TÜRKİYE DE MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ

Transkript

1 T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü TÜRKİYE DE MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ Mehmet AKA Maden Mühendisi 03 Kasım 2011

2 Mevzuat Çevre Kanunu Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (1991) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (2005) Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (2008) Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (2010) İnert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge (2010) Maden Atıklarının Düzenli Depolanması ve Diğer Düzenli Depolama Tesislerinin Teknik Düzenlemesine İlişkin Genelge (2011)

3 Atık Yönetimi Hiyerarşisi En Öncelikli Seçenek ÖNLEME AZALTMA TEKRAR KULLANIM GERİ DÖNÜŞÜM ENERJİ GERİ KAZANIMI BERTARAF En Son Seçenek

4 Depolama Sahası (Atık Barajı) Jeotekstil, Jeosentetik kil (2 kat) & Jeomembran Alt Drenaj Sistemi (Çakıl) Zemin Düzenlemesi

5 Depolama Sahası (Atık Barajı) Sızıntı Suyu Toplama Havuzu Kaya Dolgu Sedde Kil Serilmiş Şevler Jeotekstil & Jeomembran

6 Depolama Sahası (Atık Barajı) Jeosentetik Drenaj Tabakası (Sızıntı Suyu)

7 Depolama Sahası (Atık Barajı) Kuşaklama Kanalları

8 Depolama Sahası (Atık Barajı) ADT Göleti Spigotlar İlk Çökelme Göleti

9 Depolama Sahası (Atık Barajı) Kademe Yükseltmesi İlk Kademe ADT Yüzer Pompa

10 Depolama Sahası (Atık Barajı) Sızıntı Suyu Toplama Havuzu

11 Depolama Sahası (Atık Barajı) Kaya Dolgu Sedde Mansap Tarafından Görünüm

12 Açık Ocaklarda Atıkların Depolanması

13 Vadide Atıkların Depolanması

14 Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Madde 2: c) Taş ocağı faaliyetleri ile mineral kaynakların aranması, çıkarılması, işlenmesi ve depolanması sonucu oluşan atıkları, kapsamaz. Ancak, Maden Atıkları, Ek-IV Atık Listesinde (01) Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar başlığı altında tanımlanmış ve sınıflandırılmıştır. Burada tanımlanan atık kodları Avrupa Atık Kataloğu ile bire bir aynıdır.

15 Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar Maden kazılarından kaynaklanan atıklar Metalik maden kazılarından kaynaklanan atıklar Metalik olmayan maden kazılarından kaynaklanan atıklar Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal Olarak İşlenmesinden Kaynaklanan Atıklar * Sülfürlü cevherlerin işlenmesinden kaynaklanan asit üretici maden atıkları A * Tehlikeli madde içeren diğer maden atıkları M ve dışındaki diğer maden atıkları * Metalik minerallerin fiziki ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren diğer atıklar dışındaki diğer tozumsu ve pudramsı atıklar dışındaki alüminyum oksit üretiminden çıkan kırmızı çamur Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar M Atık Listesinde (A) işaretli atıklar, EK-III B de yer alan tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın tehlikeli atık sınıfına girer. (M) işaretli atıkların tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmalarda, EK-III A da listelenen özelliklerden H3-H8 ile H10 ve H11 ile ilgili değerlendirmeler, EK-III B de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak yapılır.

16 Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar (devamı) Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar * Metalik olmayan minerallerin fiziki ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren atıklar dışındaki atık kaya ve çakıl taşı atıkları Atık kum ve killer dışındaki tozumsu ve pudramsı atıklar dışındaki potas ve kaya tuzu işlemesinden kaynaklanan atıklar ve dışındaki minerallerin yıkanması ve temizlenmesinden kaynaklanan ince taneli atıklar ve diğer atıklar dışındaki taş yontma ve kesme işlemlerinden kaynaklanan atıklar Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar Sondaj Çamurları ve Diğer Sondaj Atıkları Temizsu sondaj çamurları ve atıkları * Yağ içeren sondaj çamurları ve atıkları M * Tehlikeli maddeler içeren sondaj çamurları ve diğer sondaj atıkları M ve dışındaki barit içeren sondaj çamurları ve atıkları ve dışındaki klorür içeren sondaj çamurları ve atıkları Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar M 16

17 Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB ÇED SÜRECİ Yeni Başvuru veya Kapasite Artışı ÇED Yönetmeliği nde son yapılan değişiklik ile; Maden atıklarının depolanması alan ve kapasite şartına bakılmaksızın ÇED e tabidir. Lisans

18 Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB UYGULAMA PROJESİ Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik Su Yapıları Denetim Yönetmeliği SYDF nin onayladığı proje 3 nüsha olarak Bakanlığa sunulur. Lisans

19 Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB İNŞAAT DENETİMİ İnşaatın uygulama projesine uygun olarak yapıldığının SYDF tarafından denetlenmesi ve denetim raporlarının Bakanlığa gönderilmesi. Lisans

