ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI

Transkript

1 1-8. Sınıflar ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI Teknoloji Kullanımı PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BİRİMİ - ŞUBAT 2012

2 Teknoloji Kullanımı Teknolojinin hızını takip etmek neredeyse imkânsız hale geldi. Bu hızlı gelişmelerin hayatımızı ne kadar kolaylaştırdığını inkâr etmek mümkün değil ancak teknolojinin sağladığı kolaylıkların yanında çocuklarımızın yetiştirilmesinde zararlı olabilecek yönünü de düşünmek son derece önemlidir. Dikkat ettiniz mi? Çocuklarımızın oyuncakları bizim çocukluğumuzun oyuncaklarından ne kadar farklı... Onların oyuncakları teknolojik. Yani dijital çağı temsil ediyor. Bugünün çocukları teknolojiyi kendilerinden önceki hiçbir neslin kullanmadığı kadar çok kullanıyor. Peki, çocuklarımız bu durumdan nasıl etkileniyor? Anne baba olarak çocuklarımıza yaşlarına uygun güvenli ortamlar yaratmaya çalışsak da bilgisayardan, internete bağlı cep telefonundan ya da televizyondan gelen bilgileri kontrol etmekte zorlanıyoruz. Çocuklarımız yaşlarına uygun olmayan kavramlarla, onaylamadığımız anlatım biçimleriyle tanışabiliyorlar. Bizler çocuklarımızı güvenli olmadığını düşündüğümüz sokaklardan uzak tutmaya çalışsak da son teknoloji ile donatılan aletler evimizin içine sokağı kolayca sokabiliyor. Teknolojik ürünler sadece yetişkinlerin değil, çocuklarımızın da yaşamı algılama ve yaşama katılma biçimlerini belirlemeye başladı. Çocuklarımızın Sıklıkla Kullandığı Teknolojik Ürünler Son yıllarda hayatımıza giren teknolojik araçların yaygınlığı üründen ürüne değişim göstermektedir. Çocuklarımızın kullandığı ürünleri kullanım alanları ve sıklıkları göz önünde bulundurularak üç başlık altında incelemek mümkündür: İnternet Nedir? Bilgisayar Kullanımı İnternet, bütün dünyadaki bilgisayarların elektronik ortamda birbirlerine bağlandığı sanal bir bilgi paylaşım ve iletişim ortamıdır. Elektronik posta yoluyla haberleşilebilir, görsel veya işitsel yollarla tanıdık veya tanımadık kişilerle iletişim kurulabilir. World Wide Web (WWW) aracılığıyla bilgi, belge, resim ve görüntü dosyaları paylaşılabilir. Tüm dünya ile haberleşebilmek demek hem sanal ortamdaki engin bilgilere ulaşmak gibi muhteşem bir fırsat yaratmak hem de tüm dünyadaki olumsuz bilgi ve tecrübelere açık olmak demektir. İnternet belki de çağımızın en önemli buluşu. Dünyanın bir ucundaki bilginin bir tık kadar uzağımızda olması baş döndürücü bir teknoloji.

