Kayseri de İlköğretim Okullar nda Pediculus humanus capitis Yayg nl ğ n n Araşt r lmas ve Permethrin (Kwellada) ile Tedavisi

Transkript

1 Kayseri de İlköğretim Okullar nda Pediculus humanus capitis Yayg nl ğ n n Araşt r lmas ve Permethrin (Kwellada) ile Tedavisi Süleyman YAZAR, Bülent ALTUNOLUK, M. A. Aslan AKMAN, Müzeyyen BİRHAN, Berna HAMAMCI, İzzet ŞAHİN Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dal, KAYSERİ ÖZET Bu çalışmaya Kayseri merkez, ilçe ve köylerinde bulunan 4 ayrı ilköğretim okulunda öğrenim gören 817 (%47.7) si kız, 895 (%52.3) i erkek olmak üzere toplam 1712 öğrenci alınmıştır. Çalışmaya alınan kız öğrencilerin 205 (%25.1) inde, erkek öğrencilerin ise 37 (%4.1) sinde pedikülozis kapitis saptanmıştır. Permethrin (Kwellada) tedavisi verilen 242 öğrenciden, tedavi sonrası yaptığımız kontrollerde 224 (%92.6) ünün preparatı uyguladığı belirlenmiş ve bunların 201 (%89.7) inde iyileşmenin olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Kayseri, Pediculus humanus capitis, permethrin SUMMARY Investigation of the Prevalence of Pediculus humanus capitis in Kayseri in Primary Schools and Treatment with Permethrin (Kwellada) This investigation was made on 817 (47.7%) male and 895 (52.3%) female totally 1712 students in four primary schools in Kayseri and it s vicinity. 205 (25.1%) of female and 37 (4.1%) of male students were found with pediculosis. It has been found that in 201 (89.7%) of 224 (92.6%) students that applied drug were cured. Key Words: Kayseri, Pediculus humanus capitis, permethrin GİRİŞ İnsan n bilinen en eski parazitlerinden olan Pediculus humanus capitis kozmopolit bir dağ l ma sahiptir. Genellikle soğuk ve l man iklimlerde ve daha çok k ş aylar nda görülür. Bitlenme ile yaşlanma aras nda ters orant olduğu; k z çocuklar n n erkek çocuklara k yasla daha s k bitlendikleri bilinmektedir. Kalabal k ortamlarda (okul, k şla, yurt vb.), deprem, savaş ve k tl k gibi durumlarda bitlenme h zl olur. Yay lmas nda coğrafi, etnik, iklim ve hijyenik şartlar n rolü vard r. Bulaşma kişiden kişiye direkt temasla veya tarak, şapka, baş örtüsü ve bere gibi eşyalarla olur. yar m başkalaş ml gelişme göstermekte ve hayat evrelerinin tamam n (yumurta-nimferişkin) insan derisinde geçirmektedir., 172

2 sirke olarak da adland r lan yumurtalar n, üzerinde yaşad klar konağ n saç tellerine ve k llar na salg lad klar kuvvetli bir yap şt r c ile yap şt r rlar (1,2). Pedikülozis tedavisi bitlerin yok edilmesi esas na dayanmaktad r. Tedavide bitlerin mekanik yollarla toplan p öldürülmesi ya da s, toksik gaz veya insektisitlerle öldürülmesi gibi seçeneklerden yararlan l r. Günümüzde en çok yararlan lan yol bitlerin insektisitlerle öldürülmesidir (1). Günümüzde piyasada, bitlere karş kullan lan değişik insektisitlerin bulunmas na karş n, okullarda özellikle k ş aylar nda oluşan infestasyonu halen eradike edilememiştir. Bu sonuç; pedikülozis kapitis tedavisinde uygun kimyasallar n seçilip kullan lmas n n gerekli olduğunu ortaya koymaktad r. Uygun bir insektisitin; düşük toksisite, yüksek tolerabilite, yüksek etkinlik ve kolay uygulan m özelliklerini taş mas gerektiği de belirtilmektedir (3). Bu çal şmada, 4 ayr ilköğretim okulunda öğrenim gören toplam 1712 