ESER SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN TELİF HAKLARININ YARGI KARARLARI IŞIĞINDA İNCELENMESİ. Av. H. Can Bıçakcı Dr. Levent Bıçakcı Hukuk Bürosu

Transkript

1 ESER SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN TELİF HAKLARININ YARGI KARARLARI IŞIĞINDA İNCELENMESİ Av. H. Can Bıçakcı Dr. Levent Bıçakcı Hukuk Bürosu

2 Nelerden bahsedeceğim? Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Telif Haklarının Yargı Kararlarındaki Yeri İnşa Edilmiş Yapılarda Sonradan Yapılan İzinsiz Yapısal Değişiklikler Projelerdeki İşleme / Değişiklik Yapma Hakkının İhlali Projelerdeki Çoğaltma Hakkının İhlali İhlal Durumunda Eski Hale İade

3 Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Telif Haklarının Yargı Kararlarındaki Yeri Eser sözleşmesinden kaynaklı telif haklarının diğer fikri mülkiyet haklarına nazaran çok daha az ihtilaf konusu edildiğini gözlemliyoruz. Bunun nedeni sadece mimar ve mühendislerin haklarına sahip çıkmaktaki duyarsızlığı değil. Hukuk alanının da bu konuda az gelişmiş olması. Alanın yeterince irdelenmemiş bir alan olarak kalması.

4 İnşa Edilmiş Yapılarda Sonradan Yapılan İzinsiz Yapısal Değişiklikler Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E. 2011/8991 K. 2012/14712 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E. 2011/10680 K. 2013/13444 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E. 2014/1006 K. 2014/9150 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E. 2011/12553 K. 2013/14085 Proje Müellifi inşa edilmiş binada kendisinden izin alınmadan değişiklik yapıldığı iddiası ile maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilir mi? Yargıtay ın son dönemde vermiş olduğu birçok kararla hangi durumlarda proje müelliflerinin izinsiz değişiklik nedeniyle tazminat talep edebileceğinin net bir şekilde belirlendiğini söyleyebiliriz.

5 İnşa Edilmiş Yapılarda Sonradan Yapılan İzinsiz Yapısal Değişiklikler İlk başta uygulanacak olan test değişiklik proje üzerinde de yapılmış mı yoksa sadece binaya fiziki uygulama mı yapılmış? Eğer proje üzerinde bir değişiklik yoksa, malik fiili uygulama ile bir değişiklik yapıyorsa. Örneğin izin almaksızın binadaki balkonu kapatıyorsa, proje müellifinin bir hak iddia etmesi için yapının FSEK 4/3 anlamında güzel sanat eseri olarak nitelendirilmesi lazım. Bir yapının güzel sanat eseri olarak nitelendirilebilmesi için yapının estetik değere sahip olması gerekir. Estetik değer nedir? Estetik değer bir felsefe terimidir. Algılanan nesnenin bir duygu yaratması halinde estetiklikten söz edilebilir. Yapılan bir tanıma göre; bir sanat eserinin estetik değer kazanabilmesi için hiçbir çıkar düşünmeden o objeden haz duyan ve onu takdir eden estetik süjelerin bulunması gerekir. Bu tanımlardan anlaşılacağı üzere bir binanın estetik değer taşıyıp taşımadığı göreceli bir kavramdır. Hukukta ise göreceli kavramlardan sonuç çıkarmak doğru olmaz.

6 Güzel Sanat Eseri Niteliği Taşıma Bu nedenle Yargıtay göreceli bir tanımı test olarak kullanmıyor ve estetik değerin varlığının şu şekilde ortaya konmasını istiyor: Genel olarak güzel sanat eserinin özelliği, bunların tek olmalarından kaynaklanmaktadır. Aynı şekilde inşa edilmiş konutlardan oluşan mimari yapılar topluluğunun, bir bütün olarak estetik değere sahip güzel sanat eseri sayılıp sayılamayacağı, ya da davaya konu konutu diğerlerinden farklı ve eşsiz kılacak bir estetik niteliğin bulunup bulunmadığı gibi hususların bilirkişilerce tartışılıp değerlendirilmesi gerekir.

