3. Bölüm NAKİT AKIŞ TABLOLARI. Prof. Dr. Selahattin KARABINAR

Transkript

1 3. Bölüm NAKİT AKIŞ TABLOLARI Prof. Dr. Selahattin KARABINAR

2 Amaçlarımız Bu bölümü tamamladıktan sonra aşağıdaki bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz: İşletmelerin nakit yaratma noktalarını ve gücünü analiz etme ve yorumlayabilme, İşletmelerde nakit giriş ve çıkış doğuran işlemleri tanıyabilme, İşletmenin bir muhasebe dönemindeki nakit akışlarını finansal tablolarda doğru olarak belirleyebilme ve raporlayabilme, Nakit akışlarına ilişkin dipnotlarda raporlanacak bilgilerinin kapsamını belirleyebilme, Nakit Akış Tabloları Standartının muhasebe uygulamalarına getirdiği yenilikleri görebilme. Anahtar Kavramlar İşletme Faaliyetleri Yatrım Faaliyetleri Finansman Faaliyetleri İçindekiler 1. NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN AMACI VE TEMEL KAVRAMLAR 1.1. Nakit Akış Tablosunun Amacı ve Ürettiği Bilgiler 1.2. Temel Kavramlar Nakit Kavramı Nakit Benzerleri Kavramı Nakit Akışları İşletme Faaliyetleri Yatırım Faaliyetleri Finansman Faaliyetleri 2. NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN HAZIRLANMASI 2.1. Nakit Akış Tablosu Hazırlama Yöntemleri Brüt Yöntem (Dolaysız/Direkt Yöntem) Net Yöntem (Dolaylı/Endirekt Yöntem) Nakit Akış Tablosu Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar 2.2. Nakit Akış Tablosunda Özel Konular 3. DİPNOTLARDA AÇIKLANACAK BİLGİLER VE ÖRNEK UYGULAMALAR 4. NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN ANALİZİ 1. NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN AMACI VE TEMEL KAVRAMLAR 1.1. Nakit Akış Tablosunun Amacı ve Ürettiği Bilgiler Ülkemizdeki ekonomik hayatta işletme sahip ve yöneticileri işletmenin sahip olduğu nakit parayı bir finansal sağlık göstergesi olarak algılama yanlışlığı içindedirler. Halbu ki kasasında para olan işletme her zaman finansal yönden sağlıdır demek muhasebe tekniği açısından doğru 1

3 bir ifade değildir. Öte yandan finansal durum tablosu (bilanço) işletmenin o an itibariyle sahip olduğu varlıkları ve yükümlülükleri raporlarken, finansal performans tablosu (gelr tablosu) ise o işletmenin bir dönemlik gelir-gider kalemlerini, sonuçta karlılığı raporlar. İşletmenin nakit yaratma gücünün finansal durum ve performans tablolarından öğrenilebilmesi mümkün değildir. Bir işletmenin nakit akışlarına ilişkin bilgilerinin ayrıca raporlanması; finansal tabloya dayanarak karar verecek taraflara (finansal tablo kullancısı), işletmenin nakit ve nakit kapsamında değerlendirilebilecek işlemler (nakit benzeri) yaratma gücünün ve yeteneğinin, işletmenin bu nakit akışlarını kullanma noktalarının ayrıntılı analiz edilebilmesinde çok önemli dayanak oluşturur. Çünkü kullanıcıların aldığı ekonomik kararlar; çoğu zaman işletmenin nakit yaratma yeteneğinin ve söz konusu nakdin yaratılma zamanlamasının ve kesinliğinin değerlendirilmesini gerektirmektedir. Bu standardın amacı, işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerinden dönem buyunca elde edilen nakit akışlarını sınıflandıran nakit akış tablosu vasıtasıyla, bir işletmenin nakit ve nakit benzerlerindeki tarihi değişikliklere ilişkin bilgi sağlaması hususunu düzenlemektedir. Nakit akış tablosuna dayanarak aşağıdaki bilgileri üretme olanağı doğmuş olur. Bunlar; Nakit akış tablosu, diğer finansal tablolarla birlikte kullanıldığı zaman, kullanıcıların işletmenin net aktiflerindeki değişimi, finansal yapısını (likidite ve borç ödeme gücü dahil) ve nakit akışlarının tutar ve zamanlamasını değişen koşullara ve fırsatlara uyum sağlamak amacıyla etkileme yeteneğini değerlendirebilmesi için gerekli bilgiyi sağlar. Nakit akışı bilgisi işletmenin nakit yaratma yeteneğinin değerlendirilmesi ve kullanıcıların gelecekteki nakit akışlarını ölçmek ve başka işletmelerle karşılaştırmak için modeller geliştirmesini sağlar. İşletmeler arasındaki aynı işlem ve olaylar için farklı muhasebe uygulamalarının etkilerini elimine ederek farklı işletmelerin performans raporlamalarının (aynı düzleme getirerek) karşılaştırılabilmelerine olanak sağlar. Geçmiş dönemin nakit akış bilgisini raporlamak; gelecekteki nakit akışlarının tutarı, zamanlaması ve kesinliliğinin göstergesi olarak kullanılabilir. Geçmiş dönem bilgileri, gelecek nakit akışlarına ilişkin geçmişte yapılan değerlendirmelerin doğruluğunun kontrol edilmesi ve karlılık, net nakit akışları ve fiyat değişiminin etkileri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesinde de kullanılabilir Temel Kavramlar 2

