FELSEFE NEDÝR? BÝLGÝ TÜRLERÝ BÝLGÝ NEDÝR?... 36

Transkript

1 1. ÜNÝTE FELSEFEYLE TANIÞMA FELSEFE NEDÝR? Felsefenin Doðuþu Filozof Kimdir? Felsefi Düþünenin Özellikleri Felsefenin Ýþlevi Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testleri Ünite Deðerlendirme Testleri Genel Deðerlendirme Testi ÜNÝTE BÝLGÝ FELSEFESÝ BÝLGÝ TÜRLERÝ BÝLGÝ NEDÝR? Gündelik (Düzensiz) Bilgi Teknik Bilgi Sanat Bilgisi Dini Bilgi Bilimsel Bilgi Felsefe Bilgisi FELSEFENÝN DÝÐER ALANLARLA ÝLÝÞKÝSi Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testi Ünite Deðerlendirme Testi BÝLGÝ KURAMI BÝLGÝ KURAMININ TEMEL PROBLEMÝ Doðru Bilginin Olanaksýzlýðý Doðru Bilginin Olanaðý Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testleri Ünite Deðerlendirme Testleri Genel Deðerlendirme Testi - 2, ÜNÝTE VARLIK FELSEFESÝ I. VARLIK FELSEFESÝNÝN KONUSU Bilime Göre Varlýk Felsefe Açýsýndan Varlýk II. VARLIÐIN VAR OLUP OLMADIÐI PROBLEMÝ A. VARLIK YOKTUR Nihilizm Taoizm B. VARLIK VARDIR Realizm Varlýðýn Ne Olduðu Problemi Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testleri Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi

2 Ýçindekiler 4. ÜNÝTE AHLAK FELSEFESÝ FELSEFE AÇISINDAN AHLAK (ETÝK) AHLAK FELSEFESÝNÝN TEMEL SORULARI Ahlaki Eylemin Amaý Var mýdýr; Varsa Nedir? Ýnsan Ahlaki Eylemde Bulunurken Özgür müdür? Ahlak Yargýsýný Diðer Yargý Türlerinden Ayýran Nitelikler Nelerdir? Tüm Ýnsanlarýn Ortaklaþa Benimseyebileekleri Evrensel Ahlak Yasalarý Var mýdýr? ETÝK ÝN TEMEL PROBLEMÝ VE YAKLAÞIMLARI Kiþi Vidaný Karþýsýnda Evrensel Ahlak Yasasýnýn Olup Olmadýðý Problemi Evrensel Ahlak Yasasýný Reddedenler Evrensel Ahlak Yasasýnýn Varlýðýný Kabul Edenler Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testleri Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi ÜNÝTE SANAT FELSEFESÝ A. SANATA FELSEFÝ BAKIÞ Felsefe Açýsýndan Sanat Sanat Eseri B. SANAT ESERÝNÝN NÝTELÝKLERÝ Güzellik Doða Güzelliði ve Sanat Güzelliði Güzelik - Hakikat - Ýyi - Hoþ - Yüe Ýliþkisi C. SANAT FELSEFESÝNÝN TEMEL SORUNLARINA YAKLAÞIMLAR Estetik Yargýlarýn Yapýsý ve Özellikleri Ortak Estetik Yargýlarýn Olup Olmadýðý Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testleri Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi - 6, ÜNÝTE DÝN FELSEFESÝ DÝN FELSEFESÝNÝN KONUSU A. DÝNE FELSEFÝ AÇIDAN YAKLAÞIM B. TEOLOJÝ ÝLE DÝN FELSEFESÝNÝN FARKI C. DÝN FELSEFESÝNÝN TEMEL KAVRAMLARI DÝN FELSEFESÝNÝN TEMEL PROBLEMLERÝ TANRI HAKKINDAKÝ GÖRÜÞLER VE TEMEL ÖZELLÝKLERÝ A. TANRININ VARLIÐINI KABUL EDENLER B. TANRININ VARLIÐINI REDDEDENLER C. TANRININ VARLIÐI YA DA YOKLUÐUNUN BÝLÝNEMECEÐÝNÝ ÖNE SÜRENLER Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testleri Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi

3 Ýçindekiler 7. ÜNÝTE SÝYASET FELSEFESÝ SÝYASET FELSEFESÝNÝN TEMEL KAVRAMLARI SÝYASET FELSEFESÝNÝN TEMEL SORULARI SÝYASET FELSEFESÝNÝN ANA SORUNLARI I. KARMAÞA - DÜZEN - ÜTOPYA A. DÜZENÝN GEREKLÝLÝÐÝ ve DEVLET B. ÝDEAL DÜZEN ARAYIÞLARI C. ÜTOPYALAR II. BÝREY ve DEVLET Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testleri Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi ÜNÝTE BÝLÝM FELSEFESÝ GÝRÝÞ BÝLÝM FELSEFESÝNÝN DOÐUÞU BÝLÝM NEDÝR? BÝLÝMÝN TARÝH ÝÇÝNDEKÝ GELÝÞÝMÝ BÝLÝME FARKLI YAKLAÞIMLAR Ürün Olarak Bilim Etkinlik Olarak Bilim BÝLÝMSEL TAVIR BÝLÝM FELSEFESÝNDE KLASÝK GÖRÜÞ VE ELEÞTÝRÝSÝ BÝLÝMSEL YÖNTEMÝN ÖZELLÝKLERÝ BÝLÝMÝN DEÐERÝ Ölçme ve Deðerlendirme Kazaným Deðerlendirme Testleri Ünite Deðerlendirme Testi Genel Deðerlendirme Testi CEVAP ANAHTARI

