Kanada, Bir Bak ta NÜFUS. Nüfus. Amerika Birle ik Devletleri ile km uzunlu unda ortak

Transkript

1 Kanada Bir Bakta NÜFUS Kanada nn toplam nüfusu 2001 ile 2006 yllar arasnda yllk ortalama %1 in altnda büyüme göstermitir, sanayilemi G7 ülkeleri arasnda ikinci sradadr. A.B.D. Göçmenlik Sisteminin üst düzey beceriye sahip içilere öncelik vererek, 2005 yl ortas ile 2006 yl ortas arasnda nüfustaki artn yaklak yüzde ikisini oluturmasna ramen, Kanada nüfus art oran A.B.D. nüfus art orannn hemen ardndadr Dünya Rekabet Gücü Yll na göre (2006 World Competitiveness Yearbook) Kanada, aratrma yaplan 50 ülke arasnda en azndan yüksek okul veya üniversite eitimi görmü kiiler bakmndan en yüksek yüzdeye sahiptir. Nüfus Toplam Nüfus Nüfus Art Oran Cinsiyete Göre Nüfus Dalm Erkek Toplam Nüfus Kadn Ya Gurubuna Göre Nüfus Dalm 0-14 Toplam Nüfus Ana Metropol Alanlarnn Nüfusu CORAF ÖZELLKLER Yüzölçümü bakmndan Kanada dünyann en büyük ikinci ülkesidir; Alaska dnda Kuzey Amerika ktasnn bütün kuzey bölümünü oluturur (British Columbia ve Ontario Eyaletlerinin her biri Büyük Britanya nn dört katdr). Yüzölçümü kilometre karedir (tatl su alanlar hariç). Kuzey Buz denizi, Atlantik ve Pasifik Okyanuslaryla çevrili olan Kanada dünyann en uzun ky eridine sahiptir ( km). En güneydeki kara ucu, Ontario daki Point Pele, Roma dan daha da güneydeyken, Ellesmere Adas ndaki en kuzeydeki kara ucu ise Kuzey Kutbuna yakndr. Kanada, Amerika Birleik Devletleri ile km uzunluunda ortak snra sahiptir. Kanada nn en büyük 20 ehrinden 17 tanesi ABD snrndan bir buçuk saat araba yolculuu mesafesindedir. Ülkenin ortasnda karasal iklim hakimdir; yazlar scak (Temmuz ortalamas C), klar souk e karldr (Ocak ortalamas -16 ile 6 C arasnda). Dou vebat kylarnn deniz iklimleri, klar biraz daha yumuak ve yazlar daha souktur.

2 EKONOMK FAALYET Kanada, da arka arkaya dokuzuncu kez bütçe fazlas ve arka arkaya onuncu kez dengeli bütçe vermitir. Bütçe fazlas federal hükümetin borcunu GSMH nin %35 ine kadar indirmek için kullanlmtr; bu oran son 24 yl içindeki en düük orandr. Kanada, tarihleri arasnda GSMH olarak G7 ülkeleri arasnda en iyi performans gösteren ülke olmutur ve dinamik performansn arasnda da sürdürmesi beklenmektedir. Nüfusunun yüzde 54 ü çalan Kanada nn igücü/ nüfus oran dier G7 ülkelerinin önündedir. sizlik oran 2005 ylnda %6.8 olup son 30 yln endüük oranna yakndr ve 2002 yl banda yaklak % 8 den kademeli olarak azalma göstermitir. Kanada ayrca G7 ülkeleri arasnda en düük genel igücü maliyetine sahip ülkedir. Ana Üretim Sektörlerinin Özellikleri Ekonomisi büyük çeitlilie sahiptir ylnda GSMH nin %68.9 unu oluturan hizmetler GSMH ye en fazla katk salayan sektördür. Kanada i yapma maliyetleri acsndan 2006 ylnda altnc defa en düük maliyetli ülke konumunu korudu; maliyetler Amerika Birleik Devletleri ile Avrupa nn çok altndadr. Gücü statistikleri (000) Çalan Tam zamanl Yar zamanl Çalan Yllk %deiimi Katlm oran sizlik oran