öğrencide pedikülozis kapitisin yayg nl ğ n n ve bulunan öğrencilerde permethrinin etkinliğinin araşt r lmas amaçlanm şt r. HASTALAR ve YÖNTEM Bu çal şma, Kayseri merkez, ilçe ve köylerinde bulunan 4 ayr ilköğretim okulunda öğrenim gören toplam 1712 öğrenci üzerinde yap ld. Nisan 2000 de yap lan taramada bütün öğrenciler e yönelik baş muayenesinden geçirilerek parazitin yumurta ve/veya erişkini aranm şt r. İnfestasyon ile yaş, cinsiyet, ailenin gelir seviyesi, baba ve annenin öğrenim durumu, evdeki kişi say s, evin bina yap s, evdeki oda say s, evde banyo olup olmamas, evde kullan lan suyun kaynağ gibi etkenler aras ndaki ilişkiyi araşt rmak için ad geçen parametreleri içeren anket formlar öğretmenlerin de yard m ile her öğrenci için ayr ayr doldurulmuştur. Parazit saptanan öğrencilere üretici firma taraf ndan temin edilen %1 permethrin içeren (kwellada) şampuan veya krem dağ t lm ş ve uygulanmas hakk nda bilgi verilmiştir. Bir hafta sonra yap lan kontrollerde parazitin yumurta ve/veya erişkini araşt r lm ş ve ilac kullananlardan parazit bulunanlar ve bulunmayanlar belirlenmiştir. Kontrollerde parazitin, yumurta ve/veya erişkininin bulunmamas tedavideki başar n n kan t olarak değerlendirilmiştir. İstatistiksel değerlendirmeler için SPSS for windows V.9.0 istatistik paket program kullan lm şt r. BULGULAR Araşt rmam zda Kayseri merkez, ilçe ve köylerinde bulunan 4 ayr ilköğretim okulunda öğrenim gören yaşlar 6-17 aras nda (yaş ortalamas 9.58 ± 2.25) değişen 817 (%47.7) si k z, 895 (%52.3) i erkek olmak üzere toplam 1712 öğrenci pedikülozis kapitis yönünden muayene edilmiştir. Çal şmaya al nan okullarda saptanan pedikülozisli öğrenci say ve yüzdeleri Tablo 1 de gösterilmiştir öğrenciden 242 (%14.1) sinin ile infeste olduğu ve okullara göre infestasyon varl ğ aras ndaki fark n istatistiksel olarak anlaml olduğu saptanm şt r (X 2 = 229.0, p< 0.05). Çal şmaya al nan k z öğrencilerin %25.1 inin, erkek öğrencilerin ise %4.1 inin ile infeste olduğu saptanm şt r (Tablo 2). K z öğrencilerdeki pedikülozis oran n n (%25.1), erkek öğrencilerdeki orandan (%4.1) belirgin biçimde yüksek olduğu görülmüş ve cinsiyete göre varl ğ aras ndaki fark n istatiksel olarak anlaml olduğu saptanm şt r (X 2 = , p< 0.05). Çal şmaya al nanlar n ailelerinin gelir durumlar 0-50 milyon, milyon, milyon, 301 milyon ve üzeri gruplara ayr larak bit görülmesi ile ailenin gelir düzeyi aras ndaki ilişki araşt r lm şt r (Tablo 3). Ailenin gelir düzeyi artt kça bitlenme oran n n azald ğ gözlenmiş ve bu fark n istatistiksel olarak anlaml olduğu saptanm şt r (X 2 = 175.3, p< 0.05). Öğrencilerin babalar n n öğrenim durumu ile pedikülozisli olma aras ndaki ilişki araşt r lm ş %3.4 ünün hiç okula gitmediği, %55.8 inin ilkokul mezunu, %18.2 sinin ortaokul mezunu, %18 inin lise mezunu ve %4.6 s n n yüksekokul mezunu olduklar saptanm şt r (Tablo 4). Baban n eğitim düzeyi düştükçe çocuğunun pedikülozisli olma olas l ğ n n artt ğ, yap - lan istatistiksel analizde bu ilişkinin anlaml olduğu (X 2 = 58.77, p< 0.05) saptanm şt r. Öğrencilerin annelerinin öğrenim durumu ile pedikülozisli olma aras ndaki ilişki araşt r lm ş %20.6 s n n hiç okula gitmediği, %62.2 sinin ilkokul mezunu, %8.9 unun ortaokul mezunu, %7.4 ünün lise mezunu ve %0.9 unun yüksekokul mezunu olduklar saptanm şt r (Tablo 5). Annenin eğitim düzeyi düştükçe çocuğunun pedikülozisli olma olas l ğ n n artt ğ, yap lan istatistiksel analizde bu ilişkinin anlaml olduğu (X 2 = 67.81, p< 0.05) saptanm şt r. Çal şmam zda evde yaşayan kişi say lar na göre öğrencilerin aileleri 1-3, 4-6, 7 ve üzeri kişilik gruplara ayr lm ş ve evde yaşayan kişi say s ile 173

