Ekonomik Metalurji. Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU 2012

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Ekonomik Metalurji. Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU 2012"

Derya Karadag
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU 2012

2 Endüstriyel 1.Alçı taşı 2.Kuvars 3.Alunit 4.Kuvars 5.Andaluzit 6.Kuvarskumu 7.Asbest 8.Kükürt 9.Aşındırıcılar 10.Lüle taşı 11.Arduvaz 12.Manyezit 13.Barit 14.Mermer 15.Bentonit 16.Mika 17. Bor 18. Olivin 19. Boya toprakları 20. Perlit 21. Disten 22. Profilit 23. Diyatomit 24. Pomza 25. Döküm kumu 26. Refrakter killler 27. Dolomit 28. Seramik killleri 29. Feldspat 30. Sodyum sülfat 31. Florit 32. Silimanit 33. Fosfat 34. Stronsiyum 35. Kiltalk 36. Grafit 37. Trona 38. Granit 39. Kaya tuzu 40. Tuğla kiremit 41. Kalsit 42. Vermikülit 43. Kaolen 44. Wollastonit 45. Kireç 46. Kum çakıl 47. Mıcır 48. Zeolit

Refrakter killler 27. Dolomit 28. Seramik killleri 29. Feldspat 30. Sodyum sülfat 31. Florit 32. Silimanit 33. Fosfat 34. Stronsiyum 35. Kiltalk 36.

3 Endüstriyel, killer, kaolin Kil, taşların ve maden kütlelerinin fiziksel nedenlerle en ileri safhada parçalanmalarıyla meydana gelen 4 mikron veya daha küçük boyutlu taneciklerin yığışmasıyla oluşan bir tortul kayaçtır. Kaolin (Al2O3.2SiO2.2H2O): Aluminyumsilikat grubuna ait ve kaolinitçe zengin mineraldir. Kaolinit Al 2 Si 2 O 5 (OH) 4 A kaolin mine in Bulgaria

taneciklerin yığışmasıyla oluşan bir tortul kayaçtır. Kaolin (Al2O3.2SiO2.

4 Endüstriyel, killer, kaolin Kaolin oluşumu Kaolin doğada iki türlü oluşur. 1. Primer (Birincil) kaolin yatakları: Sodyum, potasyum esaslı granitik ve feldspatik kayaçların uzun yıllar boyunca çevre ve hava şartlarından (CO2 ve H2O) etkilenmesi ve bozuşması sonucu meydana gelirler. 2. Seconder (İkincil) kaolin yatakları: Birincil kaolin yataklarının sel ve erozyon sonrasında taşınması sonrasında oluşurlar. Bu tür daha ince tane yapıya sahiptir.

çevre ve hava şartlarından (CO2 ve H2O) etkilenmesi ve bozuşması sonucu meydana gelirler. 2.

5 Endüstriyel, killer, kaolin Başta seramik ve kağıt olmak üzere boya, plastik, kauçuk, çimento, cam, cam yünü, refrakter ve kozmetik sanayiinde kullanılmaktadır. Porselenler kaolin, kuvars ve feldspat maddelerinden üretilir. Kaolin, porselen hamurunun kolay yoğurulmasını, şekil almasını ve rengini sağlayan hammaddedir. Kuvars ise, iskelet yapıcı hammadde olup, camsı faz oluşumunu sağlayan feldspat içinde önemli bir oranda çözünerek, porselen hamurunun sert, camsı, ısıya ve kimyasal etkilere dayanıklı olmasını sağlar.

Kaolin, porselen hamurunun kolay yoğurulmasını, şekil almasını ve rengini sağlayan hammaddedir.

6 Endüstriyel, killer, kaolin Diş macunlarında. Temizleme ve parlatma maddesi olarak kullanılır. Kaolin esaslı diş macunları düşük abrazyon özelliği ile daha etkili olmaktadır. Yüksek saflıktaki ve küçük partiküllü kaolin dişleri parlatmada oldukça etkili olmaktadır. Diş macunlarının yapısında kullanılan bir diğer madde ise bentonittir. Kreması yapısı bundan gelmektedir.