3 İnternet dünyasında zaman ve mekân sınırlandırması yok ve bu bizlere eşsiz olanaklar sağlamakta.bu teknolojiden çocuklarımızı mahrum bırakmak tabi ki doğru değil. Sadece doğru kullanılmasına kılavuzluk etmek gerekiyor. Çocuklarımız interneti daha çok mesajlaşmak, gezinmek, oyun oynamak, bilgi edinmek, anında sohbet etmek, resim, müzik veya belge bulmak, indirmek veya değiş tokuş etmek için kullanıyorlar. Farklı yaş dönemlerindeki çocuklarımıza bir gruba ait olduklarını hissettiren, onaylanma ve kabul edilme duygusu yaşatan, günlük yaşamda iletişim kurmada ve sosyalleşmede kolaylık sağlayan internet ortamı günümüzde önemli bir araç haline geldi. Zira çocuklarımız sanal ortamda kendilerini daha kolay ifade edebiliyor ve internet ortamında olmak istedikleri kişi gibi davranabiliyorlar. Ayrıca bilgisayar oyunları ya da internet üzerinden sunulan çok renkli, çok hızlı, görsel ve işitsel efektlerle zenginleştirilmiş içerik çocuğun ya da ergenin bilgisayar başında keyifli ve uzun zaman geçirmesine yardımcı oluyor. Gelişim süreçleri dikkate alındığında bilgisayar karşısında geçirilen vakitler, küçük yaşlarda öncelikle oyun amaçlı, daha sonra ödev ve akademik amaçlı, en son da eğlence amaçlı değerlendirilmektedir. Çocuklar interneti bilgi almak için kullandıklarında ve doğru seçilmiş bilgisayar oyunları oynadıklarında hem işlerini kolaylaştırmış hem eğlenceli vakit geçirmiş hem de bilişsel performanslarında ilerleme kaydetmiş olacaklardır. Doğru seçilmiş bir bilgisayar oyunu, süresi de doğru ayarlandığı takdirde çocuğun odaklama süresinde bir artış sağlayabileceği gibi stratejik düşünme performansını da olumlu yönde etkileyecektir. Çocuğum Bağımlı Olabilir mi? Haftada 7 8 saati aşmamak kaydıyla internet başında vakit geçiren çocukların dürtü kontrolü, ne yaptığının farkında olma, odaklanma süresi gibi konularda gelişme kaydettiği yapılan araştırmalar tarafından desteklenmektedir. Ancak bu sürenin aşılması yani internet kullanımının günlük 2-3 saati geçmesi ve bir alışkanlığa dönüşecek kadar uzun süreye yayılması durumunda çocuklarımızı ciddi tehlikeler beklemektedir. Aşırıya giden her davranışın bağımlılığa dönüşme riski mevcuttur. Çocuğumuzun bilgisayar karşısında geçirdiği süre uzunsa ve sıklıkla tekrarlanıyorsa bağımlılığa dönüşme riski de artıyor demektir. Bilgisayar başında geçirilen süre arttıkça gerçek dünya ile sanal dünya arasında denge zamanla belirginliğini yitirmeye başlar. Çocuğun sosyal ilişkilerinde ve toleransında gittikçe azalma meydana gelir. Dikkat süresinde sıkıntı yaşanabilir. Duygu durumunda ani değişiklikler yaşamak gibi problemler ortaya çıkabilir. Bu belirtiler ise sağlıklı yaşamın tehlikeye girdiğini gösteren bağımlılık belirtileridir. Eğer çocuğunuzun bilgisayar başında geçirdiği süre giderek artıyorsa; başka bir işle meşgulken bile bilgisayarı özlüyorsa; sizi ve arkadaşlarını dikkate almıyorsa; başka faaliyetleri önemsemiyorsa; sırt, bilek, baş ağrısı gibi fiziksel sıkıntılar yaşıyorsa bağımlılıktan söz edilebilir.