3 Yazar S, Altunoluk B, Akman MAA, Birhan M, Hamamcı B, Şahin İ Tablo 1. Çal şmaya al nan okullar ve görülme oranlar. Okul Sayı % Sayı % Sayı % Kepez İlköğretim Okulu Gürdoğanlar İlköğretim Okulu M. Özdal İlköğretim Okulu H. Hüseyin Mercan İlköğretim Okulu X 2 = 229.0, p< 0.05 Tablo 2. Cinsiyete göre görülme say ve yüzdeleri. Cinsiyet Sayı % Sayı % Sayı % Kız Erkek X 2 =154.56, p< 0.05 Tablo 3. Gelir düzeyine göre görülme say ve yüzdeleri. Gelir Sayı % Sayı % Sayı % 0-50 milyon milyon milyon milyon ve üzeri X 2 = 175.3, p< 0.05 Tablo 4. Baban n öğrenim durumuna göre görülme say ve yüzdeleri. Babanın öğrenim durumu Sayı % Sayı % Sayı % Okula gitmemiş İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Yüksekokul mezunu X 2 = 58.77, p<

4 görülme oranlar karş laşt r lm şt r. Öğrencilerin %5.5 inin 1-3 kişilik, %80.7 sinin 4-6 kişilik ve %13.8 inin 7 ve daha fazla kişiden oluşan kalabal k ailelerin çocuklar olduklar saptanm şt r (Tablo 6). Yap lan istatistiksel analizde evde yaşayan kişi say - s artt kça bitlenme olas l ğ n n artt ğ ve bu ilişkinin anlaml olduğu (X 2 = 30.53, p< 0.05) saptanm şt r. Öğrencilerin oturduklar konutlar n yap s ile P. h. capitis görülmesi aras ndaki ilişki de araşt r lm ş; %54.1 inin müstakil evde, %45.9 unun ise apartman dairesinde oturduklar saptanm şt r (Tablo 7). Müstakil evde oturan ailelerin çocuklar ndaki %22.1 lik bitlenme oran n n apartman dairesinde oturan ailelerin çocuklar nda %4.7 olduğu ve yap lan istatistiksel analizde konut yap s ile görülmesi aras ndaki ilişkinin anlaml olduğu (X 2 = , p< 0.05) belirlenmiştir. Öğrencilerin oturduklar evdeki oda say s ile P. h. capitis görülmesi aras ndaki ilişki araşt r ld ğ nda; %17 sinin 1-2 odal evde, %79.8 inin 3-5 odal evde, %3.2 sinin 6 ve daha çok odal evde oturduklar saptanm şt r (Tablo 8). Evdeki oda say s düştükçe P. h. capitis görülme olas l ğ n n artt ğ ve yap lan analizde fark n istatistiksel olarak anlaml olduğu (X 2 = 75.03, p< 0.05) saptanm şt r. Tablo 5. Annenin öğrenim durumuna göre görülme say ve yüzdeleri. Annenin öğrenim durumu Sayı % Sayı % Sayı % Okula gitmemiş İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Yüksekokul mezunu X 2 = 67.81, p< 0.05 Tablo 6. Evdeki kişi say s na göre görülme say ve yüzdeleri. Kişi sayısı Sayı % Sayı % Sayı % ve üzeri X 2 = 30.53, p< 0.05 Tablo 7. Oturulan konut yap s na göre görülme say ve yüzdeleri. Konut yapısı Sayı % Sayı % Sayı % Müstakil ev Apartman dairesi X 2 = , p<