4 Bu başlık altında nakit akış tablosunun hazırlanması ve analizinde kilit rolü oyanayan kavramların tanımı ve içeriği verilecektir. Bunları vermedeki amacımız terim ve anlambirliğini sağlamaktır. Çünkü aşağıda verilecek kavramlara aynı anlamı yüklemeyen finansal tablo kullancıları farklı farklı (genellikle de yanlışlar içeren) yorumlar ve analizler yapabilirler Nakit Kavramı Nakit: İşletmedeki ulusal ve yabancı para cinsinden sahip olduğu nakit paraları ve vadesiz mevduattır. Bu bağlamda işletmenin Kasa Hesabı ve Bankalar Hesabında (vadesiz mevduat hesapları) kayıtlı işlemler nakit olarak kabul edilmelidir Nakit Benzerleri Kavramı Nakit Benzeri: Tutarı belirli bir nakde kolayca çevrilebilen kısa vadeli ve yüksek likiditeye sahip ve değerindeki değişim riski önemsiz olan yatırımlardır. Örneğin alınan çekler ve 3 aya kadar vadeli mevduat bu kapsamda değerlendirilebilir. Nakit benzerleri, kısa vadeli nakit yükümlülükler için elde bulundurulan ve yatırım amacıyla veya diğer amaçlarla kullanılmayan varlıklardır. Bir varlığın nakit benzeri olarak kabul edilebilmesi için, değeri kesinlikle saptanabilen bir nakde dönüştürülebilmesi ve değerindeki değişim riskinin ise önemsiz olması şarttır. Buna göre, vadesi 3 ay veya daha az olan yatırımlar (örneğin vadesi 3 aya kadar olan vadeli mevduat) nakit benzeri yatırım olarak kabul edilir. Öz sermayeyi temsil eden menkul kıymetlere yapılan yatırımlar (hisse senedi alımı), vadesine kısa bir süre kala iktisap edilen ve üzerinde belirli bir itfa tarihi bulunan imtiyazlı hisse senetlerinde olduğu gibi özellikli durumlar hariç, nakit benzeri olarak kabul edilmez. Banka kredilerinin finansman faaliyetleri kapsamında olduğu kabul edilir. Ancak, bankanın talebi halinde geri ödenmesi gereken ve bakiyeleri sıklıkla pozitif ve negatif olacak şekilde dalgalanabilen bankalar nezdindeki cari hesaplar (örneğin rotatif kredi, kredili mevduat uygulaması) işletmenin nakit yönetiminin ayrılmaz parçasını oluşturduğundan, bunlar nakit ve nakit benzerleri olarak kabul edilir Nakit Akışları Nakit Akışları: Yukarıda tanımlanan nakit ve nakit benzerlerine ait her bir giriş ve çıkış doğuran işlemleri ifade eder. Başka bir deyişle işletmeye giren nakit ve nakit benzerleri ile işletmeden çıkan nakit ve nakit benzerlerine verilen ortak addır. Nakit yönetiminin bir parçasını oluşturması ve işletmenin, işletme, yatırım veya finansman faaliyeti dışında kalması nedeniyle nakit ve nakit benzerleri kalemleri arasındaki 3

5 işlemler (örneğin bankaya para yatırma) nakit akışı olarak kabul edilmez. Çünkü nakit yönetimi, fazla nakdin, nakit benzeri yatırım araçlarında değerlendirilmesini amaçlar İşletme Faaliyetleri İşletme Faaliyetleri: Bir işletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları, genellikle işletmenin ana gelir getirici faaliyetleriyle ilgili olup, net karın veya zararın belirlenmesinde yer alan işlem ve olaylardan kaynaklanır. Bu cümledeki ana gelir getirici faaliyetler ifadesinden esas faaliyet konusunu oluşturan işlemleri anlamak daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Bu faaliyetlerin en genel çerçevesini, işletmelerin duran varlık işlemleri, menkul kıymet yatırımları ve finansman faaliyetleri dışında kalan faaliyetleri olarak çizmek konunun anlaşılabilirliğini artıracaktır. İşletme faaliyetlerinden doğan nakit akışları, dış finansman kaynaklarına ihtiyaç duyulmadan işletmenin; borçlarını geri ödeyebilmesi, faaliyetlerini sürdürebilmesi, kar payı ödemelerini yapabilmesi ve yeni yatırımlara başlayabilmesinin mümkün olup olmadığı hususlarında temel bir gösterge teşkil etmek üzere sunulur. İşletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarına ait örnekler aşağıda verilmiştir. Bunlar; 1. Satılan mallardan ve verilen hizmetlerden (satışlardan) elde edilen nakit girişleri 2. Royalti, ücret, komisyon ve diğer hasılatla ilgili nakit girişleri, 3. Mal ve hizmetler için yapılan ödemelerden kaynaklanan nakit çıkışları, 4. Çalışanlara ve çalışanlar adına yapılan ödemelerden kaynaklanan nakit çıkışları, 5. Sigorta şirketlerinin aldığı veya ödediği primler, tazminatlar, yıllık ödemeler ve poliçeyle ilgili diğer yükümlülükler nedeniyle oluşan nakit giriş ve çıkışları, 6. Finansman veya yatırım faaliyeti ile doğrudan ilgili olmadığı sürece kurum kazancı üzerinden hesaplanan vergiler (kurumlar vergisi, katma değer vergisi) ile ilgili nakit çıkışları veya söz konusu vergiler kapsamında alınan vergi iadeleri ile ilgili nakit girişleri. 7. Alım satım amaçlı elde bulundurulan sözleşmelerle ilgili nakit girişleri ve çıkışları. DİKKAT: Fabrikanın bir unsurunun satışı gibi bazı işlemler, muhasebeleştirilmiş kâr ya da zararda yer alan kazanç ya da kayıpta artışa neden olabilir. Bu tür işlemlerle ilgili nakit akışları, yatırım faaliyetlerinden elde edilen nakit akışlarıdır. Ancak başkalarına kiralanmak amacıyla elde bulundurulmakta iken satış amacıyla elde bulundurulma niteliği kazanan varlıkların üretimi veya edinimi için yapılan nakit ödemeleri, işletme faaliyetlerinden 4

