat ayıklama paketleme tesisi 4 55/EY/005 Erollar Un Yem Ltd. Un fabrikası ve müştemilat tesisleri 5 55/EY/007 Haser Tarım Mak.Bak.Un Yem Tic.San.Ltd. Yem Üretim Tesisi 6 55/EY/010 Demirhan Gıda San.Tic.Ltd. Pekmez Reçel Üretim Tesisi 7 55/EY/011 Kaya Gıda A.ş. Salça ve Marmalat Hazırlama Tesisi 8 55/EY/013 Demirhan Gıda San.Tic.Ltd. Bakliyat Paketleme 9 55/EY/015 Çağdaş Tahin Susam San.Tic.Ltd. Ayçekirdeği Yıkama Kurutma 10 55/EY/016 Ahmet Kamil ÇELEBİ Soğuk hava deposu 11 55/EY/018 MSD Tar. Ürün.ve Soğutma Tesisleri Ltd. Soğuk hava deposu 12 55/EY/ Sayılı Terme Tarım Kredi Kooperatifi Çeltik Kurutma ve İşleme 13 55/EY/025 Çelepoğlu Un Yem Ltd.Şti. Un 14 55/EY/031 Berk Yem Ltd. Silo 15 55/EY/032 Cannaz Tarım ve Seracılık Biodizel Sera 16 55/EY/033 Köylüm Süt ve Süt Ürünleri Ltd. Süt Entegre Tesisi 17 55/EY/034 Eriş Bakliyat Ürün.San.Tic.Ltd. Çeltik Kurutma İşleme paketleme ve depolama 18 55/EY/035 Fevzi ŞEN Bitki kurutma paz.komisyonculuk Defne Kurutma Paketleme 19 55/EY/036 Uzunoğlu Gıda San.Tic.Ltd. Kefir Üretim Tesisi 20 55/EY/037 Sahra Gıda Ür.Dağ.Paz.Tic. Mısır Unu Yulaf ve Çavdar Ezmesi Paketleme Tesisi 21 55/EY/040 Recepoğlu Tüketim Madeleri A.ş. Biodizel Yakıtlı Sera 22 55/EY/043 GİFO İnş Paz.Ltd. Kakaolu Fındık Ezmesi İmalatı Kaynak: Samsun, 2. Etapda Türkiye de kabul edilen toplam 525 proje içerisinde 22 proje ile yer almıştır. Proje Sayısı bakımından %4.2 ye karşılık gelmektedir. Bu oran 1.Etapa göre daha iyi olmakla birlikte Samsun un potansiyelini yansıtmamaktadır. Bafra ve Çarşamba Ovalarında yetişen ürünler katma değeri yüksek ürünlere dönüştürülerek iç ve dış pazarlara ulaştırılma imkanları aranmalıdır. 1.Etap Yüzde 2.Etap Yüzde Değişim Türkiye Toplamı 161 (%) 525 (%) 326% Samsun 4 % % % Tablo: Samsun TSO Grafikler: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 63

74 SANAYİ Organize Sanayi Bölgeleri İlçe Sanayileri Küçük Sanayi Siteleri KOBİ ler Serbest Bölge Marka/Patent/Endüstriye Tasarım İSO 500 Firmaları İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 64

75 SANAYİ GENEL DURUM Samsun ili Karadeniz Bölgesi nin en büyük metropol kentidir. Kentin nüfus yoğunluğu sebebiyle ticari ve sınai yaşantısı canlıdır. Kentin yerleşimi ve üretim alanları, yatırıma, diğer Karadeniz illerine göre daha müsaittir. Kent stratejik önemi nedeniyle de bölgedeki diğer illere göre avantajlı durumdadır. Karadeniz havzasına açılan ilk deniz kapısı ve İç Anadolu ya açılan ilk kara kapısı olması özelliğiyle de bölgenin ticari yapısında önemli bir yeri vardır. İlin sayılan özellikleri Cumhuriyet tarihinden bu yana Karadeniz Bakır İşletmeleri, Gübre fabrikası (Tügsaş) ve Sigara fabrikaları ile başka büyük sanayi işletmelerinin kurulmasına zemin hazırlamıştır. İlin coğrafi yapısı nedeniyle ilde tarıma dayalı bir ekonomi ön plana çıkmıştır. Samsun un tarıma dayalı gıda sanayi potansiyeli yüksektir. Kent 1980 sonrası dönemde sanayileşme sürecinde önemli adımlar atmıştır. Bu süreç halen devam etmekte olup kent bölgesinin en büyük sanayi şehridir. Kentin özellikle İç Anadolu dan Karadeniz e açılan ilk kapı olması sebebi ile ticari hayatı her zaman canlı olmuştur. Samsun da Gıda ürünleri ve içecek, Ana Metal Sanayi, Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve techizat, Ağaç ve Mobilya ile Bitkisel üretim sektörleri öne çıkan sektörlerdir. İlki 2005 yılında yapılan Ulusal Tıbbi Cihazlar İmalatı Sanayi Kongre ve Sergisi (TİSKON), sektörün bir araya geldiği, sorunlara çözüm önerileri oluşturulduğu, bilginin paylaşıldığı ve yayınlarla kalıcılaştırılan etkin bir platform oluşturmak amacı ile düzenlenmektedir yılında Kongrenin 2.si yapılmıştır. İl merkezinde 5, İlçelerde 11 adet olmak üzere toplam 16 küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. İl genelindeki sanayi sitelerinde toplam işyeri sayısı 5.279'dur. Samsun dan yapılan ihracatın büyük bir kısmı Sanayici firmalarca gerçekleştirilmektedir. Heryıl yüzden fazla sanayici firmamız yaklaşık yüz ülkeye ihracat gerçekleştirmektedir. İhracatın büyük bir kısmını demir çelik, demir ve çelikten eşya, makine ve cihazlar ile parçaları, plastik ve plastikten mamul eşya ve gıda maddeleri oluşturmaktadır. AB ülkelerinin İhracatımızdaki payı büyüktür. İstanbul Sanayi Odası nın her yıl düzenlediği Türkiye nin 500 büyük sanayi kuruluşu anketlerine göre Samsun dan 2003 te dört sanayici, 2004 te üç sanayici, 2005 te üç sanayici ve 2006 da üç sanayici, 2007 de iki sanayici firmamız ilk 500 de yer almıştır. Samsun da 2009 yılı şubat ayı itibariyle yaklaşık 750 sanayici firmanın (Ticaret Sicil ve Esnaf Sicile Kayıtlı) sanayi sicil belgesi mevcuttur. Samsun ilinde çeşitli aşamalarda 5 (beş) adet Organize Sanayi Bölgesi Bulunmaktadır. Bu Organize Sanayi Bölgeleri, Samsun Merkez OSB, Samsun Gıda OSB, Bafra OSB, Kavak OSB ve Havza OSB dir. İlimizde bulunan KOSGEB Samsun İşletme Geliştirme Müdürlüğü, Samsun TEKMER (Teknoloji Geliştirme Merkezi) Müdürlüğü, Samsun İŞGEM gibi kurumlar KOBİ lere destek vermeye devam etmektedir. Samsun sanayi yatırımları için yeni alanlar bulabilmeli, öncelikle hazine arazileri bedelsiz olarak yatırımcılara tahsis edilmelidir. Tarıma dayalı gıda sanayinin gelişimi desteklenmeli, özellikle hedef dış pazar olmalı, Uluslar arası Havaalanı kargo servisi bir an önce faaliyete başlamalıdır. Sanayinin ihtiyacı olan nitelikli işgücünün yetiştirilmesine ve mesleki eğitime önem verilmelidir. Küçük Sanayi Sitelerinin altyapı ve yönetim sorunları acilen çözülmelidir. KOBİ Kredi ve desteklerinin daha uygun şartlarla artarak devamı sağlanmalıdır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 65