20 Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB DÜZENLİ DEPOLAMA ONAY BELGESİ Denetleme Raporları İşletme Planı Bakanlıkça onaylanır. Lisans

21 Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB GEÇİCİ FAALİYET BELGESİ Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik 1 Yıl süreyle geçerlidir. Lisans

22 Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı) Yasal İzin Süreci ÇED Süreci Uygulama Projesi İnşaat Denetimi Onay Belgesi GFB ÇEVRE LİSANSI GFB süresinde izleme raporları ve kapatma planı ile lisans müracaatı değerlendirilir. 5 Yıl süreyle geçerlidir. Lisans

23 Mevcut Sahaların İyileştirilmesi İyileştirme Planı Onay Belgesi GFB İYİLEŞTİRME PLANI ADDY Geçici Madde-2 uyarınca mevcut düzenli depolama sahalarına ait iyileştirme planları Bakanlığa sunulur. Lisans

24 Mevcut Sahaların İyileştirilmesi İyileştirme Planı Onay Belgesi GFB ONAY BELGESİ VEYA SAHA KAPATMA Bakanlıkça inceleme neticesinde uygun bulunan sahalara onay belgesi verilir. Uygun bulunmayan sahalar kapatılır. Lisans

25 Mevcut Sahaların İyileştirilmesi İyileştirme Planı Onay Belgesi GFB GEÇİCİ FAALİYET BELGESİ Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik 1 Yıl süreyle geçerlidir. Lisans

26 Mevcut Sahaların İyileştirilmesi İyileştirme Planı Onay Belgesi GFB ÇEVRE LİSANSI GFB süresinde izleme raporları ve kapatma planı ile lisans müracaatı değerlendirilir. 5 Yıl süreyle geçerlidir. Lisans

27 İnert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge Genelgenin Kapsamı; 3213 sayılı Maden Kanununun 2 nci Maddesi altında; a) II. Grup madenler olarak tanımlanan mermer, dekoratif taşlar, traverten, kalker, dolomit, kalsit, granit, siyenit, andezit, bazalt ve benzeri taşlar mineral kaynakların aranması, çıkarılması ve işlenmesi, b) IV. Grup madenler altında yer alan Kaolen, Dikit, Nakrit, Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit, Baydilit, Nontronit, Saponit, Hektorit, İllit, Vermikülit, Allofan, İmalogit, Klorit, Sepiyolit, Paligorskit (Atapuljit), Loglinit ve bunların karışımı killer, Refrakter killerin aranması ve çıkarılması,

28 Genelgenin Kapsamı (devam) Alan ıslahı, Restorasyon veya dolgu maksatlı, Düzenli depolama tesislerinde inşaat maksatlı kullanımı, Depolanması

29 Mermer Atığı

30 Mermer Atığı

31 Mermer Atığı

32 TEŞEKKÜRLER Mehmet AKA Maden Mühendisi Telefon : (312) E-posta : mehmetaka@cob.gov.tr Web :

33 Türkiye de Madencilik Sektörü 3213 Sayılı Maden Kanununa göre; I. Grup a) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve çakıl. b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçlar. II. Grup a) Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan Agrega, mıcır veya öğütülerek kullanılacak kayaçlar. b) Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak üretilen taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar. III. Grup Deniz, göl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde bulunan tuzlar, karbondioksit (CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz ve petrollü alanlar hariç) Hidrojen Sülfür.

34 Türkiye de Madencilik Sektörü (Devam) IV. Grup a) Killer, tuzlar b) Turba, Linyit, Taşkömürü, kömüre bağlı metan gazı, Antrasit, Asfaltit, Bitümlü Şist, Bitümlü Şeyl, Kokolit ve Sapropel c)altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa, Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit), Kobalt, Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit, Gipsit, Böhmit), Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum, Rubidyum, Berilyum, İndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum, Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum. V. Grup Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, vb. değerli taşlar VI. Grup Radyoaktif Mineraller ve diğer radyoaktif maddeler

35 Türkiye de Madencilik Sektörü (Devam) MADEN ADI ARAMA İŞLETME ÖN İŞLETME TOPLAM MADEN MERMER I-A GRUBU I-B GRUBU II. GRUP III. GRUP IV. GRUP V. GRUP JEOTERMAL 5 5 TOPLAM (MİGEM, )

36 Türkiye de Madencilik Sektörü (Devam) Türkiye madensel kaynak çeşitliliği açısından 152 ülke arasında 29 maden türünde yapılan üretim ile 10. sırada Ruhsatların 1/4 ü işletmede Cevher hazırlama ve zenginleştirme tesisleri 2010 yılında Maden Kanunu kapsamına alındı Atık bertaraf tesisleri 2010 yılında Maden Kanunu kapsamına alındı

37 Cevher Zenginleştirme Tesisleri 2008 yılı Ekim ayı envanteri ; Cevher zenginleştirme tesislerinin neler olduğu, Hangi cevherlerin işlendiği, Cevher işleme kapasiteleri, Kullanılan kimyasallar, Oluşan atık miktarları, Proses atıklarının bertaraf yöntemleri