5 Yazar S, Altunoluk B, Akman MAA, Birhan M, Hamamcı B, Şahin İ Öğrencilerin oturduklar evde banyo olup olmamas na göre görülmesi aras ndaki ilişki araşt r ld ğ nda; %7.0 n n evinde banyo olmad ğ, %93.0 n n evinde banyo olduğu saptanm şt r (Tablo 9). Evinde banyo bulunanlarda %13 oran ndaki bitlenme oran, banyo olmayanlarda %29.4 olarak saptanm ş ve aradaki fark n istatistiksel olarak anlaml olduğu (X 2 = , p< 0.05) saptanm şt r. Öğrencilerin evlerinde kulland klar suyun kaynağ ile görülmesi aras ndaki ilişki araşt r lm ş; %92.1 inin evinde şebeke suyu, %7.9 unun evinde kuyu suyu kullan ld ğ saptanm şt r (Tablo 10). Evde şebeke suyu kullananlarda %11.6 oran nda infestasyon saptan rken, kuyu suyu kullananlarda %43.4 oran nda pedikülozis kapitis tespit edilmiş ve yap lan istatistiksel analizde bu fark n anlaml olduğu (X 2 = , p< 0.05) saptanm şt r. Pedikülozis kapitis saptanan 242 öğrenciden tedavi sonras kontrollerimizde 224 (%92.6) ünün preparat uygulad ğ belirlenmiştir. Bu öğrencilerden 126 s preparat n %1 lik şampuan formunu kullananlar, 98 i ise %1 lik krem formunu kullananlard r. Şampuan kullananlar n %93.7 sinde, krem kullananlar n ise %84.7 sinde iyileşmenin olduğu saptanm şt r (Tablo 11). Tedavide kullan lan preparat n formu ile tedavideki başar s aras nda istatistiksel olarak anlaml bir ilişki olduğu (X 2 = 8.3, p< 0.05) saptanm şt r. TARTIŞMA Ülkemizde pedikülozis kapitis yayg nl ğ na yönelik çeşitli araşt rmac lar taraf ndan değişik zamanlarda birçok araşt rma yap lm ş ve %1.5 ile %40 aras nda değişen farkl sonuçlar bildirilmiştir (4-11). Bütün bu araşt rmalar ülkemizde pedikülozisin sorun olduğu- Tablo 8. Evdeki oda say s na göre görülme say ve yüzdeleri. Oda sayısı Sayı % Sayı % Sayı % ve üzeri X 2 = 75.03, p< 0.05 Tablo 9. Evde banyo olup olmamas na göre görülme say ve yüzdeleri. Banyo Sayı % Sayı % Sayı % Yok Var X 2 = , p< 0.05 Tablo 10. Evde kullan lan suyun kaynağ na göre görülme say ve yüzdeleri. Su kaynağı Sayı % Sayı % Sayı % Şebeke Kuyu X 2 = , p<

6 Tablo 11. Preparat n değişik formlar n kullananlarda tedavi sonras na göre görülme say ve yüzdeleri. Preparat (%1 permethrin) Sayı % Sayı % Sayı % Şampuan Krem Toplam X 2 = 8.3, p< 0.05 nu gösterdiği gibi, yapt ğ m z bu araşt rma da Kayseri de bu sorunun hala devam ettiğini göstermiştir. Bölgemizde pedikülozis ile ilgili daha önce baz çal şmalar yap lm şt r y l nda Kişioğlu ve arkadaşlar taraf ndan yap lan bir çal şmada; Kayseri Ayşe Baldöktü Ç rakl k Eğitim Merkezi öğrencilerinde %3.5 oran nda, 1993 y l nda Öztürkcan ve arkadaşlar taraf ndan yap lan bir çal şmada; Sivas çocuk yuvas ndaki çocuklarda %3.6 oran nda, 1990 y l nda Sayg ve arkadaşlar taraf ndan yap lan bir çal şmada; Sivas ta 3 ilkokulun öğrencilerinde %2.1-%3.8- %14.8 oranlar nda pedikülozis kapitis saptanm şt r (4,6,7). Çal şmam zda, toplam 1712 öğrencinin 242 (%14.1) sinde pedikülozis kapitis tespit edilmiştir. Bu oran ülkemizde diğer illerde yap lan baz çal şmalar n sonuçlar ile uyumludur. Cinsiyete göre pedikülozis kapitis görülme s kl ğ na bak ld ğ nda; erkek öğrencilerin %4.1 inin, k z öğrencilerin %25.1 inin infeste olduğu ve k z öğrencilerdeki pedikülozis oran n n erkek öğrencilerdeki orandan belirgin biçimde yüksek olduğu görülmektedir. Yap lan istatistiksel analizde bu fark n anlaml olduğu saptanm şt r (X 2 = , p< 0.05). Bu anlaml fark n diğer araşt rmac lar n da belirttikleri gibi, k zlar n uzun saçl olmas sebebiyle bitlerin tutunabilecekleri yer bulmalar n n daha kolay olmas ndan ve uzun saç n bak m n n daha zor olmas ndan kaynakland ğ düşünülmektedir (2,5,7,8,10,12-16). Çal