Balneoterapi Gören Yaşlı Hastalarda Cilt Analizi n

Transkript

1 l A þ t ý m Blneotepi Göen Yşlı Hstld Cilt Anlizi n i j i O O i Demtologic Anlysis in Eldely Ptients Duing Blneothepy h c e s Re g in l Blneotepi / Blneothepy Selçuk Özdogn 1, Ekn Ky 1, Ali Hikmet Ky 1, Mehmet Zeki Kilp 1, Muhmmed Edl 2 1 Cildiye Kliniği, Estetik İntentionl Estetik ve Cehi mekezi, Bus Aske Hstnesi, Bus 2 Etimesgut Aske Hstnesi, Ank,Tükiye. Özet Amç Romtizml ğı şikâyeti ile kplıc tedvisi göen yşlı hstld blneotepi nedeniyle oluşn cilt değişiklikleini sptmk. Geeç ve Yöntemle Çlışmmız 2009 Ekim Ksım yınd genel toz tnısıyl kplıc tedvisi göen 50 yşındn büyük 51 hst lındı. Tüm hstl 21 gün kplıc tedvisi veildi. Hstlın cilt nlizlei tedvinin ilk günü ve 19. günü olmk üzee iki kez ypıldı. Cilt nlizlei yüz bölgesinden ve önkol fleksö yüzünden ypıldı. Cilt nlizinde cildin yğ onı, nem onı, pigmentsyonu ve elstikiyet değelei ele lındı. Bulgul Çlışmy 20 ekek 31 kdın olmk üzee toplm 51 kişi dhil edildi. Blneotepi öncesi ön kol bölgesinde otlm nem onı %67 iken blneotepi sonsınd %47 ye geiledi. Blneotepi sonsınd yüz bölgesinde otlm nem onı %54 den %45 e geiledi. Yğ onı %28 den %20 ye geiledi. Blneotepi öncesi ve sonsı elstikiyet ve pigmentsyon onlı sındki fk isttistiksel olk nlmlı değildi. Sonuç Yşlnmyl bilikte cilt çevesel fktölee kşı dh fzl hssslşı. Cilt kuumsı blneotepi sısınd hstld sık kşılşıln bi duumdu. Ciltte kuuluk nedeniyle hstld kşıntı ve huzusuzluk meydn geli. Blneotepi göen hstl kuu cilt şikâyetlei ile kşılşmlını önlemek için blneotepi sısınd hstlın nemlendiici jnl kullnmlı öneilebili. Anht Kelimele Blneoloji, Cilt Nemlenmesi, Geiti, Demtoloji. Abstct Aim The im of this study ws to detemine skin chnges due to blneothepy in eldely ptients who wee teted with teml thepy fo heumtisml pin. Mteil nd Methods Olde thn 50 yes old 51 ptients with genelize ostothitis wee teted with blneothepy enolled ou study in Octobe- Novembe All ptients teted 21 dys with blneothepy. Ptient s skin nlyses wee done twice, t fist dy nd 19th dy of the tetment. Skin nlyses wee done t fce egion nd foe m flexo egion. Moistuing, elsticity, pigmenttion, ft tio ssessed in skin nlysis. Results 20 mle nd 31 femle, totlly 51 ptients wee enolled ou study. Befoe blneothepy, men moistuing ws %67, fte blneothepy men moistuing decesed %47 t foe m egion. Afte blneothepy, men moistuing t fce decesed fom %54 to %45. Ft tio decesed fom %28 to %20 Befoe blneothepy nd fte blneothepy elsticity nd pigmenttion diffeences wee not significnt sttisticlly. Conclusion By ging, skin becomes sensitive to envionmentl fctos. Dy skin is usul poblem duing blneothepy. Ptients with dy skin hve puitus nd discomfot. We suggest ptients teted with blneothepy to use moistuing cem fo potecting dy skin poblems duing blneothepy. Keywods Blneology, Skin Humidifiction, Geitics, Demtology. DOI: /JCAM Received: Accepted: Pinted: J.Clin.Anl.Med. 2010;1(3):18-22 Coesponding Autho: Muhmmed Edl, Etimesgut Aske Hstnesi Sepmeevle bulvı Etimesgut, Ank, Tükiye. GSM: E-mil: muhmmededl@yhoo.com 18 Jounl of Clinicl nd Anıyticl Medicine