Yüksek saflıktaki ve küçük partiküllü kaolin dişleri parlatmada oldukça etkili olmaktadır.

7 Endüstriyel, killer, kaolin Ampullerde.. Ampullerin çoğu ya berrak ya da kaplı halde piyasada bulunmaktadır. Kaplanmış ampullerin yapısında kaolin bulunmaktadır. Çok ince toz halindeki kaolin elektrostatik olarak ampulun içine deposit edilmiştir. Flamandan yayılan ışığa difuze olarak daha parlak yayılan bir ışık oluşumuna neden olur. Üreticiler kaoline çeşitli pigmentler ilave ederek ışığın karakteristik özelliklerini ayarlamaya çalırşır. Bunun dışında farklı renklerde ampullerde vardır. Cama katılan dopantlar ile farklı renkler elde edilir. Mavi renk için kobalt, yeşil renk için krom.

Flamandan yayılan ışığa difuze olarak daha parlak yayılan bir ışık oluşumuna neden olur.

8 Endüstriyel, killer, kaolin TiO 2 içerisinde parlaklık arttırıcı ilave olarak.

9 Endüstriyel, killer, kaolin Takviye malzemesi olarak kauçuk malzemelere ilave edilir.

10 Endüstriyel, killer, kaolin Dünyanın en büyük kaolin yatakları ABD, İngiltere ve Rusya da bulunmaktadır. ABD 3 milyar 900 bin ton, Türkiye: 36 milyon ton

11 Endüstriyel, killer, bentonit Bentonit (Al4Si8.O20(OH4).nH2O), aluminyum ve magnezyumca zengin volkanik kül ve lavların kimyasal ayrışması ile veya bozulmasıyla oluşmuş çok küçük kristalli mineral kayaçlarıdır. Yumuşak, gözenekli ve kolayca şekil verilebilir bir yapısı vardır. Su ile temasa geçtiğinde en az 5 misli şişebilen bentonit ticari sayılır. İyi bentonitler kat şişer. Su alınca şişen bentonit jelimsi kıvamdadır. Bu özelliği ile sondaj çamurunda kullanılır (şişerek gözenekleri tıkaması ve suyun kaçmasını önlemesi dışında, jel hali ile kuyu çeperinde kalınca bir sıva vazifesi görür, böylece sondaj sırasında hereketli olan sondaj çamuru çevreden tamemen bağımsız hale geçerek, yapması gereken işlemi, yani sistemi soğutma ve kırılan taneleri taşıyıp yüzeye çıkarma görevini tamamiyle etkili şekilde yürütür)

Yumuşak, gözenekli ve kolayca şekil verilebilir bir yapısı vardır. Su ile temasa geçtiğinde en az 5 misli şişebilen bentonit ticari sayılır. İyi bentonitler 10-20 kat şişer.

12 Endüstriyel, killer, bentonit Bağlayıcı ve yapıştırıcı özelliğindedir. Refrakter, seramik ve diğer killere belirli oranlarda karıştırılınca, bunlardan üretilecek malzemelere plastisite vermekte ve mukavemetlerini arttırmaktadırlar. Su alınca şişerek jelsi bir yapı kazandıklarından, çatlak ve boşlukları doldurarak geçirimsiz bir yüzey sağlamaktadır. Bu nedenle, döküm kalıplarının yapımında, Döküm kumunun birbirine bağlanmasını dayanıklı olmaktadır. sağlamak için kullanıldığında, kalıplar daha Kağıt hamuruna katılırsa,ince, dayanıklı ve temiz yüzeyli kağıt elde edilmesini sağlar. Bu özellik için bentonitin topraksız, sabun kayganlığında ve beyaz renkte olması gerekir.

Su alınca şişerek jelsi bir yapı kazandıklarından, çatlak ve boşlukları doldurarak geçirimsiz bir yüzey sağlamaktadır.