7 Güzel Peki Sanat uyuşmazlığı Eseri Niteliği nasıl Taşıma tahkime götürebiliyoruz? Öncelikle şüphesiz uyuşmazlığın bu değerlendirme tahkime elverişli yapılırken olması gerekiyor. de, bütün mimari yapıların, az veya çok projeyi yapan mimarın özelliğini taşıdığı, fakat bir mimarın her HMK şeyden 408: Taşınmaz önce, mallar fonksiyonel üzerindeki olarak ayni haklardan belirli ihtiyaçları veya iki karşılamak zorunda olduğu ve bu zorunluluk mimarın serbest yaratma imkanlarını kısıtlayacağından, yapının estetik değerinin de ona göre irdelenmesi gerekeceği bilirkişilerce göz ardı edilmemelidir. taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi

8 Peki uyuşmazlığı süreç nasıl devam nasıl tahkime ediyor? götürebiliyoruz? Güzel Sanat Eseri Niteliği Taşıma YARGITAY A GÖRE ESTETİK DEĞER KRİTERLERİ: Öncelikle Uyuşmazlık uyuşmazlığın tahkime gitmeye tahkime elverişli elverişli ise; olması tahkime gerekiyor. gidilebilmesi için tarafların Mimarlık konusunda öğretim üyesi ve uzman bilirkişilerce estetik tahkim sözleşmesi akdetmiş olmaları gerekiyor. değerin varlığı konusunda rapor hazırlanarak ortaya konması gerekir. HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki Raporda yapının farklı ve eşsiz İrade biruyuşmazlık niteliğinindoğmadan olduğunun sözleşmeye bilimsel bir şekilde açıklanması gerekir. yazılacak bir madde ile de gösterilebilir. (sözleşme örnekleri üzerinde durulacak) Tek olma kriteri uygulanırken her binanın belirli fonksiyonel özellikleri olduğu gözetilmelidir. Uyuşmazlık doğduktan sonra da tahkim anlaşması yapılabilir. taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi Önemli olan iradenin çok açık ortaya konmasıdır, kuşku olması halinde tahkim anlaşması geçersiz sayılır. Tahkim sözleşmesinin varlığı halinde mahkemeye gidilirse, tahkim itirazı yapılabilir mahkeme süreci durdurulabilir. Mahkeme süreci devam ederken de tahkim anlaşması yapılabilir.

9 Peki uyuşmazlığı süreç nasıl devam nasıl tahkime ediyor? götürebiliyoruz? Güzel Sanat Eseri Niteliği Taşıma Öncelikle Uyuşmazlık uyuşmazlığın tahkime gitmeye tahkime elverişli elverişli ise; olması tahkime gerekiyor. gidilebilmesi için tarafların tahkim sözleşmesi akdetmiş olmaları gerekiyor. HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki İrade uyuşmazlık doğmadan sözleşmeye yazılacak bir madde ile de gösterilebilir. (sözleşme örnekleri üzerinde durulacak) Uyuşmazlık doğduktan sonra da tahkim anlaşması yapılabilir. taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi Önemli olan iradenin çok açık ortaya konmasıdır, kuşku olması halinde tahkim anlaşması geçersiz sayılır. Tahkim sözleşmesinin varlığı halinde mahkemeye gidilirse, tahkim itirazı yapılabilir mahkeme süreci durdurulabilir. Mahkeme süreci devam ederken de tahkim anlaşması yapılabilir.

10 Peki uyuşmazlığı süreç nasıl devam nasıl tahkime ediyor? götürebiliyoruz? Güzel Sanat Eseri Niteliği Taşıma Öncelikle Uyuşmazlık uyuşmazlığın tahkime gitmeye tahkime elverişli elverişli ise; olması tahkime gerekiyor. gidilebilmesi için tarafların tahkim sözleşmesi akdetmiş olmaları gerekiyor. HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki İrade uyuşmazlık doğmadan sözleşmeye yazılacak bir madde ile de gösterilebilir. (sözleşme örnekleri üzerinde durulacak) Uyuşmazlık doğduktan sonra da tahkim anlaşması yapılabilir. taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi Önemli olan iradenin çok açık ortaya konmasıdır, kuşku olması halinde tahkim anlaşması geçersiz sayılır. Tahkim sözleşmesinin varlığı halinde mahkemeye gidilirse, tahkim itirazı yapılabilir mahkeme süreci durdurulabilir. Mahkeme süreci devam ederken de tahkim anlaşması yapılabilir.

11 Tahkim Peki uyuşmazlığı türleri nelerdir? nasıl tahkime götürebiliyoruz? Projelerdeki İşleme Hakkının İhlali Öncelikle Projeler uyuşmazlığın sahiplerinin tahkime hususiyetini elverişli taşımaları olması gerekiyor. şartı ile FSEK 2/3 uyarınca ilim ve edebiyat eseri olarak korunuyor. MİLLETLER ARASI TAHKİM İÇ TAHKİM TÜRLERİ HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki FSEK md. 16 uyarınca Eser Sahibinin izni olmadıkça eserde değişiklik yapılamaz, sözleşme ile haklardan vazgeçilse dahi manevi tazminat talep edilebilir FSEK md. 21 uyarınca da bir eserden onu işlemek suretiyle faydalanma YEREL TAHKİM YABANCI TAHKİM AYRIMI AD HOC TAHKİM KURUMSAL taşınmazın hakkı münhasıran mülkiyetinin (veya eser üzerindeki sahibine bir aittir. ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E. 2007/4626 K. 2008/6859 (Ayvalık Marina) Eğer izinsiz proje tadilatı var ise işleme hakkının ihlali anlamına gelir ve FSEK md. 68 uyarınca 3 kata kadar maddi tazminat ve FSEK md. 70 uyarınca manevi tazminat talep edilebilir

