Kozmetik Ürün Bileşimlerinin Kontrolü İçin Gerekli Analiz Yöntemleri Hakkında Tebliğ. Tebliğ No:İEG-2005/ R.G. Sayısı:25862.

Transkript

1 Kozmetik Ürün Bileşimlerinin Kontrolü İçin Gerekli Analiz Yöntemleri Hakkında Tebliğ Tebliğ No:İEG-2005/ R.G. Sayısı:25862 Amaç Madde 1- Bu Tebliğin amacı, diklorometan ve 1,1,1-trikloroetan tayini, kinolin-8-ol ve bis(8-hidroksikinolin) sülfat tanı ve tayini, amonyak tayini, nitrometan tanı ve tayini, saç dalgalandırma, saç düzeltme ve tüy giderme ürünlerinde merkaptoasetikasit tanı ve tayini, hekzaklorofen (INN) tanı ve tayini, tosikloramid sodyum (INN) tayini, diş macunlarında toplam florür tayini, organik civa bileşimlerinin tanı ve tayini, alkali ve toprak alkali sülfürlerinin tayini konularındaki analiz yöntemleri ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. Kapsam Madde 2 - Bu Tebliğ, aşağıdaki analiz metodlarının uygulamalarını kapsar: a) Diklorometan ve 1,1,1-trikloroetan tayini EK teki Yöntem I e göre yapılır. b) Kinolin-8-ol ve bis(8-hidroksikinolin) sülfat tanı ve tayini EK teki Yöntem II ye göre yapılır. c) Amonyak tayini EK teki Yöntem III e göre yapılır. d) Nitrometan tanı ve tayini EK teki Yöntem IV e göre yapılır. e) Saç dalgalandırma, saç düzeltme ve tüy giderme ürünlerinde merkaptoasetikasit tanı ve tayini EK teki Yöntem V e göre yapılır. f) Hekzaklorofen (INN) tanı ve tayini EK teki Yöntem VI ya göre yapılır. g) Tosikloramid sodyum (INN) tayini EK teki Yöntem VII ye göre yapılır. h) Diş macunlarında toplam florür tayini EK teki Yöntem VIII e göre yapılır. i) Organik civa bileşimlerinin tanı ve tayini EK teki Yöntem IX a göre yapılır. j) Alkali ve toprak alkali sülfürlerin tayini EK teki Yöntem X a göre yapılır. Hukuki Dayanak Madde 3 - Bu Tebliğ, 23/5/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Kozmetik Yönetmeliği nin 16 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Uyumlaştırılan Avrupa Birliği Mevzuatı Madde 4- Bu Tebliğ, 83/514/EEC sayılı Kozmetik Ürün Bileşimlerinin Kontrolü İçin Gerekli Analiz Yöntemleri Hakkında Üçüncü Komisyon Direktifi dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum kapsamında hazırlanmıştır. Bu Tebliğ, laboratuarların denenmiş ve bilimsel geçerliliği olan yöntemleri kullanmasını engellemez.

2 Yürürlük Madde 5- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 6- Bu Tebliğ hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür. EK YÖNTEM I- DIKLOROMETAN VE 1,1,1-TRIKLOROETAN TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu yöntem, adı geçen çözücüleri içermesi muhtemel tüm kozmetik ürünlerde diklorometan (metilen klorür) ve 1,1,1-trikloroetan ın (metil kloroform) belirlenmesini tanımlar. 2. TANIM Bu yöntemle ürün içinde tespit edilen diklorometan ve 1,1,1-trikloroetan miktarı, % kütle cinsinden verilir. 3. PRENSİP Bu yöntem, gaz kromatografisi ve internal standart olarak da kloroform kullanır. 4. REAKTİFLER Bütün reaktifler analitik saflıkta olmalıdır Kloroform (CHCl 3 ) 4.2. Karbontetraklorür (CCI 4 ) 4.3. Diklorometan (CH 2 Cl 2 ) ,1,1-trikloroetan (CH 3 CCl 3 ) 4.5. Aseton 4.6. Azot 5. EKİPMAN

3 5.1. Genel laboratuvar ekipmanı 5.2. Termal iletkenlik dedektörü takılmış gaz kromatografi cihazı 5.3. Transfer şişeleri ml (bakınız örnekleme yöntemi 5.3) (1) 5.4. Basınçlı gaz enjektörü, 25 veya 50 µl (bakınız örnekleme yöntemi ) ( 1 ) 6. İŞLEM 6.1. Basıncı giderilmiş örnek: Kapaklı erlen içine örnek tam tartılır. Örnekte bulunduğu düşünülen diklorometan ve 1,1,1-trikloroetan miktarına denk miktarda internal standart olarak tam tartılmış kolorform miktarı (4.1) eklenir, iyice karıştırılır Basınçlı örnek: Örneklendirme bölümünde anlatılan örneklendirme yöntemi kullanılır. Ancak aşağıdaki tavsiyelere uyulur. ( 1 ) Kozmetik Ürün Bileşimlerinin Kontrolü İçin Gerekli Analiz Yöntemleri Hakkında Birinci Tebliğ Aktarma şişesine (5.3) örneği aktardıktan sonra, aktarma şişesine örnekte bulunduğu düşünülen diklorometan ve/veya 1,1,1-trikloroetan miktarına denk miktarda, internal standart olarak bir hacim kloroform (4.1) konulur, iyice karıştırılır. Valfin ölü hacimi 0.5 ml karbontetra klorürle (4.2) yıkanır. Kuruduktan sonra eklenen internal standart miktarı tam olarak aradaki farktan bulunur Örnek enjektöre çekildikten sonra, kromatograma enjekte etmeden önce hiçbir tortu kalmaması için enjektörün ağzı azotla (4.6) temizlenir Her bir örnek alındıktan sonra valfin ve aktarma parçasının yüzeyi birkaç defa asetonla (4.5) yıkanmalı (gerektiğinde hipodermik enjektör kullanarak) ve daha sonra azotla iyice kurutulmalıdır Her analiz için, iki farklı aktarma şişesi kullanılıp, her şişe için beş ölçüm yapılır. 7. KROMATOGRAFİK KOŞULLAR 7.1. Pre-kolon Borular : Paslanmaz çelik Uzunluk Çap : 300 mm : 3 veya 6 mm Dolgu maddesi : Analitik kolon dolgusu ile aynı

4 7.2. Kolon Dolgu maddesi, Kromosorb üzerinde Hallcomid M18 den oluşur. Kolon 1.5 veya daha büyük bir R resolüsyon vermek zorundadır. R = 2 d 1 (r 2 r 1 ) w 1 + w 2 Burada: r 1 ve r 2 = Alıkonma zamanları (dakika olarak) w 1 ve w 2 = Yarı yükseklikteki pik genişlikleri (milimetre olarak) d 1 = Kağıt hızı (milimetre/dakika) 7.3. Örnek olarak, aşağıdaki kolonlar istenen sonuçları vermiştir. Kolon I II Malzeme Paslanmaz çelik boru Paslanmaz çelik boru Uzunluk 350 cm 400 cm Çap 3 mm 6 mm Destek Kromosorb WAW WAW-DMCS-HP Elek analizi mesh mesh Sabit faz Hallcomid M18, % 10 Hallcomid 18, % 20 Sıcaklık koşulları cihazın fonksiyonuna göre değişebilir. Yukarıdaki örneklerde, sıcaklık koşulları bu şekilde ayarlanmıştır. Kolon I II Sıcaklıklar: Kolon 65 o C 75 o C Enjektör 150 o C 125 o C Dedektör 150 o C 200 o C Taşıyıcı gaz: Helyum akış hızı 45 ml/dk 60 ml/dk Giriş basıncı 2.5 bar 2 bar Enjeksiyon: 15 µl 15 µl 8. CEVAP FAKTÖRLERİNİ BELİRLEYEN KARIŞIM

