MADENCİLİKTE İŞÇİ SAĞLIĞI ve SOMA

Transkript

1 MADENCİLİKTE İŞÇİ SAĞLIĞI ve SOMA Ayhan YÜKSEL TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI Yönetim Kurulu Başkanı 17 Aralık Ankara

2 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI

3 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI ERMENEK NE SOMA NE KOZLU NE KARADON NE KEMALPAŞA NE DURDUNBEYLİ NE GEDİZ NE SORGUN NE ARMUTÇUK ADINI SAYAMADIĞIMIZ BİNLERCE MADEN EMEKÇÇSİ

4 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Konusu ve Sorunu Madenler ile birlikte tüm sektörlerin sorunudur. Nedeni : Kapitalizmin bitmek bilmeyen kar hırsıdır. (Sayın Faruk ÇELİK te benim gibi düşünüyor) İşçi sağlığı ve güvenliği sorunları ile birlikte çalışma yaşamının tüm sorunları «KÜRESELLEŞME» nin sonucudur.

5 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI KÜRESELLEŞME ÖZELLEŞTİRME TAŞERONLAŞTIRMA ESNEKLEŞTİRME KURALSIZLAŞMA DENETİMSİZLEŞME

6 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI ÖZELLEŞTİRME Karadeniz Bakır İşletmeleri Türkiye Demir Çelik İşletmeleri Çinkur Eti Bakır, Eti Krom, Eti Gümüş, Eti Aliminyum Kütahya Manyezit A.Ş. Çitosan

7 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI ÖZELLEŞTİRMENİN SONUÇLARI İşsizlik Güvencesizlik Örgütsüzlük GELECEKSİZLİK ÖRGÜTSÜZLEŞMETİRME-SENDİKASIZLAŞTIRMA Yıl: 1980 Nufus:40 Milyon, Sendikalı İşçi: Yıl: 2014 Nüfus:76 Milyon, Sendikalı İşçi:

8 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI TAŞERONLAŞMA Uzmanlık Taşeronluğu Kapasite Taşeronluğu Ekonomik Taşeronluk MUVAZZA: Kanuna Karşı hile Genelde ülkemizde, özelde kamu kuruluşlarında ve özellikle de madencilik alanında uygulanmakta olan taşeronlukların üretimle ilgili kısımlarında muvazzaya ilişkin mahkeme kararları ve müfettiş raporları mevcuttur.

9 1. TAŞERONLAŞMA SON YILLARDA YAŞANAN ÇOK ÖLÜMLÜ MADEN KAZALARI YER TARİH MADENİN CİNSİ OLAYIN ŞEKLİ Armutçuk Kömür Grizu patlaması 103 Kozlu Kömür Grizu patlaması 10 Yeni Çeltek Kömür Grizu patlaması 5 Kozlu Kömür Göçük 8 Amasra Kömür Grizu patlaması 5 Yeni Çeltek Kömür Grizu patlaması 68 Kozlu Kömür Grizu patlaması 263 Sorgun Kömür Grizu patlaması 37 Aşkale Kömür Grizu patlaması 8 Ermenek Kömür Grizu patlaması 10 ÖLÜ SAYISI

10 1.TAŞERONLAŞMA SON YILLARDA YAŞANAN ÇOK ÖLÜMLÜ MADEN KAZALARI YER TARİH MADENİN CİNSİ OLAYIN ŞEKLİ Çorum/Bayat Kömür Grizu İştiali 3 Küre Bakır Yangın 19 Gediz Kömür Grizu patlaması 18 Dursunbey Kömür Grizu patlaması 17 M.Kemalpaşa Kömür Grizu patlaması 19 Dursunbey Kömür Grizu patlaması 13 Karadon Kömür Grizu patlaması 30 Elbistan Kömür Şev kayması 11 Kozlu Kömür Metan degajı 8 Soma Kömür Ocak yangını 301 TOPLAM 956 ÖLÜ SAYISI

11 1. TAŞERONLAŞMA Son 30 yılda ülkemizde meydana gelen büyük maden kazaları incelendiğinde 20 kaza meydana geldiği ve bu kazalarda 956 kişinin yaşamını kaybettiği görülecektir. Bu kazalardan 1992 yılından sonra kamuda facia niteliğinde kaza olmadığı görülmektedir. (1992 Kozlu kazası kamuda milat olmuştur.) İki kaza hariç tüm kazaların taşeron veya rödevans uygulamasının olduğu ocaklarda meydana gelmiştir. Son 30 yılın istatistikleri eğer köklü değişiklikler yapılmaz vegerekli önlemler alınmaz ise önümüzdeki birkaç yıl içerisinde benzeri bir facianın yaşanması kuvvetle muhtemeldir.