6 kaynaklanan nakit akışlarıdır. Benzer şekilde, bu tür varlıkların kiralanmasından ve satışından elde edilen nakit girişleri de işletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarıdır Yatırım Faaliyetleri Yatırım Faaliyetleri: Uzun vadeli varlıkların ve nakit benzerleri içerisinde yer almayan diğer yatırımların elde edilmesi ve elden çıkarılmasına ilişkin faaliyetler olarak tanımlanır. Bu cümlede yer alan uzun vadeli varlıklar ifadesinden; duran varlık alım satım işlemleri, iştirak veya bağlı ortaklarla yapılan işlemler anlaşılmalıdır. Yine yukarıdaki cümlede ve nakit benzerleri içerisinde yer almayan diğer yatırımlar ifadesini ise 3 aydan daha uzun vadeli mevduat, menkul kıymet işlemleri (hisse senedi alım satımı, tahvil alım satımı) anlamak gerekir. Yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarının ayrı olarak gösterilmesi önemlidir. Çünkü gelecekte işletmeye nakit akışı sağlaması öngörülen kaynaklar için bu günden yapılan harcamaların düzeyi raporlanması anlamına gelir. Yalnızca, finansal durum tablosunda (bilançoda) varlık muhasebeleştirilmesi sonucunu doğuran harcamalar, yatırım faaliyeti olarak sınıflandırılmaya uygundur. Yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarına ilişkin örnekler aşağıdaki gibidir. Bunlar; 1. Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ve diğer uzun vadeli varlıkların alımı ile ilgili nakit çıkışları. Bu ödemeler, aktifleştirilen geliştirme harcamalarını ve işletmenin inşa veya imal ettiği maddi duran varlıklara ilişkin giderlerle ilgili nakit çıkışlarını da içerir. 2. Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ve diğer uzun vadeli varlıkların satışı ile ilgili nakit girişleri; 3. Nakit benzeri veya alım satım amacıyla elde tutulan araçlarla ilgili olmadığı sürece, başka bir işletmeye iştirak etmek veya o işletmenin borçlanma aracını (tahvil ihraç eden firmanın tahvilini) satın almak için ve müşterek yönetime tabi teşebbüse (İş ortaklığına) katılmak için yapılan nakit çıkışları; 4. Nakit benzeri veya alım satım amacıyla elde tutulan araçlarla ilgili olmadığı sürece, başka bir işletmenin hisse senedinin veya borçlanma aracının veya işletmenin bir müşterek yönetime tabi teşebbüsteki (İş ortaklıklarındaki) payının satılması sonucu elde edilen nakit girişleri; 5. Finansal kurumların yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, işletmeler tarafından üçüncü kişilere verilen avans ve borçlara ilişkin nakit çıkışları. Çünkü bu işlemler faiz vb adlar altında bir getiriye sahiptir. 5

7 6. Finansal kurumların yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, işletmelerin üçüncü kişilere verdikleri avans, kredilerden yapılan tahsilatlar, 7. Alım satım amacıyla yapılanlar ve finansman faaliyetleriyle ilgili olanlar hariç, vadeli işlem veya forward sözleşmesi, opsiyon sözleşmeleri ve swap sözleşmelerine ilişkin nakit giriş ve çıkışları. DİKKAT: Riskten korunma amacıyla yapılan sözleşmeden doğan nakit akışları, riskten korunması amaçlanan kalemin nakit akışının sınıflandırılmasına uygun şekilde sınıflandırılır. Örneğin örneğin salça üretimi yapan bir firmanın domates alımına ilişkin forward sözleşme yapması durumunda bu sözleşmeden doğan nakit akışları işletme faaliyeti içnde raporlanmalıdır Finansman Faaliyetleri Finansman Faaliyetleri: Özkaynaklar (Özsermaye) ile yabancı kaynakların (borçlanmaların) yapısında ve tutarında değişiklik meydana getiren faaliyetlerdir. Örneğin sermaye artırımı veya azaltımı, kredi alma veya ödeme işlemlerinde anaparaya ilişkin işlemler bu grupta yer alır. Finansman faaliyetlerine ilişkin nakit akışları, işletmeye sermaye sağlayanların işletmenin gelecekteki nakit akışlarından talep edecekleri kısmın belirlenmesini sağlamak üzere ayrı olarak açıklanır. Finansman faaliyetlerine ilişkin nakit akışları örneklerine aşağıda yer verilmiştir: 1. Hisse senedi ve diğer öz sermaye araçlarının ihracından sağlanan nakit girişleri, 2. Sermayenin azaltılması veya işletmenin kendi hisse senetlerini almasıyla ilgili nakit çıkışları, 3. Borçlanma araçları ihracı ve diğer uzun ve kısa vadeli krediler ile sağlanan nakit girişleri, 4. Borç ödemelerine ilişkin nakit çıkışları, 5. Finansal kiralama sözleşmelerinden kaynaklanan borç ödemelerine ilişkin nakit çıkışları. 2. NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN HAZIRLANMASI Bu başlık altında bir işletmenin nakit akışlarını raporlama kullanabileceği yöntemler ve nakit akış tablosunun hazırlanmasında özel olarak dikkat edilmesi gereken noktalar ele anlatılacaktır. 6