Fiyatlar Endüstriyel fiyat endeksi Tüketici fiyat endeksi Deer 2006 KPMG Competitive Alternatives raporunda analiz edilen 17 endüstriden 12 sinde en düük maliyetli G7 ülkesi durumundadr; bu sektörlere uzay, kimyasallar, elektronik, tbbi cihazlar, ecza, klinik deneyler, hassas imalet, telekomünikasyon, biyoteknoloji, yazlm tasarm, Web ve multimedya ve kurumsal hizmet merkezleri yer almaktadr. Sektör itibaryla GSMH (zincirli 1997 dolar, milyon $) Deer Mallar sektörü Hizmetler sektörü Endüstri tibaryla GSMH (zincirli 1997 dolar, milyon $) Deer Tarm ve balkçlk Madencilik Altyap malat naat Ulatrma Toptan ticaret Perakende ticaret Finans dari ve destek Profesyonel ve ilgili Rekreasyon Biliim ve kültürel Konaklama ve yiyecek Salk ve sosyal Eitim Kamu idaresi Dier hizmetler 2004 ylnda kiisel bilgisayara sahip olma oran 1000 kiide 689 du. Kanadallar, 2004 ylnda her 1000 kiiden 629 u internet kullanyordu. Ayn yl, Kanada geni bant abonelerine ilikin 60 ülke için yaplan çalmada her 1000 kii için 147 lik oranla üçüncü srada yer ald. Kanadallarn internet üzerinden gerçekletirdikleri alveriin deeri toplam 39.2 milyar$ idi; bu oran 2004 ylndaki 28.3 milyar $ rakamna göre %38 lik bir art göstermektedir. Perakendeci irketlerin %42 si 2005 ylnda bir internet sitesine sahipti; bu oran 2004 ylnda %38 idi. Federal hükümet, e-ticareti ve e-hükümeti tevik etmek ve kolaylatrmak için elektronik altyapya büyük yatrmda bulundu. Kanada, son birkaç yldr 22 ülke (Accenture) arasnda hükümet internet hizmetlerinde zirvede veya zirveye yakn olmutur. Bütün federal hükümet daireleriyle, ana internet sitesi ( yoluyla bilgi edinmek veya elektronik bavuruda bulunmak için irtibata geçilebiliyor; söz konusu internet sitesinde ayrca her eyalet yönetimine linkler de verilmektedir. Ülke büyük bir endüstriyel tabana sahiptir ve imalat sektörü 1990 l yllarda rekabet gücünü artrmtr; 2005 ylnda sanayi sektörü GSMH nn % 28.6 sna karlk gelmektedir (buna madencilik ve petrol ve gaz çkarma; imalat; inaat ve altyap dahildir). Ana sektör önemli bir rol oynamaktadr; ihracatlarn dörtte birini ve GSMH nin ise %5.8 ini oluturmaktadr. Kanada nn kaynak sektörü teknolojik olarak son derece gelimitir; bu sektörün heyecan verici verimlilik kazanmlarnn bir nedeni de kaynak ihracatlarn Kanada ekonomisinde hala hayati olmasndan kaynaklanmaktr ylnda Kanada maden üretimi ( 000 ton olarak) öyle gerçekleti: bakr 573 (ilenmi 515), nikel 182, kurun 73 (ilenmi 110), çinko 621 (ilenmi 723), demir filizi ve (ton olarak) altn 119, gümü ve uranyum Tarim sektörü, 2005 ylnda GSMH nin %2.2 sini oluturuyordu; çiftliklerin hayvan ürünleri sat m $ ve tarmsal mahsul sat ise m $ idi ylnda en yüksek yabanc yatrma sahip sektörler finans ve sigorta (89.107m $) ve enerji (81.887m$) idi. TCARET VE BANKACILIK HZMETLER Ticaret Artan istihdam ve azalan vergiler tüketici almlarnda büyümeyi destekledi. Kanada istatistik kurumu, Haziran 2004 tarihinde