4

5

6 FELSEFEYLE TANIÞMA Kazaným 1. Felsefesinin ne demek olduðunu sorgularým. 2. Felsefenin anlamýný açýklarým. 3. Felsefesinin sorularý, disiplinleri hakkýnda bilgi sahibi olurum. 4. Felsefi düþünenin niteliklerini fark ederim. 5. Felsefede tutarlýlýðýn önermini fark ederim. 6. Hayatýn anlamlandýrýlmasýnda felsefenin rolünü sorgularým. FELSEFE NEDÝR? Felsefe, yunana (philo-sophia) bilgilik sevgisi anlamýný taþýmaktadýr. Philosophia, bilgeliði sevme, bilgeliðe ulaþma çabasý demektir. Bilginin sevilmesi ve istenmesi olarak felsefeyle uðraþanlara da filozof veya bilge insan denilmektedir. Philosophos (filozof) da, bilgeliði seven, bilgiyi arayan ve ona ulaþmak isteyen kiþi dir. Aþaðýda verilen felsefe tanýmlarý farklý gibi görünse de, temelde bilgelik sevgisinde birleþmektedirler. Felsefe; insan, evren ve deðerleri açýklamak amaýyla sürdürülen en geniþ bir araþtýrma, birleþtirii ve bütünleþtirii bir açýklama gayretidir. Ýnsan merakýnýn sistemli olarak tatmin edilmesidir. Felsefe; insanýn aklýnýn veya diðer düþünme yeteneklerini kullanarak var olan hakkýnda soru sorup, evap arama etkinliðidir. Felsefe; durup dinlenmeden bilgiyi, doðruyu arama iþidir. Burada varýlmak istenen, düþüne yoluyla doðruya ulaþmaktýr. Felsefe doðruya ulaþmak ister, bunun için uðraþýr. Eldekilerini bu amaý bakýmýndan sürekli sorgular, eleþtiren bir süzgeçten geçirir. Felsefeyle uðraþmayý haklýlandýran bir neden, onun birçok insan için haz veren bir etkinlik olabilmesidir. Çünkü düþünürler, felsefi sorulara evap vermek için güçlü bir istek duymaktadýrlar. Felsefeyle tanýþmanýn yolu bazý sorular sormaktan geçer: Dünya nasýl yaratýldý?, Olan bitenin arkasýnda bir güç ve anlam var mý?, Ölümden sonra bir hayat var mý? vb. türden sorular çaðlar boyuna insanlarý meþgul etmiþtir. Ýnsanlar, kim olduklarýný ve neden yaþadýklarýný bilmek isterler. Dünyanýn ve yaþamýn nasýl meydana geldiði sorusu insan zihnine takýlmýþtýr. Yeryüzünde, insanýn ne olduðunu ve dünyanýn nasýl oluþtuðunu sorgulamamýþ hiçbir uygarlýk yoktur. Ýnsan, bilmek için de bilmek ister. Yani sadee salt bilmek peþinde olur. Ýþte felsefe böyle bir durumda doðmuþtur. Anahtar Bilgi Mitoslar, bilinçsiz olarak çalýþan kollektif hayal güünden doðmaktadýrlar. Bunlar gelenekle kuþaktan kuþaða geçerler. Bu bilgilerin köklerinin Tanrý da olduðuna inanýlýr, onun için bunlara olduðu gibi inanýlýr. Mitoslarda: Bu evren nereden gelip, nereye gidiyor, Bu dünyada insanýn yeri ve yazgýsý nedir? sorularýna bir evap vardýr. Bu evaplar da olduklarý gibi benimsenirler; bunlara hiçbir kuþku duymadan inanýlýr, bunlar yalnýz inanç konusudurlar. 1. Felsefenin Doðuþu Felsefe, insanlarýn hayretinden doðmuþtur. Ýnsanýn doðasý, onun düþünmesi gerektiðini söyler. Felsefe, varolanlar üzerinde akla dayalý düþünmenin bir ürünüdür. Ýnsanoðlu öneleri mitolojik bir yaklaþýmla var olaný kavramaya çalýþmýþtýr. Mitoslardan sonra, dinsel açýklamalarla kendini ve evreni anlamaya çalýþmýþtýr. Mitoslar, insan olarak düþündükleri bazý güçleri yani çeþitli tanrýlarý iþin içine karýþtýrarak evreni ve insanýn ortaya çýkýþýný açýklamaya çalýþýyorlardý. Sonra insan, ne mitsel ne de dinsel öðreti ile yetindi; kendi aklý ve düþünesiyle var olan her þeyi sorgulayarak felsefeyi ortaya çýkardý. Böylee felsefe, insan ürünü olan bir bilgi olarak ortaya çýktý. Felsefe ile birlikte mitoslarýn yerini evrenin akla dayalý açýklamalarý aldý. ÝÖ 6. yüzyýlda Miletli Thales (Tales) insan aklýný binlere yýldýr kuralayan Evrenin ana maddesi nedir? soru- 10 Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma

7 suna ilk kez dinlerin dýþýnda bir yanýt aramýþtýr. Ýþte bu, felsefenin baþlangýýdýr. Bu baþlangýçta, geliþen ekonomik koþullarla zenginleþen toplum, yaygýnlaþan yönetim erki, yani demokrasi anlayýþý etkili olmuþtur. Thales'in felsefe tarihindeki önemi; evrenin nasýl oluþtuðuna ait görüþleri deðil, bu konuyu ele alýþ biçimidir. Felsefe, insanýn evrenin yazgýsý, yapýsý, kendi varoluþunun amaý ve anlamý üzerine düþünmeye baþlamasýyla ortaya çýkmýþtýr. Ýnsan bu problemler üzerinde düþünmeye baþlayýna, bunlara iliþkin evaplarýn dinde ve mitoslarda olduðunu görür. Bu bakýmdan dinin, söz konusu problemler üzerinde düþünürken felsefeye önülük ettiði de söylenebilir. Anahtar Bilgi Bir mitoloji örneði: Hermes, tanrýlarýn haberisiydi. Çok çevik ve hýzlý olduðu için haberleri anýnda gereken yere ulaþtýrýrdý. Sürekli seyahat ettiði için ayný zamanda gezginlere, yolunu kaybeden yolulara yol gösterir onlarýn emniyetini saðlardý. Yolulara yardýmý olan Hermes ayný zamanda kazanç peþinde koþan tüarlarýn da Tanrýsýydý. Gemileri ile yük taþýyan tüarlara yelkenlerini þiþirerek onlarýn limanlara ulaþmasýna yardým ederdi. bilgileri irdeler ve eleþtirir; doðru olaný, gerçek bilgiyi, bilgeliði arar. Bu ilkeleri ve kurallarý iyie araþtýrýp, akýlla bulunmuþ temeller üzerinde kurmaya yönelir. Filozof için dünya, akýl almaz sýrlarla dolu gizemli bir yerdir. O, edindiði bilgileri yetersiz bulan, tedirginlik duyan, ama yine de arayan ve sürekli olarak eleþtiren bir kimsedir. Filozof, içinde yaþadýðý toplumu etkiler. Filozoflar düþüneleriyle toplumsal koþullarýn deðiþmesinde de önemli rol oynamýþlardýr. Filozoflar varlýkta ve çevresinde olup bitenlerde problem gören kiþilerdir. Örneðin Sokrates, içinde yaþadýðý toplumda hakim olan dini, ahlaki görüþleri eleþtirerek kendi görüþlerini ortaya koymuþtur. Bu bakýmdan sorgulayýý ve eleþtirii olmayan, olup bitenlerde problem görmeyen bir kiþi felsefi bilgi ortaya koyamaz. Filozoflar, ayný probleme yeni ve farklý çözümler getirirken baþka düþünürlerin ortaya koyduðu görüþlerden etkilenirler; onlarýn görüþlerinden yararlanýrlar. Böylee yeni düþüneler geliþtirilir ve sürekliliði saðlanýr. Bunun sonuunda felsefi bilgiler yýðýlarak zenginleþir, ama ilerlemez. Felsefeyle tanýþmanýn sonuunda insan mitos ile geleneðin verdiði evaplarla yetinmemeye baþlar. Bilmek, anlamak isteðine kendi aklýyla, kendi görgüleriyle ulaþmaya çalýþýr. MÖ 6. yüzyýlda Yunan kültürü, Yunan felsefesi böyle bir durumu yaþamýþtýr. Bu yüzyýlda Yunanlýlarda kutsal geleneðe baðlý açýklamalar bir kenara býrakýlarak, tek kiþinin kendi aklýyla, kendi görgüleriyle kurmaða çalýþtýðý bilime dayanmak isteyen tasarýmlar üretilmeye baþlandý. Ýþte böyle bir noktada ilk filozof olan Thales: Varlýðýn ana maddesi, her þeyin kendisinden meydana geldiði varlýk (arhe) nedir? sorusuna, kendinden öneki mitolojik, dinsel açýklamalardan farklý olarak, yine bu evrende varolan doðal bir varlýkla evapladý. Thales e göre ilk varlýk (arhe) Su dur. 2. Filozof Kimdir? Filozof, bilgeliðe karþý duyulan sevgi ya da dostluk anlamlarýna da gelir. Filozof kesin bilgilere ya da mutlak hakikatlere sahip olduðunu sanan kimse deðildir. Filozof, hayatýn anlamýný bulmaya çalýþan, bilgeliði ve bilgiyi seven, arayan, ele geçirmek için çaba harayan kimsedir. Filozof, mutlak bilgileri ve hakikatleri bulduðunu düþünerek mutluluk duyan bir kimse de deðildir. Ama hiç bir þeyin bilinemeyeeðini düþünerek koyu bir þüpheiliðe düþen kimse de deðildir. Ýnançlarýn, törelerin ve alýþýlagelmiþ düþüne biçimlerinin dýþýna çýkamayan, bunlara körü körüne yani bilinçsize baðlý olan kimse doðrunun ve bilginin ne olduðunu kesinlikle bildiðine inanýr; bunlardan kuþku duymaz. Filozof ise, kendisine þu ya da bu biçimde sunulan inançlarý, görüþleri, Örnek 1 Felsefe yapmanýn koþullarýndan ilki, aklýmýzý kuralayan her soruyu dile getirme esareti göstermek; diðeri de herkesçe doðal kabul edilen þeyleri tekrar göz önüne getirmek ve onlara sorun muamelesi etmektir. Ve nihayetinde, felsefe yapabilmek için avare olmalýdýr tin. Bir hedefin peþinde koþuyor ve istem tarafýndan yönlendiriliyor olmamalý yani hiçbir þey onun dikkatini daðýtmamalý, kendini öðrenmeye vermelidir. Bu parçaya göre aþaðýdakilerden hangisi felsefe yapmanýn koþullarý arasýnda yer almaz? DD A) Özgüre soru sorabilme B) Olaylara herkesten farklý bakabilme C) Sorularýný esaretle dile getirebilme D) Yönlendirmelere açýk olabilme E) Saplantýlardan uzak durabilme Çözüm ( ÖSS / Sos-1) Felsefe yapmanýn koþullarý arasýnda yönlendirmelere açýk olma yoktur. avare olmalýdýr tin veya istem tarafýndan yönlendiriliyor olmamalý derken anlatýlmak istenen budur. Diðer seçenekler felsefe yapmanýn koþullarý arasýnda yer alýr. Cevap D Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma 11