12 ESNEKLEŞME-KURALSIZLAŞMA 4857 sayılı İŞ Kanunu Haziran Esnek Çalışma -Kısmı Zamanlı Çalışma -Ev Eksenli Çalışma -Akkord Çalışma SOMA: Üretim Zorlaması, Dayıbaşılık, Hadi Hadicilik

13 DENETİMSİZLEŞTİRME TÜRKİYE ve DENETİM ASKERİ DENETİM: Sınırlarımızda ki denetim. POLİS DENETİMİ: Her gün bir kadın cinayeti, onlarca tecavüz ve cinayet hırsızlık vb. MALİ DENETİM: Bu ülkede vergi veren var mı? SGK DENETİMİ: Ülkemizde kaç çalışan vardır? Ülkemizde kaç sigortalı vardır? İŞ GÜVENLİĞİ DENETİMİ: Ermenek, Asansör, Soma, Esenyurt, Davutpaşa, Ostim, Kemalpaşa, Kozlu, Karadon, Dursunbeyli, Gediz; Sorgun vb.

14 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI MADEN İŞLETMELERİNDE DENETİM İÇ DENETİM TEKNİK NEZARET İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ASIL İŞVEREN KONTROL TEŞKİLATI ÖZEL-KAMU) DIŞ DENETİİM ETKB/MİGEM DENETİMİ ÇSGB/İSGGM ve İTK DENETİMİ

15 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI İSİG MEVZUATI AB DİREKTİFLERİ 6331 Sayılı Kanun Yönetmelikler MADEN MEVZUATI 3213 sayılı Maden Kanunu (5177 ve 5995) Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği

16 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI Maden ve İş Güvenliği Mevzuatlarının işçi ölümlerinin, meslek hastalıklarının önlenmesinde tek başına yeterli olmadığı bu SOMA ve ERMENEK faciaları ile bir kez açığa çıkmış ve bu facialar fiili olarak ilgili mevzuatın yetersizliğinin kanıtı olmuştur. Uygun olmayan CO maskeleri Ahşap tahkimat Sensörlerin Kalibrasyonu Seri Havalandırma vb

17 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI K 9 Öğretmen Baba, oğul, eş-dost, akraba, konu komşu İtfaiyeci Akud Paralel ve Dikey dernekler Bakan Belediye Başkanı İmam Bilumum Bürokrat Deniz Polisi Ahtapot

18 TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI ACİL DURUM PLANI Öncelikli olarak kurtarma faaliyetlerinde büyük mücadeleler vererek yaşamını kaybeden meslektaşlarımızı ve maden emekçilerini saygıyla anmak istiyorum. Olayın başlarında kurtarma faaliyetlerinin AFAD, AKUT, İTFAİYE ekiplerinin vb kişilerin ocağa girmesi çok büyük bir yanlışlıktır. Madencilik kurtarma (Tahlisiye) faaliyetleri kendine has özelliklere sahip olup MADEN MÜHENDİSİNİN nezaretinde yapılmalıdır. SOMA da 1 GÜN, ERMENEK te 2 gün kaybedilmiştir.

19 III. SORUMLULUKLAR ASLINDA HEPİMİZ SORUMLUYUZ

20 III. SORUMLULUKLAR 1. İŞVEREN 4857 sayılı İş Kanunu nun 2. maddesine göre TKİ aynı sahada kendi nam ve hesabına işçi çalıştırdığı ve üretim yaptığı için Soma A.Ş. İle arasındaki ilişki ASIL İŞVEREN-ALT İŞVEREN ilişkisidir sayılı İş Kanunu nun 2. maddesine göre asıl işveren TKİ ve alt işveren Soma A.Ş. mütessesilen sorumludur Sayılı Kanunun 4. maddesine göre iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak işverenin sorumluluğundadır. İşverenin uzman kişi ve kuruluşlardan sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. hizmet alması Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri işverenin sorumluluklarını etkilemez.