4 Bilgisayarın Doğru Kullanımı Nasıl Olmalı? Öncelikle internet ve bilgisayar kullanımı ile ilgili olarak çocuğunuzla karşılıklı güvene dayalı ve iletişime açık bir ilişki kurmak önemlidir. Kurulan bu açık ilişki sayesinde çocuğunuz internet ortamlarında rahatsız edici kişi veya durumlarla karşılaştığı zaman sizden yardım isteyebileceğini hissedecek bu da onun daha doğru ve bilinçli hareket etmesini sağlayacaktır. Bilgisayar kullanımında önemli olan iki husus vardır: Birincisi içerik, ikincisi ise süre. Çocuğumuzun ödev ya da bilgi almak için kullandığı vakitler dışında eğlence amaçlı girdiği sitelerin takibi de son derece önemlidir. Arkadaşları ile vakit geçireceği, sohbet edebileceği sitelere girişi kontrol edilmeli ve belirli bir süreyi aşmamasına özen gösterilmelidir. Oyun amaçlı kullanımlarda ise oyunların saldırganlık davranışına model oluşturmayacak nitelikte olması, sonunda reel bir ödülün olmaması, başarılı olabilmek için çok uzun vakitler harcamanın gerekmemesi son derece önemlidir. Çocukların stratejik düşünme ve problem çözme becerilerini geliştirecek oyunları seçmek çocuklarımıza yarar sağlayacaktır. Çocuğunuzun internette olumsuz uyaranlara maruz kalmaması için öncelikle internet filtreleme programlarının bilgisayarda olmasını sağlamalısınız. Büyüme çağında olan çocukların bilgisayar başında geçirdikleri uzun vakitler, bedensel gelişimlerini olumsuz etkileyebilir. Bu yüzden mutlaka spor aktivitelerine zaman ayırmalısınız. Sanal arkadaşlıklardan uzak durabilmesi için çocuğunuzun var olan arkadaşlık ilişkilerini desteklemelisiniz ve bu ilişkilerini sürdürmesi hatta yeni arkadaşlık ilişkileri kurması için onu yüreklendirmelisiniz. Çocuğunuza etkili bilgisayar kullanma alışkanlığı kazandırmak için bilgisayarın herkesin bulunduğu bir odaya konması gibi basit önlemler de alabilirsiniz. Bilgisayar kullanımı ile ilgili belki de en önemli hususlarından biri de çocuğunuz kadar interneti tanımanız ve kullanabiliyor olmanızdır. Böylece çocuğunuzun internette neler yaptığı hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz ve onu takip edebilirsiniz. Televizyon Kullanımı Televizyonun çocukların hayatında önemli bir etkisi vardır. Bu etki televizyonun karşısında geçirilen süre, yaş, kişilik, televizyonun yalnız mı yoksa anne babayla mı birlikte seyredildiği ile yakından ilgilidir.

5 Ülkemizde çocuklarımızın televizyon karşısında geçirdikleri süre 3 saat 42 dakika olarak tespit edilmiştir. Bu oran televizyonun onlarda bıraktığı olumsuz etkiler düşünüldüğünde çok tedirgin edicidir. Saptanan sürenin bu denli fazla olması televizyonun araç olmaktan çok amaç olarak kullanıldığı sorununu beraberinde getirmektedir. Televizyon kullanım süresinin ve işlevinin doğru ayarlanamaması durumunda çocuk uyaran eksikliğine maruz kalarak üç boyutlu dünya ile iki boyutlu dünya arasındaki sınırları netleştirmekte sorun yaşamaya başlamaktadır. Televizyon bilgi edinme aracı olduğu gibi eğlenme aracı olarak da kullanılan teknolojik bir araçtır. Dikkat edilirse görülecektir ki çocuklarımız için kaliteli programlar azdır; o nedenle, genellikle yetişkinlere yönelik programları izlerler. Televizyonu doğru kullanmak için nelerin izlenmesi gerektiği belirlenmeli ve izlenme süresi ayarlanmalıdır. Televizyon, çocuğumuzun yaşına uygun programlar seçildiği takdirde eğitim aracı olarak kullanılabilir. Bu sayede çocuğumuz yaşadığı dünyayı farklı bir açıdan tanıyacak, ona saygı duyacak ve akademik becerilerini geliştirecektir. Televizyon bir kitle iletişim aracı olduğu için gelişmelerin takibi açısından da değerli bir araçtır. Televizyonunun doğru kullanımının ilk ayağı izlenilecek programların ailece seçilmesi ve bu programların süresinin çok fazla olmamasına dikkat edilmesidir. Özellikle birlikte izlenilen programlar hem aile içi iletişime hem de paylaşıma katkıda bulunur. Bu katkıları daha da artırmak ve çocuğumuza faydalı hale getirmek için izlenilen program üzerine konuşulmalı ve paylaşımda bulunulmalıdır. Bu arada izlenilen program bilgi amaçlı olabileceği gibi eğlence amaçlı bir program veya içeriği kontrol edilerek seçilen bir dizi de olabilir. Televizyon karşısında geçirilen süre arttıkça fiziksel olarak az hareket ediliyor demektir. Gelişim çağındaki çocukların oyun oynamak, spor yapmak gibi fiziksel aktivitelere olan ihtiyaçları yadsınamaz bir gerçek olduğu için bu vakit mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır. Yaratıcılığı Azaltıyor! Televizyon izlemek pasif bir iştir. Aşırı televizyon seyretmek çocuğumuzun ev ödevine ve fiziksel aktivitelere dayalı oyunlara ayırdığı zamanı azaltmakta ve yaratıcı oyun kabiliyetini olumsuz etkilemektedir. Dolayısıyla anne babaların izlenecek programları 1-2 saatle sınırlayarak televizyon kullanımının nasıl olacağı ile ilgili kurallar belirlemesi gerekir. Cep Telefonu Kullanımı 1973 yılında cep teflonunu icat eden Martin Cooper bile hayal edemezdi cep telefonunun bu denli gelişip yaygınlaşacağını.