2 Giiş Deinin öncelikli göevi vücudu dış çeveden gelebilecek fiziksel vey kimysl etkilee kşı koumktı. Koum göevi özellikle deinin en dışınd ye ln, ince ve heteojen ypıdki Sttum Coneum (SC) tbksı tfındn sğlnmktdı. Enfeksiyonl, hsssiyet oluştuucu (iitn) ve lejen mddele, UV, dysyon, sıck su gibi çeşitli çevesel fktöle deinin koum işlevinin bozulmsın neden olbili [1-3]. Bu nedenle de cildin noml kompozisyonunun sğlnmsı hst sğlığı çısındn önemlidi. Blneotepi (BT), bnyo, içme ve inhlsyon yöntemleiyle minelli ve teml sul gibi doğl fktölein kullnılmsıyl geçekleşen geleneksel ve eski bi tedvi yöntemidi. İlk çğld, kouyucu güçlein yönetiminde olduğu snıln teml sulın kutsllık tşıdığı düşünülü ve teml sul özel bi sygı gösteilidi. Rom lejyonlının svş öncesi güçlenmek için kplıcy gitmelei, svş sonsınd d ylını bu kplıcld tedvi etmelei Eski Yunn ve Rom dönemleinde de teml sulın önemini kouduğu ve gizli güçlei olduğu inncının devm ettiğinin önemli bi knıtıdı [4]. Günümüzde BT özellikle ks iskelet sistemi htsızlıklınd hstlın he hngi bi sğlık çlışnın dnışmdn d tecih ettiklei bi ğıldn kutulm yöntemidi. Hehngi bi mçl, kplıc küüne özgü tedvi yöntemi yşlıld gündeme geldiğinde, BT düzenlemesinde bzı özelliklein dikkte lınmsı geeki. Bunl sınd, yşlı kişilede ynı nd biden fzl ptolojinin vlığı ve özellikle pulmone ve kdiyovsküle işlevlede sınılılık ilk kl gelenledi [4, 5 ]. BT plnlmsınd bnyo uygulmlının cilt üzeindeki pime etkileinin de hesb ktılmsı geeki. İleleyen yşl bilikte dei duylılığınd bozulm (hipeteml bnyold isk), dei tugound zlm (hipetonik tuzlu su bnyolınd isk!) ve elstikiyet kybı ve kılcl dmlın zedelenebililiğinde tış (özellikle su ltı tzyikli duş uygulmlınd isk) gibi değişikliklein göz önünde tutulmsı geeki. Geeç ve Yöntemle Çlışmmız hstnemiz yeel etik kuulunun 14 Ekim 2009 tihli 7 no lu izniyle Ekim-Ksım 2009 tihleinde ytk kplıc tedvisi gömesi plnlnn yş sı 51 hst dhil edildi. Boyun ve üst ekstemiteye yönelik fizik tedvi ve ehbilitsyon plnlnn hstl çlışmy dhil edilmedi. Tüm hstl 21 sens 20 dkik kplıc kü tedvisi uygulndı. Hstl kplıc tedvisinin nsıl olcğı konusund gup hemşielei tfındn eğitimlei veildi ve kplıc tedvisi sısındn oluşbilecek yn etkile nedeniyle ykın tkiplei ypıldı. Hstnemiz kplıc suyu 39 C sıcklığ ship, 623mg/L konsntsyon ship düşük minel yoğunluklu, hehngi bi minelin kbul edilen eşik değelein üstünde bulunmdığı bi sudu [4] Hstlın 20 dkikdn fzl kplıc tedvisinde klmsın izin veilmedi. Hstlın özellikle yüz bölgesine hehngi bi kozmetik kullnmsın izin veilmedi. Tüm hstl BT nin 1. günü ve 19. gününde olmk üze- e iki kez cilt nlizi ypıldı. Cilt nlizi Multi Demscope 800 (MDS800) nliztöü ile lın bölgesinden ve önkoldn ypıldı. Cilt nlizinde BT öncesi ve BT sonsı cildin nem, yğ, pigmentsyon ve elstikiyet onlın bkıldı. Elde edilen veilein değelendiilmesi SPSS 11.0 pogmı kullnılk