8 2.1. Nakit Akış Tablosu Hazırlama Yöntemleri Nakit akış tablosu hazırlamada Brüt Yöntem (diğer adıyla Dolaysız Yöntem) ve Net Yöntem (diğer adıyla Dolaylı Yöntem) olmak üzere iki yöntem vardır. Uygulama birliği sağmlamak amacıyla tek bir yöntemin belirlenmesi yönünde fikir birliği olmasına rağmen hangi yöntemin benimseneceği henüz kararlaştırılmadığı için her iki yöntem de anlatılacaktır 1. Fakat hemen belirtelim ki bu yöntem farklılığı sadece ve sadece işletme faaliyetlerinden doğan nakit akışlarının raporlanmasında geçerlidir. Yatırım faaliyeti ve finansman faaliyetlerinden doğan nakit akışlarının raporlanmasında brüt (dolaysız) yöntem kullanılır Brüt Yöntem (Dolaysız/Direkt Yöntem) Bu yöntemde her bir nakit giriş ve çıkışları ayrı ayrı ana gruplar itibariyle raporlanır. İşletmelerin, işletme faaliyetlerine ilişkin nakit akışlarını brüt (dolaysız)yönteme göre raporlaması tercih edilmektedir. Brüt yöntem, gelecekteki nakit akışlarının tahmin edilmesi açısından yararlı bilgiler verirken, net (dolaylı) yöntemde bu mümkün değildir. Brüt yöntemin hazırlaması zor fakat rapor şekli anlaşılır bir yapıdadır. Bu yöntemde bir nakit akış tablosunun hazırlanabilmesi için muhasebe dışından alınması gereken pek çok bilgiye ihtiyaç duyulur. Bu durum da bu yöntemin hazırlanmasını zorlaştırmaktadır. Net yöntemde ise hazırlaması kolay fakat sunum şekli karmaşık, zor anlaşılabilir bir tablo üretilir. Bu yöntemde bir nakit akış tablosu hazırlamak için muhasebede kayıtlı bilgilerden yararlanılır. Muhasebe dışı bilgiye çok az ihtiyaç duyulur. Uygualamada bankacılık ve finans sektörünün nakit akışlarını brüt yönteme göre raporlaması bir gelenek olmuştur. Reel sektör firmaları ise net yönteme göre nakit akış tablosu hazırlamaktadırlar. Brüt yönteme göre hazırlanmış bir nakit akış tablosu örneği aşağıda verilmiştir. XYZ BANKASI A.Ş. Nakit Akım Tablosu Dipnot Referansları Cari Dönem Önceki Dönem Finansal Tablo Türü Konsolide Konsolide Dönem Raporlama Birimi Bin TL Bin TL BANKACILIK FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI Bankacılık Faaliyet Konusu Aktif ve Pasiflerdeki Değişim Öncesi Faaliyet Karı Eski Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunca, uygulama birliğinin sağlanması bakımından nakit akış tablolarının Türkiye içinde raporlanmasında, brüt (dolaysız) yöntemin uygulanması tercih edilmişti. 7

9 Alınan Faizler Ödenen Faizler Alınan Temettüler Alınan Ücret ve Komisyonlar Elde Edilen Diğer Kazançlar Zarar Olarak Muhasebeleştirilen Donuk Alacaklardan Tahsilatlar Personele ve Hizmet Tedarik Edenlere Yapılan Nakit Ödemeler Ödenen Vergiler Diğer (VI- b) Bankacılık Faaliyetleri Konusu Aktif ve Pasiflerdeki Değişim Alım Satım Amaçlı Finansal Varlıklarda Net (Artış) Azalış Gerçeğe Uygun Değer Farkı K/Z'a Yansıtılan Olarak Sınıflandırılan FV'larda Net (Artış) Azalış 0 0 Bankalar Hesabındaki Net (Artış) Azalış Kredilerdeki Net (Artış) Azalış Diğer Aktiflerde Net (Artış) Azalış Bankaların Mevduatlarında Net Artış (Azalış) Diğer Mevduatlarda Net Artış (Azalış) Alınan Kredilerdeki Net Artış (Azalış) Vadesi Gelmiş Borçlarda Net Artış (Azalış) 0 0 Diğer Borçlarda Net Artış (Azalış) (VI- b) Bankacılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Net Nakit Akımı YATIRIM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI Yatırım Faaliyetlerinden Kaynaklanan Net Nakit Akımı İktisap Edilen İştirakler, Bağlı Ortaklıklar ve Birlikte Kontrol Edilen Ortaklıklar (İş Ortaklıkları) Elden Çıkarılan İştirakler, Bağlı Ortaklıklar ve Birlikte Kontrol Edilen Ortaklıklar (İş Ortaklıkları) 0 0 Satın Alınan Menkuller ve Gayrimenkuller Elden Çıkarılan Menkul ve Gayrimenkuller Elde Edilen Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar Elden Çıkarılan Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar Satın Alınan Yatırım Amaçlı Menkul Değerler Satılan Yatırım Amaçlı Menkul Değerler Diğer FİNANSMAN FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI Finansman Faaliyetlerinden Sağlanan Net Nakit Krediler ve İhraç Edilen Menkul Değerlerden Sağlanan Nakit Krediler ve İhraç Edilen Menkul Değerlerden Kaynaklanan Nakit Çıkışı 0 0 İhraç Edilen Sermaye Araçları 0 0 Temettü Ödemeleri Finansal Kiralamaya İlişkin Ödemeler 0 0 Diğer 0 0 Döviz Kurundaki Değişimin Nakit ve Nakde Eşdeğer Varlıklar Üzerindeki Etkisi (VI- b) Nakit ve Nakde Eşdeğer Varlıklardaki Net Artış Dönem Başındaki Nakit ve Nakde Eşdeğer Varlıklar (VI- a) Dönem Sonundaki Nakit ve Nakde Eşdeğer Varlıklar (VI- a)

