Transkript

1 NISAN 2008

2 ÝÇÝNDEKÝLER Hamid 3 Hayvanlar Alemi 4 Kanuni Sultan Süleyman 5 Ýstanbul un En Güzel 10 Çeþmesi 13 Ýlginç Resimler 17 Ýyi Olma Sanatý 20 KARDELEN SEÇKÝSÝ

3 3 HAMÝD

4 Deniz aslanlarý vücutlarýnda bulunan kalýn yað katmaný sayesinde soðuktan korunur. 4 Bir kilo bal yapabilmek için 40 bin arýnýn 6 milyon çiçeði dolaþmasý gerekir. HAYVANLAR ALEMÝ

5 Kanuni Sultan Süleyman KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN Babasý: Yavuz Sultan Selim Annesi: Hafsa Hatun Doðumu: 27 Nisan 1495 Ölümü: 6-7 Eylül 1566 Saltanatý: Devlet Sýnýrlarý: km2 HAYATI Kanûnî Sultan Süleyman 27 Nisan 1495 Pazartesi günü Trabzon'da doðdu. Babasý Yavuz Sultan Selim, annesi Hafsa Hatun'dur. Hafsa Hatun Osmanlý ya da Çerkezdir. Kanûnî Sultan Süleyman yuvarlak yüzlü, ela gözlü, geniþ alýnlý, uzun boylu ve seyrek sakallýydý. Kanûnî Sultan Süleyman devri, Türk hakimiyetinin doruk noktasýna ulaþtýðý bir devir olmuþtur. Babasý Yavuz Sultan Selim, onu küçük yaþlardan itibaren çok titiz bir þekilde yetiþtirmeye baþladý. Benzeri görülmemiþ bir terbiye ve tahsil gördü. Ýlk eðitimini annesinden ve ninesi Gülbahar Hatun'dan (Yavuz Sultan Selim'in annesi) aldý. Yedi yaþýna gelince tahsil için Ýstanbul'a, dedesi Sultan Ýkinci Bayezid'in yanýna gönderildi. Þehzade Süleyman, burada Karakýzoðlu Hayreddin Hýzýr Efendi'den tarih, fen, edebiyat ve din dersleri alýrken, savaþ teknikleri konusunda da öðrenim görüyordu. 15 yaþýna kadar babasý Yavuz Sultan Selim'in yanýnda kalan Þehzade Süleyman, kanunlar gereði sancak istemesi üzerine, önce Þarki Karahisar'a oradan da Bolu, kýsa bir süre sonra da Kefe sancakbeyliðine tayin edildi (1509). Yavuz Sultan Selim'in 1512 de tahta geçmesi üzerine Ýstanbul'a çaðýrýlan Þehzade Süleyman, babasýnýn kardeþleriyle mücadeleleri sýrasýnda Ýstanbul'da kalarak babasýna vekalet etti. Bu sýrada Saruhan sancakbeyliðinde de bulundu. Babasý Yavuz Sultan Selim'in ölümü üzerine, 30 Eylül 1520'de 25 yaþýndayken Osmanlý tahtýna geçti. Kendisinden baþka erkek kardeþi olmadýðý için tahta geçiþi kolay ve çatýþmasýz oldu. Çok ciddi ve kendinden emin bir padiþah olan Kanûnî Sultan 5 KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN

6 6 Süleyman, azim ve irade sahibiydi. Yapacaðý iþlerde hiç acele etmez, gayet geniþ düþünür ve verdiði emirden asla geri dönmezdi. Ýþ baþýna getireceði adamlara, kabiliyet derecelerine göre görev verirdi. Zigetvar kuþatmasýný idare ederken, 7 Eylül 1566 yýlýnda 71 yaþýnda vefat etti. Kendisine "Kanûnî" denmesi, yeni kanunlar icad etmesinden deðil, mevcut kanunlarý yazdýrtýp çok sýký bir þekilde tatbik etmesinden dolayýdýr. Kanûnî Sultan Süleyman adaleti seven bir padiþahtý. Mýsýr'dan gelen vergiyi haddinden fazla bulup, yaptýrdýðý araþtýrma sonunda halkýn zulme uðradýðýný düþünmesi ve Mýsýr Valisini deðiþtirmesi bunun açýk kanýtýdýr. Kanûnî Sultan Süleyman, tahta çýktýðý sýrada Osmanlý Devleti dünyanýn en zengin ve en güçlü devleti konumundaydý. Babasýnýn ölümü ve kendisinin padiþah olmasý, "Arslan öldü, yerine kuzu geçti" diye düþünen Avrupalýlarý sevindiriyordu. Ancak Avrupalýlar, çok geçmeden hayal kýrýklýðýna uðradýlar. Büyük bir devlet adamý olan Kanûnî Sultan Süleyman ayný zamanda ünlü bir þairdi. Meþhur þiirlerinden birisi þudur: "Halk içinde muteber bir þey yok devlet gibi, Olmaya devlet cihanda, bir nefes sihhat gibi. Saltanat dedikleri bir cihan kavgasýdýr, Olmaya baht ü saadet dünyada vahdet gibi". Erkek çocuklarý: Ýkinci Selim, Bayezid, Abdullah, Murad, Mehmed, Mahmud, Cihangir, Mustafa. Kýz Çocuklarý: Mihrimah Sultan, Raziye Sultan. ÝÇ ÝSYANLAR Kanûnî Sultan Süleyman, padiþahlýðýnýn ilk yýllarýnda bazý iç isyanlarla uðraþtý. Mýsýr'ýn fethinden sonra Yavuz Sultan Selim'in Þam Valisi olarak atadýðý Canbirdi Gazeli'nin çýkardýðý isyan bunlardan ilkidir. KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN

7 Amacý Memlük devletini yeniden kurmak olan Canbirdi Gazeli, 1521 yýlýnýn Ocak ayýnda Dulkadiroðullarý'ndan Þehsuvaroðlu Ali Bey komutasýndaki Osmanlý kuvvetleri tarafýndan bozguna uðratýlarak yakalandý ve idam edildi. Kanûnî Sultan Süleyman, sonraki yýllarda yine Mýsýr'da sadrazamlýk hakkýnýn kendisinde olmasý gerektiðini savunan Ahmet Paþa, Anadolu'da Safevilerin desteðiyle ortaya çýkan Kalender Çelebi ve vergi sistemini bahane ederek ayaklanan Baba Zünnun (1527) isyanlarýyla uðraþtý. Çýkan tüm bu isyanlar Osmanlý kuvvetleri tarafýndan baþarýyla bastýrýldý. ÞARLKEN VE AVRUPA Alman Ýmparatoru Þarlken'in amacý tüm Avrupa'da hakimiyet saðlamaktý. Þarlken, fikirlerine karþý çýkan Fransa Kralý Fransuva'yý esir aldý. Fransa Kralýnýn annesi Düþes Dangolen, Kanûnî'ye bir mektup yazarak yardým istedi. Bunun üzerine Kaptan-ý Derya Barboros Hayreddin Paþa Fransa'nýn Akdeniz kýyýsýndaki þehri Nis'e giderek Þarlken'in donanmasýný yendi. Hem Fransa'yý hem de Fransua'yý kurtardý. VÝYANA KUÞATMASI Macaristan'ýn Türkler tarafýndan fethi Avusturya ile Türkleri karþý karþýya getirdi. Mohaç Savaþý'ndan sonra Macaristan bir tampon bölge haline gelmiþti. Avusturya Arþidükü Ferdinand, Macaristan'ýn Osmanlý hakimiyetine girmesini istemiyordu. Ferdinand, Þarlken'in de desteðiyle Jan Zapolya'yý tanýmadý ve Budin'e girdi. Karþý sefere çýkan Kanûnî Sultan Süleyman Budin'i geri aldý. Savaþmayý göze alamayan Ferdinand ve Þarlken Avusturya'nýn baþkenti Viyana'ya kaçtýlar ve Viyana kuþatýldý (26 Eylül 1529). Kýþ mevsimi yaklaþtýðý için 16 Ekim günü kuþatma kaldýrýldý. Osmanlý Devleti, Viyana kuþatmasýndan bir sonuç elde edememesine raðmen, Macaristan'daki durumunu güçlendirmiþ ve Avrupa'nýn karþý saldýrý yapmasýný engellemiþtir. Macaristan üzerindeki emellerin- 7 KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN

8 BÝR FRANSIZ 1998 YILINDA ÝNTÝHARA KARAR VERDÝ. BUNUN ÝÇÝN DENÝZ KIYISINDAKÝ BÝR YAMACA TIRMANDI. YAMAÇTAKÝ KAYAYA ÝPÝ BAÐLADI. DÝÐER UCUNU BOYNUNA GEÇÝRDÝ. ARDINDAN GARANTÝ OLSUN DÝYE BÝR ÞÝÞE DE ZEHÝR ÝÇTÝ VE KENDÝNÝ ATEÞE VERDÝ. SONRA DA UÇURUMDAN AÞAÐI ATLADI. TAM ATLARKEN DE ELÝNDEKÝ SÝLAH ÝLE BAÞINA ATEÞ ETTÝ. KADERÝN GARÝP CÝLVESÝ; SÝLAHTAN ÇIKAN KURÞUN SEKTÝ, BOYNUNDAKÝ ÝPÝ KOPARDI. UÇURUMDAN DÜÞTÜÐÜ NEHÝR VÜCUDUNDAKÝ YANGINI SÖNDÜRDÜ. SU ÇOK SOÐUK OLDUÐU ÝÇÝN VÜCUDU ÞOKA GÝRDÝ VE ZEHÝRÝ KUSTU. SUDAN BÝR BALIKÇI ÇIKARDI, HASTANEYE KALDIRILDI. ADAM HÝPOTERMÝDEN YANÝ VÜCUT ISISININ ÇOK FAZLA DÜÞMESÝ SONUCU ÖLDÜ. 8 den vazgeçmeyen Ferdinand, Kanûnî'ye bir elçi göndererek Macaristan'ýn kendisine verilmesini istedi. Buna karþýlýk vergi vermeyi kabul ediyordu. Bu talebi karþýsýnda olumsuz cevap alan Ferdinand Budin'i kuþattý. MACARÝSTAN SEFERÝ Kanûnî Sultan Süleyman, bunun üzerine Almanya seferine çýktý. Budin'i geri alýp Estergon'a kadar ilerleyen Osmanlý kuvvetleri, Avusturya ve Almanya içlerine akýnlar düzenledi. Yedi ay süren Almanya seferi sýrasýnda Avusturya'da bir çok kasaba, þehir ve kale fethedildi. Avusturya, yapýlan bu savaþlar sonunda harap ve bitkin bir hale geldi. Bunun üzerine Ferdinand barýþ istedi. Ýmzalanan Ýstanbul Antlaþmasý ile Ferdinand ve Þarlken'in hem Macaristan, hem de tüm Avrupa'yý ele geçirme çabalarý sonuçsuz kaldý (22 Temmuz 1533). Ferdinand'ýn Macaristan üzerinde ki emellerinden vazgeçmeye niyeti yoktu. Jan Zapolya ölmüþ, yerine oðlu Sigismund geçmiþti. Bundan istifade eden Ferdinand Budin'i kuþattý. Bunun üzerine 1540 yýlýnda Kanûnî tekrardan Macaristan seferine çýktý ve çok güçlü bir orduyla birlikte Budin'e girdi. Sigismund'u Erdel Beyliði'ne atadý ve Macaristan'ý Osmanlý Devleti'ne baðlý Budin eyaleti haline getirdi. Süleyman Paþa bu bölgenin beylerbeyliðine atandý. Avusturya'nýn elinde sadece kuzey Macaristan kaldý. Kanûnî döneminin önemli siyasi olaylarýndan olan Osmanlý-Macaristan, Almanya, Avusturya iliþkileri Kanûnî'nin ölümüne kadar devam etti. MALTA SEFERÝ Rodos'un fethinden sonra Malta'ya yerleþtirilen Sen Jan þövalyeleri Osmanlý için bir tehlike oluþturuyordu. KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN

9 Trablus ve Cezayirin güvenliði için Malta'nýn alýnmasý gerekiyordu. Yapýlan kuþatma sýrasýnda Turgut Reis þehit oldu. Malta alýnamadý (1565). HÝNT SEFERÝ Coðrafi keþiflerden sonra sömürge arayýþlarý baþlamýþ, Portekiz ve Ýspanya pek çok sömürge elde etmiþlerdi. Portekizliler Kýzýldeniz ve Hint ticaret yollarýna hakim olmaya çalýþýyorlardý. Ümit Burnu'nun bulunmasý, Osmanlýlarýn baharat ticaretine de büyük darbe vurmuþtu. Kanûnî Sultan Süleyman döneminde bu sebeplerden ötürü, dört kez Hint deniz seferi düzenlendi ancak, Osmanlý donanmasýnýn okyanus þartlarýna uygun olmamasý yüzünden bu seferlerden hiçbirisinde tam baþarý saðlanamadý yýlýnda düzenlenen Ýkinci Hint Seferinde Osmanlý donanmasýnýn baþýnda Piri Reis vardý. Türk denizcilik tarihinde önemli bir yere sahip olan Piri Reis, bu sefer sýrasýnda Maskat'ý almýþ ve Portekiz donanmasýný büyük bir bozguna uðratmýþtý. Ancak, Portekizlilerin Basra Körfezi'ni kapatacaklarýný düþünerek, donanmayý Basra'da býrakýp ganimetlerle geri döndüðü için Piri Reis Mýsýr'da idam edilmiþtir. BELGRAD'IN FETHÝ Kanûnî Sultan Süleyman tahta çýktýðýnda Avrupa'nýn en güçlü devleti Roma-Germen Ýmparatorluðu (Almanya) idi. Almanya Ýmparatoru Þarlken Macaristan'a hakim olmak için Macar kralý ile yakýn akrabalýk iliþkileri kurmuþtu. Macar Kralý Ýkinci Lui, Þarlken'e güvenerek vergilerini ödemiyor kendisine gönderilen Osmanlý elçilerini öldürtüyordu. Fatih Sultan Mehmed, Avrupa'da düzenlediði seferlerde Sýrbistan'ý almýþtý. Ancak stratejik bir öneme sahip Macaristan alýnamamýþtý. Kanûnî Sultan Süleyman Macaristan'ý almak üzere harekete geçti. Belgrad, karadan ve Tuna ýrmaðýndaki Osmanlý donanmasý tarafýndan kuþatýldý. Þehir, gayet iyi savunulmasýna raðmen teslim olmak zorunda kaldý (29 Aðustos 1521). Belgrad Muhafýzlýðýna Balý Paþa getirildi. Bu sefer sonunda Ýstanbul'a gönderilen bazý Belgradlýlar kurulan Belgrad köyüne yerleþtirildi. Belgrad'ýn fethi, Kanûnî Sultan Süleyman'ýn ilk fethidir. Belgrad, bundan sonraki yýllarda Osmanlý Devleti'nin Avrupa'ya açýlan en büyük kapýsý oldu. Bu sebeple Belgrad'a "Darü'l-cihad" denildi. Ancak yine de Yemen, Eritre, Sudan sahilleri ve Habeþistan'ýn bazý kýsýmlarý Osmanlý topraklarýna katýldý. Arap yarým- 9 KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN

10 10 adasý tamamen Osmanlý denetimine girdi. Kýzýldeniz yabancý güçlere kapatýlarak Osmanlý egemenliði saðlandý. RODOS'UN FETHÝ Avrupalýlar Akdeniz'deki Rodos, Kýbrýs, Girit, Malta gibi adalara hakim olmuþlar, açýk denizlerde keþifler yapmýþlar ve denizlerde güçlerini arttýrmýþlardý. Kanûnî döneminde denizciliðe önem verildi ve büyük baþarýlar elde edildi. Kanûnî döneminde Rodos adasý, Sen Jan þövalyelerinin elindeydi. Þövalyeler korsanlýk yapýyor, Türk donanmasýna zarar veriyorlardý yýlýnda düzenlenen seferle Rodos fethedildi. CEZAYÝR'ÝN KATILIÞI Cezayir 1516'da Baba Oruç ve kardeþi Hýzýr Reis (Barbaros) tarafýndan Ýspanyollar'dan alýnmýþtý. 1518'de Barbaros, Cezayir'in hükümdarý olmuþtu. Daha önce Yavuz bu iki denizcinin kendisinden yardým istemesi üzerine onlara iki kadýrga ve levent vermiþti. Kanûnî, Barbaros Hayreddin Paþa'yý Ýstanbul'a çaðýrdý ve Kaptan-ý Deryalýða getirdi(1533). Böylece, Cezayir Osmanlý topraklarýna katýldý. Barbaros Ege denizinde Venediklilerin elinde bulunan adalarý aldý. TRABLUSGARP'IN ALINIÞI Þarlken, Trablusgarb'ý aldýktan sonra buraya Sen Jan Þövalyeler'ini yerleþtirmiþti. Barbaros'un Preveze Deniz Zaferini kazanmasý ve Venediklilerin Osmanlýlarla barýþ imzalamalarý Þarlken ve Papa'yý kýzdýrmýþtý. Hazýrlanan Haçlý donanmasý Cezayir'e saldýrdý ancak, Osmanlý donanmasý karþýsýnda bozguna uðradý (1541). Barbaros'un yetiþtirdiði Turgut Reis Trablusgarb'ý karadan ve denizden kuþatarak aldý. Ayrýca bu seferle Bingazi de Osmanlý ülkesine katýldý (1551). CERBE SAVAÞI Turgut Reis'in Ýspanyollar'ýn elinde bulunan Cerbe adasýný kuþatmasý Mihrimah Sultan Camii üzerine, Andrea Doria komutasýndaki bir Haçlý donanmasý Ýspanyollara yardýma geldi. Yapýlan Cerbe Deniz Savaþýnda büyük bir zafer kazanýldý. Cerbe Osmanlýlara geçti (1559). MOHAÇ SAVAÞI Þarlken'in büyük bir tehlike olmaya baþladýðýný gören Kanûnî Sultan Süleyman, Fransuva'nýn da ýsrarý üzerine Þarlken'e karþý savaþ açmaya karar verdi. Osmanlý ordusu Tuna nehrini geçerek Macaristan'a girdi. 29 Aðustos 1526'da Macar ordusuyla Mohaç'ta yapýlan savaþta Macar ordusu iki saatte daðýldý. Mohaç Savaþý parlak ve þanlý bir zaferle neticelendi. Budin (Budapeþte) alýndý. Macaristan, Osmanlý Devleti'ne baðlý bir krallýk haline geldi ve baþýna Macar soylularýndan Jan Zapolya getirildi. ZÝGETVAR KALESÝ Anadolu'daki iç isyanlarla ve Doðu'da Ýran Devleti ile uðraþan Kanûnî Sultan Süleyman, 1566'da son seferine yine Macaristan üzerine çýktý. Zigetvar kalesi kuþatýldý, ancak kuþatma devam ederken Kanûnî Sultan Süleyman vefat etti. Osmanlý Devleti'ni zaferden zafere taþýyan Kanûnî Sultan Süleyman'ýn ölüm haberine raðmen kale fethedildi (7 Eylül 1566). 9. SAYI KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN

11 PREVEZE DENÝZ ZAFERÝ Osmanlýlarýn Akdeniz'de kuvvetlenmeleri ve tüm Ege denizine hakim olmalarý Avrupa'yý telaþlandýrmýþtý. Ayrýca devam eden Avusturya ve Macaristan seferleri büyük bir Haçlý donanmasý hazýrlanmasýna neden oldu. Andrea Doria komutasýndaki Haçlý donanmasýnda Venedik ve Cenevizliler'den baþka Malta, Portekiz ve Ýspanya'ya ait gemiler de bulunuyordu. Haçlý donanmasý 602, Osmanlý donanmasý ise sadece 122 parçaydý. Preveze körfezinde 27 Eylül 1538'de yapýlan savaþta, Barbaros Hayreddin komutasýndaki Osmanlý donanmasý büyük bir zafer elde etti. Tarihe Preveze Deniz Zaferi olarak geçen bu savaþ sonunda Akdeniz bir Türk Gölü haline geldi. KAPÝTÜLASYONLAR Ýlk defa 1352 yýlýnda Cenevizlilere verilen Kapitülasyonlar, darülharb kabul edilen yabancý ülke tüccarýna Osmanlý topraklarýnda ticaret yapma hakký veriyordu. Ancak Osmanlý Devleti ticaret imtiyazlarýný siyasi ve diplomatik menfaatleri çerçevesinde kullanarak ittifak yapacaðý devletlere Þehzade Camii ve Külliyesi vermiþti yýlýnda Fransa ile dostluk havasý içerisinde iken Fransýzlarýn hazýrladýðý Kapitülasyon taslaðý Osmanlý padiþahýnca tasdik edilmemiþti. Bu taslaða göre eþit þartlar ve mütekabiliyet esasý getiriliyordu. Halbuki Osmanlý Devleti padiþahýn tek taraflý yemini "Ahdi" ile verildiðinden Ahidname diye adlandýrýlmýþtý ve her padiþah deðiþtiðinde yenilenmesi gerekiyordu. Ýlk Fransýz Kapitülasyonu, Kýbrýs seferi öncesinde 1569 yýlýnda verildi. Katolik dünyasýna ve Papa ambargosuna karþý ittifak saðlamak için Protestan olan Ýngiltere'ye 1580'de, Hollanda'ya 1612'de Kapitülasyonlar verildi. Kapitülasyonlarda ticaret yapma hakkýnýn yaný sýra, tüccarýn haklarý, gümrük vergileri, mahkeme usülleri, yol izinleri, emniyetlerine dair hususlar detaylý olarak belirtildi. Osmanlý devleti zayýfladýkça Kapitülasyon verilen devletlerde giderek çoðaldý ve bunu bir baský aracý haline getirdiler. Birinci Dünya Savaþý'nýn ilaný ile birlikte 1914 yýlýnda tüm protestolara raðmen Kapitülasyonlar tek taraflý olarak kaldýrýlmýþtýr. SAFEVÝLER Kanûnî Sultan Süleyman Avru-pa'da baþarýlar kazanýrken, Anadolu'da iç isyanlar baþ göstermiþ, Ýran'da ise yýkýlan Akkoyunlu devletinin yerine kurulan Safevi Devleti, doðuda Os-manlý Ýmparatorluðu için ciddi tehlike olmaya devam etmiþti. Kanûnî Sultan Süleyman, Avru-pa'da Ýstanbul Antlaþmasýyla geçici de olsa barýþý saðladýktan sonra, Ýran üzerine ilk seferine çýktý. Sa-fevi Devleti'nin izlediði düþmanca politikalar ve Anadolu'da yaþayan Þiileri kýþkýrtmalarý bu seferin düzenlenmesine neden oldu. Teb- 11 KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN

12 12 riz, Azerbaycan ve Hamedan istila edildi. Irakeyn seferiyle de Baðdat alýndý (1534). Kanûnî'nin Avusturya'ya sefer düzen-lemesinden yararlanmak isteyen Safevi Þahý Tahmasb, kardeþinin Osmanlýlara sýðýnmasýný da ba-hane ederek, Tebriz, Nahçývan ve Van'ý ele geçirdi. Bunun üzerine Kanû-nî Sultan Süleyman ikinci defa Ýran seferine karar verdi. Çýkýlan Ýran Seferinden Van ve Tebriz geri alýnarak dönüldü (1548). Safeviler (1553) tekrar saldýrýya geçtiler. Doðu Anadolu'da ilerleyen düþman kuvvetleri Muþ'a kadar gelip Erzurum'u kuþattýlar. Kanûnî Sultan Süleyman üçüncü Ýran seferine çýktý. Revan, Nahçývan ve Karabað alýndý. Zor duruma düþen Þah Tahmasb'ýn isteði üzerine barýþ yapýldý ve Amasya Antlaþmasý imzalandý (1555). Bu antlaþmayla, Yavuz döneminden beri süren Ýran sorunu çözüme kavuþtu. Doðu Anadolu, Tebriz ve Baðdat Osmanlý hakimiyetinde kaldý. Amasya Antlaþmasý, Osmanlý Ýmparatorluðu ve Ýran arasýndaki ilk resmi antlaþmadýr. Ayrýca Ýslam dünyasýnda yapýlan ilk din barýþý özelliði de taþýmaktadýr. MÝMARÝ ESERLER Kanûnî Sultan Süleyman 46 yýl saltanatta kaldý. Babasý Yavuz Sultan Selim'den km kare olarak devraldýðý Osmanlý topraklarýný km kareye çýkardý. Kanûnî Sultan Süleyman döneminde imar faaliyetleri devam etti ve ilk iþ olarak babasý Yavuz Sultan Selim tarafýndan temelleri atýlan Ýstanbul Sultan Selim Camii'ni tamamladý. Bunun dýþýnda yaptýrdýðý eserlerden bazýlarý þunlardýr; Gebze'de Çoban Mustafa Paþa Camii ve Külliyesi, Afyon Sincanlý Sinan Paþa Camii, Bozöyük Kasým Paþa Camii. MÝMAR SÝNAN Osmanlý imparatorluðunun en parlak devrinin büyük mimarý ve dünya çapýnda bir sanatkar olan Mimar Sinan, Kanûnî Sultan Süleyman döneminde bir çok eserler verdi. Bunlardan en önemlileri þunlardýr; Halep Hüsrev Paþa Camii, Ýstanbul Haseki Külliyesi, Ýstanbul Þehzade Camii ve Medresesi, Üsküdar Mihrimah Camii, Ýstanbul Süleymaniye Camii ve Külliyesi, Tekirdað Rüstem Paþa Camii ve Külliyesi, Silivri Kapý Ýbrahim Paþa Camii, Ýstanbul Rüstem Paþa Camii, Ýstanbul Sinan Paþa Camii, Topkapý Kara Ahmet Paþa Camii ve Külliyesi, Fýndýklý Molla Çelebi Camii, Babaeski Semiz Ali Paþa Camii, Büyükçekmece Kanûnî Sultan Süleyman Külliyesi ve Köprüsü, Süleymaniye Tekkesi. KANUNÝ SULTAN SÜLEYMAN

13 ÝSTANBUL UN EN GÜZEL 10 ÇEÞMESÝ 3. Ahmed Çeþmesi Lale Devri padiþahlarýndan 3. Ahmed, çeþme ve sebil yapýmýna özen göstermiþ. Kendi adýný taþýyan çeþmelerden biri, Topkapý Sarayý ile Ayasofya arasýnda bulunuyor. Mimar Ahmed Aða'ya yaptýrýlmýþ. Meydan çeþmelerinin en önemlisi olarak görülüyor. 1729'da Topkapý Sarayý'nýn Babý Humayun kapýsýnýn önüne inþa ettirilmiþ. Dört bir yaný taþ, bronz ve ahþap iþçiliðinin en güzel örnekleriyle süslü. Yapýldýðý dönem itibariyle sade deðil tam aksine lüksün, bolluðun ve güzelliðin sembolü olarak inþa edilmiþ. Barok taþ süslemelerinin yanýnda geleneksel Türk çini iþçiliðinin de örneklerini taþýyor. Çinileri Tekfur Sarayý atölyelerinde yapýlmýþ. Dikdörtgen planlý çeþmenin köþeleri, yarým yuvarlak çýkýntýlardan oluþuyor. Her cephenin ortasýnda bir çeþme, her çeþme ve sebilin arasýnda da mihrap biçimli birer niþ var. Çatýsý ahþap saçaklý bir kurþun kaplama ile örtülü. Tophane Çeþmesi Kýlýç Ali Paþa Camii'nin kuzeyinde, Tophane Meydan'ýnda. Mimarisi gösteriþsiz ve sade olan bu çeþme, 1. Mahmud tarafýndan Taksim Suyu Tesisleri'nin bitiminden sonra 1732'de yaptýrýlýmýþ. Dört tarafý ayný tipte mermerden oluþuyor. Ortasýnda sivri mümas ve pirinç musluklu birer musluk ve yalak, çeþmenin her iki yanýnda, içinde meyve ve yemiþ aðaçlarý kabartmalý saksýlar var. Bir meydan çeþmesi olan Tophane Çeþmesi, Üsküdar'daki 3.Ahmed çeþmesiyle ayný. Gövdesinin üst taraflarýný çepeçevre dolaþan ve her bir tarafa beþer mýsralýk ikiþer satýr halinde celli sülüs ile yazýlmýþ, kýrk mýsralýk uzun bir tarih kasidesi var. * Saliha Sultan Sebili ve Çeþmesi Azapkapý'da, Unkapaný Köprüsü ayaðýnda, Sokullu Mehmet Paþa Camii arkasýnda yer alýyor. Saliha Sultan Sebili ve Çeþmesi, harap halinden 2005'te kurtuldu. Kuveyt Türk Katýlým Bankasý 13 ÝSTANBUL UN EN GÜZEL 10 ÇEÞMESÝ

