inet-tr Aralık 2008 Ankara XIII. Türkiye de İnternet Konferansı Bildirileri Orta Doğu Teknik Üniversitesi EDİTÖRLER

Transkript

1

2

3 inet-tr Aralık 2008 Ankara XIII. Türkiye de İnternet Konferansı Bildirileri Orta Doğu Teknik Üniversitesi EDİTÖRLER Mustafa Akgül Ethem Derman Ufuk Çağlayan Attila Özgit

4 Copyright İnternet Teknolojileri Derneği ISBN: İkinci Basım: Temmuz 2014 Dizgi & Kapak uyarlama: Erkin Can Atakanı Basım Yeri : Yenidoğan Cilt ve Kırtasiye Mal. Tic. Ltd. Şirketi Adres : Eski Yıldız Cad. Muhtarı Evvel Sok. 9/A Beşiktaş, İstanbul

5 Giriş: İçindekiler İçindekiler Giriş Kurullar IV Konferans Programı...V Açılış Konuşması...IX Bildiriler Belediyeler ve İnternet Mustafa Çoruh...1 Mobil Demokrasi Platformu Projesi Arif Muti, Gizem Kanadıkırık Open Kitchen: A Learning Objects Repository for Educators by Educators Fulya Sari Web Tabanlı Eğitim Ortamı Olarak Okul Gazetesi Modeli Recep Yılmaz, Mehmet Tekerek Yeni Teknolojiler Işığında Uzaktan Eğitimde Açıklık, Uzaktanlık ve Öğrenme İrfan Süral Öğrenme 2.0 Yaygınlaşıyor: Web 2.0 Uygulamalarının Eğitimde Kullanımına İlişkin Araştırmalar ve Sonuçları - Selçuk Karaman, Serkan Yıldırım, Abdullatif Kaban DHCP Servisine Yeni Bir Bakış Gökhan Akın Analitik Masraf Yönetim Sistemi Zeki Bozkuş, Christophe Bisson, Taner Arsan Uygulamaların Servis Olarak Sunulması ve Uygulama Örneği Gökhan Öztopuz, Ufuk Çoruh Civicweb Projesi, Türkiye de İnternet, Demokrasi, ve Katılım Sorunsalı Asli Telli Aydemir, Halil Nalçaoğlu, Yörük Kurtaran, Demet Lüküslü Eski Medyadan Yeni Medyaya Geçiş, Gençlerin Kamusal Katılım Alanı Olarak İnternet - Halil Nalçaoğlu Türkiye de Gençlik Merkezleri ve İnternet Siteleri Yörük Kurtaran I

6 Giriş: İçindekiler Bilişim Teknolojileriyle Örgütlenen Gençlik Hareketleri ve Yeni Bir Siyaset Arayışı Demet Lüküslü Uzaktan Eğitim Uygulamaları için Açık Kaynak Kodlu Öğrenme Yönetim Sistemleri Yasin Özarslan Öğrenme Yönetim Sistemlerinin (Learning Management Systems-LMS) Değerlendirilmesi - Özlem Ozan İnternet Kafelerin Daha Faydalı Kullanılabilmeleri için Bir Öneri: Scratch Muhammet Yorulmaz VoIP in Education Bülent Gürsel Emiroğlu...89 Yerel Bilginin İletişim Kanallarında Aktif Dolaşımı ve Yerel Basın Filiz Gültekin-Köse Türkiye de İnternet Üzerinden Diş Hekimliği: Tele-Dişhekimliği nin Klinikte ve Eğitimde Kullanımı Üzerine Uzman Görüşlerinin Belirlenmesi - Sevgi Özkan, Seçil Özkan Ata E-Tüketici ve Mesafeli Sözleşmelerde Tüketicinin Korunması Betül Tiryaki İnternette Ödeme ve Güvenlik Gülnur Eti İçli, Bora Aslan İnternet Oyunları Paneli - Hakan Tüzün, Kürşat Çağıltay, Yusuf Andiç, F. Mutlu Binark, Günseli Bayraktutan-Sütcü, Armağan Yavuz Silkroad Online da Sanal Cemaat İnşası ve Türk Klan Kimliği Mutlu Binark, Günseli Bayraktutan-Sütcü Türk Telekomünikasyon Sektöründe Liberalizasyon ve Regülasyon Kurumlarının Fonksiyonları - Hasan Serindağ Genişbant İnternet Hizmetleri: Türkiye de Mevcut Durum Değerlendirmesi ve Öneriler Müberra Güngör, Ayhan Tözer Yakınsama, İnternetin Değişen Yüzü - Sosyal Şebekeleşmeye Doğru Ayşe İnalöz, Mustafa Alkan Intellectual Freedom and Libraries: a Quantitative Discourse Analysis Hamid Darvish II

