ÇOCUKLARIN GELİŞİ İŞİM. Prof. Dr. Nilgün n METİN Hacettepe Üniversitesi

Transkript

1 0 6 YAŞ GRUBUNDAKİ ÇOCUKLARIN GELİŞİ İŞİM ÖZELLİKLERİ Prof. Dr. Nilgün n METİN Hacettepe Üniversitesi Çocuk Gelişimi imi ve Eğitimi E BölümüB

2 BÜYÜME VE GELİŞ İŞME BÜYÜME: Bir çocuğun boy uzunluğu ve vücut ağırlığı yönünden ölçülebilen artışıdır. GELİŞME: Büyüyen organizmanın, dokularının yapısında ve biyokimyasal bileşiminde oluşan değişikler sonucu olgunlaşması ve fonksiyonlarının farklılaşmasıdır. Büyüme ve gelişme genellikle birbirine paralel olarak seyreder. İlk yaşlarda büyümesi geri kalan çocuklarda çoğunlukla motor fonksiyonlar, zihinsel ve ruhsal gelişimde de gecikmeler söz konusu olur. Büyüme ve gelişmenin iyi olabilmesi için çocukların temel gereksinimlerinin karşılanması gereklidir. Beslenme, sağlık, eğitim, bakım, güvenlik sosyal ve duygusal gereksinimleri yeterince karşılanmayan çocukların büyüme ve gelişimlerinde gecikmeler görülebilir.

3 BÜYÜME VE GELİŞ İŞMEYİ NELER ETKİLER? GENLER (KALITIM) IRK CİNSİYET HORMONLAR BESLENME SOSYO KÜLTÜREL ETMENLER GEÇİRİLEN HASTALIKLAR

4 FİZİKSEL BÜYÜMEB Bebeklerin doğum ağırlığı ortalama 3 3,5 kgr dır. Boy uzunluğu ise 50 cm civarındadır. Zamanında doğan bir bebek 5 aylık olduğunda doğum ağırlığının 2 katına (ortalama 7 kgr), bir yaşına ulaştığında ise 3 katına (ortalama 10,5 kgr) ulaşır. Boy uzunluğu ilk yıl cm artar. Bunun cm si ilk 6 ayda, kalan 8-9 cm si ikinci 6 ayda sağlanır. Bir yaşındaki bir bebeğin boyu ortalama cm dir. Bir yaşından sonra okul çağına kadar çocuklar her yıl ortalama 2 kgr ağırlık kazanırlar, boyları ise ortalama 8 10 cm kadar uzar. Ağırlıktaki artış ve boy uzaması tek kriter olmamakla beraber yine de sağlığın bir göstergesidir.

5 FİZİKSEL BÜYÜMEB Yeni doğan bebekte baş çevresi ortalama cm dir. Bir yılda 12 cm genişleyerek cm ye ulaşır. Diğer taraftan yeni doğan bebeklerde ön fontanel (yani bıngıldak) doğumdan sonra birkaç ay büyür, 6 aydan sonra küçülmeye başlar aylar arasında da kapanır. Arka fontanel ise çoğunlukla 4. ayda kapanır.

6 FİZİKSEL BÜYÜMEB İlk süt dişleri, 5 9. aylar arasında çıkar; Aşağıdaki sırayla: Alt çenede ön kesiciler Üst çenede ön kesiciler Yan kesiciler Küçük azı dişleri Köpek dişleri Büyük azı dişleri 1 yaşında -> 6 8 diş 2 yaşında -> 20 diş 6 yaşında -> 24 diş

7 0 6 YAŞLARDA GELİŞİ İŞİM ÖZELLİKLERİ Gelişim alanları; Motor Gelişim Büyük kasların motor gelişimi Küçük kasların motor gelişimi Sosyal Duygusal Gelişim Dil Gelişimi Zihinsel Gelişim

8 0 1 YAŞTA MOTOR GELİŞİ İŞİM Büyük kasların motor gelişimi: Yeni doğan bebeğin, davranış kalıpları, reflekslerdir. 3. ayda boyun kontrolü başlar. 5. ayda boyun kontrolünü kazanır ayda desteksiz oturur ayda emekler. 9. ayda tutunarak ayakta durur ayda sıralar. 12. ayda yürür.