14 14 A.Þ.'nin "Tarihi Eserleri Koruma Projeleri" çerçevesinde sürdürdüðü restorasyonun ardýndan 15 Þubat 2006'da hizmete açýldý. Beþ ay süren restorasyondan sonra özellikle çeþmenin altýn varaklý çatýsý ve kubbeleri aslýna uygun olarak yenilendi. Ýlk onarýmý 1950'de yapýlan çeþme, 1970'lerden sonra bakýmsýz bir þekilde terk edilmiþti. 2005'te baþlanan son restorasyonla çeþmenin üst örtüsü orijinal þeklinde ahþap kubbe olarak yeniden yapýldý. Kubbe üzerindeki bozulmuþ süs kubbelerinden üçü onarýldý. Çeþmenin kubbe ve kitabeleri altýn varaklarla aslýna uygun haline getirildi. * Gülnuþ Emetullah Valide Sultan Çeþmesi Üsküdar iskele meydanýnýn tam ortasýnda bulunuyor. Pek çok kiþi çeþmenin adýný bilmese de onun önünde buluþuyor. Padiþah 3. Ahmed tarafýndan, annesi Gülnuþ Emetullah Valide Sultan'ýn hayýrla yadedilmesi için 1728'de yaptýrýlmýþ. Dört yüzünde dört çeþme var. Üzerinde yine dört cepheli geniþ saçaklardan oluþan ahþap bir çatýsý bulunuyor. Ana orta çeþmeler kaplara su doldurmak için yanlardaki küçük çeþmeler ise su içilmesi için yapýlmýþ. Çeþmenin üzerindeki süsler, kabartma ve dolgular binanýn üstünde boþluk býrakmaksýzýn yerleþtirilmiþ. Yan ve arka cephedeki sivri kemer aynalarýnda ve kemer ayaklarýný teþkil eden sövelerin etrafýnda rumi ve floral oymalar ve ana cephedeki ana musluk aynasýnýn üst kemer üzengisinde dizili sýk oymalar var. * Bezmialem Valide Sultan Çeþmesi 1839'da Sultan Abdülmecid'in, annesi Bezmialem Valide Sultan adýna yaptýrdýðý çeþme, hem Valideçeþme hem de Viþnezade olarak anýlan mahallede, Maçka Spor Caddesi'nde bulunuyor. Dört tarafý mermer kaplama bir meydan çeþmesi. 1985'te TBMM Milli Saraylar Dairesi Baþkanlýðý tarafýndan onarýldý. 2. Mahmud zamanýnda yaygýnlaþan ampir üslubunun özelliklerini taþýyor. Musluk aynasýnýn ekseninde birbirini çapraz kesen yivli gövdeli iki meþaleye alttan ve üstten birer kurdele ÝSTANBUL UN EN GÜZEL 10 ÇEÞMESÝ