76 ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ (OSB) İlimizde Samsun Merkez OSB, Gıda OSB, Kavak OSB, Bafra OSB ve Havza OSB olmak üzere toplam 5 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Organize Sanayi Bölgelerimiz aşağıda sırasıyla tanıtılmıştır. 1.SAMSUN MERKEZ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Kaynak: Samsun OSB Bölge Müdürlüğü, Şubat 2009 KURULUŞ VE MÜTEŞEBBİS TEŞEKKÜL Samsun - Merkez Organize Sanayi Bölgesi; Bakanlar Kurulu'nun tarih ve 7/12207 sayılı kararına istinaden kurulmuştur. İlk Müteşebbis Teşekkül; tarihinde, Samsun Vali'sinin Başkanlığında, Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Samsun Belediyesi, kuruluşlarının iştiraki ile oluşmuştur. Daha sonra tarihinde Tekkeköy Belediyesi de Müteşebbis Teşekküle iştirak etmiştir. Organize Sanayi Bölgesi arsasının bulunduğu beldede Kutlukent Belediyesinin ayrı bir belediye olarak kurulması ve Fonlar Yönetmeliği'nin 31. maddesinin tarihinde değiştirilmesi sonucu tarihinde Müteşebbis Teşekkül yeniden oluşturularak; İl Vali'sinin başkanlığında, Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Kutlukent Belediyesi kuruluşlarından teşkil edilmiştir. 15 Nisan 2000 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu gereği olarak Müteşebbis Heyet oluşumu bu kanuna uygun hale getirilmiş ve Kuruluş Protokolü tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanarak, Bakanlığın OSB Sicil Defterine 26 sicil numarasıyla kayıt edilmiştir. Buna göre Samsun-Merkez Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyeti İl Valisi nin Başkanlığında, Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Kutlukent Belediyesi kuruluşlarından teşkil edilmiştir. Müteşebbis Heyet 13 üyeden, Yönetim Kurulu 5 üyeden, Denetim Kurulu 2 üyeden oluşmaktadır. YERLEŞİM ALANI VE İMAR PLANI: Bölge arsası; Samsun-Ordu devlet karayolunun 12. kilometresinde yer almaktadır. Bölge sınırları Doğu yönünde Azot ve Bakır fabrikaları, Güney' de 19 Mayıs ve İlkadım Küçük Sanayi Siteleri, Batı yönünde Kirazlık ırmağıdır tarihinde İmar ve İskân Bakanlığı'nca onanan "Samsun Nazım Planı" nda söz konusu yer; sanayi, Organize Sanayi ve depolama alanı olarak belirlenmiştir. Aynı alan tarihinde İmar ve İskân Bakanlığı'nca onanan 1/5000 ölçekli "Samsun Kent Bütünü Nazım