5 Kapaklı bir erlen içine, tam tartılmış, aşağıdaki karışım hazırlanır: Diklorometan (4.3), % 30 (m/m) 1,1,1-trikloroetan (4.4), % 35 (m/m) Kloroform (4.1), % 35 (m/m) 9. HESAPLAMALAR 9.1. Bir p maddesinin, internal standart olarak seçilen bir a maddesine göre cevap faktörünü hesaplama: İlk madde p olsun, burada; k p = Cevap faktörü m p = Karışım içindeki kütlesi A p = Pik alanı İkinci madde a olsun, burada; k a = cevap faktörü M a = karışım içindeki kütlesi A a = pik alanı Daha sonra; k p = m p x A a M a x A p Örnek olarak, aşağıdaki cevap faktörleri elde edilmiştir. (kloroform için: k=1) Diklorometan : k 1 = 0.78 ± ,1,1-trikloroetan : k 2 = 1.00 ± Analiz edilecek numunede mevcut diklorometan ve 1,1,1-trikloroetan yüzdesi (m/m) hesaplanır. Burada: m a = Eklenen kloroform kütlesi (gram olarak) M S = Analiz edilecek örneğin kütlesi (gram olarak) A a = Kloroform pikinin alanı

6 A 1 = Diklorometan pikinin alanı A 2 = 1,1,1-trikloroetan pikinin alanı Daha sonra; % (m/m) CH 2 Cl 2 = m a x A 1 x k 1 x 100 A a x M s % (m/m) CH 3 CCl 3 = m a x A 2 x k 2 x 100 A a x M s 10. TEKRARLANABİLİRLİK (Norm ISO 5725) % 25 lik (m/m) diklorometan ve/veya 1,1,1-trikloroetan içeriği için, aynı örnek üzerinde paralel olarak yürütülen iki deney sonucu arasında fark, % 2.5 (m/m) tan büyük olmamalıdır. YÖNTEM II- KINOLIN-8-OL VE BIS (8-HİDROKSİ KINOLIN) SÜLFAT TANI VE TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI 2. TANIM Bu yöntem, kinolin-8-ol ve sülfat ının tanınması ve kantitatif olarak tayinini anlatmaktadır. Örneğin, bu yöntemle belirlenen Kinolin-8-ol ve bis (8-hidroksi kinolin) sülfat içeriği, kinolin-8-ol ün kütle cinsinden yüzdesi olarak ifade edilir. 3. PRENSİP 3.1. Tanı Tanınma ince tabaka kromatografisiyle yapılır Miktar tayini Miktar tayini, fehling solüsyonuyla reaksiyon sonucu elde edilen kompleksin 410 nm de spektrofotometrik analizi ile yapılır. 4. Reaktifler Bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır Kinolin-8-ol

7 4.2. Benzen, toksisitesi nedeniyle, benzenle çalışırken gerekli özen gösterilmelidir Kloroform 4.4. Sulu sodyum hidroksit % 50 (m/m) solüsyonu 4.5. Bakır sülfat pentahidrat 4.6. Potasyum sodyum tartarat 4.7. M hidroklorik asit M sülfürik asit 4.9. M sodyum hidroksit solüsyonu Etanol Butan-1-ol Glasial asetik asit ,1 N hidroklorik asit Celite 545 veya eşdeğeri Standart solüsyonlar ml.lik ölçülü balona 100 mg kinolin-8-ol (4.1) tartılır. Az miktarda sulfürik asid (4.8) içinde çözülür. Hacme sülfürik asit (4.8) ile tamamlanır ml.lik ölçülü balona 100 mg kinolin-8-ol tartılır. Etanol (4.10) içinde çözülür. Hacme etanol (4.10) ile tamamlanır, karıştırılır Fehling Solüsyonu A Solüsyonu: 100 ml.lik ölçülü balona 7 gr bakır sülfat pentahidrat (4.5) tartılır. Az bir miktar su içinde çözülür, su ile hacme tamamlanır ve karıştırılır. B Solüsyonu: 100 ml.lik ölçülü balona 35 gr potasyum sodyum tartarat (4.6) tartılır, 50 ml su içinde çözülür. 20 ml sodyum hidroksit (4.4) ilave edilir, hacme su ile tamamlanır ve karıştırılır. Kullanımdan hemen önce 100 ml.lik ölçülü balona 10 ml solüsyon A ve 10 ml solüsyon B ilave edilir, hacme su ile tamamlanır ve karıştırılır.

8 4.17. İnce tabaka kromatografisi için yürütme solvanları I : Butan-1-ol (4.11) / asetik asit (4.12) / su (80 / 20 / 20; v/v/v) II : Kloroform (4.13) / asetik asit (4.12) (95 / 5; v/v) Etanol içinde (4.10) 2,6 dikloro-4-(kloroimino) siklohekza-2,5-dienon nun % 1 lik (m/v) solüsyonu Sodyum karbonat ın sudaki % 1 lik solüsyonu Etanol ün (4.10) sudaki % 30 luk solüsyonu Disodyum hidrojen etilendiamin tetraasetat ın sudaki % 5 (m/v) lik solüsyonu Tampon çözelti, ph 7 Bir litrelik ölçülü balon içine 27 gr susuz potasyum dihidrojen ortofosfat ve 70 gr dipotasyum hidrojenortofosfat trihidrat tartılır, hacme su ile tamamlanır Hazır ince tabaka plakları 0.25 mm kalınlığında ince tabaka hazır plaklara (Örneğin Merck kieselgel 60 veya eşdeğeri) kullanımdan önce, 10 ml reaktif (4.21), püskürtülür ve 80 o C de kurutulur. 5. EKİPMAN 5.1. Kapağı şilifli yuvarlak tabanlı balon 100 ml 5.2. Ölçülü balonlar 5.3. Dereceli pipetler 10 ve 5 ml 5.4. Bullu pipetler 20,15, 10 ve 5 ml 5.5. Ayırma hunileri 100, 50 ve 25 ml 5.6. Pilili kağıt 90 mm 5.7. Döner evaporatör 5.8. Şilifli geri soğutucu 5.9. Spektrofotometre mm lik optik küvetler Isıtıcılı karıştırıcı Cam kromatografi kolonu boyutları

9 6. İŞLEM 6.1. Tanı 160 mm boyunda, 8 mm çapında, alt ucunda cam pamuğu üst ucunda basınç uygulaması için adaptör bulunan Sıvı örnekler Test edilecek örneğin ph sı 7.5 e ayarlanır. Önceden hazırlanmış silikajel plağın (4.23) başlama çizgisine 10 µl damlatılır Başlama çizgisinin iki noktasına daha 10 ve 30 µl standart solüsyon (4.15.2) damlatılır. Bundan sonra plak iki yürütme solvanından (4.17) birinin içinde yürütülür Yürütme solvanı 150 mm ilerlediğinde plak tanktan çıkartılır ve 110 o C de 15 dakika kurutulur. UV lambası altında (366 nm), kinolin 8-ol noktaları sarı floresans verir Plağa sodyum karbonat solüsyonu (4.19) püskürtülür, kurutulur ve 2.6 dikloro-4- (kloroimino) siklohekza-2.5-dienon solüsyonu (4.18) püskürtülür. Kinolin-8-ol, mavi bir nokta olarak görülür Katı örnekler veya kremler ml tampon solüsyonun (4.22) içinde 1 gr örnek dağıtılır. Daha sonra ayırma hunisi içine 10 ml kloroform (4.3) ile aktarılır ve çalkalanır. Kloroform tabakasının ayrılmasından sonra sulu faz 10 ml kloroformla iki defa daha ekstre edilir. Birleştirilen kloroform fazları süzülür ve 100 ml yuvarlak tabanlı balon (5.1) içinde döner evaporatör üzerinde (5.7) kuruyuncaya kadar uçurulur. Kalıntı 2 ml kloroform (4.3) içinde çözülür ve in devamında anlatılan yönteme göre silikajelli plak üzerine (4.23) 10 ve 30 µl damlatılır Plağa standart solüsyonundan (4.15.2) 10 ve 30 µl uygulanır ve ile arasında anlatıldığı şekilde devam edilir Miktar tayini Sıvı örnekler ml.lik yuvarlak tabanlı balon içine 5 gr örnek tartılır, üzerine 1 ml sulfürik asit solüsyonu (4.8) eklenir ve karışım 50 o C de vakum altında kuruyuncaya kadar uçurulur Kalıntı 20 ml ılık suda çözülür, 100 ml.lik ölçülü balona aktarılır, üç defa 20 ml su ile yıkanır, hacme su ile tamamlanıp karıştırılır.