reel tüketici harcamalarnn 2000 ile 2003 yllar arasnda %3.1 arttn rapor etmitir; bu rakam %2.3 lük ortalama GSMH artndan daha hzldr ylnda toplam perakende satlar 368 milyar $ idi; 2004 ylnda göre %4.7 art yanstmaktadr. Yeni araç bayileri, ikinci el araç tedarikçileri ve yedek parça ile benzin istasyonlar dahil olmak üzere otomotiv sektörü toplam rakamn yaklak %24 ünü oluturmakta ve bunu %17 ile süpermarketler izlemektedir. Bankalar Bank of Canada ülkenin merkez bankasdr. Moody nin Mali Güç Oranlarna göre, Kanada bankalar kredibilite açsndan G7 ülkeleri arasnda birinci sradadr. Finansal hizmetler sektörüne alt büyük yerli banka hakimdir: Bank of Montreal, National Bank of Canada, Royal Bank, ScotiaBank, TD Bank, CIBC. Bunlarn hepsinin offshore ubeleri veya itirakleri bulunmaktadr. Yerli bankalarn yansra Kanada da 70 yabanc banka faaliyet göstermektedir.

3 GELR Gayrisafi Milli Hasla (cari fiyatlar, milyon $) Deer Piyasa fiyatlaryla GSMH Özel tüketim Kamu tüketimi Brüt sabit sermaye oluumu Hisselerdeki deiiklik Mal ve hizmet ihracatlar Mal ve hizmet ithalatlar GSMH real art 2005 Ortalama GSMH Art (zincirli 1997 dolar, 2005) Kii ba GSMH (cari fiyatlar, 2005) GENEL BLGLER Diller Federal olarak ngilizce ve Franszca iki resmi dildir. Federal kurumlar ve baz eyaletler iki dilde hizmet vermektedir. Quebec eyaletinin resmi dili Franszcadr. Kanada, dünyann en fazla birden fazla dil konuan toplumlarndan biri durumundadr. Ana dil olarak 100 ün üstünde dil tespit edilmitir (Kanada statistik Kurumu, 2001); Kanada da en fazla konuulan 10 dil: ngilizce %58.6; Franszca %22.6, Çince (Mandarin, Kanton, Hakka ve dier Çin dilleri dahil) %2.9, talyanca %1.6, Almanca %1.5, Punjabi %0.9, spanyolca %0.8 ve Portekizce ve Arapça birlikte %0.7. Dinler Roma Katolik %43.6; Protestan %29.2; Hristiyan Ortodoks %1.6; baka kategoriye dahil edilmeyen Hristiyanlar %2.6; Müslüman %2.0; Yahudi %1.1; Budist %1.0; Hindu %1.0; dierleri %5.6; dinle ilikisi olmayanlar %16.5. YASAL ÇERÇEVE ngiliz hukuk sisteminden ziyade Fransz tarz bir sivil medeni hukuka dayanan Quebec teki yasal sistem Kanada dn dier yerlerinden farkldr. Vergi Sistemi Kanada, G7 ülkeleri arasnda aratrma ve gelitirme (Ar&Ge) faaliyetleri için en düük efektif kurumsal vergi oranlarna ve imalat faaliyetleri için ise en düük kurumsal gelir vergi oranlarna sahiptir. Bu düük oran Kanada nn be yllk vergi azalm planndan kaynaklanmaktadr; bu plan, imalat ve hizmet sektörleri arasndaki oyun orann düzletirmi ve ortalama kurumsal vergi orann ortalama Amerikan orannn yüzde 4.5 puan altna düürmütür federal bütçesinde getirilen mali önlemler, imalata ilikin bu oran avantajn 2010 yl itibaryla %5.1 e yükseltecektir. Gelir ve sermaye vergilerinin yansra, hükümet ve 10 eyaletin dokuzu mallar ve hizmetler üzerinden bir tüketim vergisi tahsil etmektedir. %6 lk federal mal ve hizmetler vergisi (GST), bir tür katma deer vergisidir. Ürünlerin Standartlatrlmas