38 Cevher Zenginleştirme Tesisleri (devam) İşlenen Cevher Sayı İşlenen Cevher Sayı Krom 38 Barit 2 Taşkömürü 11 Bakır, Pirit 1 Kurşun, Çinko 8 Bentonit 1 Linyit 9 Gümüş 1 Bakır, Çinko, Kurşun 3 Kaloen 1 Demir 3 Kolemanit 1 Manganez 3 Manyezit 1 Altın, Gümüş 2 Nikel 1 Antimuan 2 Tinkal 1 Bakır 2 Toplam 91

39 Cevher Zenginleştirme Tesisleri (Devam) Cevher Tiplerine Göre Zenginleştirme Tesisleri 9% 10% 3% 12% 2% 1% 1% 1% 2% 3% 13% 43% Krom Diğer Taşkömürü Linyit Kurşun, Çinko Bakır, Çinko, Kurşun Demir Altın, Gümüş Bakır Bakır, Pirit Gümüş Tinkal

40

41 Proses Atığı Miktarı İşlenen Cevher Atık Miktarı (ton/yıl) İşlenen Cevher Atık Miktarı (ton/yıl) Altın, Gümüş Kurşun, Çinko Bakır, Pirit Kolemanit Linyit Antimuan Taşkömürü Manyezit Krom Kaloen Gümüş Nikel Bakır Bentonit Tinkal Manganez Bakır, Çinko, Kurşun Barit 1 Demir TOPLAM

42 Proses Atığı Oranları Cevher Zenginleştirme Tesisleri Proses Atıkları 5% 6% 9% 6% 3% 2% 2% 2% 2% 41% Altın, Gümüş Bakır, Pirit Linyit Taşkömürü Krom Gümüş Bakır, Pirit Tinkal Bakır, Çinko, Kurşun Demir Kurşun, Çinko Diğer 10% 12%

43 Proses Atığı Bertarafı Atık Bertarafı Sayı Miktar (ton/yıl) Direkt Deşarj Yeniden Kullanım (Dolgu) Depolama TOPLAM

44 Proses Atığı Bertaraf Oranları Proses Atığı Bertarafı 15% 8% Direkt Deşarj Yeniden Kullanım (Dolgu) Depolama 77%

45 Proses Atıklarının Bertarafı 43 tesiste çökeltme amacıyla atık havuzları ( ton ) 25 adet tesiste atık barajı ( ton)

46 Atık Bertarafı Konusunda Yapılan Tespitler (Devam) Zenginleştirme tesisleri proses atıkları ile ilgili olarak; Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek-11 A da (DDY Ek-2) tanımlanan Atıkların Düzenli Depolama Tesislerinde Depolanabilme Kriterleri açısından eluat analizi genelde yaptırılmamış, Asitli Maden Drenajı oluşup oluşmadığı, Atık barajı veya havuzuna sızdırmazlık teşkil edilip edilmediği, Geçirimlilik oranı, Hangi malzemeler ile geçirimsizliğin sağlandığı, Yeraltı suyu seviyesi, Yeraltı suyu akış yönü, Sedde vb. önlemlerin ne şekilde oluşturulduğu yönünde genel olarak bilgi bulunmaktadır.

47 Atık Bertarafı Konusunda Yapılan Tespitler (Devam) Hali hazırda kurulu tesislerde milyonlarca ton atık depolandığı için yukarıda belirtilen hususlara işletmesi devam eden tesisler konusunda açıklık getirmek pek mümkün değildir. Bu nedenlerle gerçekleştirilen depolama faaliyetlerinin mevzuat ile uyumluluğu görülmemektedir.

48 Atık Bertarafı Konusunda Yapılan Tespitler (Devam) Bazı tesislerde proses atıkları içerisinde şu an işletmeciler açısından karlı olmayan ancak metal fiyatlarındaki artışlar, cevher tenörlerinin daha azalması teknolojik gelişmeler durumunda değerlendirilebilecek miktarda metal bulunmaktadır. Ayrıca cevherleşme genelde tek tip olmadığı için proses atıkları içerisinde ağır metaller de bulunabilmektedir.

49 Atık Bertarafı Konusunda Yapılan Tespitler (Devam) tarihli Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik ve İnert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge (2010/13) yayımlanana kadar proses atıklarının yönetimi ile ilgili olarak Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde işlem tesis edilmekte, tüm bu mevzuat maden atıklarının yönetimi hususunda yeterli hükümler içermemektedir. Maden Atıkları Direktifi nin ülkemiz mevzuatına kazandırılması amacıyla Bakanlığımız ve Enerji Bakanlığı tarafından yürütülen Maden Atıklarının Yönetimi Projesi sonunda yayımlanacak yönetmelik ile maden atıkların yönetimi hususu diğer atıklardan ayrı ve özel bir mevzuat ile yönetim altına alınacaktır.