Gürültü kirliliği, günümüzde önemli çevre sorunlarından biridir.

Transkript

1 Gürültü Her Yerde Ana Tema Önerilen Süre Kazanımlar Öğrenciye Kazandırılacak Beceriler Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Gürültü kirliliği, günümüzde önemli çevre sorunlarından biridir. 2 ders saati Gürültünün ne olduğunu ve nelerin gürültüye yol açtığını açıklar. Gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkilerini fark eder. Gürültü çeşitlerini, kaynaklarını ve düzeylerini belirtir. Gürültü kirliliğini azaltmaya yönelik önerilerde bulunur. Eleştirel düşünme, yansıtıcı düşünme, yaratıcı düşünme, gözlem yapma, sınıflama, tablolaştırma, kaydetme Anlatım, tartışma, gezi gözlem, beyin fırtınası Yeşil Kutu CD ve DVD si Giriş Gürültü, insan etkinlikleri sonucunda oluşan ve çevreyi rahatsız eden istenmeyen ses olarak tanımlanır. Yerleşim yerlerinde otoyollar, fabrikalar, taşıtlar, sirenler, gereksiz çalınan kornalar, havalandırma sistemleri ve alarmlar gibi birçok gürültü kaynağı vardır. Gürültünün, insanlar üzerindeki olumsuz etkileri şunlardır: Fiziksel etkiler Geçici ya da sürekli işitme kaybına yol açabilir. Gürültü Her Yerde 89

2 Görünmeyen Tehditler Fizyolojik etkiler Kan basıncının artmasına, dolaşım bozukluklarına, solunumun hızlanmasına ve kalp atışlarının yavaşlamasına neden olabilir. Psikolojik etkiler Davranış bozukluklarına, aşırı sinirlilik ve gerginliğe neden olabilir. Performansa etkiler İş veriminin azalmasına, dikkat bozukluğuna ve hareketlerin yavaşlamasına yol açabilir. Gürültünün insan bünyesine vereceği zarar, gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün şiddetiyle ilgilidir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın verilerine göre, meslek hastalıklarının % 0 unu gürültü sonucu meydana gelen işitme kayıpları oluşturmaktadır. Meslek hastalıklarının çoğu tedavi edilebildiği hâlde, işitme kaybının tedavisi yoktur. Sanayide, iş yeri gürültüsü azaltıldığında iş veriminin yükseldiği, iş kazalarınınsa azaldığı belirlenmiştir. Etkinlikler Ses mi, gürültü mü? Öğrencilere bir an için sessiz olup çevreden gelen sesleri dinlemelerini söyleyin. Bunun için onlara birkaç dakika süre verin. Daha sonra aşağıdaki soruları sorun: Neler duyuyorsunuz? Neden bazı sesleri kulağı okşayan, bazılarınıysa kulakları sağır eden diye tanımlarız? Gürültü nedir? (Ses, küresel dalgalar hâlinde her yöne yol alan bir enerji biçimidir. Gürültüyse istenmeyen, rahatsız edici ya da acı veren bir ses olarak tanımlanabilir.) Hangi sesler ya da gürültüler sizi rahatsız eder? 2 Öğrencilere, DVD deki Gürültü adlı çizgi filmi ve Denizin Üstünde Yürümek adlı filmi izlettirin. Daha sonra her iki filmde verilmek istenen mesajları birer cümlede özetlemelerini isteyin. Ardından onlara Giriş bölümündeki bilgileri aktarın. 3 Öğrencilere Çeşitli Gürültü Düzeyleri bilgi sayfasını dağıtın ya da CD nin Gürültü bölümünde bulunan Çeşitli gürültü düzeyleri başlıklı bilgileri aktarın. Gürültü yoğunluğunun (sesin şiddeti) desibel (db) adı verilen bir birimle ölçüldüğünü açıklayın. 75 db civarındaki ses şiddeti işitme duyusu için tehlikelidir. 85 db üzerindeki gürültüye sürekli maruz kalmak işitme kaybına neden olabilir. Yaklaşık 20 db düzeyindeki gürültü acı verir, 80 db üzerindeki sesler öldürücü olabilir. Doğayı Dinleyelim Öğrencilerle birlikte işlek bir kavşağa ya da başka bir gürültülü yere gidin. Burada işittikleri farklı sesleri, bu seslerin özelliklerini ve bulunduğunuz yerin kendine özgü yönlerini not almalarını sağlayın. 2 Öğrencilere herhangi bir doğal alanda yürüyüş yaptırın. Gözlerini kapatıp birkaç dakika süresince dikkatlerini çevredeki seslere vermelerini isteyin. Gözlerini açtıktan sonra işittikleri seslerin uyumu hakkındaki duygu ve düşüncelerini arkadaşlarıyla paylaşmalarını sağlayın. 3 Bu iki farklı yerle ilgili gözlem ve duygularını karşılaştırmalarını isteyin. Ne yapmalı? Sınıfa döndükten sonra aşağıdaki soruları ele alacağınız bir beyin fırtınası başlatın: Temel gürültü kaynakları nelerdir? (Ulaşım, sanayi etkinlikleri, konser ve motor sporları gibi bazı eğlence etkinlikleri vb.). Yaşadığınız yerdeki en gürültülü alanlar nerelerdir? Neden? 90 Gürültü Her Yerde