ve Belgelendirilmesi Kanada, teknoloji transferlerine önemli kstlamalar getirmemektedir. Yasal düzenleme kurulular, ancak bir endüstri veya ürün (gda, ilaçlar ve tekstil) genel düzenlemeye tabi olduklarnda ulusal kalite ve güvenlik standartlarna uygunluklarn salamak için müdahale etmektedir. Ateli silahlar ve baka silahlar gibi baz mallar kstlanm veya yasaklanmtr. Patentlerin ve Ticari Markalarn Korunmas Patentler, ticari markalar, telif haklar, endüstriyel tasarmlar (entegre devre topografileri dahil) ve bitki slahç haklar Kanada da tannmaktadr. Ticari srlar da eyalet yasalaryla korunmaktadr. Kantlanm teknoloji lisans patent haklarinin münhasr olup olmadnn, kapsam olarak bölgesel veya ulusal olup olmadnn ve teknolojiyle üretilebilen eyler üzerinde kstlamalar olup olmadnn belirtilmesini öngörmektedir. Bunlar ayrca, bir lisansn iptaliyle sonuçlanacak temerrüt türlerini de belirtmektedirler. Fikri Mülkiyet Kanada nn patentler ve ticari markalar için koruma düzeyi Avrupa ve Amerika Birleik Devletleri ndeki genel standartlara uygundur. Kanada Paris Fikri Mülkiyet sözlemesine, Uluslararas Patent birlii Anlamasna ve Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü nün telif hakkyla ilgili anlamalarna imza atmtr. Kanada Fikri Mülkiyet Bürosu (CIPO), fikri mülkiyet tazminat taleplerinin ilenmesi ve kaydedilmesinden sorumla ana kurum durumundadr; ne var ki yürütmeye yetkili bir kurum deildir. CIPO, Temmuz 2004 itibaryla Patent birlii anlamas çerçevesinde bir Uluslararas Aratrma Kurumu ve Uluslararas Ön nceleme Kurumu iletmektedir. POLTK ÇERÇEVE Ulusal Yönetim Kanada meruti krallkla yönetilmektedir. Hükümetin ba babakandr. Yasama kolu bir seçilmi Avam Kamarasndan ve bir tayin edilmi Senatodan oluur. Eyalet ve Bölgesel Yönetimler 10 eyalet ve üç bölge vardr; eyaletler doal kaynaklar, eitim, salk, dorudan vergilendirme, medeni hukuk ve eyaletlerde kurulu irketler bakmndan birçok alanda geni yarg yetkisine sahiptirler. ki düzeyde hükümet (federal ve eyalet) tarm, göçmenlik ve emeklilik gibi konularda yetkiyi paylarlar. Belediye yönetimleri, eyalet yarg yetkisi altnda faaliyet gösterirler. Üye Olduu Ticari ve Ekonomik Örgütler Asya Pasifik Ekonomik birlii Uluslar Topluluu Sekizler Grubu (G8) Uluslararas Para Fonu La Francophonie Kuzey Atlantik Anlamas Örgütü (NATO) Ekonomik birlii ve Kalknma Örgütü Amerikan Eyaletleri Örgütü Birlemi Milletler (ve onun yan kurulular) Dünya Bankas Dünya Ticaret Örgütü

4 YABANCI TCAR YATIRIM Kanada da dorudan yabanc ticari yatrm, 1990 ylndan beri iki kattan fazla art 2005 ylnda, mallar ve hizmetler ihracat GSMH nin %38 ini oluturuyordu ve Kanada daki birinci sradayd. Bu derecelendirme, Kanada nn dünya snfnda mükemmel piyasa olanaklarna göstermektedir. Kanada da her geçen gün artan bütün ilerin tahminen üçte birini destekliyordu. ve salam i ortamna sahip olmasndan yabanc yatrm elektronik, iletiim ve kimyasallar kaynaklanmaktadr. gibi yüksek