12 Tahkim Peki uyuşmazlığı türleri nelerdir? nasıl tahkime götürebiliyoruz? Projelerdeki İşleme Hakkının İhlali Öncelikle Proje imar uyuşmazlığın planı içerisinde tahkime yer elverişli alan olması bir parsel gerekiyor. üzerinde yapılıyorsa aynı parsele başka mimarlar tarafından proje yapma hakkı bulunmaz. MİLLETLER açabilir. ARASI TAHKİM İÇ TAHKİM TÜRLERİ HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki Proje müellifinin izni ve onayı olmadan proje üzerinde değişiklik yapılamaz Yapıldığında proje müellifi hem yapı sahibine karşı, hem de projesinde izinsiz değişiklik yapan kişiye karşı maddi manevi tazminat davası YEREL TAHKİM YABANCI TAHKİM AYRIMI AD HOC TAHKİM KURUMSAL taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi Yargıtay 11. H.D. E K. 2011/7428 Böyle bir iddia var ise Kat değiştirilen Karşılı İnşaat proje Szl. İlgili yerden getirtilerek iki proje üzerinde uzman bilirkişi aracılığı ile karşılaştırma yapılmak suretiyle inceleme yapılması gerekmektedir.

13 Tahkim Peki uyuşmazlığı türleri nelerdir? nasıl tahkime götürebiliyoruz? Projelerdeki İşleme Hakkının İhlali İSTİSNA Öncelikle İşleme uyuşmazlığın hakkının ihlalinin tahkime istisnası elverişli zorunlu olması gerekiyor. değişikliklerdir: MİLLETLER ARASI TAHKİM İÇ TAHKİM TÜRLERİ Yargıtay 11. H.D. E. 2005/3748 K. 2005/10277 (Stad Oteli Kararı) HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki Binanın kullanım amacına dikkat edilmelidir. Otellerin günün değişen konfor ve hizmet ihtiyaçlarına cevap vermesi gerekir. Eserin bütünlüğü bozulmuyorsa, değişiklik ihtiyaçtan kaynaklanıyor ise değişiklik eser sahibinin mali ve manevi haklarını zedelemez! YEREL TAHKİM YABANCI TAHKİM AYRIMI AD HOC TAHKİM KURUMSAL taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi Yargıtay 11. H.D. E. 2004/5177 K. 2004/5598 Mimar sebepsiz yere tadilat izni vermekten kaçınamaz zorunlu değişiklikler yapılması gerektiğinde izin vermek zorundadır İmza Yetkisinin Verilmesi Talebi

14 Tahkim Peki uyuşmazlığı türleri nelerdir? nasıl tahkime götürebiliyoruz? Projelerdeki Çoğaltma Hakkının İhlali Öncelikle Çoğaltma uyuşmazlığın hakkının tahkime ihlali ile elverişli ilgili iki olması önemli gerekiyor. karar öne çıkıyor, bunlardan ilki Toprak İlaç Fabrikası ile ilgili karardır. MİLLETLER ARASI TAHKİM İÇ TAHKİM TÜRLERİ HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki tarafın Yargıtay iradelerine 11. H.D. tabi olmayan E. 2001/10702 işlerden kaynaklanan K. 2002/2515 Mimar projesinin kopyalandığını belirtiyor Davalı fabrikaya ek bina ihtiyacı doğduğunu ve ek binanın projesinin mecburi olarak ana binaya benzer bir şekilde çizildiğini belirtiyor YEREL TAHKİM YABANCI TAHKİM AYRIMI AD HOC TAHKİM KURUMSAL taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi üzerine Yargıtay kurulu manevi ise burada tazminat taşınmaz + mal asıl üzerindeki sözleşme ayni değerinin haktan bahsedilebilir. üç katı tutarında tazminata hükmedilebilir