3 Ortaya konan fikirleri tahtaya yazın ve bunlar üzerinde konuşun. Ardından öğrencilere CD nin Gürültü bölümünde bulunan Gürültü kaynakları başlıklı bilgileri aktarın. Görünmeyen Tehditler 2 Öğrencilere, 3 Gürültünün 4 Öğrencilere 5 Öğrencilerden, gürültüden rahatsız olan insanların sayısının çok fazla olduğunu açıklayın. Gürültü Konusundaki Çalışmalar başlıklı bilgileri aktarın. bir çevre sorunu olduğunun birçok kişi tarafından yeterince fark edilmediğini vurgulayın. Bunun bir nedeni, insan kulağının farklı gürültü düzeylerine uyum sağlayabilme özelliğidir. Ancak bu durum zaman içinde işitme kaybına ve bazı seslerin algılanamamasına yol açabilir. Yusuf Dede İstanbul da adlı öyküyü dağıtın. Öğrenciler metni okuduktan sonra onlara aşağıdaki soruları sorun: Yusuf dedeyi hangi sesler rahatsız etti? Yusuf dede, işittiği bu sesler sonucunda neler hissetmiş olabilir? Yusuf dedeyi uykusundan uyandıran sesin yüksekliği kaç db olabilir? gürültüyü azaltmanın yollarını düşünmelerini isteyin. Onlara Gürültü Kirliliğini Azaltmanın Yolları başlıklı öğrenci bilgi sayfasını dağıtın ve buradaki bilgileri kendi önerileriyle karşılaştırmalarını sağlayın. Gürültü haritası hazırlayalım Öğrencilere okulun gürültü haritası nı hazırlayacağınızı söyleyin. Bunun iki aşamada gerçekleşeceğini anlatın ve herkesin aşamaların birinde görev alacağını belirtin. 2 Birinci aşamada görev alacak öğrencilere Gürültü Araştırma Tablosu nu dağıtın. Bu öğrencilere, okul içinde gürültü araştırması yapacaklarını ve araştırma sonuçlarını sessiz, gürültülü ya da çok gürültülü şeklinde tabloya kaydedeceklerini söyleyin. 3 Öğrencilerden hangi saatlerde gözlem yaptıklarını tablonun ilgili bölümüne not etmelerini isteyin. Tabloda belirtilen, kantin, öğretmenler odası, kütüphane gibi bölümlere ek olarak 5 ayrı sınıf seçmelerini ve bu sınıfların adlarını da kaydetmelerini sağlayın. 4 İkinci aşamada görev alacak öğrencilerden, gözlem yapılacak alanın aşağıdakine benzer bir krokisini çizmelerini isteyin. Birinci aşamada elde edilen sonuçların kroki üzerinde gösterilebilmesi için, sessiz, gürültülü, çok gürültülü bölgelerin hangi renklerle ifade edileceğini kararlaştırın. Her öğrenci kendi krokisini hazırlayabilir. Öğrencileri, krokileri seçilen renklere uygun olarak boyamaya yönlendirin. Boyanan krokileri sınıfa asın. Bunları, hep birlikte inceleyin. Öğrencilere, aşağıdaki soruları sorun: 5 Öğrencilerin Okulun hangi bölümleri daha gürültülü? Bunun nedenleri ne olabilir? Okulun hangi bölümleri daha sessiz? Bunun nedenleri ne olabilir? Okuldaki gürültü sizi nasıl etkiliyor? Okuldaki gürültüyü azaltmak için neler yapılabilir? bu etkinliğin sonuçlarını okuldaki diğer öğrenciler ve öğretmenlerle paylaşmalarını sağlayın. Gürültünün azaltılmasına yönelik okul çapında bir proje başlatın. Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD nin Gürültü bölümünden yararlanabilirsiniz. Gürültü Her Yerde 9