10 Net Yöntem (Dolaylı/Endirekt Yöntem) Bu yöntemde vergi öncesi dönem kar/zararının o dönemde nakit çıkışı veya girişi gerektirmeyen, tahakkuk veya ertelemelerle ilgili nakit akışlarına ilişkin gelir veya gider kalemlerinin etkilerine göre düzeltilerek raporlandığı yöntemdir. Bir anlamda tahakkuk esasına göre hesaplanmış kar/zararının dönem nakit kar/zararına getirildiği yöntemdir. Net yönteme göre hazırlanmış bir nakit akış tablosu örneği aşağıda verilmiştir. Nakit Akım Tablosu ABC SANAYİ VE TİCARET A.Ş. Dipnot Referansları Cari Dönem Önceki Dönem Finansal Tablo Türü Konsolide Konsolide Dönem Raporlama Birimi TL TL Vergi öncesi kar Vergi öncesi kar ile işletme faaliyetlerinden sağlanan net nakit mutabakatı için gerekli düzeltmeler Amortisman ve itfa payları Kıdem tazminatı karşılığı Şüpheli ticari alacak karşılığı/ (tahsilatı) İştirak karından alınan pay Maddi duran varlık satış (karı)/ zararı Faiz geliri Faiz gideri Ödenen vergiler İşletme sermayesindeki değişim öncesi net nakit Varlık ve yükümlülüklerdeki değişimler: Kısa vadeli ticari alacaklar Diğer alacaklar Stoklar Diğer dönen varlıklar Uzun vadeli ticari alacaklardaki artış Diğer duran varlıklar Ticari borçlar Diğer kısa vadeli yükümlülükler İlişkili taraflara ticari borçlar Ödenen kıdem tazminatı İşletme faaliyetlerinden sağlanan net nakit Yatırım faaliyetleri: Tahsil edilen faiz Maddi ve maddi olmayan duran varlık alımları Maddi ve maddi olmayan duran varlık satış hasılatı Yatırım faaliyetlerinden (kullanılan)/ sağlanan net nakit Finansal faaliyetler: Temettü ödemesi Finansal borçlardaki geri ödeme Faktoringe verilen alacaklar

11 Ödenen Faiz Finansal faaliyetlerde kullanılan net nakit Nakit ve nakit benzeri değerlerdeki net artış Nakit ve nakit benzeri değerlerin dönem başı bakiyesi Nakit ve nakit benzeri değerlerin dönem sonu bakiyesi Parasal olmayan yatırım faaliyetlerine ilişkin ek açıklamalar: -Ticari alacak karşılığı yapılan maddi duran varlık alımları Nakit Akış Tablosu Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar 1. Nakit akış tablosunda, döneme ilişkin nakit akışları işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerine dayalı bir biçimde sınıflandırılarak raporlanır. 2. Bir işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerinden olan nakit akışlarını iş sahasına en uygun şekilde gösterir. Faaliyet bazında sınıflama, kullanıcılara, bu faaliyetlerin işletmenin finansal durumuna ve nakit ve nakit benzerlerine olan etkisine ilişkin bilgi sağlar. Bu bilgi ayrıca, faaliyetler arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi için de kullanılabilinir. 3. Tek bir işlem, farklı şekilde sınıflandırılan nakit akışları içerebilir. Örneğin, bir kredi geri ödemesi hem faiz hem de anapara ödemesini içerir, faiz işletme faaliyeti olarak sınıflanırken anapara finansman faaliyeti olarak sınıflanır Nakit Akış Tablosunda Özel Konular Nakit Akışlarının Netleştirilmesi: Aşağıda belirtilen yatırım ve finansman faaliyetlerinden sağlanan nakit akışları netleştirme (girişlerden çıkışları düşme) esasına göre gösterilebilir. Bunlar; 1. İşletme yerine müşterilerin nakit akışını yansıtan ve işletme tarafından müşteriler adına yapılan nakit tahsilat ve ödemeler. Örneğin bir banka açısından vadesiz mevduat olarak yatırılan ve çekilen paralar, bir aracı kurumun müşterileri adına tuttuğu fonlarla ilgili nakit akışları, mülk sahipleri adına tahsil edilen ve daha sonra mülk sahibine ödenen kiralar. 2. Devir hızı yüksek, tutarları büyük ve vadeleri kısa olan kalemlere ilişkin nakit girişleri ve çıkışları. Örneğin Kredi kartı müşterilerine ilişkin anapara ödemeleri, menkul kıymet alım ve satımları ve vadesi üç ay veya daha kısa olan diğer kısa vadeli borçlanmalar. 3. Finans kuruluşlarının aşağıdaki faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları netleştirme esasına göre raporlanabilir. Bunlar; vadeli mevduat kabulü ve geri ödemesinden 10

12 kaynaklanan nakit giriş ve çıkışları, diğer finansal kurumlara yatırılan ve bu kurumlardan çekilen mevduatlar, müşterilere verilen krediler, avanslar ve bunların geri ödemeleri. Yabancı Paraya Dayalı Nakit Akışları: Yabancı para cinsinden nakit akışlarının raporlanması aşağıda verilen esaslar çerçevesinde yapılır. 1. Yabancı paraya dayalı işlemlerden kaynaklanan nakit akışları, nakit akışının gerçekleşme tarihindeki kurlar üzerinden çevrilir. 2. Yabancı ülkedeki bağlı şirketlerin nakit akışları da gerçekleştiği tarihteki kur kullanılarak yabancı ülkede kullanılan para biriminden çevrilir. 3. Yabancı paraya dayalı nakit akışları, TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri Standardı uyarınca işleme tabi tutulur. Örneğin, bir döneme ilişkin ağırlıklı ortalama kur yabancı para işlemlerin kaydedilmesi veya yabancı bir bağlı şirketin nakit akışlarının çevrilmesi için kullanılabilinir. Ancak, TMS 21, yabancı bir bağlı ortaklığın nakit akışlarının raporlama dönemi sonu (bilanço günündeki) kurdan çevrilmesine izin vermemektedir. 4. Kur farklarından kaynaklanan realize olmamış kazanç ve kayıplar nakit akışı olarak kabul edilmez. Ancak, kur farklarının yabancı para cinsinden tutulan nakit ve nakit benzerleri üzerine etkisi, dönemin başlangıcında ve sonundaki nakit ve nakit benzerlerinin mutabakatlarını yapmak amacıyla, nakit akış tablosunda yer alır. Faiz ve Temettüler: Faiz ve temettülere ilşkin nakit akışlarının raporlanması aşağıda verilen esaslar çerçevesinde yapılır. 1. Nakit akış tablosunda, faiz ve temettülere ilişkin nakit giriş ve çıkışları ayrı ayrı açıklanır. 2. Kar/zarara gider olarak kaydedilen dönemin toplam faiz giderleri nakit akış tablosunda açıklanır. 3. Finansal kuruluşlar için faiz gelir ve giderleri ile temettüler genellikle esas faaliyetlerle ilgili nakit akışları içerisinde yer alır. Ancak, diğer işletmeler için söz konusu nakit akışlarını ne şekilde sınıflayacaklarına ilişkin geliştirilmiş bir ilke bulunmamaktadır. Faiz giderleri ve temettüler net kar veya zararın hesaplanmasında dikkate alındığı için işletme faaliyetlerine ilişkin nakit akışları olarak sınıflanabilirler. Alternatif olarak işletmeler faiz gelir ve giderleri ile temettü gelirlerine ilişkin nakit akışlarını faaliyetlerine uygun bir biçimde sınıflandırarak nakit akış tablosunda gösterebilirler. Bu çerçevede işletmeler, faiz gelir ve giderleri ile temettü gelirlerini, net kar/zararın tespitinde dikkate alınmaları halinde esas faaliyetlerinden; finansman kaynaklarının elde etme maliyetini oluşturması halinde finansman faaliyetlerinden veya yapılan yatırımın getirileri olması halinde yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları olarak gösterebilirler. 11