İmar Planı"nda sanayi bölgesi olarak gösterilmiştir. Bu alan daha sonra tarihinde "Samsun Organize Sanayi Bölgesi" olarak onanmıştır. Bölge imar planları 3194 sayılı Kanunun 8/B maddesine göre Tekkeköy Belediye Meclisi'nce tarihinde onaylanmıştır. Bölge altyapı tesisleri uygulama projeleri Müteşebbis Teşekkül tarafından 1987 yılı içerisinde yaptırılmıştır. İmar Uygulama Alanı m2 olan Bölgenin imar uygulama planlarına göre genel arazi kullanım oranları aşağıda tabloda belirtilmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 66

77 Parseller Miktar(m²) Yüzde(%) Sanayi Parselleri % Trafik ve Yollar % Yaya Yolları % Otopark % Yeşil Alanlar % Sosyal Tesisler % Arıtma Tesisleri % Kamulaştırma dışı iki fabrika alanı % DSİ Kanalları % Kaynak: Samsun OSB SANAYİ PARSELLERİNDEKİ FAALİYETLER Firma Adedi Parsel Adedi Parsel Alanı (M²) İstihdam ÜRETİME GEÇEN M² İNŞAAT HALİNDE M² 512 TOPLAM M² Kaynak: Samsun OSB Grafik: Samsun TSO Bölgede faaliyette olan fabrikalarda; Tekstil ürünleri, endüstriyel mutfak, kuruyemiş, pirinç, pirinç unu, helva, dondurma, üre formaldehit sanayi tutkalı, plastik ayakkabı, cam karo mozayik (btb), su filtreleri motopomp, modüler mobilya, orman ürünleri, hazır mutfak, teflon tava, çelik raf, dişli çark ürünleri, CTP ürünleri, akrilik küvet-lavabo, tıbbi ve cerrahi aletler, branda, makina konstrüksiyon, örme tel, ısı cihazları, oto gömleksegman, tıp gazı, vulkollan ürünleri, plastik poşet, hazır yatak, yorgan, sünger, hastane donanımı, silah üretimi, polietilen bağlantı parçaları, otomotiv yan sanayi, okul malzemeleri, güneş enerji sistemleri, elektrik malzemeleri, petrol ürünleri ekipmanları, elektro mekanik parça, dalgıç pompa, ısıcam, lokum-şekerleme, vana, demir, PVC destek sacı, yem, bakır levha, pik- sfero, alüminyum levha, lastik ayakkabı, styrapor ürünlerinin üretimi yapılmakta ve doğrudan Kişi istihdam edilmektedir. İnşaat halindeki fabrikalarda; endüstriyel mutfak, polietilen bağlantı parçaları, otomotiv yan sanayi, CNC kesim ve büküm, pik-döküm sfero, dondurulmuş gıda ve deniz ürünleri üretimleri yapılacaktır. Bu fabrikalar işletmeye açıldığında 520 kişinin istihdam edileceği fizibilite rapor sonuçlarından görülmektedir. Bölgedeki tüm fabrikalar faaliyete geçtiğinde toplam istihdamın kişi civarında olacağı tahmin edilmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 67