imalatta bilgiye dayal endüstrilere ktisadi stihbarat Birimine göre, Kanada 2007 ile yöneliktir. Bu yatrmn bir ksm dünyadaki en 2011 yllar arasndaki be yllk dönemde i yapma cömert Ar&Ge inisiyatifleriyle tevik edilmektedir. bakmndan en iyi yer olarak G7 ülkeleri arasnda Döviz Kurlar Kanada Dolar / Amerikan Dolar Kanada Dolar / Euro Endüstri tibaryla D Ticaret (milyon $) hracat 2005 thalat 2005 Deer Oran Deer Oran Endüstri tibaryla Dorudan D Ticaret Oranlar 2005 (milyon $) Petrol ve gaz çkarma Otomobil ve hafif i motorlu tat imalat çeriye Yönelik 2005 Darya Yönelik 2005 Otomobil ve hafif i motorlu araç imalat Petrol ve gaz çkarma Deer Oran Deer Oran Toptan ticaret Petrol rafinerileri Bilgisayar ve çevre donanm imalat Perakende ticaret Kat fabrikalar Dier motorlu araç parçalar imalat Finans Bçkevleri ve ahap koruma Farmasötik ve ilaç imalat Uzay ürünleri ve parçalar imalat Konaklama ve yiyecek Uzay ürünleri ve parçalar imalat Perakende ticaret Alumina ve alüminyum üretim ve Motorlu araç benzinli motor ve motor parçalar ileme imalat Finans Demir-olmayan metal (alüminyum hariç) eritme ve Konaklama ve yiyecek rafinasyondemir-olmayan metal (alüminyum hariç) Yar iletken ve dier elektronik parça imalat eritme ve rafinasyon Konaklama ve yiyecek Reçine ve sentetik kauçuk imalat Seyir, ölçüm, medikal ve kontrol cihazlar Perakende ticaret imalat Finans Kaplama, kontrplak ve mühendislik ürünü Demir ve çelik ürünleri ve demir-alam imalat ahap ürün imalat Konaklama ve yiyecek Dier ihracat Dier imalatlar Konaklama ve yiyecek Ülke tibaryla D ticaret (milyon $) Ülke tibaryla Dorudan D Ticaret Oranlar 2005 (milyon $) hracat 2005 thalat 2005 çeriye Yönelik 2005 Darya Yönelik 2005 Deer Oran Deer Oran Deer Oran Deer Oran ABD ABD ABD ABD Japonya Çin ngiltere ngiltere ngiltere Japonya Fransa Barbados Çin Meksika Hollanda rlanda Meksika ngiltere sviçre Bermuda Almanya Almanya Japonya Fransa Güney Kore Norveç Almanya Cayman Adalar Fransa Güney Kore Hong Kong Hollanda Belçika Fransa Brezilya Avustralya Hollanda talya Lüksemburg Brezilya Dünyann dier ülkeleri Dünyann dier ülkeleri Dünyann dier ülkeleri Dünyann dier ülkeleri

5 PYASAYA EREBLRLK Kanada, Dünya Banka Grubuna göre, bir endüstriyel veya ticari iletmenin kurulmas süreci bakmndan OECD ülkeleri arasnda en düük sayda prosedüre (2) ve en ksa tamamlama süresine (3 gün) sahip olarak birinci srada yer almaktadr. Ticari Sistem Kanada, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlamas (NAFTA) çerçevesinde Meksika dahil olmak üzere Kuzey Amerika piyasasna eriimi garantilemitir, 16.0 trilyon $ üstünde bir kombine GSYIH ile 440m kiiden fazla. NAFTA, gümrük tarifelerini kaldrmasnn yansra snr kolayl; insanlarn dolam; yatrmn ve fikri mülkiyetin korunmas ve ürün belgelendirme ile ilgili prosedürler salamaktadr. Kanada, mallar snflandrmak üzere Uluslararas Uyumlatrlm Kodlama Sistemi benimsemitir. ki program, ithalatçlarn belli durumlarda