13 4. Temettü ödemeleri, elde edilen finansman kaynaklarının maliyetlerini oluşturduklarından finansman faaliyetlerine ilişkin nakit akışı olarak sınıflandırılabilir. Alternatif olarak, finansal tablo kullanıcılarına işletmenin esas faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarından temettü dağıtma kabiliyeti hakkında bilgi sunmak amacıyla işletme faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışı olarak da gösterilebilir.* Vergiler: Vergilerle ilgili nakit akışları ayrıca açıklanır ve bu nakit akışları, açık olarak finansman ve yatırım faaliyetleriyle ilişkili olmadıkları takdirde işletme faaliyetlerinden nakit akışı olarak sınıflandırılır. Vergi nakit akışları birden fazla faaliyetle ilgili ise ve farklı faaliyetler grubunda gösterilmişse, toplam ödenen vergi tutarı dipnotlarda açıklanır. Bağlı Ortaklıklardaki ve Diğer İşletmelerdeki Ortaklık Paylarındaki Değişiklikler: İşletmenin bağlı ortaklık ve diğer birimlerinin satın alınması ve elden çıkarılması sonucunda ortaya çıkan toplam nakit akışları nakit akış tablosunda ayrıca gösterilir ve yatırım faaliyeti olarak sınıflandırılır. Ayrıca konu ile ilgili olarak aşağıdaki özel durumlara da dikkat etmek gerekir. 1. Bağlı ortaklıklar ve diğer işletmelerin kontrolünün elde edilmesi ya da kaybedilmesinin nakit akışı etkilerinin ayrı bir kalem olarak sunumu, edinilen ve elden çıkarılan varlık tutarlarının ayrıca açıklanmasıyla birlikte, bu nakit akışlarının, diğer faaliyet, yatırım ve finansal faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışlarından ayırt edilmesine yardımcı olur. Kontrolün kaybedilmesinden kaynaklanan söz konusu nakit akış etkileri, kontrolün ele geçirilmesinden kaynaklananlarla mahsup edilmez. 2. Bağlı ortaklığın veya diğer işletmelerin kontrolünün ele geçirilmesi veya kaybedilmesi karşılığında satın alınma veya elden çıkarma bedeli olarak ödenen veya alınan nakitler; söz konusu işlemlerin, olayların veya koşullardaki değişikliklerin parçası olarak elde edilen veya elden çıkarılan nakit ve nakit benzerleri ile netleştirilerek nakit akış tablosunda gösterilir. 3. Kontrolün kaybedilmesi şeklinde sonuçlanmayan bir bağlı ortaklıktaki ortaklık paylarındaki değişmelerden kaynaklanan nakit akışları, finansal faaliyetlerden kaynaklanan nakit akışları olarak sınıflandırılır. Nakit Akışı Yaratmayan İşlemler: Yatırım ve finansman faaliyetlerinden nakit ve nakit benzeri kullanımı gerektirmeyen işlemler nakit akış tablosunda yer almaz. Bu işlemler, yatırım ve finansman faaliyeti ile ilgili tüm gerekli bilgileri içerecek şekilde, diğer finansal tablo veya dipnotlarda yer alır. * Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunca, uygulama birliğinin sağlanması bakımından, Türkiyedeki raporlamalarda ödenen temettülerin finansman faaliyetleri grubunda gösterilmesi tercih edilmiştir. 12

14 Yatırım ve finansman faaliyetlerinin büyük bir kısmı, işletmelerin sermaye ve aktif yapılarına etki etmelerine karşın, cari nakit akışları üzerinde herhangi bir etkiye sahip değildirler. Nakit akışı yaratmayan işlemlerin, nakit akış tablosu dışında bırakılması, nakit akış tablosunun amacı ile tutarlıdır. Çünkü bu işlemlerin cari dönemdeki nakit akışları ile bir ilişkileri bulunmamaktadır. Örneğin, aktiflerin borçlanma veya finansal kiralama yoluyla elde edilmesi, bir işletmenin hisse senedi ihracı yolu ile elde edilmesi. Konu ile ilgili olarak önceki sayfalarda verilen örnak tablolara bakınız. 3. DİPNOTLARDA AÇIKLANACAK BİLGİLER VE ÖRNEK UYGULAMALAR Nakit akış tablosu ile ilgili olarak aşağıda verilen konularda dipnot bilgisi vermek gerekir. Bunlar; 1. Nakit akış tablosunda yer alan nakit ve nakit benzerlerinin unsurlarının ayrıntıları(bakınız örnek-1) 2. Nakit ve nakit benzerlerinin belirlenmesine ilişkin muhasebe politikaları (bakınız örnek-2) 3. (Eğer konsolide tablo hazırlandıysa) grup tarafından kullanımı mümkün olmayan nakit ve nakit benzerlerinin tutarlarına ilişkin bilgiler (örneğin banka hesabında blokaj durumunun varlığı). Aşağıda reel sektörden bir işletmenin nakit akış tablosuna ilişkin dipnot örnekleri verilmiştir. Bu dipnotlar önceki sayfalarda verilen nakit akış tablosuna aittir. ÖRNEK-1 DİPNOT:4 NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ 31 Aralık Aralık 2009 Nakit Bankalar TL vadeli mevduatlar TL vadesiz mevduatlar Yabancı para vadeli mevduatlar Yabancı para vadesiz mevduatlar Eksi: faiz tahakkuku (21.986) (99.190) Nakit akım tablosuna baz olan nakit ve nakit benzerleri toplamı Aralık 2010 tarihi itibariyle TL vadeli mevduatların ortalama vadeleri 1 aydan az olup (2009:1 aydan az) ağırlıklı ortalama etkin faiz oranı yıllık %8.6 dır (2009: yıllık %9,7). 31 Aralık 2010 tarihi itibariyle yabancı para vadeli mevduatların ise vadeleri 3 ile 32 gün arasında değişmekte olup ağırlıklı etkin fazi oranı 0,3% tür (2009- Yoktur). 13