9 0 1 YAŞTA MOTOR GELİŞİ İŞİM Yürümenin gecikmesine neden olan faktörler: Çocuğun ihmal edilmesi Kas tonusu varyasyonları Aşırı şişmanlık Hastalıklar ve ağır beslenme bozuklukları Zihinsel engel

10 0 1 YAŞTA MOTOR GELİŞİ İŞİM Küçük Kasların Motor Gelişimi Yeni doğan bebekte parmak kapalıdır. 4. ayda oyuncağı genel kavrama hareketi ile yakalar ayda (otururken) önündeki nesneye uzanır ve alır ayda biberonunu tutar ayda nesneyi elden ele geçirir aylarda kıskaç kavraması gelişir.

11 0 1 YAŞTA SOSYAL DUYGUSAL GELİŞİ İŞİM Doğumla birlikte sosyalleşme süreci başlar. 3. aydan itibaren kendisi ile konuşulduğunda gülümser aylarda kendisi ile sürekli ilgilenen kişiye bağlılık başlar yaş devresinde temel güven duygusunun oluşması bakımından bebekle ilgilenme çok önemlidir.

12 0 1 YAŞTA DİL D L GELİŞİ İŞİMİ Bebek ilk aylarda ihtiyaçlarını ağlayarak belirtir ayda kumru gibi sesler çıkarır. (agulama) ayda çevreden gelen sese doğru dönmeye çalışır. 6. ayda anlamsız heceler üretir ayda konuşma seslerini taklit eder. 9. ayda hece tekrarları yapar. (da da ba ba) ayda anlamlı ilk sözcüğünü üretir.

13 0 1 YAŞTA DİL D L GELİŞİ İŞİMİ Konuşma neden gecikir? Ailesel nedenler olabilir. Çocuk ihmal edilmiş olabilir. Kendisiyle yeterince konuşulmamıştır. İşitme kaybı vardır. Zihinsel engeli vardır. Serebral Palsisi vardır.

14 0 1 YAŞTA ZİHİNSEL Z GELİŞİ İŞİM Yeni doğan bebek uyaranlara ilkel refleksleri ile cevap verir. 3. aydan itibaren çevresindeki kişilerin kendisinden farklı varlıklar olduğunu keşfetmeye başlar ayda sesin, duygusal tonuna göre farklı tepkiler verir. 8. ayda nesne devamlılığı gelişir, amaçlı eylemlerde bulunur. Yürüme ile birlikte çevresini keşfetmeye ve tanımaya çalışır.

15 1-2 YAŞTA MOTOR GELİŞİ İŞİM Büyük k kasların n motor gelişimi imi Daha dengeli ve düzgün yürür. İki yaşa doğru koşar. Çift ayakla zıplar. Destekle ve tek ayakla merdiven iner - çıkar. Tuvalet kontrolü başlar.

16 1-2 YAŞTA MOTOR GELİŞİ İŞİM Küçük k kasların n motor gelişimi imi Kaşık çatal kullanmaya başlar. Kalemle kağıt üzerine karalamalar yapar. 4 5 küpü üstü üste dizer.

17 1-2 YAŞTA SOSYAL - DUYGUSAL GELİŞİ İŞİM Çevresiyle ilgilidir. Aile bireylerinin davranışlarını gözleyerek taklit eder. Tek başına, paralel oyun oynar. Duygusal açıdan hala anneye bağımlıdır. Kitaplara ilgi duymaya başlar.

18 1-2 YAŞTA DİL D L GELİŞİ İŞİMİ Sözcük dağarcığı genişler (50 60 sözcük) Ürettiği tek sözcük bazen bir cümle anlamını taşır. 1,5 2 yaşta iki kelimeli ifadeler ay da iki sözcüklü cümlecikler üretir. Basit yönergeleri anlar ve yerine getirir.

19 1-2 YAŞTA ZİHİNSEL Z GELİŞİ İŞİM İlişki bilinci gelişmeye başlar. Aynı nesneleri eşleştirir. 18. aydan itibaren düşünme belirtileri görülür. Kendi vücudunu tanımaya başlar. Taklit davranışı gelişmeye başlar.

20 2-3 YAŞTA MOTOR GELİŞİMİ Büyük kasların motor gelişimi Sağlam basarak yürür-koşar. Dengesini kaybetmeden çömelir ve kalkar. Trabzana / duvara tutunarak tek ayakla merdiven iner - çıkar. Bisiklete biner. Topa tekme ile vurur.