6 Cep telefonları artık internet, fotoğraf makinesi, bilgisayar, ses kaydı, oyun gibi özellikleriyle günlük yaşantımızda vazgeçemeyeceğimiz hafif, pratik, her an yanımızda olan ve hayatımızı kolaylaştıran en vazgeçilmez teknolojik araçlarımızdan biri. Çocuğunuza cep telefonu satın almadan önce kullanım konusunda kurallar koymak önemlidir. Ayda ne kadar konuşma yapılabileceği, bilinmeyen numaralara ve mesajlara karşı nasıl davranılacağı, cep telefonu logoları ve zil melodileri konusunda hangi tutumun izleneceği vb. konuları açıklığa kavuşturmak gerekir. Birisi ile buluşmaya gitmek cep telefonsuz yapılamayacak eylemlerden biri gibi geliyor bizlere. Birçok kişi cep telefonunu adeta vücudunun bir uzvu gibi kullanıyor. Biz yetişkinlerin bu kadar bağlı belki de bağımlı olduğu bir teknolojik aletten çocukların uzak durması haliyle mümkün olmuyor. İsveç'te beyinlerinde tümör olan 1500 hasta ile 1500 sağlıklı kişinin karşılaştırıldığı bir araştırmada kanserli hastalarda cep telefonu kullanım oranı hesaplanarak cep telefonunun beyin kanserine etkisi incelenmiş; buna göre tüm beyin tümörlerinde, cep telefonu kullanımına bağlı olarak 1.5 katlık artış görülmüştür. Cep telefonunun vücuda değdiği bölgelerde ise (örneğin kulağa yakın yerler) 'nöroma' adlı tümör için risk artışı 3.5 kat olarak saptanmıştır. Çocuklarımız bu riske daha yakındır zira kafatasları yetişkinlere nazaran çok daha incedir. Bu nedenle radyasyon, beyinlerine daha kolay yayılabilir. Radyasyonun yoğun etkisinin nedeni ise cep telefonu radyasyonunun ve çocuk vücut boyunun, 'rezonans' adı verilen bir etkileşime girmesidir. Rezonans olayı, çocukların ortalama boyu ile cep telefonu radyasyonunun dalga boyu arasındaki uyumdan kaynaklanır. Çocukların vücudu cep telefonu radyasyonunu, bir antenin televizyon yayınlarını alması gibi üzerinde toplar. Bu da çocukların yetişkinlere nazaran kat kat daha fazla radyasyona maruz kalması demektir. Rezonans olayı yetişkinlerde pek gözlenmez. Bunun sebebi, yetişkinlerle cep telefonu radyasyonunun dalga boyunun uyuşmamasıdır. Teknolojik Ürünlerin Kullanımlarında Temel İpuçları İnsanlar özellikle çocukluktan ergenliğe geçiş süresi olan yaşlarına kadar gerek fiziksel gerek ruhsal birçok hızlı değişim geçirmektedirler. Gelişimin en yüksek hızda olduğu bu süreçte kök hücreler aktiftir. Bedenlerinde bu denli kritik gelişmelerin yaşandığı yıllarda etrafına radyasyon yayan herhangi bir aletin yanında fazla süre geçirmek hiç kuşkusuz onların gelişimine ciddi zararlar verecektir. Geleneksel oyunlar yaratıcılık, kural oluşturma, uygulama ve de sosyalleşme anlamında dijital oyunlardan çok daha zenginlerdir. Ayrıca teknolojik oyunların çocukların stres düzeylerini artırdığını söylemek mümkündür. Zira