ypıldı. Otlml ve stndt spml tnımlyıcı nlizle ile hesplndı. BT öncesi kdın ve ekek hstl sındki veilein otlmsı sındki fk Mnn Whitney U testi ile değelendiildi. Veilein noml dğılım uyumu One smple Kolmogoov Sminov testi ile değelendiildi. BT öncesi ve BT sonsı cildin elstikiyeti, yüz ve ön kol nem onlı, pigmentsyon onlı sındki fkl Pied Smple t-testi ile değelendiildi. Noml dğılım uymyn BT öncesi ve BT sonsı cilt yğ onı sındki fk Wilcoxon Signed Rnk testi ile değelendiildi. Anlmlılık düzeyi p<0,05 olk kbul edildi. Sonuç Kliniğimize Ekim- Ksım 2009 tihleinde BT için toplm 114 hstnın ytışı ypıldı. Boyun ve üst ektsemiteden fizik tedvi ve ehbilitsyon uygulnck 24 hst, yş lığınd olmyn 34 hst çlışmy dhil edilmedi. 5 hst d eken tbucu olunmsı nedeniyle BT sonsı veilein lınmmsı nedeniyle çlışmy dhil edilmedi. Çlışmy lınn toplm 51 hstnın 20 si ekek (%39.2), 31 i kdın (%60.8), yş otlmsı 66,61±7,49 idi. Tblo 1. Kdın ve ekek hstlın cilt özelliklei Kdın(n=31) Ekek(n=20) p Yş 64,94±6,81 69,20±7,92 0,065* Elstikiyet 50,19±21,37 57,5±22,53 0,279 Nem (Yüz) 56,00±16,04 51,90±17,98 0,475 Nem (Önkol) 64,10±18,03 71,25±19,88 0,118 Pigmentsyon 26,87±7,27 31,30±10,11 0,139 Yğ 21,90±26,66 37,40±34,12 0,095* (*p<0.05) Tblo 2. Blneotepi öncesi ve Blneotepi sonsı cilt özelliklei. (p<0.05) BT Öncesi BT Sonsı p Elstikiyet 53,00±21,89 52,82±21,52 0,643 Nem (Yüz) 54,39±16,77 45,29±12,22 0,000* Nem (Ön kol) 66,90±18,91 46,92±13,19 0,000* Pigmentsyon 28,61±,8,67 28,39±8,73 0,369 Yğ 27,98±30,45 20,31±22,41 0,000** BT: Blneotepi * : Mnn Whitney-U **: Wilcoxon Signed Rnk BT öncesinde kdın ve ekek hstlın cilt özelliklei çısındn isttistiksel olk nlmlı bi fk yoktu (p>0.05), (Tblo 1). Jounl of Clinicl nd Anıyticl Medicine 19

3 BT öncesi ve BT sonsınd ön kol cilt nem onınd, yğ onınd isttistiksel olk nlmlı düzeyde zlm göüldü (p<0.05). BT öncesi ve BT sonsınd yüz bölgesi nem onınd, elstikiyette ve pigmentsyond isttistiksel olk nlmlı bi fk göülmedi (p>0.05), (Tblo 2). Ttışm Günümüz dünysınd yşlı nüfusun yükselen onı, yşlılıktki sğlık sounlı ile dh etkin mücdele etme ynınd, yşlı sğlığını koum ve sğlıklı bi yşlnmyı sğlm geeklilikleini de gündeme getimişti. Yşlılıkl ilgili peventif, kütif ve ehbilittif süeçlede de BT etkin bi ltentif tedvi şekli olk değelendiilebili. Kplıc tedvisi yşlılıkt, günümüzde geçeli oln yklşıml temelinde bikç yönden önem kznbili ve seçenek oluştubili [4]. Biincisi, yşlılığ bğlı gelişen biyolojik ve fizyolojik değişiklikle üzeine olumlu bi etkisi söz konusu olbili. Bu değişikliklein ptolojik düzeylee vmsınd önleyici ve tedvi edici bi yöntem olk nlm kznbili. Diğe yndn, kplıcd geçekleştiilen kompleks bi kü tedvisi geçeli konvnsiyonel yöntemlee ktkı sğlybili ve nihyet, yşlılıkt sık kşılşıln duuml ve hstlıkld ltentif ve komplemente bi tedvi modlitesi olk göülebili. Doğl olk sıcklığı 20º C nin üzeinde, toplm mineilizsyonu 1 g/l nin ltınd oln ve eşik değein üzeinde minel içemeyen teml sul, kototeml sul olk dlndıılı [4,5]. Mekezimizde ki teml su d koteml özelliğindedi. Çğdş kplıc küü uygulmlınd, endiksyon dokto tfındn belileni. Bnyo Küleinde 20 dkiklık uygulm süesi ile günde bi bnyo ve toplm 21 günlük kü uygulmsı ypılı [4,5]. Anck ülkemizde ypıln uygulml çğdş kplıc küü uygulmlındn biçok yönü ile fklıdı. Kgülle ve k. [6] yptıklı çlışmlınd, hstlın %74 ünün hehngi bi dokto kontolü olmksızın kplıc tedvisi olduğunu, %75 inin kplıcd 10 gün kldığını, %66 sının günde iki kez dkiklık peloid (çmu tedvisi) bnyo uygulmlı yptıklını sptmışldı. Bu bilgile ışığınd hstlın sdece %10 unun çğdş yöntemlee uygun olk kplıc küü yptıklı sonucun vmışldı. Mekezimizde ise tmmen çğdş kplıc küü uygulmsı ypılmktdı. Aynı gupt kü tedvisi lck hstl için kü ynı gün bşlyıp ynı gün bitiilmektedi. Hstlın bu şekilde kontol ltınd olmlı özellikle kü bşlngıçlınd oty çıkbilecek kplıc tedvisine bğlı kompliksyonl çısındn sğlık çlışnlını uynık tutmkt ve hst tkipleini kolylştımktdı. Bununl bilikte ülkemiz kplıclınd kü uygulmlın yönelik fklılıklın ynınd kplıc mekezleinde dokto ve eğitimli sğlık pesonelinin olmmsın ğmen kplıcy giden hstlın büyük bi kısmı buldn y gömekte ve bu y bi yıl süeyle devm etmektedi [5-7]. Sonuçt bi uyn-uyum tedvisi oln kplıc tedvisinin bşısı, bu uyumun gelişmesinde göev ypn ogn ve fonksiyonlın yeteli olmsın bğlıdı. BT bnyo külei şeklinde kplıc tedvisi plnınd ye lmsı, bnyo uygulmlının cilt üzeindeki pime etkileinin de hesb ktılmsını geektii. İleleyen yşl bilikte dei duylılığınd bozulm (hipeteml bnyold isk!), dei tugound zlm (hipetonik tuzlu su bnyolınd isk!) ve elstikiyet kybı ve kılcl dmlın zedelenebililiğinde tış (özellikle su ltı tzyikli duş uygulmlınd isk!) gibi değişikliklein göz önünde tutulmsı geeki [4,5]. Bizim tkibimizdeki BT göen hstlımızd d ciltte kuum ve kşınm şikâyetlei oldukç sık göülmektedi. Kuu dei, püüzlü vey pullu göünüşle bebe seyedebilen; deide kımızılık, çtlm vey kşınm hissi ile tnımlnmktdı [8]. Deinin en üst tbksı oln SC un içeiğini zltn çevesel fktölein ol oynmsının ynı sı kuu deinin, genetik oijin tşıybileceği de bilinmektedi. Ayıc ognik çözücüle vey set etkili detejnl, SC tbksınd ye ln lipit tbklın z gömesine ve engel işlevinin zlmsın, dolyısı ile deinin kuumsın neden olmktdıl [8-11]. Sbun ve detejnl, yün vey sentetik fibele, bzı pfüm ve kozmetikle, toz, kum ve sig dumnı d iitn özellik tşıyn mddele sınddı [12.13]. Egzmlı deide, sbun kullnımı dei yüzeyinden dh fzl lipit uzklştımkt ve lezyonl meydn gelmesine neden olmktdı [14]. Bütün bunlın ynınd dei, yşlnmdn etkilenen en büyük ogndı [2]. Koneositle, suyun hücelein içinde bğlı klmsını sğlyn ve doğl nemlendiici fktö ( Ntul Moistuising Fcto, NMF) olk dlndııln mddelei içemektedi. Kuu dei sendomu ile bilikte seyeden çeşitli dei hstlıklınd NMF seviyesinde zlm olduğu sptnmıştı [15]. İleleyen yş ile bilikte de NMF seviyesinde gözle göülü düşüş meydn gelmektedi [16, 17]. Östojen pek çok ogn gibi deiyi de etkileyen bi homondu. Bu nedenle eksikliği sonucu menpoz döneminde