15 Tahkim Peki uyuşmazlığı türleri nelerdir? nasıl tahkime götürebiliyoruz? Projelerdeki Çoğaltma Hakkının İhlali Çoğaltma konusunda bir diğer önemli karar ise Aytaç Manço / Mesa kararıdır. Öncelikle uyuşmazlığın Yargıtay 11. tahkime H.D. E. 2010/15063K. elverişli olması gerekiyor. 2012/ 5675 MİLLETLER ARASI TAHKİM İÇ TAHKİM TÜRLERİ HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki Mimar Bahçeşehir için hazırlamış olduğu projenin aynısının inşaat şirketi tarafından kopyalanarak İzmir Mavişehir deki bir projede kullanıldığını iddia etmiştir. Mahkeme projeler arasında %75 benzerlik tespit etmiş ve bu oranı proje müellifinin hakkının ihlali için yeterli bulmuştur. Bu açıdan karar çok önemlidir. Kararın 16 yıl süren yargılama sonucunda kesinleştiğini belirmekte de fayda var. YEREL TAHKİM YABANCI TAHKİM AYRIMI AD HOC TAHKİM KURUMSAL taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi

16 Tahkim Peki uyuşmazlığı türleri nelerdir? nasıl tahkime götürebiliyoruz? Projelerdeki Çoğaltma Hakkının İhlali Öncelikle uyuşmazlığın tahkime elverişli olması gerekiyor. MİLLETLER ARASI TAHKİM İÇ TAHKİM TÜRLERİ HMK 408: Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki Bu konuda bildiğimiz kadarıyla henüz açılmış bir dava yok, ihtilaf delil YEREL TAHKİM YABANCI TAHKİM AYRIMI AD HOC TAHKİM KURUMSAL taşınmazın tespiti mülkiyetinin aşamasında (veya kalıyor. üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi Delil Tespiti Raporunda önemli ayrıntılar var: İki bina arasındaki benzerlik karşılaştırmasının üç ölçüte göre yapılmasında yarar var: Mekansal konfigürasyondaki benzerlik Form, strükter, yapı eleman ve bileşenlerindeki benzerlik Cephe karakterizasyonu ve düzenindeki benzerlik

17 Tahkim Peki uyuşmazlığı türleri nelerdir? nasıl tahkime götürebiliyoruz? Projelerdeki Çoğaltma Hakkının İhlali Ölçüt Benzerlik oranı Öncelikle Mekansal uyuşmazlığın tahkime %60 elverişli olması gerekiyor. 0 Konfigürasyondaki HMK 408: benzerlik Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki TAHKİM TÜRLERİ Form, strükter, yapı %20 0 eleman ve bileşenlerindeki Taşınmazın benzerlik aynına ilişkin davaların tahkime götürülememesi ne demek? MİLLETLER ARASI TAHKİM İÇ YEREL TAHKİM YABANCI TAHKİM AYRIMI AD HOC TAHKİM KURUMSAL Yalnızca Cephe uyuşmazlık karakterizasyonu taraflarından birinin %20 talebi, yapılacak yargılama %10 sonucunda bir taşınmazın ve düzenindeki mülkiyetinin benzerlik (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi

18 Tahkim Peki uyuşmazlığı türleri nelerdir? nasıl tahkime götürebiliyoruz? İhlal Durumunda Eski Hale İade Öncelikle FSEK 67/4/2 uyuşmazlığın Güzel tahkime sanatelverişli eserlerinde olması gerekiyor. eser sahibi asıldaki değişikliğin kendisi tarafından yapılmadığını veya eserdeki adının kaldırılmasını yahut HMK değiştirilmesini 408: Taşınmaz mallar talep üzerindeki edebilir. ayni haklardan veya iki TAHKİM Eski TÜRLERİ halin iadesi mümkün ise değişikliğin tarafın izalesi iradelerine ammenin tabi olmayan veya işlerden malikin kaynaklanan menfaatlerini esaslı surette haleldar uyuşmazlıklar etmiyorsatahkime eser sahibi elverişli eseri değildir. eski hale getirebilir. Yargıtay 11. H.D. E. 2001/143 K. 2001/2548 MİLLETLER ARASI TAHKİM İÇ YEREL TAHKİM YABANCI TAHKİM AYRIMI AD HOC TAHKİM KURUMSAL taşınmazın mülkiyetinin (veya üzerindeki bir ayni hakkın) bir taraftan diğer tarafa geçmesi Kanun, değişikliklerin tam olarak kaldırılmasını şartlara bağlamıştır. Bunlardan biri, yani eski halin iadesinin mümkün olması, kanunun öngördüğü bir şart olmayıp, eşyanın tabiatından doğmaktadır. İkinci şart ise, kendi içinde bir ikameye imkan bırakmaktadır. Değişikliğin kaldırılması (izalesi) ya kamunun, ya da malikin menfaatlerini esaslı suretle ihlal etmiyorsa eser eski hale gertirilir. Aksi durumda eski hale iade talebi haklı görülmez.

19 TEŞEKKÜRLER