4 Görünmeyen Tehditler Tamamlayıcı Çalışmalar Öğrencileri ilgi alanlarına göre drama, resim, müzik ve yazı gruplarına ayırın. Her grubun, gürültü hakkındaki izlenimlerini drama, resim, müzik ya da yazı yoluyla ifade etmelerini sağlayın. Drama grubu, gürültüyle ilgili bir canlandırma yapabilir. Resim grubu, gürültüyü resimleyebilir. Müzik grubu, gürültüyü anlatmak için müziği araç olarak kullanabilir yazı grubu bu konudaki izlenimlerini yazıya dökebilir. Öğrencilerin çalışmalarının okulda sergilenmesini sağlayın. Gürültü Konusunda Çalışmalar Gürültü, özellikle büyük kentlerde önemli bir sorundur. Ülkemizde büyük illerdeki gürültünün temel kaynağı trafiktir. Bunun dışında fabrikalar ve atölyeler de önemli gürültü kaynaklarıdır. Eğlence yeri, spor sahası, okul gibi yerlerden kaynaklanan gürültüler de bunlara eklenebilir. Gürültülü yerlerde bulunmak, insan sağlığına zarar verebilir. Özellikle ev, hastane ve okul gibi yapıların, parkların ve bahçelerin trafik gürültüsünden ya da sanayi bölgelerinden uzakta yer alması önemlidir. Kent planlama çalışmaları yapılırken uzmanlar özel gürültü haritaları ndan yararlanırlar. Gürültü haritaları, kentlerdeki gürültünün bölgelere göre dağılımını gösterir. Bu haritalar yardımıyla belirli bir bölgedeki gürültüden etkilenen kişilerin sayısı ve gürültünün ne büyüklükte bir alanı etkilediği hesaplanabilir. Ayrıca gürültünün insan sağlığını tehdit ettiği bölgeler saptanarak bazı binalara ses yalıtımı zorunluluğu getirilebilir. Günümüzde bazı ülkelerde gürültü haritaları çıkarılmıştır. Avrupa Birliği ne uyum süreci kapsamında Türkiye de de bu konuda çalışmalar başlatılmıştır. Ayrıca gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkileri de araştırılmaktadır. Türkiye de gürültü konusunda çalışmalar yürüten ana kurum Çevre ve Orman Bakanlığı dır. Bu kurumun çalışmaları sonucunda Çevresel Gürültü Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği adlı bir yönetmelik çıkarılmıştır. 92 Gürültü Her Yerde

5 Çeşitli Gürültü Düzeyleri İşitme eşiği 0 db Soluk alıp verme 0 db Hafif yaprak hışırtısı 30 db Sabah ve arasında kentlerin sakin bölümleri 40 db Kapalı alanda normal sohbet 50 db Durduğu yerde çalışan otomobil 50 db 50 km/s hızla yol alan otomobil db 50 km/s hızla yol alan kamyon db Öğrenci bilgi sayfası 50 km/s hızla yol alan motosiklet db 00 km/s hızla yol alan tren 00 db 300 km/s hızla yol alan hızlı tren 0 db Havalanan jet uçağı 0 db Rock müzik konseri (işitme kaybına neden olabilir) db Ses düzeyi (Desibel: db) 93