deide pek çok değişiklik oluşmktdı [1, 18, 19]. Östojen eseptöleinin en yoğun olk bulunduğu genitl bölge ve yüz deisinde östojen düzeyinin değişmesine bğlı olk önemli değişiklikle gözlenmektedi [18, 19]. Menpozl bilikte, östojenin deiyi yşlnmy kşı kouyucu etkisi çok zldığı için homonl yşlnm belitilei, konolojik yşlnm ve çevesel yşlnm belitileine ekleni. Bu nedenle menpoz ile bilikte deinin yşlı göünümü dh d beligin duum geli [1]. Menpoz sonsınd deinin kolljen içeiğinde dolyısıyl elstikiyetindeki zlmnın doğudn menpoz bğlı olup olmdığı d ştıılmış ve zlmnın konolojik yşlnmdn çok östojen düzeyinin zlmsın bğlı olduğu belitilmişti [20]. Affinito nın yptığı bi çlışmd dei kolljenindeki zlmnın östojen düzeyine bğlı olduğu, menpoz sonsındki zlmnın menopozdn önceki döneme göe isttistiksel olk çok dh hızlı geçekleştiği sptnmıştı [21]. Yş ileledikçe yğ bezi syısı sbit klıken bu bezlein boyutlı büyü, nck sebum üetimi zlı [20]. Ypıln çlışmld d kdınld menpoz sonsı dönemde sebum düzeyinin beligin olk zldığı ve deinin kuuduğu gösteilmişti. Bu zlmnın 60 lı yşl kd %40 ulştığı 20 Jounl of Clinicl nd Anıyticl Medicine

4 ve yklşık 70 yşındn son sebum düzeyinde hehngi bi değişimin göülmediği bildiilmektedi [22]. Menpoz sonsı dei kuuluğunun bi sebebi de, sebum düzeyindeki bu zlmy bğlı olk deinin su tutm kpsitesinin zlmsıdı [23]. Bizim çlışmmızd d tüm kdın hstl menpoz gimişti. Anck çlışmmızdki hst gubunun yş otlmsının yüksek olmsı sebebiyle kdın ve ekek hstl sınd cilt kompozisyonu çısındn nlmı bi fk bulunmmıştı. Çlışmmızd d göüldüğü gibi BT göen yşlı hstld cildin he gün suyl tems edilmesi kuu cilde ve kşıntıy sebep olmktdı. Mekezimizdeki kplıc suyun minel içeiğinin düşük olmsı nedeniyle ve BT sısınd sbun kullnılmsın izin veilmemesi sebebiyle ciltteki kuumnın kimysl etkiden dh çok suyun meknik etkisine bğlmktyız. Deinin özellikle de SC tbksının hidtsyon deecesi deinin dış göünüşünü doğudn etkile. Demtolojik çıdn bkıldığınd, yeteli hidtsyon seviyesi sğlıklı deinin bi göstegesidi. Kuu dei ise işlevsel bozukluğ işet etmektedi [23, 24]. Dokunun hidtsyon seviyesinin kounmsı, çeşitli enzimlein düzenli çlışbilmesi çısındn d önem tşı [25]. Sğlıklı bi SC tbksının su içeiği yüksekti, elstik ypıddı ve meknik stese kşı diençlidi [26, 27]. Kuu dei tedvisinin sıl mcı, epideml su biyeinin yeniden ypılndıılmsıdı. Bu d, deiye hicen uygulnn nemlendiici ve yumuştıcı etkili üünlele sğlnbilmektedi. Ayıc set sbun vey detejnl yeine etil lkol peptlı gibi sbun tüevleinin kullnılmsı yeinde bi yklşımdı. Bnyo sonsı oklüzif etkili yumuştıcı üünlein uygulnmsı ve bnyo yğlının kullnılmsı SC tbksının hidtsyonunu iyileştimektedi [8, 10]. Nemlendiici üünle, deinin hidtsyonunu (nem içeiğini) iyileştii, yıc dei yüzeyinde kouyucu, oklüzif bi tbk oluştuk nemin deinin üst ktmnlınd klmsın ydımcı olul (psif hidtsyon meknizmsı). Bu şekilde deinin esneklik ve yumuşklığı kounmuş olu [8]. Vzelin çok etkili oklüzif bi nemlendiicidi. Hidokbon ypısındki diğe oklüzif