78 SAMSUN OSB DEKİ ÜRETİME GEÇEN TESİSLERİN SEKTÖREL DAĞILIMI SN Sektör Adı Tesis Sayısı 1 Gıda Sanayi 8 2 İçki Sanayi - 3 Tütün Ve Tütün Mamülleri Sanayi - 4 Dokuma Ve Giyim Sanayi 6 5 Orman Sanayi 6 6 Kağıt Sanayi - 7 Basım Sanayi - 8 Deri Ve Deri Mamülleri Sanayi - 9 Lastik Sanayi 3 10 Plastik Sanayi 8 11 Kimya Sanayi 5 12 Petrokimya Sanayi 13 Petrol Ürünleri Sanayi - 14 Gübre Sanayi 3 15 Çimento Sanayi - 16 Pişmiş Kil Ve Çimento Gereçleri Sanayi 2 17 Cam Sanayi 1 18 Demir Ve Çelik Sanayi 1 19 Demir Dışı Metaller Sanayi Madeni Eşya Sanayi Elektriksiz Makinalar Sanayi 9 22 Tarım Alet Ve Makinaları İmalat Sanayi - 23 Meslek, Bilim, Ölçü, Kontrol Ve Optik 4 24 Elektrikli Makinalar Sanayi 3 25 Elektronik Sanayi - 26 Karayolu Taşıtları İmalat Sanayi - 27 Demiryolu Taşıtları İmalat Sanayi - 28 Gemi İnşa Sanayi - 29 Uçak İmalat Sanayi - Toplam 79 Kaynak: Samsun OSB Grafik: Samsun TSO Yukarıdaki tablodan ve grafikten de görüleceği gibi Samsun Merkez OSB de en fazla işletme Madeni eşya sanayi, Demir dışı metaller sanayi, Elektriksiz makinalar sanayi, gıda sanayi ve plastik sanayi firmalarından oluşmaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 68

79 FAALİYETTEKİ FABRİKALAR ŞUBAT SN FİRMA ADI ADA PARSEL M² FAALİYET KONUSU TELEFON 1 KROMTEKS LTD. ŞTİ. 52/ Endüstriyel Mutfak GÜNGÖRSÜN LTD. ŞTİ. 52/ Kuruyemiş GÖRGEÇ KOLL.ŞTİ 52/ Pirinç,Pirinç unu GÜDÜL GIDA A.Ş. 52/ Tekstil Ürünleri AHENK HELVA LTD. ŞTİ. 53/ Helva, Şekerleme SAKIZ DONDURMA GIDA A.Ş. 53/ Dondurma ÖZDEMİR KARDEŞLER LTD.ŞTİ 53/ Cam Karo mozaik HALK FİNANS KİRALAMA A.Ş. 53/ Metal Ürünleri YILDIZ ENTENGRE A.Ş. 60/1,2,8,9, Sanayi Tutkalı MUSTAFA AKSOY 61/ Plastik Ayakkabı STAR CAM KAROMOZAYİK 61/ Cam Karo Mozaik SUFİL SU FİLTRELERİ LTD. 61/ Su Filtreleri DURAPAY MOBİLYA A.Ş. 62/ Modüler Mobilya KADİR BEYTEKİN 64/ Ev Tekstili Ürünleri KAR-KER LTD.ŞTİ. 64/3,8, Orman Ürünleri ENKAY ALÜMİNYUM LTD. ŞTİ. 64/ Teflon Tava ŞENTÜRKLER İNŞ. TİC. LTD.. 64/ Isı cihazları AR ÇELİK RAF 64/ Çelik Raf ERSER MAKİNA SANAYİ 64/ Dişli Çark Ürünleri KUTLU KERESTE LTD. ŞTİ. 64/ Orman Ürünleri UZUNLAR LTD.ŞTİ. 65/ CTP Ürünleri ÖMER AZİZ YILMAZ V. KOLL. 65/ Orman Ürünleri BAHADIR TIBBİ ALETLER LTD. 65/3, Tıbbi Aletler KENAN SARAÇ 65/ Dokuma Branda CANAS MAKİNA LTD. ŞTİ. 66/1, makine Konstrüksiyon SARAÇOĞLU GIDA LTD. ŞTİ. 66/ Kuruyemiş FETHİ YILMAZ VE OĞULLARI 66/ Orman Ürünleri GÜBRE FABRİKALARI T.A.Ş. 66/7, Kimyevi Gübre SAMSUN KAZAN SANAYİ 66/ Isı Cihazları SAMSUN SEGMAN SANAYİ 66/ Oto Gömlek, Segman DOMAK POMPA A.Ş. 66/ Motopomp, Su Motoru BÜLBÜLOĞLU LTD. ŞTİ. 83/ Tıp Gazı Üretimi FİLİZ ŞEKERLEME GIDA A.Ş. 83/2, Helva, Reçel F.K.K. GÜNEY OTO A.Ş. 83/4,5,6, Vulkolon Ürünleri DOĞUŞ OKUL YAYINLARI 83/ Okul Malzemeleri ANADOLU ISI İNŞ. LTD. ŞTİ. 83/ Güneş Enerji Sistemleri DÖRTKOL BAKIR TERM. 84/ Termosifon, Güneş Enerji Sistemleri ÖZİÇLER PLASTİK LTD. ŞTİ. 84/ Plastik Poşet HALISA HALI SAN. LTD. ŞTİ. 84/ Yatak, Yorgan Üretimi GELİŞİM TEKSTİL 84/ Sünger ZEKİ KAHRAMAN 84/ Hastane Donanım Malz YILRO TEKSTİL LTD.