21 2-3 YAŞTA MOTOR GELİŞİMİ Küçük kasların motor gelişimi Kaşık çatal bardak kullanır. Dişini fırçalamaya çalışır. Kalem kullanarak dairesel çizgiler çizer. Kitabın sayfalarını çevirir.

22 2-3 YAŞTA SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM Daha bağımsızdır. Özerkliğini ispata çalışır. Benmerkezcidir. İki seçenekten birini tercih eder. Akran ilişkileri gelişmeye başlar.

23 2-3 YAŞTA DİL GELİŞİMİ Dil gelişimi hızlıdır yaşta ortalama 200 sözcük üretir. Gramer kurallarına uygun konuşma gelişmeye başlar. Şahıs zamirlerini ve çoğul eklerini kullanmaya başlar. Sürekli soru sorar. Basit öyküleri dinler.

24 2-3 YAŞTA ZİHİNSEL GELİŞİM Eleştirme becerisini geliştirmeye devam eder. Ana renkleri tanımaya başlar. Büyük küçük nesneleri ayırt etmeye başlar.

25 3-4 YAŞTA MOTOR GELİŞİMİ Büyük kasların motor gelişimi Yürüme, koşma, sıçrama becerilerinde ilerleme sağlar. Ayak değiştirerek merdiven çıkar, inerken tek ayak iner. 3 tekerlekli bisikleti pedalla çevirerek 1-2 metre ilerler. Çocuk bahçesindeki aletleri daha etkin olarak kullanır.

26 3-4 YAŞTA MOTOR GELİŞİMİ Küçük kasların motor gelişimi Basit insan figürü çizer. Kağıt üzerine çizilmiş düz bir çizgi üzerinden makasla keser. İki elini koordineli olarak kullanmaya başlar. El tercihi belirgindir.

27 3-4 YAŞTA SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM Davranışları daha dengeli ve olumludur. Akranları ile beraber oyun oynar. Adını - cinsiyetini söyler. Telefonda tanıdığı biri ile konuşur.

28 3-4 YAŞTA DİL GELİŞİMİ Sözcük dağarcığında ortalama 300 sözcük vardır. Zaman belirten sözcükleri kullanmaya başlar. 4 kelimeli cümleler kurar. Konuşması belli ölçüde gramer kurallarına uygundur. Basit öyküleri anlatır.

29 3-4 YAŞTA ZİHİNSEL GELİŞİM Zengin hayal gücüne sahiptir. Ayırt etme ve eleştirme becerileri gelişir. Nesnelerin benzer yada farklı olduğunu söyler. Yer bildiren terimleri anlar. 6 parçalı bul-yap tamamlar. Ezbere 3 e kadar sayar. Ana renkleri isimlendirir.

30 4-5 YAŞTA MOTOR GELİŞİMİ Büyük kasların motor gelişimi Beden hareketlerini ustalıkla yönlendirir. Üç tekerlekli bisiklete ustalıkla biner. Top oyunlarını rahatlıkla oynar. Koşarak merdiven iner çıkar.

31 4-5 YAŞTA MOTOR GELİŞİMİ Küçük kasların motor gelişimi Kendi kendine yemek yer, dişlerini fırçalar. Çoğu giysisini giyer çıkarır. Kalemi becerili olarak tutar. Köşeli şekiller çizer. İnsan, ağaç, ev figürlerini çizer.

32 4-5 YAŞTA SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM Akranları ve yetişkinlerle iletişiminde başarılıdır. Kuralları anlar ve uygular. Sorumluluk almaktan hoşlanır. Yetişkin desteğine daha az ihtiyaç duyar, daha bağımsızdır. Duygusal yönden daha dengelidir.

33 4-5 YAŞTA DİL GELİŞİMİ Gramer kurallarına uygun konuşur. Karmaşık cümleler üretir. Kitaplara yoğun ilgi duyar. Sembollerle sözler arasındaki ilgiyi kavramaya başlar.

34 4-5 YAŞTA ZİHİNSEL GELİŞİM Olayların nedenlerini sonuçları ile yakından ilgilenir. Kavram gelişimi hızlıdır. Sayıların anlamlarını kavramaya başlar arası ritmik sayar. 1 5 arası rakamları sıraya dizer. 8 rengi tanır.