nemlendiicilee önek olk; minel yğ, pfin, kko yğı gibi bitkisel yğl ve lnolin gibi hyvnsl yğl veilebili [28]. Humektnl, deinin demis tbksındki suyu SC tbksın çeken ve bud klmsın ydımcı oln mddeledi (ktif hidtsyon meknizmsı). Humektn özellikteki mddelee önek olk, glisein, popilen glikol, üe, sodyum lktt, sobitol, pntenol, bl ve piolidon kboksilik sit (PCA) veilebili [28]. Sdece humektn içeen nemlendiici üünle, suyu SC tbksın gei döndüü, nck hidte olmuş SC tbksını tn su içeiğini kybetmekten kouymzl. Dolyısı ile nemlendiici üünlein fomülleinde humektn ve oklüzif jnlın bilikte kullnılmsı yeinde bi yklşımdı [28]. Yumuştm etkisi oln üünlein dei üzeinde oluştuduklı yğlı tbk suyun buhlşmsını engelle. Ayıc yumuştıcıl SC tbksının deinleine penete olk lipitlein biye etkileini tklit edele. Bu d iitn ve lejen mddelein dei üzeinden penetsyonunu önle. Yumuştıcı üünlein dolylı olk ntienflmtu etkileinin de bulunduğu d düşünülmektedi [8, 29]. Deiyi nemlendime ve yumuştm etkisi bulunn üünle sınd kem, mehem, losyon, bnyo yğlı ve sbun yeine geçen üünle syılbilmektedi. Üün yelpzesi çok geniş olmsın ğmen, he biey için uygun üünün bulunmsı koly değildi, deneme ynılm yöntemi geektii. Yumuştm ve nemlendime etkisi bulunn üünlein bzı duumld etkisiz gibi lgılnmlının nedeni, genellikle yetesiz miktld kullnılmlındn ilei gelmektedi. Ypıln çlışmld, günde bi kez nemlendiici uygulnmsının uzun süeli bi fyd sğlmdığı, m günde iki kez uygulm ypılmsının, en z yedi günlük bi tedvi süecinin dındn uzun süeli etki göstediğini oty çıkmıştı. Klinik etkinlik, sdece doğu üünün seçilmesine değil, ynı zmnd doğu kullnılmsın d bğlıdı [8, 28]. Çğdş kplıc küünde, BT yöntemlei ynınd, bşk tedvi yöntemlei de ynı zmnd uygulnbili. Tek bşın monotepi yeteli olmmktdı. Bu tedvi yöntemlei sınd ilç tedvisi, fizik tedvi, egzesiz tedvisi, diyet, psikotepi, sğlık eğitimi ve sosyl tıp önlemlei ye lı. Ayıc kplıc küü sısınd hstlın günlük yşntısını düzenleme, doğu ve yeni dvnış biçimlei kznmlı sğlnbili [4, 5]. Anck bu şekilde kombine edilmiş kü tedvisi optiml tedvi ve ehbilitsyon bşısı sğlybili [4]. Bizle de BT sısınd ciltte kşıntı şikâyeti gelişen hstl öneilecek uygun bi nemlendiici ve yumuştıcı üünün, hstnın kplıc tedvisinden sğlycğı fydyı tıcğı kntindeyiz. Jounl of Clinicl nd Anıyticl Medicine 21

5 Kynkl 1. Meguo S, Ai Y, Msukw Y, Uie K, Tokimitsu I. Sttum coneum lipid bnomlities in UVB dited skin. Photochem Photobiol. 1999; 69: Menon GK. New insights into skin stuctue: stuching the sufce. Adv Dug Del Rew. 2002; 54 Suppl 1: Schefe H, Redelmeie TE. Skin Bie, Pinciples of Pecutneous Absoption, Kge, Switzelnd Toky A. Yozgt İli Kplıclınd Ampiik ve Geleneksel Kplıc Tedvisi ve Blneotepi. İstnbul Ünivesitesi Sğlık Bilimlei Enstitüsü Dokto Tezi. İstnbul. 2001;7 5. Kgülle Z. Kplıc Tedvisi, Blneotepi, Hidotepi. Beyzov M., Kutsl G. Fiziksel Tıp ve Rehbilitsyon. Ank: Güneş Kitbevi, Kgülle MZ., Kusmul H., Michle W., Bşk E., Mutlu A., Kesiktş N,. Öze N. Blıkesi- Susuluk Kepekle Ilıcsı Peloidinin Blneolojik Değelendiilmesi. Ampiik ve Geleneksel Kullnımı. II. Almn-Tük Kplıc Hekimliği Kongesi. Pmukkle. İstnbul: İ.