şmaya al nan 4 ayr ilköğretim okulu ile infestasyon varl ğ aras nda istatistiksel olarak anlaml fark n olduğu, bu fark n %34.6 oran ile ilk s ray alan Kepez İlköğretim Okulu ndan kaynakland ğ belirlenmiştir (X 2 = 229.0, p< 0.05 ). Bu farkl l ğ n; yerleşim bölgesinin k rsal kesimde sosyoekonomik olarak gelişmemiş bir bölge olmas, alt yap n n yetersiz oluşu, gerekli sağl k eğitiminin verilememiş olmas, en önemli sebeplerden olabilecek olan içme suyunun k - s tl l ğ nedeniyle halk n alternatif su kaynaklar ndan k s tl miktarda ve sağl ks z şartlarda yararlanmas ndan kaynakland ğ düşünülmektedir. Çal şmam zda; ailelerin gelir düzeyi, anne ve baban n eğitim düzeyleri, evde yaşayan kişi say s, oturulan konutun yap s, evdeki oda say s, evde banyo olup olmamas ve evde kullan lan suyun kaynağ gibi parametrelerle öğrencilerin pedikülozisli olmas aras ndaki ilişki de araşt r lm şt r. Gelir düzeyi düştükçe pedikülozisli olma olas l ğ n n artt ğ, hem annenin hem de baban n eğitim düzeyleri düştükçe ile infeste olma olas l ğ n n artt ğ, evde yaşayan kişi say s artt kça pedikülozisli olma olas - l ğ n n artt ğ, müstakil evlerde oturanlarda apartman dairesinde oturanlara göre daha yüksek oranlarda pedikülozis görüldüğü, evdeki oda say s ile karş laşt - r ld ğ nda az odal evlerde oturanlar n çok odal evlerde oturanlara göre daha yüksek oranlarda pedikülozisli olduğu, evlerinde banyo olmayanlarda pedikülozisli olma olas l ğ n n artt ğ, evdeki su kaynağ - na göre ise şebeke suyu kullanan evlerdeki öğrencilerin infeste olmalar n n daha düşük olas l kla gerçekleştiği saptanm şt r. İncelenen bütün bu parametrelerle pedikülozisli olma olas l ğ aras ndaki farklar n istatistiksel olarak anlaml olduklar belirlenmiştir. Saptanan sonuçlar n, Yazar ve arkadaşlar n n 1999 y l nda yapm ş olduklar çal şmadaki bulgularla uyumlu olduğu görülmektedir (10). Tedavide kullanm ş olduğumuz permethrin; sentetik olarak elde edilen pestisid bir maddedir. Ektoparazitin sinir hücre membran nda zar polarizasyonunu düzenleyen sodyum ak ş n durdurarak repolarizasyonda bir gecikme yapar ve ektoparazitin felç sonucu ölmesini sağlar. Formülüne alkol eklenmesi, yumurtalar üzerine olan (ovisid) etkisini artt rmaktad r. Vücutta h zla inaktif metabolitlerine y k ld ğ ve idrarla at ld ğ bilinmektedir. Bainbridge ve arkadaşlar n n 1998 y l nda 190 hasta üzerinde yapm ş olduklar bir çal şmada; permethrin (NIX) ve pyrethrin + piperonyl butoxide (RID) nin 177

7 Yazar S, Altunoluk B, Akman MAA, Birhan M, Hamamcı B, Şahin İ etkinliği karş laşt r lm ş ve tedavi sonras 7. gün kontrollerinde her ikisinin de %100 etkili olduğu bildirilmiştir (17). Çal şmam zda, pedikülozis kapitis saptanan 242 öğrenciye üretici firma taraf ndan temin edilen %1 permethrin içeren (kwellada) şampuan veya krem dağ - t lm ş ve uygulanmas hakk nda bilgi verilmiştir. Tedavi sonras kontrollerde preparat n şampuan formunu kullananlar n %93.7 sinde, krem formunu kullananlar n ise %84.7 sinde iyileşmenin olduğu saptanm şt r. İki formun tedavideki etkinliği aras ndaki fark n, krem formunun al ş lagelmiş bir form olmamas nedeniyle uygulamadaki yanl şl klardan kaynaklanm ş olabileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak; yüzy llard