gümrük vergilerini geri almalarna yardmc olmaktadr: Gümrük Vergisi ade Program ve Gümrük Muafiyet Program. Bu konuda Kanada Snr Hizmetleri Kurumundan (CBSA) ayrntl bilgi edinilebilir. thalatçlar, CBSA ile yaplan ithalatlar ve ticareti yürütmek için temsilci olarak gümrük komisyoncularndan yararlanma yolunu seçebilirler. Yatrm Sistemi Lisansl bankalar en büyük borsa yatrmclarna sahiplerdir ve bunlar ayn zamanda yen menkul kymetlere ilikin en büyük sigortaclar durumundadrlar. Kanada, üç tane uzmanlam menkul kymetler ticaret borsasna sahiptir. Bunlarn en büyüü Toronto Borsasdr (TSX). Monteal Borsas sadece ticari türev araçlar üzerinde uzmanlamtr. Madencilik irketlerinin hisseleri ve dier ufak veya spekülatif ilemler TSX Giriim Borsasnda görmektedirler. Export Development Canada, Kanadal ihracatçlara ve yabanc yatrmclara ticari finans ve risk yönetimi hizmetleri sunmaktadr; bu hizmetler arasnda yabanc alclara krediler, ödememe durumuna kar koruyucu amaçl Borçlular hesaplarnn sigortalanmas ve ayrca baka finansal ürün türleri yer almaktadr. Tarifeler Kanada bir uyumlatrlm tarife sistemine sahiptir. Bütün mallar için ortalama tarife oran 2002 ylnda %1.1 olarak ayarlanmtr. Amerika Birleik Devletleri ve Meksika ile ticareti yaplan ürünler NAFTA artlar altnda yer almaktadrlar ve tarifelerin çou 2004 ylnda kaldrlmtr. Bir ithalat izni gerektiren, kotalara veya kstlamalara tabi mallar unlar içermektedir: tekstil ürünleri ve giysi; ham çelik; kümes hayvanlar, yumurta, sr eti ve dana eti, süt ürünleri ve baz tahllar gibi çiftlik ürünleri. Kanada-ABD Snr Konular Kuzay Amerika piyasasna iyi entegre edilmi bir ulam sistemiyle hizmet verilmektedir ve bu sistem dünyann en iyileri arasndadr. Otomatik izin limanlar, transponder kimlik tanma sistemleri ve müterek ileme merkezleri test edilmekte ve mallarn kolay dolam için konulandrlmaktadr Kanada-ABD Akll Snr Beyannamesi çerçevesinde gelitirilmi olan FAST ve NEXUS programlar, iki ülke arasnda ticaret ve yatrm akn kolaylatrmaktadr. Sonuç olarak, bugün snrda bekleme süresi ortalamas 10 dakikann altndadr; bu, dünyann en verimli sistemlerinden biridir. ULAIM ALTYAPISI Kanada nn kamyon, uçak ve tren hizmetleri ABD alaryla tamamen entegre edilmi olup bütün Kuzey Amerika daki tüketicilere ve tedarikçilere etkili eriim salamaktadr. Kanada-ABD Akll Snr Eylem Plan çerçevesinde, Kanada Hükümetin güvenli insan ak, güvenli mal ak, güvenli altyap ve bilgi paylam, bu amaçlarn uygulanmasnda koordinasyon dahil olmak üzere güvenli ve verimli snr hizmetleri verme kapasitesini güçlendirmek amacyla ABD ile ibirlii yapmaktadr. Asya-Pasifik Kaps 11 Ekim 2006 tarihinde Babakan Harper Asya- Pasifik Kaps ve Koridoru nisiyatifini duyurdu; bu, Kanada nn uluslararas ticaretteki rekabetçi konumunu güçlendirmeye yönelik bir dizi entegre yatrm ve politika önlemleridir. nisiyatif önemli kamu yatrm salamaktadr; eitli altyap, ulam teknolojisi ve snr güvenlii