15 Yabancı para vadesiz mevduatın döviz detayı Dipnot 26.c de açıklanmıştır. Şirket in mevduatlarının bulunduğu bankaların kredi riskleri, bağımsız veriler dikkate alınarak değerlendirilmekte olup herhangi bir risk bulunmamaktadır. Nakit ve nakit benzerlerinin piyasa değerleri, bilanço tarihindeki tahakkuk eden geliri de içeren taşınan değerlerine yaklaşmaktadır. ÖRNEK-2 DİPNOT-2: Finansal Tabloların Sunumuna İlişkin Esaslar (Devamı) Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti Nakit Akım Tablosu Nakit akım tablosunda, döneme ilişkin nakit akımları işletme, yatırım ve finansal faaliyetlerine dayalı bir biçimde sınıflandırılarak raporlanır. İşletme faaliyetlerden kaynaklanan nakit akımları, Şirket in faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akımlarını gösterir. Yatırım faaliyetleriyle ilgili nakit akımları, Şirket in yatırım faaliyetlerinde (duran varlık yatırımları ve finansal yatırımlar) kullandığı ve elde ettiği nakit akımlarını gösterir. Finansal faaliyetlere ilişkin nakit akımları, Şirket in finansal faaliyetlerde kullandığı kaynakları ve bu kaynakların geri ödemelerini gösterir. Nakit ve nakit benzeri değerler, nakit ve banka mevduatı ile tutarı belirli nakde kolayca çevrilebilen kısa vadeli, yüksek likiditeye sahip ve vadesi 3 ay veya daha kısa olan yatırımları içermektedir. 4. NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN ANALİZİ Önceki sayfalarda da belirtildiği gibi nakit akış tablosu işletmenin bir dönemlik nakit kaynaklarına ilişkin ayrıntılı bilgiler raporlar. İşletmenin sahip olduğu nakdin kaynaklarını bilmek işletme yöneticilerine geçmişin kontrolü ve geleceğin planlanması adına çok önemli ipuçları verir. Böylelikle işletmenin kasasında para varsa işletme iyi durumdadır algısından doğan yanlışlıklar giderilmiş olacaktır. Konuyu çarpıcı bir şekilde anlatmak için aşağıda ana hatları verilmiş 3 adet nakit akış tablosu verilmiştir. Yorum ve analizler bu örnek üzerinden yürütülecektir. 14

16 A B C İşletme Faaliyetlerinden Sağlanan Net Nakit Akışı Yatırım Faaliyetlerinden Sağlanan Net Nakit Akışı Finansman Faaliyetlerinden Sağlanan Net Nakit Akışı Dönembaşı Nakit Mevcudu Dönemsonu Nakit Mevcudu A işletmesi nakit açısından oldukça sağlıklı durumdadır. Çünkü bu firma esas faaliyet konularından net bir nakit girişi sağlamaktadır. Sağlanan bu nakit ile hem yatırım yapmakta hem de borçlarını ödemektedir. B işletmesini ise gelecekte hiç de iyi günler beklememektedir. Çünkü bu işletme hem esas faaliyetlerinden nakit üretememekte hem de yatırım yapabilmektedir. Esas faaliyetlerden ve yatrım için gereken nakdi bu yıl içinde borçlanarak yapmıştır. Zaten işletme esas faaliyetlerden nakit üretemediği için bu yıl içinde yapılan borçlanmaların gelecek yıllarda geri ödemelerini nasıl yapılacaktır? sorusu yanıtsız kalmakta ve gelecek adına hiç de iyi şeyler düşündürtmemektedir. C işletmesi ise bu yıl içinde ne borçlanmaya gitmiş ne de broç ödemiştir. Belki de borcu yoktur. Fakat buradaki tehlike işletme esas faaliyetlerinden nakit üretememesidir. İşletme bu dönemi duran varlık satışı vb. yatırımları elden çıkararak atlatmıştır. Ama gelecek yıl neyi satarak durumu kurtarabileceği sorusu işletme yöneticilerine kabuslar gördürmektedir. Bu Standart Eki, TMS 7 nin bir parçası değildir. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunca, uygulama birliğinin sağlanması bakımından ekteki nakit akış tablolarının Türkiye içinde raporlanmasında kullanılması tercih edilmiştir. NAKİT AKIŞ TABLOSU A. İŞLETME FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIŞLARI 1. Esas Faaliyet Gelirlerinden Sağlanan Nakit Girişleri (+) * (a) Satışlardan sağlanan nakit girişleri (+) (b)... Gelirlerden sağlanan nakit girişleri(+) 2 Esas Faaliyet Giderlerine İlişkin Nakit Çıkışları** (-) Cari Dönem (a) Satılan mal ve hızmet maliyetleri ve stok değişimlerine ilişkin nakit çıkışları(+) (b) Faaliyet Giderlerine İlişkin Nakit Çıkışları (+) (...TL) Önceki Dönem 15