35 5-6 YAŞTA MOTOR GELİŞİM Büyük kasların motor gelişimi Bedenini kontrollü olarak kullanmada ustalaşmıştır. Denge ve vücut koordinasyonu oldukça iyidir. Grupla oynanan kurallı top oyunlarını oynar. Çift ayak sıçrayarak ip atlar.

36 5-6 YAŞTA MOTOR GELİŞİM Küçük kasların motor gelişimi Giyinme soyunma, beslenme, temizlik, kendine çekidüzen verme gibi özbakım ihtiyaçlarını karşılar. Kalemi, makası, fırçayı ustalıkla kullanır. Boyama, çizme, kesme, katlama, yapıştırma gibi etkinlikleri beceriyle yapar. Resimlerinde kompozisyonlar oluşturur.

37 5-6 YAŞTA SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM Ailesine, okula ve topluma uyumu belirginleşmiştir. Grup oyunlarını tercih eder. Kooperatif oyun oynar. Arkadaş tercihi belirgindir. Empatik anlayış gelişmeye başlar. Erkek çocuklar babayla; kız çocuklar anneyle özdeşim kurar.

38 5-6 YAŞTA DİL GELİŞİMİ Yetişkin diline yakın dil becerisine sahiptir. Bilmediği sözcüklerin anlamlarını sorar. Önce düşünür, sonra konuşur. Espri anlayışı gelişmeye başlar. Sohbete katılır. Öykü anlatır.

39 5-6 YAŞTA ZİHİNSEL GELİŞİM Daha mantıklı düşünce yapısına sahiptir. Kavram bilgisi oldukça fazladır. Bazı zaman kavramlarını kazanır. Sağını solunu bilir. 50 ye kadar sayar arası rakamları sıraya dizer. 5 biçimde toplama çıkarma yapar. Bazı paraları tanır. İsmini yazar. 10 sözcüğü okur. Öğrenmeye ve keşfetmeye çok isteklidir.

40 Çocuğunuz sessiz bir odada uyurken yüksek ses oluştuğunda kımıldamıyor veya uyanmıyorsa, Uyanıkken çevresinde ani bir ses oluştuğunda ses kaynağına doğru başını çevirmiyor yada çevirmeye çalışmıyorsa, aylarda ses çıkaran bir oyuncak verdiğinizde oyuncağı sallayıp ses çıkarmasını sağlamıyorsa, Bir yaşındayken hala sizin söylediğiniz konuşma seslerini taklit etmiyorsa, İŞİTME KAYBI OLABİLİR!

41 İlk dört ayda çocuğunuz yüzüne doğru tuttuğunuz parlak renkli (örn: kırmızı) ve ses çıkarmayan bir oyuncağı vücudunun orta hattından sağa sola doğru hareket ettirdiğinizde oyuncağın hareketini izlemiyorsa, aylarda yatarken ellerini incelemiyorsa, Oturma pozisyonundayken (6. 7. aylarda) önüne bir oyuncak konduğunda oyuncağı almak için uzanmıyorsa, Siz onun yüzüne bakarak ilgilendiğinizde, yüzünüze bakmıyorsa, GÖRME KAYBI OLABİLİR!

42 Çocuğunuz 6 aylık olduğu halde oturtulduğunda ya da kucakta dik tutuluğunda başını dik tutamıyorsa boynunu kontrol edemiyorsa, 8 aylık olduğu halde desteksiz oturamıyorsa, 18 ayı geçmesine rağmen hala yürümek için çabası yoksa, Çiğneme ve yutma ile ilgili problemleri varsa, ZİHİNSEL ENGELİ VEYA SEREBRAL PALSİSİ OLABİLİR!

43 Uzun dikkat süresi Keskin gözlem yapma Aşırı merak Erken ve olağanüstü dil gelişimi Yüksek düzeyde öğrenme yeteneği Kitaplara aşırı ilgi duyma Sayılar, bulmacalar ve bul yaplar ile oynama Olağanüstü hafıza Aşırı duyarlılık Problem çözme yeteneği, varsa; ÇOCUĞUNUZ ÜSTÜN YETENEKLİ OLABİLİR!