Ü. Bsımevi. 1995; Odbşı E. Afyon Sndıklı Kplıcsı nd İki Fklı Geleneksel Kü Uygulmsının Gontozd Etkinliğinin Kşılştıılmsı. Genelkumy Bşknlığı Gülhne Askei Tıp Akdemisi. Askei Tıp Fkültesi. Uzmnlık Tezi. İstnbul Flynn TC, Petos J, Clk RE, Viehmn GE. Dy skin nd moistuizes. Clin Demtol. 2001; 19, Sto J, Yni M, Hio T, Dend M. Wte content nd thickness of the sttum coneum contibute to skin sufce mophology. Achives of Demtologicl Resech. 2000; 292: Clk C, Hoe C. Mking the most of emollients. The Phmceuticl Jounl. 2001; 266, Loden M. Skin Bie Function: Effects of Moistuizes, Cosm Toilet. 2001; 116, Fnces C. Smoke s winkles.: epidemiologicl nd pthogenic considetions. Clin Demtol 1998; 16: Aizen E, Gilh A. Smoking effect on skin winkling in ged popultion. Int J Demtol 2001; 40: Allı N. Dei yşlnmsınd hücesel ve moleküle meknizml. T Kin J Kozmetoloji 1998; 1; Ktgii C, Sto J, Nomu J, Dend M. Chnges in envionmentl humidity ffect the wte-holding popety of sttum coneum nd its fee mino cid content, nd the expession of filggin in the epidemis of hiless mice. J Demtol Sci. 2003; 31: McCullough JL, Shull T. Reducing winkles nd othe signs of ging. Demtol Nus 2000;12: Rwlings AV, Scott IR, Hding CR, Bowse PA. Sttum coneum moistuiztion t the molecul level. J Inv Demtol. 1994;103: Hll GK, Phillips TJ. Skin nd homone thepy. Clin Obstet Gynecol 2004;47: Ciocc DR, Roig LM. Estogen eceptos in humn nontget tissues. Biologicl nd clinicl implictions. Endoc Rev 1995;16: Wines N, Willsteed E. Menopuse nt the skin. Austlsin J Demtol 2001; 42: Affinito P, Plomb S, Soentino C, et l. Effects of postmenopusl hypoestogenism on skin collgen. Mtuits 1999;33: Yılmz B, Eskioğlu F. Yşlnm ile biliktedeide gözlenen mkoskopik ve histoptolojik değişiklikle. T Kin J Kozmetoloji 1998; 1; Zouboulis CC, Boschnkow A. Conologicl geing nd photogeing of the humn sebceous glnd. Clin Exp Demtol 2001;26: Cudy C, Nik A, Kli YN, Albeti I, Guy RH. Non invsive ssesment of the effect of fomultion excipients on sttum coneum bie function in vivo. Int J Phm. 2004; 271: Hding CR, Wtkinson A, Rwlings AV, Scott IR. Dy skin, moistuiztion nd coneodesmolysis. Int J Cosm Sci. 2000; 22: Sto J, Ktgii C, Nomu J, Dend M. Dstic decese in envionmentl humidity deceses wte holding cpcity nd fee minocid content of the sttum coneum. Achives of Demtologicl Resech. 2001; 293: Nkgw N, Ski S, Mtsumoto M, Ymd K, Ngno M, Yuki T, Sumid Y, Uchiw H. Reltionship between NMF (lctte nd potssium) content nd the physicl popeties of the sttum coneum in helthy subjects. J Invest Demtol. 2004;122: Mnging Eczem, The College of Phmcy Pctice, Tutoil.2004: 34, Loden M, Andesson AC, Lindbeg M. Impovement in skin bie function in ptients with topic demtitis fte tetment with moistuizing cem (Cnodem). Bit J Demtol, 1999; 140, Jounl of Clinicl nd Anıyticl Medicine