8 3. Felsefi Düþünenin Özellikleri Felsefenin ne olduðunu anlamak için, bu düþüne etkinliðinin ve sýnýrlarýnýn ne olduðunu belirlemek gerekir. Felsefi düþünenin özellikleri anlaþýldýðýnda, felsefenin anlaþýlmasý da kolaylaþaaktýr. Felsefi düþüne eleþtireldir ve eleþtirel tavýrdan beslenir. Felsefi düþüne, kökü bakýmýndan genellikle bütün bildiklerimizi ve özellikle inandýklarýmýzý, eylem alanýnda yol gösterii olarak kabul ettiðimiz deðerleri, toplumun bize kabul ettirdiði önyargýlarýmýzý, alýþkanlýklarýmýzý, özgür düþünenin süzgeinden geçirmektir; bunlardan uzak durup bunlara dýþardan bakmak, bunlarý irdelemek, çözümlemek, iç yüzlerini ortaya koymak ve eleþtirmektir. Felsefe, doðru bilginin aranmasý çabasý olarak ortaya çýkar. Bilginin temeli olaak doðrulara ve davranýþýmýzý yöneteek saðlam ilke ve kurallara ulaþmak çabasýdýr; arayýþýdýr. Felsefeye bilgelik sevgisi denmesinin nedeni budur. Felsefi düþüne özneldir. Eleþtirel tavýr sergilediðinden felsefede çoðu kere karþýt görüþlerle karþýlaþýlýr. Bu nedenle tarih boyuna çeþitli filozoflar gelip geçmiþ, farklý ve kimi zaman birbirine tamamen karþýt sistemler kurulmuþtur. Felsefede ortaya konan bilginin genel geçerliliði yoktur. Felsefe hakikatý araþtýrýrken tüm zamanlar için geçerli olabileek bilgiler ortaya koymaya çalýþmaz. Örnek 2 Hegel tarihi keþfeder, Shopenhauer ise ondan vazgeçer. Onlarýn bu uyuþmazlýðý hâlâ çözüm bekliyor. Bu parçadan felsefi düþüneyle ilgili aþaðýdaki sonuçlardan hangisi çýkarýlabilir? A) Sorularýn kendi evaplarýný içerdiði B) Çaðýn deðerlerine baðlý olduðu C) Kesin bir doðruya ulaþýlamadýðý D) Bilimsel düþüneden etkilendiði E) Doðrusal ilerleme gösterdiði ( ÖSS / Sos-1) Çözüm Soruda, Hegel ve Shopenhauer örneklerinden hareketle felsefenin çözümsüz ve ölümsüz sorunlarýna iþaret edilmektedir. Bu durum, felsefi düþünede kesin bir doðruya ulaþýlamadýðýný veya ulaþýlamayaaðýný göstermektedir. Cevap C Filozof ile diðer insanlarýn soru sorma biçiminde farklýlýk vardýr. Günlük sorularda eylemde bulunmak, felsefenin sorularýnda ise aklýn güüne baþvurmak gerekir. Felsefe, Dünya nýn yedi harikasý nedir? sorusunu sormaz; bu türden sorulara evap aramaz. Felsefe; Güzel nedir? sorusuna evap arar. Düzenin aksayan yönleri ni açýða çýkarmaz; Ýdeal düzen nedir? sorusunu irdeler. Anahtar Bilgi Soru sormayý kendi felsefesi için bilinçli bir yöntem haline getiren Sokrates, çarþýda pazarda zamanýn paralý öðretmenleri olan sofistleri, bu arada sýradan kiþileri de bildiklerini iddia ettikleri konularda sorguluyordu. Sorgulanan kiþide soru yoluyla düþünelerin, daha doðrusu kavramlarýn doðmasýna çalýþtýðý yönteminde Sokrates, kavramsal bilgiyi arýyordu. Felsefe metinleri, sorulara pek çok yer vermesi, daima sorular sormasý ile baþka metinlerden ayrýlmaktadýr. Filozoflar daima daha çok soru sormaktan zevk alan, adeta sormaya doyamayan ve soru sormadaki ustalýklarýna dikkatimizi çekmek isteyen kiþiler. Felsefe, bilinçli bir uðraþ olarak hiçbir zaman bitmeyen, sürekli kendini yenileyen, her zaman var olarak kendini gerçekleþtiren bir düþünme faaliyetidir. Felsefe yolda olmaktýr. sözü felsefenin bu özelliðini anlatmaktadýr. Bu yolda olma tavrý, felsefeden saðlanan derin bir doyum olanaðýný içinde saklar. Bu doyum, felsefi düþünmede anlamýný bulur. Felsefe, kesin, deðiþmez, yarar gözetilen bir bilgi için yapýlmaz. Felsefenin mutlak doðrulara ulaþmamasý, birikimli olarak ilerlemediðinin göstergesidir. Felsefede yýðýlmalý (kümülatif) bilgiler vardýr. Bu özelliði nedeniyle felsefe bilgisi tarihinden soyutlanamaz. Felsefeyle uðraþmanýn nedenlerinden biri, onun, varoluþumuzun anlamýyla ilgili temel sorularý ele almasýdýr. Felsefeyi yadsýyan kiþiler de, bilmeden kendine felsefe yapar. Pek çoðumuz; Yaþamýn bir amaý var mýdýr? Ruh ile beden birbirinden ayrý mýdýr? Evren neden meydana gelmiþtir? Nereden geldik, nereye gidiyoruz? gibi birtakým sorular sorarýz. Felsefe, kendisine veri olarak ele aldýðý her türlü malzemeyi aklýn eleþtiri süzgeinden geçirir. Kendisine saðlanan bilgiler üzerine de düþünebilir. Bu özelliðiye felsefenin refleksif bir düþüne faaliyeti olduðu söylenir. Refleksiyon, kendi üzerine dönme anlamýna gelir. Burada zihin, kendi üzerine dönerek sahip olduðu bilgiler üzerinde düþünür. Denebilir ki, felsefe bilgi üstüne bilgi etkinliðidir. 12 Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma

9 Felsefenin özü, bir bilgiye sahip olmaktan çok, onu aramaktýr. Felsefe uðraþýsý, bu doðrultuda olmak üzere herþeyden öne bir düþünme çabasý dýr. Bu çabanýn temelinde gerçeði anlama ve bilme meraký vardýr. Ýnsanýn yaþam deneyimi ne denli zengin ne denli derin olursa olsun, hiçbiri felsefenin yerini tutmaz. Ýþte felsefe yapmak, bu bilgiler üzerinde düþünmek, onlarý sorgulamak, yani yeniden gözden geçirip tartýþmak týr. Her felsefe sistemi, belirli toplumsal koþullarýn bir ürünü olarak ortaya çýkmýþtýr. Dolayýsýyla bu felsefeleri ele alýrken içinde geliþtirildikleri kültür ve ortamý göz ardý etmemek gerekir. Filozoflar, belirli bir toplumda ve kültürde yetiþirler. Dolayýsýyla görüþleriyle o toplumu açýklamanýn yanýnda, söz konusu toplumun ve kültürün izlerini de taþýmaktadýrlar. Felsefe, soyut düþünmenin yanýnda hemen her alandaki geliþim için gerekli olan kültürel zemini hazýrlar. Felsefe, sürekli soru sorma faaliyetidir. Felsefe ele aldýðý konular üzerine sorular sorar. Sürekli sorgulayan eleþtirili bir tutumun sonuu olarak ortaya çýkar. Felsefe, çözülmemiþ problemlerin disiplini dir. Felsefe problemleri bir defa çözüldüler mi felsefe olmaktan çýkar. Felsefede sorular evaplarýndan daha önemlidir. Felsefe, kendi dýþýndaki bilgi dallarýnýn ortaya koyduðu verileri de sorgular, eleþtirir, yorumlar. Örneðin bilime dayanarak yapýlan bilim felsefesi ya da sanat verilerine dayanarak yapýlan sanat felsefesi gibi. Felsefe, bir yandan kendisine doðru diye sunulan bilgileri, görüþleri, inançlarý þüphe ile karþýlayýp, onlarý eleþtirirken; öte yandan birlik ve bütünlüðü olan bir dünya görüþü oluþturmaya çalýþýr. Felsefe, görünenin ötesine iliþkin ve olmasý gerekene yönelik açýklamalar sunar. Bilinmeyen konular üzerinde düþünmemizi saðlayarak dünya görüþümüzü geniþletir. Tanrýnýn varolup olmadýðýný veya öldükten sonra hayat olup olmadýðýný bir ansiklopediye bakýp öðrenemeyiz. Ansiklopediler bize nasýl yaþamamýz gerektiðini de anlatmaz. Felsefe sayesinde, bugüne kadar yaþamýþ büyük düþünürlerin neler düþündüðünü bilmek, kendi dünya görüþümüzü oluþturmamýza yardým edebilir. Filozoflar, felsefe sayesinde, düþünenin derinleþmesine; yani insan düþünesinin sürekli olarak kendisine eðilip, kendisini bilinçli duruma getirmeye yönelmesine olanak saðlar. Geçmiþten günümüze fikir ve düþüneleri, bu düþüneleri yansýtan kavramlarý tanýma olanaðý verir. Fransýz Devrimi, Rönesans çaðý gibi büyük düþüne dönüþümlerinin anlaþýlmasýný saðlar. Örnek 3 Demokritos, sofrasýna gelen inirleri yerken bir bal kokusu almýþ ve hemen bir araþtýrmadýr baþlamýþ kafasýnda; o güne dek inirlerden almadýðý bu koku nerden gelebilir, diye. Merakýný gidermek için, inirlerin toplandýðý yeri görmeye gitmek istemiþ. Sofradan niçin kalktýðýný anlayan hizmetçi kadýn gülmüþ: Boþuna zaman kaybetmeyin, inirleri bal çanaðýna koymuþtum toplarken. demiþ. Demokritos un aný sýkýlmýþ bu araþtýrma fýrsatýný kaçýrdýðý, bir merak konusu elinden alýndýðý için. Hadi be sen de. demiþ hizmetçi kadýna, Keyfimi kaçýrdýn ama ben yine de bal kokusu inirde kendiliðinden varmýþ gibi nedenini araþtýraaðým. Demokritos un bu yaklaþýmý birçok bilim adamý ve filozofta vardýr. Aþaðýdakilerden hangisi bu parçada bilim adamý ve filozoflarda var olduðu söylenen yaklaþýma ters düþer? e A) Olaylara diðer insanlardan farklý bakma B) Her þeyin nedenini sorma C) Araþtýrmaktan hoþlanma D) Merak duygusunu anlý tutma E) Baþkalarýnýn düþünelerini benimseme Çözüm ( ÖSS / Sos-1) 4. Felsefenin Ýþlevi Ýnsanlarýn anlama ve gerçeði görme ihtiyaçlarýný giderir. Akýl yürütebilmesi için gerekli temelleri saðlar. Ýnsanlarýn her türlü bilgi, kaný veya dogmayý sorgulayabilmelerine katkýda bulunur. Ürettiði sorularla bilime yardýmý olur. Demokritos, hizmetçinin söylediði, kokunun, inirlerin bal çanaðýna konulmasýndan kaynaklandýðý yönündeki bilgiyi kabullenmemiþ, durumu kendi araþtýrmak istemiþtir. Bu giriþimi Demokritos un araþtýrma yapmaktan hoþlandýðýný, merak duygusunu anlý tutmak istediðini, her þeyin nedenini sorguladýðýný, olaylara diðer insanlardan farklý baktýðýný gösteriyor. Anak baþkalarýnýn düþünelerini benimseme, filozoflarýn gerçeði tanýma isteði duyma özelliðine ters düþmektedir. Parçada, Demokritos un, hizmetçi kadýnýn verdiði bilgiyi benimsememesi, araþtýrma düþünesinden vazgeçmemesi bunu gösteriyor. Cevap E Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma 13