projelerine yönelik ara projelere ait 321milyon$ dahil olmak üzere toplam 1 milyar $. nisiyatif, yeni ortaya çkan skntlara ve birden fazla tama aracyla transfer noktalarna hitap etmeyi ve Kapnn ve Koridorun Kuzey Amerika ile Asya arasnda bir güvenilir, verimli ve güvenli balant olarak ününü perçinlemeye hizmet etmektedir. Karayollar Kanada, G7 ülkeleri arasnda karayolu olana bakmndan birinci sradadr ylnda Kanadann karayollar a 1.4 milyon km karayolundan oluuyordu; bunun %85 i ehir veya yeral krsal yollardr. 10 eyaletin hepsini birbirine balayan km uzunluundaki Trans-Kanada otoyolu dünyann en uzun otoyoludur. Kanada otoyollarnda her yl tanan navlun tonajnn yaklak 400 milyon ton olduu tahmin edilmektedir. Demiryollar Kanada nn demiryolu sistemi, kilometreyle OECD ülkeleri arasndaki üçüncü en büyük sistemdir ve ABD ye önemli linkler içermektedir. Ayrca Kanada nn belli bal limanlarna ve iç kesimlere kamyon-demiryolu ikili ulam hizmeti yoluyla da kolay eriim salanmaktadr ylnda Kanada demiryollar milyon ton navlun tamtr. Limanlar Kanada, okyanus tamaclna açk dünyann en uzun içsu yoluna sahiptir : Great Lakes/St Lawrence Seaway Sistemi. Seaway, kuzey Amerikann endüstri kalbine dorudan eriim salar ve her yl 200 milyon tondan fazla kargonun tanmasna olanak verir. Kanada dan ve Kanada dan geçen birçok maln iletilmesine hizmet veren 300 ticari liman ve iskele vardr. Belli bal limanlar arasnda Vancouver, Montreal, Halifax, Port-Cartier, Sept-Iles/Pointe-Noire, Saint John ve Quebec ehri saylabilir. Vancouver Kanada nn en büyük liman ve Asya-Pasifik bölgesine gönderilen mallar için ana terminal durumundadr. Havaalanlar Kanada nn hava ulam sistemi 10 büyük uluslararas havaalanndan ve 300 ün üstünde küçük havaalanndan olumaktadr ylnda, havayoluyla yaklak olarak 83.9 milyon yolcu ve ton mal tanmtr. Toronto ülkenin en youn ileyen havaalan olup bütün trafiin yaklak üçte birini üstlenmitir.

6 PRATK BLGLER Para Birimi Para birimi, 100 sente bölünmü Kanada dolardr. 5, 10, 20, 50 ve 100 dolarlk kat paralar ve bir, be, 10, 25 ve 50 sent madeni paralar ve ayrca bir ve iki dolarlk madeni paralar mevcuttur. Standart Saat Kanada alt saat dilimine sahiptir. Kasmn birinci haftasonundan Mart n ikinci haftasonuna kadar aada belirtildii ekilde uygulanr. Yln Yaz Saati geçerlidir (Saskatchewan dnda). GMT Standard saatinin gerisindeki saatler Newfoundland (ada) 3.5 Deniz Eyaletleri 4 Dou dilimi 5 Orta dilim 6 Da dilimi 7 Pasifik dilimi 8 Çalma Saatleri Bankalar Genel olarak bankalar Pazartesi-Cuma günleri arasnda 08:00 veya 09:00 ile 18:00 saatleri arasnda açktrlar. Baz bankalar (veya ubeleri) hafta boyunca daha uzun saatler çalmakta ve Cumartesi günleri günün bir bölümü faaliyet göstermektedirler. Resmi Daireler Bütün resmi daireler için çalma saatleri 08:30 ile 16:30 arasndadr. Dükkanlar Alveri saatleri eyaletten eyalete ve belediyeler içinde büyük farkllk göstermektedir. Genellikle, yiyecek dükkanlar