r büyük bir sorun haline gelmiş olan, bilgi ve bireyin ön plana ç - kar ld ğ 21. as rda bile bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de vektörlük yapt ğ ölümcül hastal klarla olmasa bile yayg nl ğ ile kendinden bahsettirmektedir. Bitin eradike edilmesi için halk n bütün kesimlerinin, özellikle de öğrencilerin konu hakk nda bilgilendirilmesi, yerleşim bölgelerindeki alt yap eksikliğinin giderilmesi, halk n sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeyinin artt r lmas n n gerekliliğine inanmaktay z. KAYNAKLAR 1. Özcan K. Bitler ve parazitolojik önemi. Özcel MA, Daldal N (eds). Parazitolojide Artropod Hastal klar ve Vektörler. 1. Bask. İzmir: Türkiye Parazitoloji Derneği Yay n, No:13, 1997: Unat EK, Yücel A, Altaş K ve ark. Unat n T p Parazitolojisi. 5. bask. İstanbul: Doyuran Matbaas, 1995: Budak S, İlhan F, Gürüz AY. A comparative study on the efficacy of 0.4% sumithrine and 1% lindane in the treatment of Pediculus humanus capitis in Turkey. J Egypt Parasitol 1996; 26: Kişioğlu AN, Gödekmerdan A. Kayseri Ayşe Baldöktü Ç rakl k Eğitim Merkezi nde Pediculus humanus capitis in yayg nl ğ n n araşt r lmas. T Parazitol Derg 1995; 19: Özler N, Öztan İ, Budak S ve ark. İzmir de değişik sosyoekonomik çevrelerdeki ilkokullardaki pediculosis araşt r lmas. T Parazitol Derg 1982; 5: Öztürkcan S, Özçelik S, Sayg G. Sivas çocuk yuvas ndaki çocuklar aras ndaki skabies ve Pediculus humanus s kl ğ n n araşt r lmas. T Parazitol Derg 1993; 17: Sayg G, Özçelik S, Temizkan N ve ark. Sivas ta 3 ilkokul öğrencileri aras nda Pediculus humanus capitis yayg nl ğ n n araşt r lmas. T Parazitol Derg 1990; 14: Şakru N, Daldal N, Özbilgin A. Bornova Naldöken de bulunan 3 ilkokulda Pediculus humanus capitis yayg nl ğ n n araşt r lmas. T Parazitol Derg 1995; 19: Yazar S, Alt ntaş N. Ulucak beldesindeki okullarda Pediculus humanus capitis yayg nl ğ n n araşt r lmas. T Parazitol Derg 1999; 23: Yazar S, Sülar C, Sevgi İ ve ark. Kemalpaşa daki okullarda Pediculus humanus capitis yayg nl ğ n n araşt r lmas. T Parazitol Derg 1999; 23: Yücel A, Çal ş r B, Polat E ve ark. İstanbul un 6 ilçesinde ilkokul çocuklar nda bitlenme durumunun araşt r lmas. T Parazitol Derg 1994; 18: Burgess IF. Human lice and their management. Adv Parasitol 1995; 36: Doğan F, Karababa AO. Bornova eğitim ve araşt rma bölgesinde ilkokul çocuklar nda bit prevalans n n belirlenmesi ile ilgili bir araşt rma. 7. Parazitoloji Kong Bildiri Özetleri 1991: İlhan F, Budak S. İzmir Karş yaka da 1 ortaokul ve 4 ilkokulun öğrencileri aras nda Pediculus humanus capitis in yayg nl ğ n n araşt r lmas ve 2 y l önce yap lan tarama sonuçlar ile karş laşt r lmas. T Parazitol Derg 1994;18: Maunder JW. The apreciation of lice. Proc Roy Inst Gret Bri 1983; 55: Sermet İ, Üner A, Karacasu F ve ark. Karş yaka çocuk yuvas nda bağ rsak paraziti ve baş biti araşt r lmas. 7. Ulusal Prazitoloji Kongresi Bildiri Özetleri 1991: Bainbridge CV, Klein GL, Neibart SI, et al. Comparative study of the clinical effectiveness of a pyrethrin-based pediculicide with combing versus permethrin-based pediculicide with combing. Clin Ped 1998; 37: YAZIŞMA ADRESİ: Dr. Süleyman YAZAR Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dal KAYSERİ 178