10 Kazaným Pekiþtirme / Eþleþtirme Aþaðýdaki ümleleri, uygun düþen felsefe düþünme özelliðiyle eþleþtiriniz. A Kümülatif (Yýðýlmalý) Sorgulanmamýþ bir yaþam, yaþanmaya deðmez. B Öznel C Felsefe bilgisi, birikimli ilerlemediðinden, tarihinden soyutlanamaz. Bilgelik sevgisi Zihin, sahip olduðu bilgiler üzerine dönerek, düþünür; bu nedenle felsefe, bilgi üzerine bir bilgidir. D Genel geçer deðil Erdemli olmak nedir? sorusuna; Sokrates: Bilgili olmaktýr. Protagoras: Kendini yönetmektir. Loke: Tanrý, devlet ya da gelenek otoritelerinden birine, ikisine ya da hepsine uymaktýr evabýný verir. E Refleksif Filozof tüm zamanlar için geçerli bilgiler ortaya koymaz. F Eleþtirel Felsefe, durup dinlenmeden doðruyu arama iþidir. 14 Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma

11 Kazaným Deðerlendirme Testi Hangi kültür basamaðýnda bulunursa bulunsun her toplumun mitolojik inanýþlarý vardýr. Bu mitoslar, bilinçsiz olarak çalýþan kollektif hayal güünden doðarlar; gelenekle kuþaktan kuþaða geçerler. Bunlarýn köklerinin Tanrýda olduðu düþünülür; onun için bunlara olduklarý gibi inanýlýr. Bu parçadan hareketle mitolojiler hakkýnda aþaðýdakilerden hangisi söylenebilir? A) Akýl ilkelerinden beslenir. B) Yeniliklere açýktýr. C) Dogmatik temeli vardýr. D) Özgür düþüneye dayanýr. E) Toplumlarda ayný düzeyde etkilidir. 4. Felsefe, düþünelerin serüvenidir; fakat bu serüvenin bir noktasýnda takýlýp kalýnmamalýdýr. Serüven ilerledikçe insan bilgisi ve düþünesi enginlere doðru ilerler. Bu parçadan hareketle felsefenin nasýl bir iþlev gördüðü söylenebilir? A) Doða olaylarýna olan ilgiyi artýrýr. B) Ýnsanlar arasýndaki iþbirliðini geliþtirir. C) Farklý bakýþ açýlarýndaki derinliði kavratýr. D) Deneyimlerin yaþama geçirilmesini saðlar. E) Ýnsanýn çevresini etkilemesini saðlar. 2. Felsefe, var olan her þey üzerinde düþünür; onlarýn neden baþka türlü deðil de böyle olduklarýný ve nereden geldiklerini yorumlar; onlarýn içerikleri hakkýnda sorular sorar. Bu parçada felsefe ile ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisi vurgulanmaktadýr? A) Deðerleri ineleme konusu yaptýðý B) Düþünme süreçlerini geliþtirdiði C) Bilme isteðine karþýlýk geldiði D) Bilginin sýnýrlarýný çizdiði E) Ýnaný biçimlendirdiði 5. Felsefe, adaletin ne olduðunu, insan haklarýnýn ne olduðunu, savaþ ve barýþýn ne olduðunu, bunun insan olmayla ilgisini gösterebilir. Bu bilgiler sorunlarýn farkýna varýlmasýný saðlayabileeði gibi, sorunlara tutulan ýþýkla onlarýn çözümüne giden yolu da aydýnlatabilir. Felsefe böyle olanaklar sunar insanlara. a Bu parçada aþaðýda verilenlerden hangisi anlatýlmaktadýr? A) Felsefenin yaþamdaki iþlevselliði B) Felsefenin insana yeni sorunlar çýkardýðý C) Felsefenin, dogmatik tavýrla müadele ettiði D) Filozoflarýn kendilerinden bekleneni veremediði E) Felsefenin, filozoflar arasýndaki iþbirliðiyle yürüdüðü 3. Felsefe, insanýn bu dünyadaki varoluþunu anlamlandýrabilmesine ve geliþtirebilmesine yardýmý olur. Yaþamla ilgili ilkelerin sorgulanmalarýna zemin hazýrlar. Böylee insan herþeyi olduðu gibi kabul etmek yerine, daha iyiye ulaþabilmek için tüm varolanlarý irdeleme olanaðý elde eder. a Bu parçada felsefenin iþlevi olarak aþaðýdakilerden hangisi gösterilmektedir? A) Ýnsanýn yaþamda daha etkin ve bilinçli olmasýný saðlar. B) Bilimin geliþmesine katkýda bulunur. C) Ýnsana ideal yaþam biçimleri sunar. D) Ýnsana refah içinde yaþama olanaðý sunar. E) Düþünelerin kaynaðýný gösterir. 6. Claude Bernard; Jimnastik sayesinde bedenimiz güçlendiði gibi, bir zihin jimnastiði sayýlan felsefe sayesinde de aklýmýz güçlenmektedir demektedir. d Claude Bernard bu ifadesinde aþaðýdakilerden hangisini dile getirmektedir? A) Felsefenin kaynaklarýný B) Düþüne ilkelerini C) Beden ile akýl arasýndaki paralelliði D) Felsefenin insan düþünesine olan katkýsýný E) Aklýn, duyularla olan baðýný Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma 15