ŞTİ. 84/ Tekstil Ürünleri ELİF TEKSTİL LTD. ŞTİ. 92/1 9.7 Konfeksiyon SAMSUN YURT SAV. A.Ş. 92/ Silah Üretimi POELSAN PLAS. SAN. LTD. ŞTİ. 92/ Polietilen Bağlantı Parç OTO BİNBİRÇEŞİT KOLL. ŞTİ. 92/ Otomotiv Yan Sanayi BORSAN LTD. ŞTİ. 92/ 6, Elektrik Malzemeleri ALFA TEKNİK MAK. LTD. ŞTİ. 93/ Petrol ekipmanları DÜ-EL-SAN LTD.ŞTİ 93/ Elektro mekanik Parça SEMSAN POMPA LTD. ŞTİ. 93/ Dalgıç Pompa KESTEK ISI CİHAZLARI LTD. 93/ Isı Cihazları KURPLAS PVC LTD. ŞTİ. 93/ PVC Kapı Pencere Profili Üretimi RESMAN CAM PVC ALM. A.Ş. 93/7, Isıcam SULTANS GIDA LTD. ŞTİ. 93/ Lokum, Şekerleme YEŞİLYURT LTD.ŞTİ. 97/ Demir izabe üretimi AYGÜN CERRAHİ ALETLER 98/ Tıbbi Aletler PINAR-AL KİMYA LTD. ŞTİ. 98/ Oto Filtre GÜNEYOĞLU ELK. MAK. LTD. 98/ Elektrik Mak ÇAKIROĞLU GIDA SAN. A.Ş. 98/ Yem Üretimi AS ÇELİK DÖKÜM LTD. ŞTİ. 66/6-98/599/ Pik, sfero EKİNPEN PVC LD. ŞTİ. 98/ PVC Destek Sacı SAMSUN YEM SANAYİ A.Ş. 98/ Yem Üretimi SAMASA A.Ş. 99/ Orman Ürünleri CAMADAN PAZ.KOLL. ŞTİ. 99/ Endüstriyel Mutfak AK METAL A.Ş. 99/ Bakır Levha PROFAL ALÜMİNYUM 102/ Alüminyum Levha AKIN REJENERE KAUÇUK 102/ Lastik Ayakkabı HAS TEL A.Ş. 102/ Galvenizli Örme Tel ALÜMİNYUM METAL A.Ş. 102/ Bakır Levha SAMSUN YEM SANAYİ A.Ş. 103/ Mısır İrmiği Üretimi ALİ KOLBAKIR 103/ Alüminyum Levha HADDE METAL LTD. ŞTİ. 103/ Bakır ve Alümin. Lev ELEKTROSAN A.Ş. 103/ Bakır lievha, filmaşin, lama TMSF-GAYRİMENKULLER D.B. 105/ BAKIR BORU A.Ş. 105/ Bakır Levha EMEK LASTİK A.Ş. 105/ Lastik Ayakkabı CAM-POR YAPI MALZ. A.Ş. 106/ Styrapor SAMPA OTOMOTİV LTD. ŞTİ. 416/ Oto yedek parça üretimi SAMSUN MAKİNA SAN. A.Ş. 711/4, Vana, Pompa Kaynak: Samsun OSB İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 69

80 İNŞAAT HALİNDEKİ FABRİKALAR (ŞUBAT 2009) SN FİRMA ADI ADA PARSEL M² FAALİYET KONUSU TELEFON 1 SAMSUN MUT. VE SOĞT. SAN. 52/ Endüstriyel Mutfak SÜRSAN SU ÜRÜNLERİ A.Ş. 52/7, Dondurulmuş Gıda ve Deniz Ürünleri POELSAN SULAMA SİS. LTD. 60/3,4,5,6, Polietilen Bağlantı Parç ENVER KAHVECİOĞLU 66/ Otomotiv Yan Sanayi YILDIZLAR OTO. LTD. ŞTİ. 83/ Otomotiv Yan Sanayi POELSAN PLAS. SAN. LTD. ŞTİ. 92/ Polietilen Bağlantı Parç USLU DEMİR ÇELİK LTD. ŞTİ. 93/ CNC kesim ve büküm SAMPA OTOMOTİV LTD. ŞTİ. 416/2, Oto yedek parça üretimi Kaynak: Samsun OSB SAMSUN MERKEZ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİNDE ELEKTRİK, SU VE DOĞALGAZ TÜKETİMİ Yıllar Elektrik Tüketimi(Kwh) Su Tüketimi(M³) Doğalgaz Tüketimi(SM³) ,543, ,490 5,291, ,775, ,879 8,895, ,117, ,189 12,378, ,042, ,205 17,660, ,327, ,687 19,193,156 Kaynak: Samsun OSB Grafik: Samsun TSO Grafik: Samsun TSO Grafik: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 70