7 Giriş: İçindekiler Internet Censorship in Turkey: Stop Legalized Cyber Murder Eduard Alan Bulut İnternet Yasakları: Mevcut Durum İlker Atamer İnternet Yasakları için STK Önerileri Mustafa Akgül Özgürlük mü Yasaklar mı? Nihad Karslı İnternet Yasakları Ezgi Umut Çevre Eğitiminde İnternetin Kullanımı: Çevreye Karşı Olan Sorumluluklarımızın Farkına Varmamızda İnternet Nasıl Etkili Olabilir? - Evren Küçükcankurtaran Bilgi Yönetimi ve Yüksek Öğrenim Kurumlarında Kurumsal Açık Erişim Hüseyin Odabaş Çevre için İnternet / Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BIT): e-çevre Zuhal Mutlu Diğer Konferanslardan Bildiriler IPv6 Tünelleme Teknikleri Gökhan Akın, Asım Güneş (inet-tr 07 de sunulmuştur) III

8 Giriş: Kurullar Danışma Kurulu Yaman Akdeniz Cağlayan Arkan Yusuf Ata Arıak Erol Arkun Yurtsan Atakan Işık Aybay Abdullah Baykal Kemalletin Bulamacı Kemal Cılız Recep Çakal Osman Çoşkunoğlu Mehmet Çelebiler Nüzhet Dalfes Paul Doany Reha Denemeç Tahir Dengiz Faruk Eczacıbaşı Emrehan Halıcı Ayşegül İldeniz Yücel Komcez Serdar Kuzuloğlu Turhan Menteş Ramazan Pektaş Özhan Toktaş Ersin Töreci Savaş Ünsal Ruşen Yaykın Ekrem Yener Yürütme Kurulu Mustafa Akgül Ayla Altun Zeynel Cebeci Ufuk Çağlayan Ethem Derman Feride Erdal Nihad Karslı Nilgün Öner Attila Özgit Program Komitesi Mustafa Akgül Cemal Akyel Ayla Altun Yusuf Andiç Erol Arkun Refik Arkut Necdet Atabarut Umit Atalay Alper Aydınalp Haluk Bingöl Ufuk Çağlayan Zeynel Cebeci Erhan Coşar Kürşat Çağıltay Ethem Derman Atilla Elçi Gökhan Erkal Doruk Fişek Orhan Gökçöl Türker Gülüm Fikret İlkiz Bülent Karasözen Ali Fuat Kartal Selçuk Kavasoğlu Nihat Karslı M. Emin Küçük Zühal Mutlu Füsun Nebil Serkan Orcan Ali Ekem Özkul Yaşar Özden Attila Özgit Osman Saka Ergin Soysal Müjgan Şan Yaşar Tonta Tanol Türkoğlu Hakan Tüzün Ali Yazıcı Aytac Yıldızeli IV