12 Kazaným Deðerlendirme Testi Düþünmeye iliþkin sorunlara ve onlara dair felsefi görüþlere, felsefe tarihinde ortaya çýkýþlarý ve tartýþma diyalektiði içinde geliþmeleri açýsýndan bakmak, sorunlarý ve onlara yanýt olarak ortaya konan düþüneleri daha iyi tanýmamýzda, kendi yanýtlarýmýzý düþünmemizde en büyük yardýmýmýz olabilir. Burada amaýmýz, felsefe tarihi bilgileri öðrenmek deðil; fakat onlarla diyalog, tartýþma içinde felsefe sorularýmýz üzerinde düþünerek yaþam, dünya, insanýn durumu, yaþamýn deðerleri üzerinde bir görüþ ufku edinmektir. Bu parçada, felsefeyle ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisi anlatýlmaktadýr? Giriþ A) Farklý bilgi alanlarýyla iliþki kurduðu B) Bilime dayalý bir etkinlik olduðu C) Düþüne üzerinde iþlevsel olduðu D) Açýklamalarýnýn kesin evaplar içermediði E) Kendisi üzerine dönen bir çabayla ortaya çýktýðý 9. Toplum yaþamýndan esinlenmiþ, içerisinde oluþtuðu topluma karakter kazandýrmýþ olan felsefe, yaþamýn ifade araý olmuþtur. Felsefe akýmlarý, onlarý ortaya koyan filozofun düþünsel zenginliðini yansýtmakla beraber, ayný zamanda içerisinde oluþtuklarý toplumun yaþattýðý deðer yargýlarýyla kendilerini belirleyen düþüne sentezleridir. Bu sentezler o toplumun bilimsel anlayýþýný, sanat ve ahlâkýný, dini anlayýþýný bir bütün olarak ele almaktadýr. e Bu parçaya dayanarak aþaðýdaki yargýlardan hangisine ulaþýlamaz? A) Felsefe akýmlarý filozofun içinde yaþadýðý toplumun yapýsýný yansýtýr. B) Felsefe akýmlarý, filozofun bilgi birikiminin bir göstergesidir. C) Felsefe akýmlarý geliþtirildikleri toplumun yapýsýndan baðýmsýz deðildir. D) Felsefe akýmlarý toplumu genel bir çerçevede ele almýþlardýr. E) Felsefe, birikimli olarak ilerleme gösteren bir anlayýþa sahiptir. 8. Felsefe yapmak, büyük çoðunluðumuzun tartýþmaya gerek duymadan benimsediðimiz inançlarý irdelemektir. Örneðin çoðumuz adam öldürmenin yanlýþ olduðuna inanýrýz; anak adam öldürmenin yanlýþ olmasýnýn dayandýðý gerekçeler üzerinde hiç düþünmemiþizdir. Oysa felsefi tavýr bu gereçleri ineler. Böyle bir ineleme, inançlarýmýzýn bazýlarýnýn saðlam gerekçelere dayandýðýný, bazýlarýnýn ise temelsiz olduðunu gösterir bize. a Bu parçada aþaðýdakilerden hangisi anlatýlmaktadýr? A) Felsefenin, inançlarý sorgulayarak temellendirmeye çalýþtýðý B) Ýnsanýn her türlü düþüneye sorgulayýý yaklaþtýðý C) Varlýðýn, eleþtirel bakýþlarda anlamýný kaybettiði D) Sorgulayýý tavrýn, insanýn düþüne yapýsýný olumsuz etkilediði E) Felsefenin, bilime yol gösterme amaýyla gerçeði aradýðý 10. Felsefeye ilk baþlayanlar kendilerini problemlere karþý yabaný ya da ilgisiz bulurlar. Bir çok kimse felsefenin kafa karýþtýrýý ve boþ olduðunu ileri sürer. Fakat gerçekte felsefeyle tanýþanlar kendilerinde daha öne var olan ama fark edemedikleri çeliþkili durum ve problemleri görürler. Okumayý çoðalttýkça ve felsefeden öðrendikleriyle, kafa karýþtýrýý, çeliþkili problemler daha belirgin olmaya baþlar. a Bu parçaya göre felsefenin gerçekleþtirdiði iþlev nedir? A) Bireye, kendini ve çevresini daha iyi tanýma fýrsatý saðlar. B) Düþüneler arasýndaki tutarsýzlýklarý ortadan kaldýrýr. C) Sorunlarýn çözümüne yönelik düþüneler üretir. D) Ýnsanlarýn yaþam koþullarýnýn iyileþmesine katkýda bulunur. E) Ýnsana verdiði düþünsel hazla mutlu olmanýn koþullarýný gösterir. 16 Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma

13 Kazaným Deðerlendirme Testi Filozofun elinde bilim adamýnýn kullandýðý ölçme aletleri yoktur; ondan, bilimlerde olduðu gibi teknolojinin, sanayinin çýkmasý beklenemez. e Bu parçadan, felsefe ile ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisi çýkarýlabilir? A) Birikime dayandýðý B) Tutarlý bilgilere ulaþtýðý C) Bütünü ele aldýðý D) Gerçeðe ulaþmaya çalýþtýðý E) Pratik nitelikler taþýmadýðý 4. Ýnsan yaþamýnýn amaý nedir? Bu, felsefenin daima üzerinde yeniden durduðu bir sorudur. Kuþkusuz bu soruya bir yanýt verilebilir; anak insan, kendi kendini sorun yapmaktan vazgeçmeyen varlýktýr. Bu parçaya dayanarak aþaðýdaki yargýlardan hangisine ulaþýlabilir? A) Felsefenin açýklamalarý mantýk ilkelerine uygundur. B) Felsefe, varlýðý bütünlüðü içinde ele alýr. C) Felsefede bitmiþlik yoktur. D) Felsefe, olmasý gerekeni de açýklar. E) Felsefe, özgür düþüne ortamlarýnda geliþir. 2. Felsefe, insanýn durmadan ileriye atýlma, verileni eleþtirme, yeni çözüm yollarý arama çabasýnýn ürünüdür. Jaspers in dediði gibi, felsefe yolda olma süreidir. E Bu parçadan, felsefeyle ilgili olarak aþaðýdakilerden hangisine varýlabilir? A) Ahlaki erdemlerden beslenir. B) Ýnsan yaþamý için yararlý olmayý amaçlar. C) Düþüne birikimleri oluþturur. D) Her türlü sorunun çözümüne ýþýk tutar. E) Sürekli arayýþ içinde olmayý gerektirir. 5. Bir düþünür; Filozoflar dünyayý yalnýza deðiþik biçimlerde yorumladýlar; oysa sorun, onu deðiþtirmektir. demektedir. e Düþünür, bu düþünesinde felsefeden aþaðýdakilerden hangisini beklemektedir? A) Gerçekliði sorgulamasýný B) Varlýðýn farklý açýlardan deðerlendirilmesini C) Düþüneyi zenginleþtirmeyi D) Farklý görüþlere açýk olmayý E) Felsefeyi yaþama dönük kýlmayý 3. Filozof, her çaðýn düþünsel birikimini elde etme çabasýnda olan, onu kendi zihinsel süreçlerinden geçiren, kendisinden birþeyler katan kiþi olmakla kalmaz; ayný zamanda onu sorgulayýp çözümleyerek insanlara yepyeni bir düþüne sunar. b Bu parçaya dayanarak aþaðýda verilenlerden hangisine ulaþýlabilir? A) Anlama dayalý bilgiler her filozofun ilgi alanýndadýr. B) Filozof, düþüne birikimlerine etkin olarak katkýda bulunur. C) Ýnsan doðaüstü düþünelerden kurtulma çabasýna baþladýðýnda felsefeye adým atmýþ olur. D) Yararý ortaya konulmayan düþünelerin deðeri yoktur. E) Filozof, düþüne üretiminde toplumsal niteliklerden etkilenir. 6. Eðer zihninizde sadee bir gerçeðin bulunduðu düþünesi varsa, felsefede ayný konu hakkýndaki farklý, hatta karþýt görüþleri þaþkýnlýkla karþýlarsýnýz. Eðer felsefede gerçeðin bir tane olmasý gerektiði düþünesi egemen olsaydý, deðiþik bakýþ açýlarý yok olaak ve böylee düþüne özgürlüðü de yok edilmiþ olaaktý. Bu durum, felsefenin özüne aykýrýdýr. e Bu parçada felsefenin hangi özelliði söz konusu edilmektedir? A) Karþýt görüþlerde uzlaþmaya yol açmasý B) Varlýðýn özüne yönelmesi C) Olmasý gerekene iliþkin açýklamalarda bulunmasý D) Sonuçtan çok süree önem vermesi E) Düþüne zenginliði saðlamasý Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma 17