10 Bu solüsyonun 5 ml.si 50 ml.lik ayırma hunisine (5.5) alınır. 10 ml fehling solüsyonu (4.16) eklenir. 3 defa 8 ml kloroform (4.3) ile, kinolin-8-ol bakır kompleksi [oksin bakır (ISO)] ekstre edilir Kloroform tabakaları süzülerek 25 ml.lik ölçülü balon (5.2) içine toplanır. Hacme kloroform ile (4.3) tamamlanır ve çalkalanır. Sarı solüsyonun optik yoğunluğu 410 nm.de kloroforma karşı ölçülür Katı örnekler veya kremler ml.lik yuvarlak tabanlı balon (4.1) içine gr örnek tartılır. 30 ml benzen (4.2) ve 20 ml hidroklorikasit (4.7) ilave edilir ve geri soğutucu altında karıştırılarak 30 dakika kaynatılır Balon içindeki karışım 100 ml.lik bir ayırma hunisinin (5.5) içine aktarılır. 5 ml IN HCl ile (4.7) yıkanır. Sulu faz diğer bir balona (5.1) aktarılır ve benzen fazı 5 ml IN hidroklorik (4.7) asit ile yıkanır İşlemin devam etmesini engelleyen emülsiyonların olması halinde, serbest şekilde akan bir toz oluşturmak için gr örnek, 2 gr Celite 545 (4.14) ile karıştırılır. Karışım küçük porsiyonlar halinde bir cam kromatografi kolonuna (5.12) aktarılır. Her bir ilaveden sonra kolon dolgusu ters çevirilir. Karışımın tamamı kolona aktarılır aktarılmaz, yaklaşık olarak 10 dakikada 10 ml eluant elde edilinceye kadar hidroklorik asitle (4.13) elue edilir. (Gerekirse bu işlem, hafif azot basıncı altında gerçekleştirilebilir.) Elüsyon esnasında kolon dolgusunun üzerinde sürekli az miktarda hidroklorik asit bulunması sağlanmalıdır. Elue edilen sıvının ilk 10 ml.si de anlatıldığı şekilde işleme tabi tutulur Toplanan sulu fazlar ( ) veya eluant ( ) vakum altında döner evaporatörde kuruyuncaya kadar uçurulur Elde edilen kalıntı 6 ml sodyum hidroksit solüsyonu (4.9) içinde çözülür. 20 ml fehling solüsyonu (4.16) eklenir ve balon içindeki karışım 50 ml.lik ayırma hunisine (5.5) aktarılır. Balon 8 ml kloroform (4.3) ile çalkalanır ve kloroform fazı 50 ml.lik ölçülü balona süzülür Ayırma işlemi 8 ml kloroformla (4.3) 3 defa tekrarlanır. Ayrılan kloroform fazları süzülür ve 50 ml.lik ölçülü balonda toplanır. Hacme kadar kloroformla tamamlanır ve çalkalanır. 410 nm.de sarı solüsyonun optik yoğunluğu kloroforma (4.3) karşı ölçülür. 7. STANDART EĞRİ

11 Her biri 3 ml % 30 luk sulu etanol (4.20) içeren dört adet 100 ml.lik yuvarlak tabanlı balon (5.1) içine kinolin-8-ol ün 5, 10, 15 ve 20 mg ına karşı gelen standart solüsyondan (4.15.1) 5, 10,15 ve 20 ml.lik kısımlar pipetlenir de anlatıldığı şekilde devam edilir. 8. HESAPLAMA 8.1. Sıvı örnekler Kinolin-8-ol içeriği (% m/m) = a_ x 100 m Burada: a = Standart eğri (7) üzerinde mg olarak kinolin-8-ol miktarı m = Test miktarı ( ) kütlesi (miligram olarak) 8.2. Katı örnekler veya kremler Kinolin-8-ol içeriği (% olarak (m/m) = _2a x 100 m Burada: a = Standart eğri (7) üzerinde miligram olarak kinolin-8-ol miktarı m = Test miktarı ( ) kütlesi (miligram olarak) 9. TEKRARLANABİLİRLİK (Norm ISO 5725) % 0.3 kinolin-8-ol içeriği için, aynı örnek üzerinde paralel yürütülen iki deney sonucu arasındaki farklı % 0.02 yi aşmamalıdır.

12 YÖNTEM III- AMONYAK TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu yöntem, kozmetik ürünlerdeki serbest amonyak belirlenmesini tanımlar. 2. TANIM Bu yöntemle ürün içinde tespit edilen amonyak miktarı, % kütle cinsinden verilir. 3. PRENSİP Sulu metanol ortamı içinde seyreltilmiş kozmetik ürünün bir test miktarına baryum klorür solüsyonu eklenir. Oluşabilecek her türlü çökelti, süzülür veya santrifüjlenir. Bu işlem, buhar distilasyonu sırasında amonyum asetat dışında karbonat ve hidrojen karbonat gibi belirli amonyum tuzlarında ve yağlı asitlerden amonyak kaybını önler. Amonyak, süzülen maddeden veya üstteki çözeltiden buhar distilasyonuyla ayrılır ve potansiyometrik veya başka bir titrasyon yöntemiyle belirlenir. 4. REAKTİFLER Kullanılan tüm çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır Metanol 4.2. Baryum klorür dihitrat solüsyonu % 25 (m/v) 4.3. Ortoborik asit solüsyonu % 4 (m/v) 4.4. Sülfürik asit standart solüsyonu 0.25 M 4.5. Köpük giderici sıvı 4.6. Sodyum hidroksit standart solüsyonu 0.5 M 4.7. İndikatör (gerekirse): 5 ml metil kırmızısının etanol içindeki % 0.1 lik (m/v) solüsyonu 2 ml metilen mavisinin su içindeki % 0.1 lik (m/v) solüsyonu ile karıştırılır.

13 5. EKİPMAN 5.1. Genel laboratuar ekipmanları ml.lik kapaklı tüpleri olan santrifüj 5.3. Buhar distilasyon düzeneği 5.4. Potansiyometre 5.5. Cam elektrot ve civa klorür (kalomel) referans elektrodu 6. İŞLEM ml.lik ölçülü balona 150 mg maksimum amonyağa tekabül edecek miktarda (m) test örneği konur Üzerine 10 ml su, 10 ml metanol (4.1) ve 10 ml baryum klorür solüsyonu (4.2) eklenir, metanol (4.1) ile hacme tamamlanır Karıştırılır ve bir gece buzdolabında (5 o C de) bekletilir Soğuk çözelti süzülür veya kapaklı tüplerde 10 dakika santrifüjlenir Berrak çözeltiden buhar distilasyon cihazına (5.3) 40 ml ilave edilir, gerekiyorsa 0.5 ml köpük giderici sıvı (4.5) eklenir Distillenir ve 200 ml distilat 10 ml standart sülfürik asit (4.4) ve 0.1 ml indikatör (4.7) ihtiva eden 250 ml.lik bir beher içine alınır Asit fazlası standart sodyum hidroksit solüsyonuyla (4.6) geri titre edilir Not: Potansiyometrik titrasyonla tayin için, 25 ml ortoborik asit solüsyonu (4.3) içeren 250 ml.lik beher içinde 200 ml distilat toplanır ve standart sülfürik asitle (4.4) titre edilir ve nötralizasyon eğrisi kaydedilir. 7. HESAPLAMALAR 7.1. Geri titrasyon durumundaki hesaplama: Burada: V 1 = Kullanılan sodyum hidroksit solüsyonunu (4.6) hacmi (mililitre

14 olarak) M 1 = Gerçek molaritesi (4.6) M 2 = Sülfürik asit solüsyonunun (4.4) gerçek molarite faktörü m = Alınan test örneği (6.1) kütlesi (miligram olarak) % Amoyak (m/m) = (20 M 2 V 1 M 1 ) x 17 x 100 = (20 M 2 V 1 M 1 ) x ,4 m m 7.2. Direkt potansiyometrik titrasyon durumundaki hesaplama: Burada: V 2 = Kullanılan sülfürik asit solüsyonunun (4.4) hacimi (mililitre olarak) M 2 = Gerçek molaritesi (4.4) m = Alınan test örneği (6.1) kütlesi (miligram olarak) % Amonyak (m/m) = V 2 x M 2 x 17 x 100 = 4250 x V 2 x M m m 8. TEKRARLANABİLİRLİK (Norm ISO 5725) % 6 lık amonyak içeriği için, aynı örnek üzerinde paralel olarak yürütülen 2 deney sonucu arasındaki fark % 0.6 yı geçmemelidir. YÖNTEM IV- NITROMETAN TANI VE TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI

15 Bu yöntem, aerosol formunda olan kozmetik ürünlerde yaklaşık olarak % 3 e kadar olan nitrometan ın tanı ve tayini için uygundur. 2. TANIM Bu yönteme göre belirlenen örneğin nitrometan miktarı toplam aeresol içeriğinde % kütle cinsinden verilir. 3. PRENSİP Nitrometan renk reaksiyonu ile tanımlanır. Nitrometan, internal standardın eklenmesinden sonra gaz kromatografisi ile tayin edilir. 4. TANIMLAMA 4.1. Reaktifler Kullanılan bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır M sodyum hidroksit solüsyonu Folin reaktifi 0.1 gr sodyum 3.4-dihidro-3.4 dioksonaftelen-1-sülfonat su içinde çözülür ve 100 ml ye su ile seyreltilir İşlem 1 ml örnek üzerine, den 10 ml ve den 1 ml eklenir. Meydana gelen mor renk, nitrometan ın varlığını gösterir. 5. MİKTAR TAYİNİ 5.1. Reaktifler Kullanılan bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır Kloroform (internal standart 1)

16 dimetilheptan (internal standart 2) % 95 lik etanol Nitrometan Kloroform referans solüsyonu 25 ml darası alınmış ölçülü balon içine, yaklaşık 650 mg kloroform (5.1.1) konulur. Balon ve içeriği yeniden hassas tartılır. % 95 lik etanolle (5.1.3) 25 ml ye tamamlanır, tartılır ve bu solüsyondaki kloroform kütlesinin yüzdesi hesaplanır ,4-dimetilheptan referans solüsyonu Benzer şekilde kloroform referans solüsyonunda olduğu gibi yapılır, ancak 25 ml.lik ölçülü balon içine 270 mg 2,4-dimetilheptan (5.1.2) konulur Ekipman Alev iyonizasyon dedektörlü gaz kromatografi cihazı Kozmetik Ürünlerin İçerdiği Maddelerle İlgili Birinci Analiz Yöntemleri Tebliği (ISO Norm 5725) Ek inin II. Bölümünde anlatılan aeresol örneklendirilmesi için ekipman (aktarma şişesi, mikro enjektörler, bağlantılar vs) Genel laboratuvar ekipmanları 5.3. İşlem Örneğin hazırlanması Yukarıda belirtilen direktifin II. bölümünde tanımlanan işleme göre temizlenmiş ve boşaltılmış 100 ml daralı aktarma kabına internal standart solüsyonlardan herhangi birinden (5.1.5 veya 5.1.6) 5 ml konulur. Yukarıda belirtilen komisyonun II. bölümünün 5. pragrafında anlatılan tekniğe göre aktarma parçasına adapte edilmiş, iğnesiz, 10 veya 20 ml.lik cam enjektör kullanılır. Eklenen miktarı belirlemek için tekrar tartım alınır. Aynı tekniği kullanarak bu kaba, earesol içeriğinin 50 gramı aktarılır. Aktarılan örneğin miktarını belirlemek için tekrar tartım alınır, iyice karıştırılır.

17 Belirtilen mikroenjektör (5.2.2) kullanılarak yaklaşık 10 µl enjekte edilir. Beş kez enjeksiyon yapılır Standardın hazırlanışı 50 ml.lik ölçülü balon içine tam tartılmış 500 mg nitrometan (5.1.4) ve 500 mg kloroform (5.1.1) veya 210 mg 2.4-di-metilheptan (5.1.2) eklenir. % 95 lik etanolle (5.1.3) hacme tamamlanır, iyice karıştırılır. Bu solüsyonun 5 ml.si 20 ml.lik ölçülü balona aktarılır, % 95 lik etanolle (5.1.3) hacme tamamlanır. Belirtilen mikroenjektör (5.2.2) kullanılarak 10 µl enjekte edilir. Beş kez enjeksiyon yapılır Gaz kromatografisi şartları Kolon İki bölümden meydana gelir. Birinci bölümde dolgu materyali olarak Gas Chrom Q üzerinde didecyl ftalat, ikinci bölümde dolgu materyali Gas Chrom Q üzerinde Ucon 50 HB 280X kullanılır. Hazırlanan kombine kolon 1.5 e eşit veya daha yüksek rezolüsyon (R) vermek durumundadır. Burada: R = 2 d (r 2 r 1 ) w 1 + w 2 Burada: r 1 ve r 2 = Alıkonma zamanları (dakika olarak) w 1 ve w 2 = Yarı yükseklikte pik genişlikleri (milimetre olarak) d = Kağıt hızı (milimetre/dakika) Örnek olarak, aşağıdaki iki kolon gerekli rezolüsyonu sağlamıştır. A Kolonu:

18 Malzeme = Paslanmaz çelik Uzunluk = 1.5 m Çap = 3 mm Dolgu materyali = % 20 didecyl phtate on Gas Chrom Q ( mesh) B Kolonu: Malzeme = Paslanmaz çelik Uzunluk = 1.5 m Çap = 3 mm Dolgu materyali= % 20 ucon 50 HB 280X on gas chrom Q ( mesh) Dedektör Alev iyonizasyon dedektörünün elektrometresi için uygun hassasiyet ayarı 8 x A dır Sıcaklık koşulları Aşağıdakiler uygun bulunmuştur. Enjeksiyon portu : 150 o C Dedektör : 150 o C Kolon : Kolonlara ve alete bağlı olarak 50 ile 80 o C arasında Uygun gazlar Taşıyıcı gaz : Azot

19 Basınç : 2.1 bar Akış : 40 ml/dak. Dedektör malzemeleri: Dedektörün yapımcıları tarafından belirtildiği şekilde. 6. HESAPLAMALAR 6.1. Nitrometan ın kullanılan internal standarda karşı hesaplanan, cevap faktörü n nitrometanı temsil ederse: Burada: k n = Cevap faktörü m n = Karışımdaki kütlesi (gram) S n = Pik alanı c internal standard: Kloroform veya 2,4-dimetilheptanı temsil ederse: Burada: m c = Karışımdaki kütlesi (gram) S c = Pik alanı k n = m n x S c m c S n

20 (k n aletin bir fonksiyonudur.) 6.2. Örnek içindeki nitrometan konsantrasyonu n nitrometanı temsil ederse: Burada: k n = Cevap faktörü S n = Pik alanı c internal standard, kloroform veya 2,4-dimetil heptanı temsil ederse: Burada: m c = Karışımdaki kütlesi (gram) S c = Pik alanı M = Aktarılan aeresol ün kütlesi (gram) Daha sonra örnekteki % (m/m) nitrometan şu şekilde hesaplanır. m c x k n x S n x 100 M S c 7. TEKRARLANABİLİRLİK (ISO Norm 5725 ) Yaklaşık % 0.3 (m/m) nitrometan miktarı için, paralel olarak çalışılan iki deney sonucu arasındaki fark % 0.03 ü (m/m) geçmemelidir.

21 YÖNTEM V- SAÇA ŞEKİL VERİCİ, SAÇI DÜZELTİCİ VE TÜY GİDERİCİ ÜRÜNLERDE MERKAPTOASETİK ASİT TANI VE TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu yöntem içinde başka indirgen ajanları da ihtiva eden saça şekil verici, saçı düzeltici ve tüy dökücü preparatlardaki merkaptoasetik asidin tanı ve tayinini anlatır. 2. TANIM Bu metodla tespit edilen merkaptoasetik asit miktarı % kütle cinsinden ifade edilir. 3. PRENSİP Merkaptoasetik asit tanısı, spot testler ve ince tabaka kromatografisi ile, tayini ise iyodometri veya gaz kromatografisi ile yapılır. 4. TANIMLAMA 4.1. Spot test ile tanımlama Reaktifler Kullanılan bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır Kurşun di (asetat) kağıdı Hidroklorik asit solüsyonu (1 hacim konsantre hidroklorik asit, 1 hacim su) İşlem Merkaptoasetik asidin kurşun di (asetat) la renk reaksiyonu yoluyla tanımlanması Analiz edilecek örnekten bir damla, kurşun di (asetat) kağıdı ( ) üzerine damlatılır. Yoğun sarı renk oluştuğu takdirde, muhtemelen merkaptoasetik asit mevcuttur.