9 Giriş: Konferans Programı inet-tr 08 - XIII. Türkiye de İnternet Konferansı Programı 22 Aralık Pazartesi 09:00-11:00 Kayıt ve Açılış Salon A Salon B Salon C Salon D 11:00-13:00 (I. Gün) Bildiri: Siyaset Yönetici: Mustafa Akgül Bildiri: Eğitim I Yönetici: Necdet Yücel Bildiri: Teknik Yönetici: Enis Karaaslan Seminer: Belediyelerimiz ve Internet, (47), M. Coruh Open Kitchen: A Learning Objects Repository for Educators by Educators, (112), F. Sarı DHCP Servisine Yeni Bir Bakış, (124), G. Akın Linux Nedir? M. S. Eroğul E-Siyaset Uygulamaları: Türkiye Nerede Duruyor?, (93), S. Ersöz Web Tabanlı Eğitim Ortamı Olarak Okul Gazetesi Modeli, (118), M. Tekerek Analitik Masraf Yönetim Sistemi, (125), Z. Bozkuş Mobile Democracy Platform Project (34), A. Muti Uzaktan Eğitimde Açıklık, Uzaktanlık ve Öğrenme, (121), İ. Süral Uygulamarın Servis Olarak Sunulması ve Çözüm Örnekleri, (103), G. Öztopuz Web 2.0 Uygulamalarının Eğitimde Kullanımı: Bir Değelendirme, (120), S. Karaman Ontoloji Tabanlı Bilgi Yönetim Sistemleri,(92), C. Yaşar 14:00-16:00 (I. Gün) Civic Web Projesi ve Türkiye de İnternet, Demokrasi, Katilim Sorunsalı Yönetici: Asu Aksoy, Bilgi Üni. Bildiri: Eğitim II Yönetici: Hüseyin Yüce Bildiri: Türkiye Deneyimleri Yönetici: Aytaç Yıldızeli Seminer: Katılımın e-hali: Katılım formatları nasıl değişti?, A. T. Aydemir Uzaktan Eğitim Uygulamaları için Açık Kaynak Kodlu Öğrenme Yönetim Sistemleri, (115), Y. Özarslan Yerel Bilginin İletişim Kanallarında Dolaşımı ve Yerel Basın, (91), F. G. Köse Linux Uygulama Geliştirme Araçları, B. Güngören Gençlerin kamusal katılım alanı olarak internet, H. Nalçaoğlu Öğrenme Yönetim Sistemlerinin ( Learning Management Systems- LMS) Değerlendirilmesi, (116), Ö. Ozan Türkiye de İnternet ve Diş Hekimliği, (100), S.Özkan Pardus geliştiricisi olmak, D. Fişek Gençlik merkezleri web siteleri incelemesi, Y. Kurtaran Internet Kafelerin Daha Faydalı Kullanılabilmeleri İçin Bir Öneri: Scratch, (52), M.Yorulmaz E-Tüketici ve Mesafeli Sözleşmelerde Tüketicinin Korunması, (102), B. Tiryaki Bilişim teknolojileriyle örgütlenen gençlik hareketleri, D.Lüküslü VoIP in Education, (131), B. G. Emiroğlu İnternette Ödeme ve Güvenlik,(109), G.E.İçli V

10 Giriş: Konferans Programı Salon A Salon B Salon C Salon D 16:30-18:30 (I. Gün) Panel/Forum: Demokrasi Yönetici: Haluk Şahin, Bilgi Ü. Panel/Forum: Oyun Yönetici: Hakan Tüzün Bildiri: Yeni teknolojiler ve Serbestleşme Yönetici: Onur Tolga Şehitoğlu Seminer: Serdar Kuzuloğlu, Gazeteci, İnternet Oyunları, (130), H. Tüzün Telekomda Serbestleşme ve Düzenleyici Yapılar, (94), H. Serindağ Yasaklar etrafında Dolaşmak Güvenli mi?, N. Yücel Osman Çoşkunoğlu, CHP Daha Etkin Eğitim ve Öğretim İçin İnternet Oyunları, K. Çağıltay Genişbant İnternet Hizmetleri: Türkiye de Mevcut Durum Değerlendirmesi ve Öneriler, (97), A. Tözer Xen, E. Bayer STK ve Siyasi parti temsilcileri İstatistikler, İşleyiş ve Hukuki Süreçler, Y. Andiç Yakınsama, İnternetin Değişen Yüzü - Sosyal Şebekeleşmeye Doğru, (114), A. Inaloz Silkroad Online da Sanal Cemaat İnşası ve Türk Kimliği, F. M. Binark, G. B. Sütçü İnternet çağında otomasyon: Akıllı sanal temsilciler, (143), E. N. Kaya İnternetin Bağımsız Oyun Geliştiricilerine Sağladığı Olanakları, A. Yavuz Web Teknolojilerinin Bugünü ve Yarını, (5), A. R. Babaoğlan 23 Aralık Salı 10:00-11:00 (II. Gün) Salon A Salon B Salon C Salon D Sponsor Sunumları Bildiri: Yeni Nesil e-ticaret Yönetici: Yusuf Andiç Bildiri: E-Çevre I Yönetici: Zuhal Mutlu Seminer: - Türksat Sunumu Long Tail -İnternet in Dinamiklerini Nasıl Anlamak Lazım?, (129), F. Nebil Üniversite, Oracle uygulamalarını PostgreSQL e aktarmak, D. Gündüz - Turkcell Sunumu NetteHayat ve Generation-V İçin Pazarlama, (106), A. Kaldıroğlu STK ve Kamu Kurumları Temsilcileri 11:30-13:00 (II. Gün) Bildiri: Özgürlükler ve Yasaklar Yönetici: Berrin Yurdadoğ Panel/Forum: E-devlet Yönetici: Ethem Derman Bildiri: E-Cevre II Seminer: Intellectual freedom and Libraries, (104), H.R. Darvish Türksat, Üniversite Gnome Masaüstü, D. Koçak Dijital Çağda Bilgi Edinme Özgürlüğü ve Sansür, (107), Y. Tonta Stop Legalized Cyber-Murder, (108), E. A. Bulut Kullanıcılar STK Temsilcileri STK Kamu Kurumları Temsilcileri VI