14 Kazaným Deðerlendirme Testi Filozof, ortaya koyduðu sistemini aklýn ve mantýðýn genel kontrolü altýnda oluþturur ve geliþtirir. Bunun için her felsefe sistemi akla uygundur. Yani kendi içinde tutarlýdýr. EE Bu parçadan hareketle felsefe ile ilgili aþaðýdaki sonuçlardan hangisine varýlabilir? A) Ýnsan düþünesinin geliþim süreinde ortaya çýkmýþtýr. B) Ele aldýðý konular, içinde geliþtirildiði toplumdan baðýmsýz deðildir. C) Elveriþli ortamlarda geliþme olanaðý bulabilir. D) Ýnsanlýðýn tüm bilgi birikiminin bir parçasýdýr. E) Rasyonel bir düþüne etkinliðidir. 10. Bir çouðun oyun oynamaktan býkmamasý gibi, bir filozof da düþünmekten býkmayaaktýr. Bu düþünme tam bir etkinlikle, dünyayla alýþveriþ içinde bitmeyen bir çabaya dayanýr. a Bu parçada felsefi düþünenin hangi özelliði vurgulanmaktadýr? A) Sürekliliði B) Tutarlýlýðý C) Eleþtirelliði D) Kapsayýýlýðý E) Öznelliði 8. Felsefenin evaplarýnda kesin sonuçlara rastlanmaz. Cevaplarýnýn kesin olmayýþý felsefenin bir baþarýsýdýr. Çünkü nerede bir kesin sonuç, nerede kestirmeden bir giriþ varsa orada duraklama, bitmiþlik vardýr. Felsefe ilerlemelerini temellendirmelerindeki devamlýlýða, bitmemiþliðe borçludur. a Bu parçaya göre, kesin evaplarýnýn olmamasý felsefeye aþaðýdakilerden hangisini kazandýrmaktadýr? A) Dinamiklik B) Bütünül yaklaþým C) Olaný olduðu gibi kabul etme eðilimi D) Varolanlarý sorgulama tavrý E) Çatýþmalarý önleme isteði 11. Ýnsan günlük yaþamýnda baþkasýna karþý dürüst davranmayana, sözünü tutmayana güvenmez. Ýyi olan veya kötü olan davranýþlardan söz eder; fakat bu fenomenler o insan için bir problem deðildir. Bunlar onun için apaçýk þeylerdir; týpký damarlarýnda dolaþan kan gibi. d Bu parçada söz konusu edilen insanýn, yaþamýnda aþaðýdakilerden hangisine sahip olmadýðý söylenebilir? A) Tutarlý davranýþa B) Sistemli çalýþma isteðine C) Baðýmsýz yaþama eðilimine D) Sorgulayýý düþüneye E) Yöntem bilgisine 12. Felsefe, insanýn varolduðu süree gereksinim duyaaðý en önemli etkinliktir. Platon, Aristoteles, Desartes yolumuza her zaman ýþýk tutaaklardýr. Çünkü onlar, geleeðimize geçmiþten ýþýk tutan deniz fenerleri gibidirler. 9. Felsefe, kendimizle buluþabilmektir. Üzerimizdeki iç ve dýþ baskýlarý bilinçli olarak ineleyebilmek, deðerlendirebilmek ve kendi gemimizin kaptaný olabilmektir. b Bu parçada aþaðýdakilerden hangisi dile getirilmektedir? A) Bireylerin özgürlüklerine düþkünlüðü B) Felsefenin, bireyin baðýmsýzlýðýna olan katkýsý C) Ýnsanýn kendinde bir deðer olmadýðý D) Düþünelerin deðiþkenliði E) Felsefenin, insaný belirsizliðe ittiði Bu parçadaki görüþ aþaðýdaki yargýlardan hangisini desteklemektedir? A) Felsefe tarihi zenginleþtikçe eski filozoflarýn düþüneleri anlýlýðýný kaybeder. B) Felsefede eski yeni ayýrýmý, filozoflarýn düþüne üzerindeki etkinliðine göre belirlenir. C) Felsefi düþüneler deðerini hiçbir zaman yitirmez; her zaman insaný aydýnlatýr. D) Felsefeden beklenen en önemli görev, insana sorgulayýý bakýþ kazandýrmasýdýr. E) Felsefenin eskimiþ düþüneleri yenileri ile deðiþtirilir. 18 Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma

15 Kazaným Deðerlendirme Testi Ýlk filozoflar, eþyanýn deðiþimi sýrasýnda sabit ve sürekli kalan tözü tanýmak ister. Bu nedenle felsefe, bütün varlýklarýn nasýl meydana geldiðini, ilk ilkenin neden ibaret olduðunu soruþturmakla baþlamýþtýr. Fakat felsefe bunu bir mitoloji tarzýnda sormaz ve yine o tarzda avap vermez; kavramsal düþüne tarzýnda sorusunu ve evabýný ortaya koyar. Bu parçada felsefenin baþlangýýyla ilgili olarak hangi bilgiye yer verilmiþtir? Giriþ A) Felsefenin baþlangýýnda filozoflarýn ilgisi doðadan insana kaymýþtýr. B) Filozof, düþünesinde sonuçtan çok süree önem verdiðinde felsefenin temelleri atýlmýþtýr. C) Felsefe, varlýklarýn temelinin düþünede irdelenmesiyle ortaya çýkmýþtýr. D) Her düþüne, kendinde felsefi bir nitelik taþýr. E) Felsefe, bilimlerin doðuþunda birini dereede etkili olmuþtur. 2. Ýlk filozoflar inana, otoriteye ya da geleneðe baþvurmadan kendi akýllarýný kullanarak dünyayý anlamaya çalýþtýlar. Bu durum tümüyle yeni bir þeydi. Onlar ayný zamanda diðer insanlara akýllarýný nasýl kullanaaklarýný ve kendi baþlarýna nasýl düþüneeklerini de öðrettiler; dolayýsýyla öðrenilerinin bile kendileriyle mutlaka ayný düþünede olmalarýný beklemediler. Onlar, bir bilgi birikimini olduðu biçimde öðrenilerine aktarmak yerine, onlarý tartýþmaya, irdelemeye, kendi düþünelerini ileri sürmeye ve savlarýný temellendirmeye özendiren öðretmendiler. Bu parçada, ilk filozoflarýn aþaðýdakilerden hangisine yöneldiði söylenebilir? Giriþ A) Ýnsanlara çýkarlarýný koruma yollarýný öðretmeye B) Evrendeki bilinen deðiþmez kurallarý ortaya çýkarmaya C) Evreni ve yaþamý özgüre sorgulamaya D) Toplumsal yaþamdaki ortak duygularý harekete geçirmeye E) Ýnsan özgürlüðü için gerekli koþullarý belirlemeye 3. Filozof, bilmeye ilgi ve sevgi duyan kiþidir. Buna göre filozofun aþaðýdakilerden hangisine yöneldiði söylenebilir? A) Özgürlük B) Baðýmsýzlýk C) Bilgelik D) Dogmatiklik E) Erdemlilik 4. Görünüþte bir çok filozofun ayný sorunlar etrafýnda benzer görüþler oluþturduðu gözlense bile, felsefe tarihi dikkatli bir biçimde inelendiðinde her filozofun, içinde yaþadýðý toplumdan ve bizzat kendi yaþantýsýndan izler taþýyan sistemler ortaya koyduðu görülür. e Bu parçadan aþaðýdakilerden hangisi çýkarýlabilir? A) Düþünürlerin ortaya koyduðu düþüneler bir kopyadan öteye gitmez. B) Felsefe, düþünelerin ortak yanlarýný bulmaya çalýþýr. C) Felsefe tarihi, farklý fikirlerin uyumu olarak ortaya çýkar. D) Filozof, düþünesinde nesnelliðe ulaþmaya çalýþýr. E) Düþünelerinde, filozoflarýn nitelikleri kendini duyurur. 5. Antik Yunan filozoflarýnýn temel yaklaþýmý, düþünenin, gerçeði kesin olarak bilebileeði yönündedir. Onlar doðru bilgiye ulaþabileeklerini, doðanýn kaynaðý ve nitelikleri üzerine söyledikleriyle ortaya koymuþlardýr. Onlar bu yaklaþýmlarý nedeniyle, felsefe tarihinde bilgi kuramý açýsýndan dogmatik filozoflar olarak adlandýrýlýr. b Bu parçada Antik Yunan filozoflarýnýn dogmatik olarak nitelendirilmesi aþaðýdakilerden hangisine baðlanmýþtýr? A) Yeniliklere uyum saðlamalarýna B) Güvenilir bilgiye ulaþýlabileeðine inanmalarýna C) Ýnsan doðasýný açýklamalarýna D) Bilgi konusunda ortak bir anlayýþ taþýmalarýna E) Bilginin kaynaðýný irdelemelerine Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma 19