22 Hassasiyet % Asitlendirerek oluşan kükürt dioksit ile inorganik sülfürlerin karakterizasyonu Bir test tüpünün içine, üzerinde çalışılacak örnekten birkaç miligram konulur. Üzerine 2 ml saf su ve 1 ml hidroklorik asid ( ) ilave edilir. Kokusundan tanınabilen hidrojen sülfür oluşur. Ayrıca kurşun di (asetat) kağıdı ( ) üzerinde siyah kurşun sülfür çökeltisi meydana gelir. Hassasiyet 50 ppm Asitlendirerek oluşan kükürt dioksit ile sülfitlerin karakterizasyonu de anlatıldığı gibi devam edilir, kaynatılır. Kükürt dioksit kokusundan ve permanganat iyonları için olduğu gibi indirgeyici özelliklerinden ayırt edilebilir İnce tabaka kromatografiyle tanımlama Reaktifler Aksi belirtilmediği sürece bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır Merkaptoasetik asit (tioglikolik asit) min. % 98 iodometrik saflıkta ,2 ditiodi (asetik asit), min. % 99 iodometrik saflıkta merkaptopropiyonik asid (tiolaktik asit), min. % 95 iodometrik saflıkta merkaptopropiyonik asit, min. % 98 iodometrik saflıkta merkaptopropan-1,2-diol (1-tiogliserol), min. % 98 iodometrik saflıkta Hazır ince tabaka plakları silikajel, 0.25 mm kalınlığında İnce tabaka plakları alüminyum oksit, Merck F 254 E veya eşdeğeri Hidroklorik asit, konsantre, d 4 20 = 1.19 gr/ml Etil asetat

23 Kloroform Diizopropileter Karbontetraklorür Glasial asetikasit Potasyum iyodür suda % 1 (m/v) solüsyonu Platin tetraklorür suda % 0.1 (m/v) solüsyonu Yürütme solvanları Etil asetat ( ) / kloroform ( ) / diisopropil eter ( ) / asetik asit ( ) (20 / 20 / 10 / 10, v/v/v/v) Kloroform ( ) / asetik asit ( ) (90 / 20, v/v) Belirleme reaktifleri Kullanımdan hemen önce ( ) solüsyonu ve ( ) solüsyonundan eşit hacimde karıştırılır Brom solüsyonu % 5 (m/v) 5 gr brom 100 ml karbon tetraklorür ( ) içinde çözülür Floressein solüsyonu % 0.1 (m/v) 100 mg floressein 100 ml etanol içinde çözülür Hekzamonyum heptamolibdat ın sudaki % 10 (m/v) solüsyonu Referans Solüsyonlar Merkaptoasetik asidin ( ) sudaki % 0.4 (m/v) solüsyonu , 2 ditiodi (asetik) asidin ( ) sudaki % 0.4 (m/v) solüsyonu merkaptopropionik asidin ( ), sudaki % 0.4 (m/v) solüsyonu

24 merkaptopropionik asidin ( ), sudaki % 0.4 (m/v) solüsyonu merkaptopropan-1,2-diol ( ), sudaki % 0.4 (m/v) solüsyonu Düzenek İnce tabaka kromatografisi düzenekleri İşlem Örneklerin işlenmesi Birkaç damla hidroklorik asitle ( ) ph 1 e kadar asitlendirilir ve gerekirse süzülür. Bazı durumlarda örneğin seyreltilmesi önerilebilir. Bu tür durumlarda seyreltmeden önce örneği hidroklorik asitle asitlendirilir Yürütme Plağa 1 µl örnek solüsyonu ( ) ve 1 er µl 5 referans solüsyondan uygulanır. Azot akımında dikkatlice kurutulur ve plak veya solvanlarında yürütülür. Tiollerin oksidasyonunu en aza indirgemek için plak mümkün olduğu kadar çabuk kurutulur Saptama Üç reaktiften biri ( , veya ) plağın üzerine püskürtülür. Plağa ( ) reaktif püskürtüldüğü zaman noktalar görünür oluncaya kadar brom buharına tabi tutulur. (Örneğin tank içerisinde reaktif ( ) içeren küçük bir beher) püskürtme reaktifi ile ( ) yapılan saptama, ince tabaka için kurutma süresi 30 dakikayı aşmadığı takdirde yeterli olacaktır Yorumlama Rf değerleri ve referans solüsyonunun renkleri standart solüsyonların renkleri ile karşılaştırılır. Aşağıda kabaca verilen ortalama Rf değerleri, karşılaştırma için kullanılabilir. Bu değerler aşağıdaki özelliklere dayanır. İnce tabaka plağının aktivasyon durumu

25 Kromatografi tankının sıcaklık derecesi Silikajel tabaka üzerinde elde edilen Rf değerlerine örnekler Yürütme solvanları Merkaptoasetik asit merkaptopropionik asit ,2 -ditiodi (asetik) asit merkaptopropionik asit merkaptopropan-1,2-diol MİKTAR TAYİNİ ( 2 ) Belirleme her zaman iyodometrik işlemle başlamalıdır İyodometri Prensip Belirleme SH grubunun aşağıdaki denkleme göre asit ortam içinde iyotla oksitlenmesiyle gerçekleştirilir. 2HOOC-CH 2 SH-Ι 2 (HOOC-CH2-S) 2 + 2Ι - + 2H Reaktifler 0.05M standart iyot solüsyonu Düzenek Genel laboratuvar düzenekleri İşlem

26 150 ml.lik bir erlen içine 50 ml saf su ve 0.5 ile 1 gr arasında tam tartılmış örnek konulur. Üzerine 5 ml hidroklorik asit ( ) eklenir. Sarı bir renk ortaya çıkıncaya kadar iyot solüsyonu ile (5.1.2) titre edilir. Gerekirse bir indikatör kullanılır. (Örneğin nişasta solüsyonu veya karbontetraklorür) Hesaplama Merkaptoasetik asit içeriği aşağıdaki formüle göre hesaplanır: % (m/m) = 92 x n x 100 = 0.92n 1000 x 10 x m m Burada: m = Test edilecek örnek miktarının kütlesi (gram olarak) n = Kullanılan iyot solüsyonunun (5.1.2) hacmi Notlar Merkaptoasetik asit olarak hesaplanan sonuç, izin verilen maksimum konsantrasyonun % 0.1 veya daha fazla altında ise, başka tayin yapmaya gerek yoktur. Sonuç izin verilen maksimum konsantrasyona eşit veya üzerinde ise ve tanımlama, birden fazla indirgeyici maddenin varlığını göstermiş ise, gaz kromatografisiyle tayin yapmak gereklidir. ( 2 ) Merkaptoasetik asidin saptanması, oksitlemeyi önlemek için, yeni açılmamış örnekler üzerinden yürütülmelidir Gaz kromatografisi Prensip

27 Merkaptoasetik asit, yardımcı maddelerden kadmiyum diasetat ile çöktürülerek ayrılır. Diazometan ile metillendirilerek (dietil eter solüsyonu içerisinde, yerinde veya önceden) metil türevi oluşturulup, gaz / sıvı kromatografisi ile analizlenir. Internal standart olarak metil oktanoat kullanılır Reaktifler Kullanılan bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır Merkaptoasetik asit % Hidroklorik asit, d 4 20 = 1.19 gr/ml Metanol Kadmiyum di (asetat) dihidrat, sudaki % 10 (m/v) solüsyonu Metil octanoat % 2 (m/v) metanoldeki solüsyonu Asetat tampon solüsyonu (ph 5): Sodyum asetat trihidrat 77 gr Asetik asit (glasiyal) 27.5 gr Bir litrelik son hacmi sağlamak içinde mineralize su Taze hazırlanmış, metanoldeki ( ) 3M hidroklorik asit solüsyonu metil-3-nitro-1-nitrosoguanidin M sodyum hidroksit solüsyonu M iyot standart solüsyon Dietileter N-metil-N-nitrosotoluen-4-sülfonamit ten hazırlanan diazometan solüsyonu (fieser, organik sentez reaktifleri (wiley) 1967)