21 III. SORUMLULUKLAR 2. ETKB / MİGEM 3213 sayılı Maden Kanununda; madenlerin devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğu, bulunduğu yerin mülkiyeti ile ilgili olmadığı hükme bağlanmıştır. Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki madenlerde, işletmeye elverişli ekonomik bir cevherin bulunması durumunda ruhsatların verilmesi, denetimi, projelerinin incelenmesi ile ilgili madencilik faaliyetleri ETKB adına Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.

22 III. SORUMLULUKLAR MİGEM in görevleri arasında: «Faaliyetlerin iş güvenliği ve işçi sağlığı ilkelerine uygun yürütülmesini takip etmek,» hükmü bulunmaktadır. MİGEM, madencilik faaliyetlerinin aşamalarında görevlendirilecek teknik nezaretçi, daimi nezaretçi, teknik elemanlar, mühendisler ve diğer ilgili profesyonellerin nitelikleri, atama ve çalışma usulleri ve görevleri ile ilgili yaptırımlar uygulama yetkisine sahiptir.

23 III. SORUMLULUKLAR 3213 sayılı Maden Kanunu nun 24. ve 29. maddeleri Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 25. ve 34. maddeleri madencilik alanında işçi sağlığı ve iş güvenliği hükümlerinin neler olduğu ve nasıl uygulanacağını düzenlemektedir. Maden Kanunu ve bu kanuna göre çıkarılmış olan mevzuatın uygulaması MİGEM tarafından yürütülmektedir.

24 III. SORUMLULUKLAR 3. ÇSGB/İSGGM-İTK Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevleri 3146 sayılı kanunla düzenlenmekte olup kanunun Bakanlığın görevleri başlıklı ikinci maddesinin g fıkrası iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirlerin uygulanmasını izlemek h fıkrası ise çalışma hayatını denetlemek şeklindedir.

25 III. SORUMLULUKLAR İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevleri incelendiğinde öncelikli görevinin ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanabilmesi için gerekli olan mevzuatı oluşturmak ve denetim için gerekli olan önerilerde bulunmak, çalışmalar yapmak ve kişisel koruyucu donanımlar ile ilgili olarak denetimi yapmak olduğu açıkça görülmektedir. Ancak genelde ülkemizde meydana gelen iş kazaları özelde ise Soma faciası değerlendirildiğinde genel müdürlüğün yapmış olduğu mevzuat çalışmalarının iflas ettiği ortaya çıkmaktadır.

26 III. SORUMLULUKLAR 4857 sayılı İş Kanunu nun 91 inci maddesinde «Devlet, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izler, denetler ve teftiş eder. Bu ödev Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftiş ve denetlemeye yetkili iş müfettişlerince yapılır.» denilmektedir.

27 III. SORUMLULUKLAR 4. SENDİKALAR Sendikaları görevi sadece işyerinde imzalanmış olan TİS hükümlerini takip etmekle sınırlı değildir. Sendikalar çalışma yaşamını ilgilendiren tüm mevzuatın işyerinde uygulanmasını izlemek ve takip etmekle de görevlidir. Ülkemizde bugüne kadar işçi sağlığı ve iş güvenliği gerekçe gösterilerek GREV yapılmamıştır.

28 III. SORUMLULUKLAR 5. EĞİTİM SİSTEMİ 5.1. ÜNİVERSİTE EĞİTİMİ Maden Mühendisliği bölümlerinde enflasyon bulunmaktadır. Akademik kadrosu yetersiz bölümler bulunmaktadır. Labaratuvar ve fiziki koşulları uygun olmayan bölümler bulunmaktadır. Staj Sorunu kanayan bir yaradır.