13 Endüstriyel, killer, bentonit Sondaj esnasında, kazılmış kuyu boşluğu ile onu çevreleyen doğal kaya kütlesi arasındaki su hareketi çok önemlidir. Ya kuyudaki su çevredeki fomasyonların çatlaklarına kaçarak kuyuyu susuz bırakacak ve sondajı yapılamaz hale getirecek, ya da bu formasyonlardaki yeraltı doğal suyunun kuyuya girmesiyle, su dengesi bozulacaktır. İşte bentonitler çamur, jelsi bir kütle oluşturarak bu çatlak sistemini doldurur ve kuyu çevresinde su geçirmez bir sır oluşturur. Bentonit, ayrıca, kurşun kalem, renkli kalem, pastel boya, cam macunu ve tutkal yapımında dolgu ve ara madde olarak kullanılır. Alçılarda donma süresini kısaltıcı madde olarak kullanılır. Bentonit doğrudan temizleyici bir madde olup, saf haliyle sabunun % si kadar etkilidir. Bu nedenle sabun ve diğer temizleyicilerin yapımında da kullanılır.

bozulacaktır. İşte bentonitler çamur, jelsi bir kütle oluşturarak bu çatlak sistemini doldurur ve kuyu çevresinde su geçirmez bir sır oluşturur.

14 Endüstriyel, kil dışı madenler, Kuvars Yer kabuğunda oldukça fazla bulunan kuvars minerali SiO 2 bileşimindedir o C de ergir. Bazı renkli türleri yaygın şekilde kullanılan yarı değerli süs taşları olup, en önemlisi mor veya eflatun renkli ametisttir. Doğada % 100 saf kuvars bulmak çok zor. En hassas olarak kullanıldığı elektronik ve optik sanayisinde % 99,99 saflıkta olma şartı aranır. Dünyanın en büyük kuvars yatakları Brezilya da bulunur. Bunlar elektronik sanayisinde kullanılacak kadar iyi saflıktadır. Ametistte en çok Brezilya da bulunur.

Doğada % 100 saf kuvars bulmak çok zor. En hassas olarak kullanıldığı elektronik ve optik sanayisinde % 99,99 saflıkta olma şartı aranır.

15 Endüstriyel, kil dışı madenler, Kuvars Kuvars açık işletme yöntemi ile üretilir. Rezervler görünür halde olduklarından, üstlerinde örtü tabakası yoktur. Rezerv kütlesi içinde açılan sondaj deliklerinde gerçekleştirilen patlamalarla kütle parçalanır ve üretim bu suretle sağlanır. Daha sonra elle temizlenir, iyi ve kaliteli kısımlar ayrılır. Sonra kırılır ve stoklanır. Cam sanayisinde, kristal ve züccaciye malzeme imalatında kullanılır. Kumlarda bolca bulunan kuvarsın saf olmayanları içinde demir vardır. Beyaz kum olarak bilinen oldukça saf kuvarslar cam endüstrisinde kullanılır. Ergitilen kuvarstan, ısınınca genleşme oranı çok düşük olan bir cam elde edilir.

Daha sonra elle temizlenir, iyi ve kaliteli kısımlar ayrılır. Sonra kırılır ve stoklanır. Cam sanayisinde, kristal ve züccaciye malzeme imalatında kullanılır.

16 Endüstriyel, kil dışı madenler, Kuvars Kuvars kristalleri elektronik sanayiinde frekans kontrol asilatörerinde ve frekans filtrelerinde kullanılmaktadır. Cam Sanayiinde kullanılan kuvarsta kimyasal olarak istenen özellikler şunlardır : SiO 2 min % 99.6 Fe 2 O 3 max % 0.012

17 Endüstriyel, Döküm kumu İçerisinde % 90'ın üzerinde SiO 2, % 7-15 Kil (bentonit veya kaolinitik kil) ihtiva eden ve sinterleşme sıcaklığı 1500 o C'nin üzerinden bulunan kumlar, Döküm Kumu olarak tanımlanır. Başlıca Demir-Çelik endüstrisi ile alüminyum ve bakır ağırlıklı alaşımların imalinde kullanılır.