28 Elde edilen solüsyon 100 ml dietileter içinde yaklaşık 1.5 gr diazometan içerir. Diazometan çok zehirli ve çok kararsız bir gaz olduğundan, tüm deneyler güçlü bir çeker ocak altında yürütülmeli ve şilifli cam malzemelerin kullanımından kaçınılmalıdır. (Bu amaçla özel kitler mevcuttur.) Ekipman Genel laboratuvar cihazları Yerinde metillendirme için diazometan hazırlama ekipmanı (bakınız, fales, HM., Jaounı, TM.-Babashak, J.F. Analyt Chem, 1973, 45, 2302) Diazometanın önceden hazırlanması için ekipman (fieser) Test örneğinin hazırlanması 50 ila 70 mg merkaptoasetik aside karşı gelecek miktarda tam tartılmış örnek 50 ml.lik santrifüj tüpüne konulur. Yaklaşık ph ı 3 e ayarlamak için birkaç damla hidroklorik asit ( ) ile asitlendirilir. Üzerine 5 ml de mineralize su ve 10 ml asetat tampon solüsyonu ( ) eklenir. PH kağıdıyla ph değerinin yaklaşık olarak 5 olup olmadığı kontrol edilir. Daha sonra 5 ml kadmiyum di (asetat) solüsyonu ( ) eklenir. 10 dakika beklendikten sonra en az 15 dakika 4000 g de santrifüjlenir. Sıvının içinde çözülmeyen yağ ihtiva edebilecek üstteki çözelti (kremsi ürünlerde) ayrılır. Bu yağ, tüpün altında küçük bir kütle halinde toplanabilecek tiolerle karıştırılmamalıdır. Üstteki çözeltiye birkaç damla kadmiyum di (asetat) solüsyonu ( ) eklendiğinde çökelme meydana gelmediği kontrol edilir. Önceden tioller dışında başka bir indirgeyici madde olmadığı tespit edildiği takdirde, iyodometriyle, üstteki çözeltide mevcut tiolün, mevcut miktarının % 6 ila % 8 ini geçmediği kontrol edilir. Çökelti içeren santrifüj tüpüne 10 ml metanol ( ) eklenir ve bir bağet yardımıyla çökelti dağıtılır. En az 15 dakika tekrar 4000 g de santrifüjlenir, üst kısım alınır ve tiollerin olmadığı kontrol edilir.

29 Çökelti aynı yöntemle ikinci defa yıkanır. Aynı santrifüj tüpüne aşağıdakiler eklenir. 2 ml metil oktanoat solüsyonu ( ) 5 ml hidroklorik asidin metanoldeki ( ) solüsyonu Tioller tamamen çözündürülür. (Yardımcı maddelerden çok az miktarda çözünmeyen madde kalabilir.) Bu S solüsyonudur. Bu solüsyonun bir kısmıyla, tiol içeriğinin 5.1 de elde edilenin en az % 90 ı olduğu iyodometrik olarak kontrol edilir Metillendirme Metillendirme, yerinde hazırlanarak ( ) veya daha önceden hazırlanmış diazometan solüsyonuyla ( ) yürütülür Yerinde metillendirme 1 ml eter ( ) ihtiva eden metillendirme düzeneğine ( ) 50 µl S solüsyonu eklenir ve yaklaşık 300 mg 1-metil-3-nitro-1-nitrozoguanidin ( ) kullanarak, yöntemiyle metillendirilir. 15 dakika sonra (Eter solüsyonu, fazla diazometan varlığını göstermek için sarı olmalıdır.), örnek solüsyon hava geçirmez kapağı bulunan 2 ml.lik transfer şişesine aktarılır. Bir gece buzdolabında bekletilir. İki örnek aynı zamanda metillendirilir Önceden hazırlanmış diazometan solüsyonuyla metillendirme 5 ml.lik kapaklı bir erlen içine 1 ml diazometan solüsyonu ( ) konulur, daha sonra 50 µl S solüsyonu eklenir. Bir gece buzdolabında bekletilir Standart solüsyonun hazırlanması

30 2 ml.de 60 mg saf merkaptoasetik asit içeren konsantrasyonu tam olarak bilinen standart merkaptoasetik asit ( ) solüsyonu hazırlanır. Bu E solüsyonudur ve te belirtildiği gibi çöktürülür, miktarı belirlenir ve metillendirilir Gaz kromatografi şartları Kolon Tip : Paslanmaz çelik Uzunluk : 2 m Çap : 3 mm Dolgu Materyali % 20 didesil ftalat / kromosorb, WAW mesh Dedektör Alev iyonizasyon. Alev iyonizasyon dedektörünün elektrometresi için uygun hassasiyet ayarı 8x10-10 A dır Gazlar Taşıyıcı gaz : Azot Basınç : 2.2 Bar Akış : 35 ml/dak. Yardımcı gaz : Hidrojen Basınç : 1.8 Bar

31 Akış : 15 ml/dak. Dedektör gereçleri: Cihazın yapıcıları tarafından belirtildiği şekilde Sıcaklık şartları Enjektör : C Dedektör : 200 o C Kolon : 90 o C Kayıt cihazının kağıt hızı 5 mm/dak Enjeksiyon miktarı 3 µl, beş enjeksiyon yapılır Yukarıdaki kromatografik koşullar yol gösterici olarak verilmiştir. 1,5 a eşit veya daha yüksek bir R rezolüsyona ulaşmasını sağlar. R= 2 d (r 2 r 1 ) w 1 + w 2 Burada: r 1 ve r 2 = Alıkonma zamanı (dakika olarak) w 1 ve w 2 = Yarı yükseklikteki pik genişlikleri (milimetre olarak) d 1 = Kağıt hızı (milimetre/dakika olarak)

32 Sonraki ölçümlere müdahale edebilecek maddeleri gidermek için, kolon sıcaklığının dakikada 10 o C lik artışlarla 90 dan 150 o C ye düzenlenerek sona erdirilmesi önerilir Hesaplamalar Merkaptoasetik asit için orantı katsayısı Bu katsayı, standart karışıma dayanarak metil oktanoata ilişkin olarak hesaplanır. t merkaptoasetik asidi temsil ederse: Burada: k t = Cevap faktörü m t = Karışımdaki kütlesi (miligram olarak) S t = Pik alanı c metiloktanoatı temsil ederse: Burada: m c = Karışımdaki kütlesi (miligram olarak) S c = Pik alanı Daha sonra, k 1 = m t x S c m c S t Bu kat sayı kullanılan cihaza göre değişir Örnekte mevcut merkaptoasetik asit konsantrasyonu

33 t merkaptoasetik asidi temsil ederse: k t = Cevap faktörü S t = Pik alanı c metiloktanoatı temsil ederse: Burada: m c = Karışımdaki kütlesi (miligram olarak) S c = Pik alanı M = İlk test örneği miktarındaki kütlesi (miligram olarak) Örnekte bulunan merkaptoasetik asit % (m/m) aşağıdaki formülle hesaplanır: m c x k t x S t x 100 M S c 6. TEKRARLANABİLİRLİK (ISO Norm 5725 ) % 8 lik (m/m) merkaptoasetik asit içeriği için, aynı örnek üzerinde paralel olarak yapılan iki analiz sonucu arasındaki fark % 0.8 i (m/m) geçmemelidir. YÖNTEM VI- HEKZAKLOROFEN TANI VE TAYİNİ A. TANIMLAMA 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu yöntem, tüm kozmetik ürünler için uygundur. 2. PRENSİP

34 Örnekteki hekzaklorofen, etilasetatla ekstre edilir ve ince tabaka kromatografisiyle tanımlanır. 3. REAKTİFLER Kullanılan bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır M Sülfürik asit solüsyonu 3.2. Celite AW 3.3. Etilasetat 3.4. Yürütme Solvanı: % 1 (v/v) glasial asetik asit içeren benzen 3.5. Belirleme Ajanı I : Rodamin B Solüsyonu: 150 ml dietileter, 70 ml mutlak alkol ve 16 ml su karışımı içinde 100 mg rodamin B çözülür Belirleme Ajanı II : 2,6-dibromo-4-(kloroimino) siklohekza-2,5 dienon solüsyonu: 100 ml metanol içinde 400 mg 2,6 dibromo-4-(kloroimino) siklohekza 2,5 dienon çözeltisi günlük taze hazırlanır. Sodyum karbonat solüsyonu: 100 ml demineralize su içinde 10 gr sodyum karbonat çözülür Referans solüsyonu: Hekzaklorofenin etilasetat içindeki % 0.05 (m/v) solüsyonu. 4. EKİPMAN 4.1. Kiesel gel 254 TLC plaklar, 200 x 200 mm veya eşdeğeri 4.2. Genel TLC düzeneği 4.3. Kromatografi tankı için 26 o C de termostatlı su banyosu