en uzun çalma saatlerine (örn. 08:00 20:00) sahiptirler ve yasal tatil günleri hariç her gün açktrlar; büyük ehirlerde 24 saat açk süpermarketler, drugstore lar ve marketler bulunmaktadr. zinler ve Tatiller Kuzey Amerika nn tamamnda konut ve ticari amaçlar için 110 volt elektrik kullanlmaktadr. * Aksi belirtilmedikçe bütün fonlar Kanada Dolardr. Giri Gereklilikleri Yurtdndan gelen ziyaretçiler bir geçerli pasaporta sahip olmaldrlar. Birçok ülkeden gelen ziyaretçi, Kanada ya girmek veya Kanada dan aktarmal geçi yapmak için bir Geçici kamet Vizesine (TRV) sahip olmaldrlar. En iyisi bu konuyu en yakn Kanada Konsolosluundan veya Elçiliinden örenmek veya Vatandalk ve Göçmenlik sitesinden örenmek olacaktr. Salk Sistemi Kanada, vatandalar ve daimi ikamet edenler için bir ulusal salk sistemine sahiptir. Sistem, i hayatna iki ekilde fayda salar: salkl igücünün muhafaza edilmesine yardmc olur ve çalan sosyal yardm maliyetlerini önemli ölçüde azaltr ylnda, KPMG, yasal sosyal yardmlarn maliyetini ve iverenler tarafndan sponsorluu gerçekletirilen planlar bordrodaki yüzde bakmndan karlatran bir çalma gerçekletirdi. Masraflarn bu kritik kombinasyonu, Kanada da dier G7 ülkelerine göre daha düüktür. Kanada Hükümeti, bütün Kanada Salk Transferi (CHT) yoluyla eyaletlere ve bölgelere öngörülebilir destek salamaktadr. Nakit transferlerinin, ylna kadar yllk yüzde 6 lk bir artma göstermesi yasal olarak belirlenmitir. Bu ise, eyalet-bölge salk sistemlerini destekleyici olarak yllarnda gerçekleenin üstüne olarak yllarnda ek 1.1 milyar $ ekleme yaplmas demektir ve bu miktar sonraki her yl artacaktr. CHT ye ek olarak, 10 yllk plann bir parças olarak ten e kadar bekleme sürelerinin azaltlmas yönünde 5.5 milyar $ meblanda fon salanacaktr. 10 eyaletlere ve bölgelere salanacaktr. Kanada dan Balantlar Havayoluyla Belli bal uluslararas hava irketleri Kanada ya dorudan veya balantl seferler düzenlemektedirler. Denizar ülkelerden uçakla gelen ziyaretçiler ülkeye genellikle Toronto, Montreal veya Vancouver havaalanlarndan girerler. Denizyoluyla Denizyoluyla Kanada ya yolcu trafii tayclarn says bakmndan biraz snrldr; buna karn yaz aylarnda önemli miktarda yolcu gemisi trafii olmaktadr. Karayoluyla Amerika Birleik Devletleriyle 12 büyük karayolu snr geçi noktas ve çok sayda daha küçük nokta bulunmaktadr. Çok sayda CBSA gümrük görevlisi günün 24 saati hizmet vermektedir. Elektrik Akm Kuzey Amerika nn tamamnda konut ve ticari amaçlar için 110 volt elektrik kullanlmaktadr. Kanada da yatrm olanaklar konusunda daha fazla ey örenmek için: KANADA DAK FEDERAL HÜKÜMET KURULULARI LETM BLGS Kanada Hükümeti Kanada da Yatrm Bürosu e-posta: investincanada@international.gc.ca Bank of Canada Kanada Snr Hizmetleri Kurumu Kanada Gümrük ve Gelir daresi Kanada Turizm Komisyonu Vatandalk ve Göçmenlik Dileri ve Uluslararas Ticaret Kanada Kanada nsan Kaynaklar ve Sosyal Kalknm. hrsdc.gc.ca Kanada Servis Kanada Ulatrma