6 Öğrenci bilgi sayfası Yusuf Dede İstanbul da Yusuf dede, torunlarını ziyaret etmek için Sinop taki köyünden İstanbul a gelmişti. Bütün gün süren yolculuğun ardından otogarda onu torunları ve oğlu karşılamıştı. Yusuf dede, Türkiye nin bu en kalabalık kentine ilk defa geliyordu. Otobüsten iner inmez otogardaki satıcıların bağrışmaları kulaklarını tırmaladı. Torunlarını görünce onlara seslenmeye çalıştı ama bu gürültüde onlara sesini duyuramadı. Eşyalarıyla yanlarına kadar yürümek zorunda kaldı. Yusuf dede, oğlu ve torunları arabaya binip evin yolunu tuttular. Yolda bir taraftan torunlarını kucaklıyor, bir taraftan da göz kamaştırıcı ışıkları izliyordu. Trafikte ilerlerlerken kent, çok gürültülü bir yermiş diye düşündü. Eve vardıklarında yemek yiyip uzun uzun sohbet ettiler. Yusuf dede, uyku zamanı gelince kendisi için hazırlanan yatağa yattı. Yusuf dede, anlam veremediği bir sesle gece yarısı aniden uyandı. Bu, sanki bir acil uyarı sesiydi. Hemen torunu Berk i uyandırdı. Berk, şaşırdı. Ancak onun telaşını anladı ve Dedeciğim merak etme! O, yalnızca bir araba alarmı! dedi. Birlikte aşağı baktılar. Gerçekten de bir arabadan çıkan sesler sokağı çınlatıyordu. Berk, Dedeciğim, bir kedi arabanın yanından geçmiş olmalı. Bazı geceler böyle olur. Hadi sen uyu! dedi. Yusuf dede yatağına yattı. Sabah gün doğarken uyandı. Ancak torunlarının hâlâ uyuduğunu görünce yatağından kalkmadı. Yusuf dedenin kulağına dışarıdan birçok ses geliyordu. Sabahın ilk saatleriyle birlikte arabaların motor ve fren sesleri duyuldu. Sokaktan bir simitçi bağırarak geçti. O sırada üst kattan da gürültüler gelmeye başladı. Bu ses fazlaca açılmış bir televizyondan geliyordu. Yusuf dede, cam kenarındaki koltuğa oturup dışarıyı izlemeye başladı. Sokaktaki insanların sabah telaşı sürüyor, yayalar kendilerine yürüyecek yer arıyorlardı. Yolun ortasındaki çukur, arabaların yolda giderken daha fazla ses çıkarmasına neden oluyordu. Sürücüler, daha hızlı ilerlemek için korna çalıyorlardı. Yusuf dedenin torunları da uyandılar. Küçük torunu Beyza hemen müzik setini çalıştırdı. Ancak müziğin sesini o kadar çok açmıştı ki dedesi elleriyle kulaklarını kapattı. Yusuf dede, bu gürültülü kente geldiğine çoktan pişman olmuştu. Ancak sevdikleri burada yaşıyordu. Torunlarına kavuşmuştu ama kuş sesleriyle uyandığı, yalnızca fırtınalı günlerde gürültülü olan; araba kornalarının duyulmadığı köyünü çoktan özlemişti. Derya Bıyık Özok 94

7 Gürültü Kirliliğini Azaltmanın Yolları Kent planlaması yapılırken gürültü etkeninin göz önünde bulundurulması Gürültünün yayılmasını azaltacak önlemler alınması Yolların tekerlek gürültüsünü azaltacak şekilde tasarlanması Hava alanlarının ve sanayi bölgelerinin yerleşim yerlerinden uzağa kurulması Yeni yapılan tüm binalarda ses yalıtımı bulunması Gürültüyü azaltmaya yönelik yasal düzenlemelerin yapılması Halka açık yerlerde ve yerleşim yerlerinde yüksek sesle müzik yayınının engellenmesi Motorlu taşıt sürücülerinin gereksiz korna çalmalarının engellenmesi Gürültü konusunda araştırma ve geliştirme çalışmalarının başlatılması İnsanların gürültünün zararları konusunda bilgilendirilmesi Evlerde radyo, televizyon ve müzik aletlerinin yüksek sesle dinlenmemesi Gürültü haritalarının çıkarılması Öğrenci bilgi sayfası 95

8 Öğrenci bilgi sayfası Gürültü Kirliliğini Azaltmanın Yolları (Devamı) Gürültü Araştırma Tablosu Saat Sessiz Gürültülü Çok Gürültülü Okul Bahçesi Kantin Koridor Öğretmenler Odası Sınıf- Sınıf-2 Sınıf-3 Sınıf-4 Sınıf-5 Kütüphane 96