15 dolanýyor. Bu bezeme grubunun üstünde rozetlerden oluþan ters armut biçiminde çelenk ve defne dallarý var. Baþtabanda eksen üzerinde yuvarlak madalyon içinde Abdülmecid'in tuðrasý bulunuyor. Çeþmenin arkasýnda Bezmialem Valide Sultan tarafýndan yaptýrýlmýþ, etrafý parmaklýklarla çevrili, mihrap taþý bulunan bir namazgah var. * Mihriþah Sultan Çeþmesi Göksu'da Küçüksu Kasrý'nýn yanýnda bulunan çeþmeyi 3. Selim, annesi Mihriþah Sultan için 1807'de yaptýrdý. Pitoresk üslupla yapýlan bu çeþme Boðaziçi resimlerini en çok süsleyen çeþmedir. Göksü ve Küçüksu dereleri arasýndaki ünlü mesirenin varlýðýna baðlý olarak, Ýstanbul literatüründe özel bir yer taþýr. Barok ve Ampir üsluplarýnýn geçiþ döneminde yapýlmýþ. Deniz kenarýnda olduðu için yüksek bir sofa üzerine yerleþtirilen çeþme, dikdörtgen planlý. Buradaki mesire yerinin önüne yapýlan vapur iskelesi ve daha sonra Boðaz köprülerinin yapýmý sýrasýnda Küçüksu Çayýrý'nýn þantiye olarak kullanýlmasý, eski iskele yerine yapýlan kahve ve uzun yýllar süren Küçüksu Kasrý inþaatý, çeþmenin bakýmsýz kalmasýna neden olmuþ. * Meydan Çeþmesi 1732'de Sultan I. Mahmud zamanýnda, halkýn su ihtiyacýný karþýlamak üzere yaptýrýldý. Lale Devri'nde yapýlan en güzel çeþmelerden biri. Galata Kulesi'nin Beyoðlu yönündeki yarým daire planlý avlusunu kuþatan duvarýn üstünde; Büyükhendek Caddesi'yle Fýrçýcý Sokaðý'nýn kesiþtiði köþede bulunuyor. Osmanlý ve Cumhuriyet dönemlerinde çeþitli onarýmlar geçirerek günümüzdeki halini almýþ. Þu an tek cephesi bulunuyor, fakat 150 yýl önce yapýlan bir gravüre bakýlacak olursa, çeþmenin bir meydan çeþmesi olarak yapýldýðý düþünülüyor. Süslemesinde deðiþik renk tonlarýnda saçaklar kullanýlmýþ. Çiçek motifleri özellikle aðýr basýyor. * Ýshak Aða Çeþmesi Behruz Aða tarafýndan yaptýrýlmýþ. Onçeþmeler ve Ýshak Aða Çeþmesi olarak da biliniyor. Onçeþmeler adýný, gece gündüz hiç durmadan akan on lülesinden almýþ. Birçok ressamýn tuvaline, birçok þairin þiirine yansýmýþ. Çeþmenin yýkýk dökük olduðu bir vakit, halk, padiþaha çektikleri susuzluk sýkýntýsýný aktarmýþ. Padiþah, Sadrazam Seyit Hasan Paþa'yý görevlendirmiþ. Seyit Hasan Paþa da bu konuyla ilgilenmesi için Gümrük Emini Ýshak Aða'yý görevlendirmiþ. 15 ÝSTANBUL UN EN GÜZEL 10 ÇEÞMESÝ

16 Bütün masraflarýný Gümrük Emini Ýshak Aða tarafýndan karþýlanan çeþme 1747 yýlýnda yeniden yapýlmýþ. Çeþmenin hemen önünde kalan bazý bölümleri yol çalýþmalarý nedeniyle yýkýlmýþ. Ressam Ýbrahim Çallý'nýn "Ýshak Aða Çeþmesi", Ali Rýza Bey'in "Beykoz Onçeþme", Nazmi Ziya'nýn "Kýr" tablolarý bu çeþmeyi konu alýr. * Bahçekapý Çeþmesi Eminönü Bahçekapý'da, Þeyhülislam ve Bankacýlar sokaklarýnýn kesiþtiði köþede bulunuyor yapýmý. Çeþme ve sebil yanyana. Sebil, dört mermer sütunun birbirinden ayýrdýðý üç dökme demir mermerden yapýlýp içi çinilerle donatýlmýþ. Çeþme ve sebil, eski postane, þimdiki Türkiye Ýþ Bankasý ile aralarýnda bulunan bir maðazada, 1902'de çýkan yangýnda tamamiyle yanmýþ. Asar-ý Atika Müzeleri Nezareti ile Evkaf Nezareti tarafýndan orjinal mimarisine uygun olarak restore edilmiþ. * Mihrimah Sultan Çeþmesi Üsküdar Ýskelesi karþýsýnda, Mihrimah Sultan Camii'nin altýnda bulunuyor. Ancak caminin inþasýndan 133 yýl sonra, 1681'de, vakýf gelirleriyle, mütevellileri tarafýndan yaptýrýlmýþ. Cami ise, Kanuni Sultan Süleyman'ýn kýzý Mihrimah Sultan tarafýndan 'de yaptýrýldý. Külliye Mimar Sinan'ýn eseri. * 16 pencereden oluþuyor. Her pencerenin bulunduðu bölümde yediþer su verme aralýðý var. Pencerenin üstünde renkli taþlardan yapýlmýþ sivri kemerler bulunuyor. Çeþmesi klasik tarzda ÝSTANBUL UN EN GÜZEL 10 ÇEÞMESÝ

17 ÝLGÝNÇ RESÝMLER 17 ÝLGÝNÇ RESÝMLER

18 18 ÝLGÝNÇ RESÝMLER

19 19 ÝLGÝNÇ RESÝMLER

20 ÝYÝ OLMA SANATI 20 ÝYÝ OLMA SANATI

21 21 ÝYÝ OLMA SANATI

22 22 9. SAYI ÝYÝ OLMA SANATI