81 2.SAMSUN - KAVAK ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ KURULUŞ VE MÜTEŞEBBİS TEŞEKKÜL 15 Nisan 2000 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu nun gereği olarak hazırlanan Kuruluş Protokolü tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanarak Bakanlığın OSB Sicil Defterine 27 sicil numarası ile kayıt edilmiştir. Buna göre Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyeti; İl Valisinin Başkanlığında İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Kavak Belediyesi kuruluşlarından teşkil edilmiştir. YER SEÇİMİ Bölge arazinin yer seçim etüdü Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca tarihinde yapılmıştır. Alternatif alanlar içerisinden Çamlık mevkiinde arazi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca tarihinde uygun bulunmuş ve bu alanda 104 hektar planlanabilir büyüklükteki arazide bölgenin kurulması Devlet Planlama Teşkilatı tarafından onaylanmıştır. Seçilen arazinin yüzölçümü m2 olup m2 (%62) hazine arazisi m2 si (% 38) şahıs arazileridir. YERLEŞİM ALANI VE İMAR PLANI Bölgenin 1/1000 ölçekli hâlihazır haritası İller Bankası16. Bölge Müdürlüğünce hazırlanmıştır. Bölgenin imar planları ise Samsun Ticaret ve Sanayi Odası'nın girişimleri ile bedelsiz olarak T.O.B.B Sanayi Dairesi tarafından hazırlanmıştır. Yapılan 1/2000 ölçekli imar planı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın görüşüne sunulmuş, verilen talimat ve görüşler doğrultusunda hazırlanan 1/1000 ölçekli imar uygulama planları Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca l998 tarih ve 3861 sayılı yazıları ile uygun görüşle vize edilmiştir. İmar uygulama planları bunu takiben Kavak Belediye Meclisinin l998 tarih ve 11 sayılı kararı ile onaylanarak kesinlik kazanmıştır. İmar Uygulama Alanı m 2 olan OSB nin Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanarak kesinlik kazanan son parselasyon planına göre genel arazi kullanım oranları şu şekilde oluşmuştur: Parseller Alan(M²) Yüzde(%) Sanayi Parselleri ,46% Sosyal Tesisler ,52% Arıtma Tesisleri ,25% Rekreasyon Alanı ,21% Tedaş ,18% Trafik ve Yollar ,42% Çevre Bandı ve Yeşil Alanlar ,96% Kaynak: Samsun OSB SANAYİ PARSELLERİNİN DAĞILIMI: 140 HEKTARA GÖRE 50 HEKTARA GÖRE Sanayi Pars. Yüzölç. Parsel Ad. Pars. Yüzöl. Toplamı Sanayi Parsellerinin Yüzölçümü Parsel Adedi Parsellerin Yüzölçüm Toplamı 7000 m 2 ye kadar m m 2 ye kadar m m m m m m m m m den büyük m den büyük m 2 TOPLAM m 2 TOPLAM m 2 Kaynak: Samsun OSB İKTİSADİ RAPOR 2008, SAMSUN 71