29 III. SORUMLULUKLAR 5.2. MESLEKİ EĞİTİM Eğitim kurumlarının nitelikleri hala tam olarak netlik kazanmamıştır. Eğitim uygulamaları netlik kazanmamıştır. Mesleki eğitim süresi 40 saattir İ.S.İ.G. EĞİTİMİ Eğitim süresi risk gruplarına göre 8-12 ve 16 saat arasında değişmekte olup madencilik alanında16 saattir. Özetle toplam 56 saatte maden işçisi olunmaktadır. Almanya da ise madene ziyaretçi olarak girebilmek için 80 saatlik bir eğitim alma zorunluluğu vardır.

30 III. SORUMLULUKLAR 6. SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI İnsanların en temel hakları insanca yaşama hakkı ile sağlıklı ve güvenli bir çalışma hakkıdır. Bu haklar en demokratik haklardır. Bu nedenle işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunu, iş kazaları ve meslek hastalıkları sorunu bir demokrasi sorunudur. Demokrasinin unsurları olan STK lar İSG alanında görevlerini yerine getirmemişleridir.

31 IV. ÖNERİLER Havzanın özel koşulları dikkate alınarak havza ile ilgili özel işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemleri alınmalıdır. Havza madenciliği ve ölçek ekonomisi yaşama geçirilmelidir. Üretim zorlamasına engel olunmalıdır.

32 IV. ÖNERİLER Maden mühendisliği eğitimi yeniden ele alınmalı, kontenjanlar düşürülmeli, alt yapı ve kadro eksikliği olan bölümler kapatılmalıdır. Mühendislik eğitiminin de Staj Kanunu günün koşullarına uygun olarak çıkarılmalıdır. İşçilerin mesleki ve iş güvenliği eğitimleri yeniden ele alınmalı sektörün sorunlarına çözüm olacak şekilde yeniden yapılandırılmalıdır.

33 IV. ÖNERİLER Çalışanların sendikalı olması özendirilmeli ve teşvik edilmelidir. llo Sözleşmeleri imzalanmalı ve yaşama geçirilmelidir.

34 IV. ÖNERİLER Teknik Nezaretçinin ve İş Güvenliği Uzmanının ücretini işverenden alması engellenmeli, mesleki bağımsızlıkları güvence altına alınmalıdır. Madenciliği, mühendisliğin bilim ve tekniğinden uzaklaştıran ve mühendisi işverenin insafına bırakan yanlış madencilik politikalarından derhal vazgeçilmelidir.

35 IV. ÖNERİLER Meslek Odaları, Sendikalar ve Üniversitelerin de katılımıyla madencilik sorunlarına çözüm getirebilen ve uygulanabilirliği sağlanabilen yeni bir Maden Kanunu ve İşçi sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu düzenlenmelidir.

36 IV. ÖNERİLER ETKB ve ÇSGB denetim teşkilatları arasındaki yetki ve sorumluluk kargaşası giderilerek güçlü ve etkin bir denetim teşkilatı kurulmalıdır. Özelleştirmeler durdurulmalıdır. Taşeronlaşma ve rödevans kaldırılmalıdır.

37 IV. ÖNERİLER Maden İş Kanunu çıkarılmalıdır. Madencilik Bakanlığı nın kurulmalıdır. Ülkemizde Demokrasinin tüm kurum ve kuruluşları ile yaşama geçirilmesi için gerekli çalışmalar yürütülmelidir.

38 IV. ÖNERİLER Maden İş Kanunu çıkarılmalıdır. Madencilik Bakanlığı nın kurulmalıdır. Ülkemizde Demokrasinin tüm kurum ve kuruluşları ile yaşama geçirilmesi için gerekli çalışmalar yürütülmelidir.

39 FACİADAN TÜM TOPLUMUN TÜM KESİMLERİ HEPİMİZ SORUMLUYUZ

40 MESLEKTAŞLARIMIZI VE TÜM EMEKÇİLERİ SAYGIYLA ANIYORUZ. UNUTMAYACAĞIZ UNUTTURMAYACAĞIZ

41 TEŞEKKÜR EDERİZ SAYGILARIMIZLA; TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI 15 KASIM 2014, İSTANBUL