bu oyunlar fiziksel bir aktivite içermediğinden çocuğun rahatlamasını sağlamaz. Stres düzeyinin artışı ise asabi bir ruh haline ve düzensiz beslenmeye sebep olabilir. Yüzyılımızın çocukları yoğun teknolojik uyarı ile karşı karşıya büyüdükleri için teknolojik ürün kullanımında bizlerden çok daha fazla bilgiye sahipler. Ebeveynlerin teknoloji konusunda bilgi ve tecrübelerinin en azından çocuklarının bilgi düzeyine yakın olması; onları takip edebilmeleri, sakıncalı olabilecek bilgi ve deneyimlerden korumaları açısından son derece önemlidir. Amerika da, yaş ortalamaları 12 olan 500 çocuk ve 500 ebeveyn üzerinde bilgi teknolojileri kullanımı ve psikolojik durum arasındaki ilişkiyi anlamak için yapılan araştırmanın (2008, Michigan State University) sonuçları oldukça endişe verici.

7 Çocukları video oyunları oynayan aileler, çocukları daha az bilgisayar oynayan aileler ile karşılaştırıldıklarında kendi çocuklarını daha saldırgan, depresif, kaygılı olarak tanımladılar ve kurallarla ilgili daha çok sıkıntı yaşadıklarını belirttiler. Çocukların kendi değerlendirmeleri incelendiğinde ise, fazla internet kullanan çocuklarda sosyal iletişim ve dikkat problemlerine daha fazla rastlandığı ortaya çıkmıştır. Fazla video oyunu oynanmasının ise daha fazla saldırganlık, kural ihlali ve rahatsız edici düşünceler ile doğru orantılı olduğu tespit edilmiştir. Cep telefonlarının fazla kullanılmasının ise somatik şikâyetlerin artmasına neden olduğu gözlenmiştir. Çocuklarımızla aramızdaki farklar büyüyor ve çocuklarımızın bizlerin bilgilerine, değerlerine, becerilerine duydukları saygı azalıyor. Günümüzde daha hız odaklı bir kültür geçerli, sabırsızlık gün geçtikçe artıyor. Çocuklarımız her türlü bilgiye evlerinden ulaşabiliyorlar. Bu teknolojik kültürde yetişen çocukların kullandıkları dil, öğrendikleri kavramlar, olaylar karşısındaki yorumları farklılaşıyor. Yetişkinlerden uzaklaşan gençlerin birbirlerinden aldıkları bilgiler ve öğütler daha değerli hale geliyor. Cep telefonları ve mesaj sayesinde birbirleriyle sürekli bir iletişim halindeler. Gerçek dünyada hiçbir çaba harcamadan bilgisayarlarının karşısında hayatı keşfeden çocuklar, tüm sportif aktivitelerde ve oyunlarda birinci gelerek popüler olma şansına da sahipler. İşte bizler anne babalar olarak bu noktada çocuklarımızın bizlerin yönlendirmelerine ihtiyaç duyduklarını unutmamalıyız; teknoloji kullanımının gerekli olduğu gerçeğini yadsımamalı ancak bizim kontrolümüzde olmasını sağlamalı ve çocuklarımızın zarar görmesini engellemeliyiz. Kaynakça: Yrd. Dç. Dr. Tamer Ergin Röportaj Notları Canter, L.:Televizyon Bağımlısı Çocuklar Etkili Anababalık Kitapları Prof. Dr. Ünal Abalı Başarılı Eğitim köşe yazısı Prof. Dr. Selim Şeker, Tehlikeli Oyuncak