17 Esas Faaliyet Sonucu Sağlanan Net Nakit Akışı (1-2) 3. Diğer Gelir ve Karlardan Sağlanan Nakit Girişleri + 4. Diğer Gider ve Zararlardan Kaynaklanan Nakit Çıkışları(-) 5. Finansman Giderlerinden Kaynaklanan Nakit Çıkışları (-) 6. İşletme Faaliyetleriyle İlgili Varlık ve Yabancı Kaynaklardaki Değişikliklere İlişkin Nakit Akışları (+) (-) (a) Varlık Artışları (-) (b) Varlık Azalışları (+) (c) Yabancı Kaynak Artışları (+) (d) Yabancı Kaynak Azalışları (-) 7. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülüklere İlişkin Nakit Çıkışları (-) (a) Önceki Dönem Karından Ödenen (+) (b) Geçici Vergiler(+) B. YATIRIM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIŞLARI 1. Yatırım Faaliyetinden Sağlanan Nakit Girişleri(+) (a) Mali Duran Varlık Satışlarından Sağlanan Nakit Girişleri (+) (b) Maddi Duran Varlık Satışlarından Sağlanan Nakit Girişleri (+) (c) Diğer Duran Varlık Satışlarından Sağlanan Nakit Girişleri (+) (d) Mali Duran Varlıklarla İlgili Alınan Temettülerden SağlananNakit Girişleri (+) (e) Yatırım Faaliyetleriyle İlgili Faizlerden Sağlanan Nakit Girişleri(+) 2. Yatırım Faaliyetlerine İlişkin Nakit Çıkışları (-) (a) Mali Duran Varlık Alışları (+) (b) Maddi Duran Varlık Alışları (+) (c) Maddi Olmayan Duran Varlık Artışları (+) (d) Özel Tükenmeye Tabi Varlıklardaki Artışlar (+) (e) Diğer Duran Varlık Artışları (+) C. FİNANSMAN FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIŞLARI 1. Finansman Faaliyetlerinden Sağlanan Nakit Girişleri (a) Kısa Vadeli Mali Borçlardan Sağlanan Nakit(+) (b) Uzun Vadeli Mali Borçlardan Sağlanan Nakit (+) (c) Sermaye Artırımından Sağlanan Nakit (+) (d) Hisse Senedi İhraç Primlerinden Sağlanan Nakit (+) (e) Diğer Finansman Faaliyetlerinden Sağlanan Nakit Girişleri (+) 16

18 2. Finansman Faaliyetlerine İlişkin Nakit Çıkışları (-) (a) Kısa Vadeli Mali Borç Ödemeleri (-) (b) Uzun Vadeli Mali Borç Ödemeleri (-) (c) Ödenen Temettüler (-) (d) Sermayenin Azaltılması (-) (e) Diğer Finansman Faaliyetlerine ilişkin Nakit Çıkışları D. KUR FARKLARININ NAKİT VE NAKİT BENZERLERİNE ETKİLERİ (+), (-) E. NAKİT VE NAKİT BENZERLERİNDE MEYDANA GELEN NET ARTIŞ (+) (AZALIŞ) (-) F. DÖNEM BAŞI NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ MEVCUDU G.DÖNEM SONU NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ MEVCUDU 1 her işletme ait olduğu sektörün özelliğine göre kendi esas faaliyet gelirlerine göre alt kalemleri oluşturur. (Örneğin bankalar esas faaliyet geliri olarak faiz gelirleri, komisyon gelirleri,...gibi sınıflandırma yapar. 2 Her işletme ait olduğu sektörün özelliğine göre kendi esas faaliyet giderlerine göre alt kalemleri oluşturur. (örneğin bankalar, esas faaliyet giderleri olarak faiz giderleri, komisyon giderleri,...gibi sınıflandırma yapar. 3 İşletmeler sadece mevcut olan verilerini tabloya alırlar. Boş kalemlerin tabloya alınmasına gerek yoktur. Hesaplamalara ilişkin açıklamalar (örnek olarak verilmiştir.) 1 Satışlardan sağlanan nakit girişi (a) Net Satışlar (+) (b) Ticari Alacaklardaki Artışlar (Satışlardan Kaynaklanan) (-) (c) Ticari Alacaklardaki Azalışlar (Satışlardan Kaynaklanan)(+) (d) Alınan Sipariş Avanslarındaki Artışlar (+) (e) Alınan Sipariş Avanslarındaki Azalışlar (-) 2. Maliyetlerden ve stok Değişimlerinden kaynaklanan nakit çıkışları(-) (a) Satışların Maliyeti (+) (b) Stoklardaki Artışlar (+) (c) Stoklardaki Azalışlar (-) (d) Ticari Borçlardaki Azalışlar (Alımlardan Kaynaklanan) (+) (e) Ticari Borçlardaki Artışlar (-) (f) Amortisman ve Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Giderler (-) (g) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerindeki Artışlar (+) (h) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetlerindeki Azalışlar(-) 17

19 3. Faaliyet Giderlerine İlişkin Nakit Çıkışları (-) (a) Araştırma Geliştirme Giderleri (+) (b) Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (+) (c) Genel Yönetim Giderleri (+) (d) Amortisman ve Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Diğer Giderler(-) 4. Diğer Gelir ve Karlardan Sağlanan Nakit Girişleri(+) (a) Olağan gelir ve karlardan sağlanan nakit girişleri (+) (b) Diğer gelir ve karlardan sağlanan nakit girişleri (+) (c) Nakit Girişi Sağlamayan Gelir ve Karlar (-) 5. Diğer Gider ve Zararlara İlişkin Nakit Çıkışları(-) (a) Diğer Faaliyetlerle İlgili Olağan Gider ve Zararlar (+) (b) Diğer gider ve zararlar (+) (c) Nakit Çıkışını Gerektirmeyen Diğer Gider ve Zararlar (-) 18