C'nin üzerinden bulunan kumlar, Döküm Kumu olarak tanımlanır.

18 Endüstriyel, Döküm kumu Silis: Kalıp kumunun ana maddesidir. %50-95 oranında katılır. Silis çok serttir ve yüksek sıcaklklara (17000C) dayanıklıdır. Şekli yuvarlak, köşeli veya yarı köşeli olabilir. Tutuculuk özelliği yoktur, bir tür akışkan sayılabilir. Kil: Kil içinde su bulunan bir aluminyum silikattır (Al2O32SiO22H2O). Saf iken rengi beyazdır. Isıya karşı dayanımı yüksektir. Kil su alınca yapışkan bir hal alarak kum tanelerini birbirine kenetler. Kalıp kumuna şekil alma özelliği verir. %2-50 oranında katılır. Kalıp kumundaki kil C arasında yumuşar. Su: Kalıp kumu rutubetsiz veya çok az rutubetli olunca kuru halde görülür. Bu durumdaki kil bağlayıcılık özelliği gösteremez. Bunun için döküm kumlarına %2-8 arasında su katılır. Fazla miktarda su katılırsa kalıbın mukavetini azaltır.

Kil su alınca yapışkan bir hal alarak kum tanelerini birbirine kenetler. Kalıp kumuna şekil alma özelliği verir. %2-50 oranında katılır. Kalıp kumundaki kil 1000-14000C arasında yumuşar.

19 Endüstriyel, Döküm kumu Kalıp Kumu Özellikleri Döküm işleminin emniyetli bir şekilde yapılabilmesi ve elde edilecek iş parçasının arzu edilen nitelikte olması için kalıplama kumunun şu özelliklere sahip olması istenir: a) Mukavemet: Kalıp kumu ihtiva ettiği nem miktarına göre yaş, kuru veya cidarları kurutulmuş kalıp ismini alır. Kalıp kumunun yaş, kuru ve sıcak mukavemete sahip olması arzu edilir. Kalıp kumunun sıcaklığın etkisi ile çatlayıp kırılmaması gerekir (kuru mukavemet) b) Plastiklik: şekil alma ve aldığı şekli koruma kabiliyetidir. Kalp kumunun plastikliği bünyesinde mevcut kil ve su miktarına göre değişir. c) Gaz geçirme kabiliyeti: Döküm sırasında meydana gelen gazların kolayca kalıbı terk etmeleri gerekir. Aksi takdirde dökülen parçanın içinde veya yüzeyinde boşluklar meydana gelir.

Kalıp kumunun yaş, kuru ve sıcak mukavemete sahip olması arzu edilir.

20 Endüstriyel, Döküm kumu Kalp Kumu Özellikleri d) Ateşe dayanıklılık: Kalıbın sıcak metalle teması sırasında çatlamaması ve ergiyip parçaya yapışmaması gerekir. e) Tekrar kullanılabilme: Kolay bir şekilde ergiyip topraklanmaya yol açmamalı ve çatlayıp ufalanmamalıdır. f) Ucuz olma: Kalıp hazırlama masraflarının yüksek olmaması için kumun kolay ve ucuz şekilde temin edilebilmesi gerekir.

e) Tekrar kullanılabilme: Kolay bir şekilde ergiyip topraklanmaya yol açmamalı ve çatlayıp

Benzer belgeler

MMT113 Endüstriyel Malzemeler 7 Seramikler. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2014-2015 Güz Yarıyılı

MMT113 Endüstriyel Malzemeler 7 Seramikler Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2014-2015 Güz Yarıyılı Aşınmaya dayanıklı parçalar Kesici takımlar Dekorasyon ve sanat Yalıtkan malzemeler Elektronik http://www.flickr.com