16 Kazaným Deðerlendirme Testi Felsefenin konularý arasýnda yer alan þeyler duyularýn ya da duyusal kavrayýþýn çok ötesinde kaldýðý için, felsefe duyularý kullanmaktan özenle kaçýnýr. Felsefe kavramsal analiz temeli üzerinde yükselir. Öte yandan, felsefe ulaþtýðý sonuçlarý kanýtlamak için belirli bir takým iþlemlere baþvurmaz. a 7. Felsefe, çok yönlü bakýþtýr. Bu görüþten hareketle aþaðýdakilerden hangisi çýkarýlabilir? A) Felsefe salt düþüneye dayanýr. B) Felsefe, düþünenin sonuçlarýna deðer verir. C) Felsefe, bilimsel çalýþmayý besler. D) Felsefi düþüne çaðýn koþullarýna göre þekillenir. E) Felsefe, olmasý gerekeni dýþlar. Bu ifade felsefenin hangi niteliðini anlatmaktadýr? A) Sistemli olma B) Birikimli ilerlememe C) Kuþatýý olma D) Kesinlik taþýmama E) Tutarlý olma 9. Temel aldýðý ilkeleri hiç sorgulamadan sýradan bir varoluþu devam ettirmek, hiç bakýmdan geçirilmemiþ bir araba sürmeye benzetilebilir. Þimdiye kadar yeterine iyi bir biçimde çalýþmýþ olduklarý için, arabanýzýn frenlerine, motoruna, lambalarýna güvenmiþ olabilirsiniz; ama bu güvende bütünüyle haklý olduðunuz söylenemez. Sizin onlara en fazla ihtiyaýnýz olduðu bir zamanda iþlemez hale gelebilirler. Ayný þekilde hayatýnýzý kendilerine dayandýrdýðýnýz ilkeler de saðlam olabilir. Fakat siz bundan, onlarý inelemiþ olunaya kadar emin olamayabilirsiniz. b Bu parçada anlatýlanlar aþaðýdaki görüþlerden hangisini savunan bir insanýn baþvurabileeði bir örnektir? A) Yapýlan hatalardan ders alýnarak yaþamýn yönlendirilmesini B) Sorgulanmamýþ bir hayatýn yaþanmaya deðer olmadýðýný C) Saygý duyulan otoritelerle uyum içinde çalýþmayý D) Yakýn çevrenin yönlendirmesine göre yaþamý sürdürmeyi E) Daha öne ele alýnmamýþ sorunlarý tartýþma konusu yapmaktan kaçýnmayý 8. Felsefe yöntemli, baðýmsýz, eleþtirel düþünmektir; kendinin farkýnda olmaktýr; bir keþiftir. Bu nedenle arayýþ içinde olan bireylerin kendilerini tanýmak ve geliþtirmek için izleyeekleri en saðlýklý yol, baðýmsýz düþünmekten vazgeçmeden filozoflarýn düþünelerinden yararlanmak olmalýdýr. b Bu parçada vurgulanan düþüne aþaðýdakilerden hangisidir? A) Filozoflar düþünelerinde kendilerini aþan gerçeklikle karþý karþýya kalýrlar. B) Felsefe bilinçli ve her türlü baðýmlýlýktan sýyrýlmýþ olarak, kendini filozoflarýn düþünelerinde duyurur. C) Ýnsana yararý dokunmayan düþünelerin bir gerçeklik deðeri olamaz. D) Her filozof, bulunduðu konuma düþüne süreçlerini sorgulayarak gelmiþtir. E) Filozoflarýn kendi düþünelerini yayma çabalarý her zaman baþarýlý olamamýþtýr. 10. Dünyanýn bugünkü karmakarýþýk durumuna bakýldýðýnda, tek çare felsefe bilmek ve onu kullanmaktýr. Eski dünyada insanlar inançlarla yaþamda kalmayý sürdürüyorlardý. Bu inançlarýn bir çoðu yok oldu. Þimdi idealarla yaþamýmýzý sürdürüyoruz. Yarýn da kavramlarla sürdüreeðimizi umalým. Ýnsan hep bir þey yapmalýdýr. Bu þey de kýsmen inançlarý ve idealarýyla belirlenmiþtir. Ýnançlar ve idealar deðiþtiði zaman insan yaþamý, dümenine dokunulan kayýk gibi yol deðiþtirir. D Bu parça aþaðýdaki yargýlardan hangisini desteklemektedir? A) Ýnsan, aktif yaþamýnda felsefeden sýyrýlmalýdýr. B) Bilim, uzun bir zaman sürei içerisinde varlýðýný kazanmýþtýr. C) Felsefe, insanýn geçmiþine ait zengin deneyimlerinden ortaya çýkar. D) Felsefe bilmek, evrendeki karmaþýklýða yeni yorumlar getirebilir. E) Felsefe bilmek, insaný geçmiþin deðerlerini onaylamaya götürür. 20 Ünite 1 : Felsefeyle Tanýþma