35 5. TEST ÖRNEĞİNİN HAZIRLANMASI gr Celite AW (3.2) ve 1 ml sülfürik asitle (3.1) 1 gr homojenize örnek iyice karıştırılır İki saat 100 o C de kurutulur Kurutulmuş karışım soğutulur ve ince toz haline getirilir ml etilasetatla (3.3) iki defa ekstre edilir, her ekstraksiyondan sonra santrifüjlenir ve etilasetat fazları birleştirilir o C de uçurulur Kalıntı 2 ml etilasetatta (3.3) çözülür. 6. İŞLEM 6.1. Bir TLC plağına (4.1) 2 µl örnek solüsyonu (5.6) ve 2 µl referans solüsyonu (3.7) damlatılır Tank (4.3) yürütme solvanıyla (3.4) doyurulur TLC plağı tankın içine yerleştirilir 150 mm yürütülür TLC plak tanktan çıkartılır ve yaklaşık 105 o C sıcaklıkta havalandırmalı bir etüv içinde kurutulur Belirleme İnce tabaka plak üzerinde hekzaklorofen noktaları, veya de belirtildiği gibi görünürler Belirleme ajanı I (3.5) plak üzerine düzgün bir şekilde püskürtülür. 30 dakika sonra plak UV ışığı altında 254 nm de incelenir Belirleme ajanı II (3.6) 2,6-dibromo-4-(kloroimino) siklohekza-2,5-dienon solüsyonu plak üzerine düzgün bir şekilde püskürtülür. Ardından sodyum karbonat solüsyonu (3.6) plağa püskürtülür. Oda sıcaklığında 10 dakika kuruttuktan sonra plak gün ışığında incelenir. 7. YORUMLAMA 7.1. Belirleme ajanı I (3.5):

36 Hekzaklorofen, sarı-turuncu floresan zemin üzerinde mavimsi bir nokta olarak görünür ve yaklaşık olarak 0.5 lik Rf değerine sahiptir Püskürtme reaktifi II (3.6): Hekzaklorofen beyaz zemin üzerinde gök mavisi ile turkuaz arası renkte bir nokta olarak görülür ve yaklaşık olarak 0.5 lik bir Rf değerine sahiptir. B. MİKTAR TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu yöntem tüm kozmetik ürünler için geçerlidir. 2. TANIM Bu yönteme göre örnek içindeki hekzaklorofen miktarı % kütle cinsinden verilir. 3. PRENSİP Hekzaklorofen, metil türevine dönüştürülerek elektron yakalama dedektörlü gaz kromatografisi kullanılarak saptanır. 4. REAKTİFLER Bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır Etil asetat 4.2. N-metil-N-nitroso-p-toluensulfonamid (diazald) 4.3. Dietil eter 4.4. Metanol (2-etoksietoksi) etanol (carbitol)

37 4.6. Formik asit 4.7. Potasyum hidroksit, % 50 (m/m) sulu solüsyon (günlük taze hazırlanmış) 4.8. Spektroskopi için hekzan 4.9. Bromoklorofen (Standart No: 1) ,4,6,6 -tetrakloro-2,2 -tiodifenol (Standart No: 2) ,4,4 -trikloro-2 hidroksi-difenil eter (Standart No: 3) Aseton M Sülfürik asit Celite AW Formikasit / etilasetat, % 10 (v/v) solüsyon Hekzaklorofen 5. EKİPMAN 5.1. Genel laboratuvar cam malzemeleri 5.2. Diazometan ın hazırlanması için mini cihaz (Analyt.Chem.1973,45, ) Ni kaynak elektron yakalama dedektörü ile donatılmış gaz kromatografi cihazı 6. İŞLEM 6.1. Standart solüsyonun hazırlanması Standart, analiz edilecek ürünün yapısında bulunan herhangi bir maddeyi etkilemeyecek şekilde seçilir. Genellikle I. no.lu standart uygundur (4.9) ml.lik bir ölçülü balon içine 50 mg civarında 1, 2 veya 3 no.lu standarttan (4.9, 4.10 veya 4.11) tam tartım alınır ve 50 mg hekzaklorofen (4.16) eklenir. Etil asetatla (4.1) hacme tamamlanır (A Solüsyonu). 10 ml A solüsyonu etil asetatla (4.1) 100 ml ye seyreltilir (B Solüsyonu).

38 ml.lik bir ölçülü balon içine 50 mg civarında 1, 2 veya 3 no.lu standarttan (4.9, 4.10 veya 4.11) tam tartım alınır. Etil asetatla (4.1) hacme tamamlanır (C solüsyonu) Test örneğinin hazırlanması ( 3 ) Homojen hale getirilmiş örnekten 1 gr tam tartılır ve üzerine 1 ml sülfürik asit (4.13), 15 ml aseton (4.12) ve 8 gr Celite AW (4.14) ilave edilir, iyice karıştırılır. Karışım 30 dakika buhar banyosunda kurutulur. Daha sonra havalandırmalı bir etüvde 1,5 saat kurutulur ve soğutulur. İnce toz haline getirilip, bir cam kolona aktarılır. Etilasetat (4.1) geçirilerek 100 ml toplanır, 2 ml internal standart solüsyonu (C solüsyonu) (6.1.2) eklenir Test örneğinin metillendirilmesi Tüm reaktifler ve düzenekler O-4 o C de 2 saat soğutulur. Diazometan düzeneğinin dış bölmesine 6.2 de elde edilen solüsyonun 1,2 ml si ve 0,1 ml metanol (4.4) konulur. Merkezi hazne içine ise 200 mg diazalt (4.2), 1 ml karbitol (4.5) ve 1 ml dietileter (4.3) eklenir ve çözülür, düzenek birleştirilir ve yarısı 0 o C lik banyoya daldırılır. Enjektörle merkez hazneye yaklaşık 1 ml soğutulmuş potasyum hidroksit solüsyonu (4.7) konulur. Diazometan oluşumundan meydana gelen sarı rengin sürekli kalmasından emin olunur. Sarı renk sürekli değil ise 200 mg diazaltla (4.2) metilasyon tekrarlanır. ( 4 ) ( 3 )Hekzaklorofenin mevcut olabileceği ürün türleri geniş bir yelpazeye sahip olduğundan dolayı, sonuçları kaydetmeden önce bu işlemde örnekten hektazlorofenin alınabildiğini kontrol etmek gerekir. Örnekten alabilme miktarı düşükse, ilgili taraflar kabul ettiği takdirde çözücünün değiştirilmesi gibi (etil asetat yerine benzen vs.) değişiklikler yapılabilir. ( 4 ) Sarı rengin devamlılığı, diazometan fazlılığını gösterir. Bu da örneğin tam olarak metillendirilmesi için gereklidir. 15 dakika sonra düzenek su banyosundan çıkarılır. 12 saat oda sıcaklığında kapalı olarak tutulur. Daha sonra düzenek açılır, etil asetat (4.15) içindeki formik asitin % 10 (v/v) solüsyonundan birkaç damla fazla diazometanı reaksiyona sokmak için eklenir. Sonra organik solüsyon 25 ml.lik ölçülü balona aktarılır. Hekzan (4.8) ile hacme tamamlanır. Bu solüsyonun 1.5 µl si gaz kromatografa enjekte edilir.

39 Standart solüsyonunun metillendirilmesi Tüm reaktifler ve düzenekler O-4 o C de iki saat soğutulur. Diazometan düzeneğinin dış bölmesine aşağıdakiler ilave edilir. 0,2 ml B solüsyonu (6.1.1) 1 ml etil asetat (4.1) 0,1 ml metanol (4.4) Metillendirmeye 6.3 te tarif edildiği şekilde devam edilir. Elde edilen solüsyondan gaz kromatografa 1,5 µl enjekte edilir. 7. GAZ KROMATOGRAFİSİ Kolon 1,5 a eşit veya daha büyük bir R rezolüsyonu vermek zorundadır. R = 2 d (r 2 r 1 ) w 1 + w 2 Burada: r 1 ve r 2 = Alıkonma zamanları (dakika olarak) w 1 ve w 2 = Yarı yükseklikteki pik genişlikleri (milimetre olarak) d = Kağıt hızı (milimetre ve/dakika olarak) Aşağıdaki gaz kromatografi koşulları uygun bulunmuştur. Kolon : Paslanmaz çelik

40 Uzunluk : 1.7 m Çap : 3 mm Destek materyali: Kromosorb: WAW Elek analizi: mesh Sabit faz : % 10 OV 17 Sıcaklıklar: Kolon : 280 o C Enjektör : 280 o C Dedektör : 280 o C Taşıyıcı gaz : Oksijensiz azot Basınç : 2.3 bar Akış : 30 ml/dak. 8. HESAPLAMA 8.1. Hekzaklorofenin orantı katsayısı Bu katsayı, standart karışımla ilgili olarak seçilen standart için hesaplanır. Burada:

41 h = Hekzaklorofen k h = Orantı katsayısı m h = Karışımdaki kütlesi (gram olarak) A h = Pik alanı s = Seçilen standart m s = Karışımdaki kütlesi (gram olarak) A s = Pik alanı Daha sonra: k s : m h x A s m s A h 8.2. Örnekteki hekzaklorofen miktarı Burada: h = Hekzaklorofen k h = Orantı katsayısı A h = Pik alanı s = Seçilen standart m s = Karışımdaki kütlesi (gram olarak) A s = Pik alanı

42 M = Alınan örneğin kütlesi (gram olarak) Daha sonra, örneğin hekzaklorofen % si (m/m) şu şekildedir: % (m/m) = m s x k h x A h x 100 M x A s 9. TEKRARLANABİLİRLİK (ISO Norm 5725 ) % 0.1 lik (m/m) hekzaklorofen içeriği için, aynı örnek üzerinde paralel olarak yürütülen iki deney sonucu arasındaki fark % i (m/m) geçmemelidir. YÖNTEM VII- TOSİLKLORAMİD SODYUM (INN) (KLORAMİN-T) KANTİTATİF TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu yöntem, kozmetik ürünlerde tosilkloramid sodyumun (kloramin-t) kantitatif olarak ince tabaka kromatografisiyle belirlenmesini içerir. 2. TANIM Bu metodta tespit edilen kloramin-t miktarı % kütle cinsinden ifade edilir. 3. PRENSİP Kloramin-T hidroklorik asitle kaynatılarak tamamen 4-toluensülfonamide hidroliz edilir. Oluşan 4-toluensülfonamid miktarı, ince tabaka kromatografisiyle foto-dansitometrik olarak belirlenir. 4. REAKTİFLER Tüm çözeltiler analitik saflıkta olmaladır Tosilkloramid sodyum (Kloramin-T)

43 toluensulfonamid standart solüsyonu: 100 ml etanol (4.5) içinde 50 mg 4- toluensulfonamit 4.3. % 37 (m/m) hidroklorikasit, d 4 20 = 1.18 gr/ml 4.4. Dietileter 4.5. Etanol % 96 (v/v) 4.6. Yürütme solvanı butanol / etanol (4.5) / su (40 / 4 /9, v/v/v) veya Kloroform / aseton (6 /4, v/v) 4.7. Kullanıma hazır ince tabaka kromatografi plakları, silikagel 60, floresan indikatörsüz Potasyum permanganat 4.9. Hidroklorik asit % 15 (m/m) Püskürtme reaktifi: 2-toluidin, etanol (4.5) içinde % 1 lik (m/v) solüsyonu 5. EKİPMAN 5.1. Normal laboratuvar düzenekleri 5.2. Genel incetabaka karomatografisi ekipmanı 5.3. Foto dansitometre 6. İŞLEM 6.1. Hidroliz 50 ml.lik yuvarlak tabanlı balon içerisine yaklaşık olarak 1 gr örnek (m) tartılır. 5 ml su ve 5 ml hidroklorik asit (4.3) ilave edilir ve geri soğutucu kullanarak bir saat kaynatılır. Sıcak çözelti hemen su ile 50 ml.lik ölçülü balon içine aktarılır, soğumaya bırakılır ve su ile hacme tamamlanır. Beş dakika en az 3000 rpm de santrifüjlenir ve üstteki çözelti süzülerek alınır.

44 6.2. Ekstraksiyon ml süzüntü alınır ve 15 ml dietileterle (4.4) üç defa ekstre edilir. 50 ml lik ölçülü balon içinde toplanır. Dietileterle (4.4) hacme tamamlanır Eterli ekstraktın 25 ml si alınır ve azot altında kuruyuncaya kadar uçurulur. Kalıntı 1 ml etanolle (4.5) yeniden çözülür İnce tabaka kromatografisi İnce tabaka kromatografisi plağına (4.7) 20 µl etanolik kalıntı (6.2) damlatılır. Aynı zamanda ve aynı şekilde, 4-toluensulfonamid (4.2) standart solüsyondan 8, 12, 16 ve 20 µl damlatılır Daha sonra yürütme solvanı (4.6.1 veya 4.6.2) içinde yaklaşık 150 mm yürütülür Plak tanktan çıkartıldıktan sonra havada kurutulur, sonra iki ila üç dakika, kapalı bir kap içinde 2 gram potasyum permanganat (4.8) üzerine yaklaşık olarak 100 ml hidroklorik asit (4.9) dökülerek elde edilmiş olan klor buharına tutulur. Plaktaki fazla klor, beş dakika 100 o C ye kadar ısıtılarak uzaklaştırılır. Daha sonra plak püskürtme solvanı (4.10) ile spreylenir Ölçüm Yaklaşık bir saat sonra fotodansito-metre ile 525 nm de mor noktalar ölçülür Kalibrasyon eğrilerinin çıkarılması Dört adet 4-toluen sulfonamid noktası için ilgili 4-toluen sulfonamide karşı gelen (yani her nokta için 4, 6, 8, 10 µg) yükseklik değerleri çıkartılır. 7. NOT Bu yöntem, örnek (6) ile aynı şekilde işleme tabi tutulmuş, % 0.1 veya 0.2 (m/v) Kloramin-T (4.1) solüsyonu kullanılarak kontrol edilebilir.

45 8. HESAPLAMA Kütlenin yüzdesi olarak ifade edilen, örneğin Kloramin-T içeriği aşşağıdaki gibi hesaplanır. % (m/m) Tosilkloramid sodyum = 1.33 x a 60 x m Burada: 1.33 = 4-toluensülfonamid-kloramin-T çevirme faktörü a = Kalibrasyon eğrilerinden okunan, örnekteki 4-toluen sülfonamid miktarı (µg olarak) m = Alınan örneğin kütlesi (gram olarak) 9. TEKRARLANABİLİRLİK (ISO Norm 5725 ) % 0.2 (m/m) lik kloramin-t içeriği için aynı örnek üzerinde paralel olarak yürütüleniki deney sonucu arasındaki fark % 0.03 (m/m) mutlak değeri geçmemelidir. YÖNTEM VIII- DİŞ MACUNLARINDA TOPLAM FLOR TAYİNİ 1. KAPSAM VE UYGULAMA ALANI Bu yöntem diş macunlarındaki toplam florun belirlenmesinde kullanılır. Bu metod % 0.25 den fazla olmayan miktarlar için uygundur. 2. TANIM Bu metodla belirlenen flor miktarı % kütle cinsinden ifade edilir. 3. PRENSİP

46 Gaz kromatografisiyle belirlenir. Flor içeren birleşimlerden flor, asitli solüsyonlarında klorotrietilsilan (TECS) ile doğrudan reaksiyonla trietilflorosilan (TEFS) a dönüştürülür ve internal standart olarak kullanılan siklohekzan içeren ksilenle ekstre edilir. 4. REAKTİFLER Kullanılan bütün çözeltiler analitik saflıkta olmalıdır Sodyum florür, sabit tartıma kadar 120 o C de kurutulmuş 4.2. İki defa distillenmiş veya eşdeğerde su 4.3. Hidroklorik asit, d 4 20 : 1.19 g/ml 4.4. Siklohekzan (CH) 4.5. Ksilen, test örneği (6.1) ile aynı şartlarda kromatogramlandığında çözücü pikinin önünde pik vermeyen, gerekirse distilasyonla (5.8) saflaştırılmış Klorotrietilsilan (TECS Merck veya eşdeğeri) 4.7. Flor standart solüsyonları Stok solüsyon, mg F - / ml: mg sodyum florür (4.1) tam tartılır, suda (4.2) çözülür. Bu solüsyon 250 ml.lik (5.5) bir ölçülü balona kantitatif olarak aktarılır. Su (4.2) ile hacme tamamlanır, karıştırılır Seyreltilmiş stok solüsyon, mg F - / ml: 100 ml.lik ölçülü balon (5.5) içine, stok solüsyon (4.7.1) 20 ml pipetlenir, su ile hacme tamamlanır, karıştırılır İnternal standart solüsyonu 1 ml siklohekzan (4.4) ve 5 ml ksilen (4.5) karıştırılır Klorotrietilsilan / internal standart solüsyonu Pipetle (5.7), 10 ml.lik bir ölçülü balon içine; 0.6 ml TECS ve 0.12 ml internal standart solüsyonu (4.8) aktarılır. Ksilen (4.5) ile hacme tamamlanır, karıştırılır. Bu çözelti günlük taze hazırlanır.