11 Giriş: Konferans Programı Salon A Salon B Salon C Salon D 14:00-16:00 (II. Gün) Panel/Forum: İnternet Yasakları: Mevcut Durum Yönetici: Mustafa Akgül Seminer: Yönetici: Mahmut Sedat Eroğul Bildiri: Nic.tr ve DNS ÇG Yıllık Bilgilendirme Toplantısı Yönetici: Mert Dayanır Seminer: Yaman Akdeniz, Leeds Üniversitesi Yeni Nesil Web Servisleri Platformu: Coretal, (44), E. Ulu Nic.tr (.tr Alan Adları) Yönetimi, (96), Ö.Uslu PostgreSQL de Statistics Collector, D. Gündüz. Kerem Altıparmak, Ankara Üniversitesi Sayısal Polis: Siber Suçla Mücadelede Adli Bilişim, (111), S.Erayabakan IPv6 e Ne kadar Hazırız?, (142), M. Akcin İlker Atamer, Avukat Ezgi Umut, Blog Yazarı Doğan Kılınç, TK Nihat Karslı, Avukat 16:30-18:30 (II. Gün) Panel İnternet Yasakları: Çözüm Arayışları Yönetici: Mustafa Akgül Panel/Forum: Bilişimde Örgütlenme Yönetici: Füsun Nebil Bildiri: Çevre ve Türkiye Yönetici: Zuhal Mutlu Seminer: Onur Tolga Şehitoğlu, ODTÜ Küreselleşme ve Bilişimde Örgütlenme, (43), N. Akay Çevre Eğitiminde İnternetin Kullanımı, (133), E. Küçükcankurtaran OpenTC EFS, S. Tuğcu Yusuf Andiç, TİEV Çevreye Duyarlı Bilgi Teknolojileri, (134), E. Bulut Struts2 ve JSF Entegrasyonu, H. Ağın İbrahim Sarıoğlu, TİD Bilgi Yönetimi ve Açık Erişim, (135), H. Odabaş Türker Gülüm, TBD Ev Hanımlarının Office Programlarını Kullanımı, (95), M. Aksüt STK ve TK temsilcileri İnternet iletişimi ve STK örneği TSODB=Türkçe Sevenler ORKUN Dünya Birliği, GTK, (144), M. Gürbüz 21 Aralık Pazar Konferans Öncesi Seminerler Salon A Salon B Salon C Salon D 10:00-13:00 Google Maps ve Kurumsal Mashup Geliştirme, Alper Dinçer 14:00-18:30 Güvenli Web Kullanımı, Şahin Bayzan Linux/pardus Bireysel kullanim Ajax ve Diğerleri, Adnan Özgüner Erdursun PHP ve Web Programlama, Ergin. Soysal, Hidayet Doğan Üniversite Çalıştayı Linux ve Sunucu Dünyasına Giriş VII

12 VIII

13 Giriş: Açılış Konuşması inet-tr'08 Açılış Konuşması Sayın Konuklar, sayın katılımcılar, Sayın basın mensupları, ve bizi internetden izleyen netdaşlarım, hepinize İnternet Konferansı açılış törenine hoş geldiniz diyorum, saygı ve sevgiyle selamlıyorum. Bu konferansın gerçekleşmesinde emeği geçen herkese, Konferans Yürütme Kurulu ve İnternet Teknolojileri Derneği adına teşekkür etmek istiyorum. Başta ev sahibimiz, ODTÜ'ye sayın rektörümüzün sahsında teşekkür ederiz. Sponsorlarımıza, Turkcell veturksat'a bize destek çıkan Bilişim STK'larına, Bildiri veren, panele katılan, seminer veren, oturum yöneten aktif katılımcılara ve dinleyicilere, izleyicilere çok teşekkür ederim. Yerel organizasyonu yapan Bilgi İşlem çalışanlarına ve gönüllülerine de çok teşekkür ederiz. Bu konferans fikri Türkiye İnternetinin karanlık günlerinde, yurt dışının 64K, iç hatların 9.6 veya 19.2K olduğu günlerde, daha 2 Mbitlik omurga hayal edilirken, ortaya çıkan çalkantıyı azaltmak, paydaşları bir masa etrafında toplamak, ve ortak akıl oluşturmak amacıyla 1995 baharında ortaya atılmıştı. Epey uğraştıktan sonra, Bilkente ilk konferansta anlaştık. Bu arada TT Turnet ihalelesine çıkmıştı. Bilkent ve Boğaziçi kendi yurt dışı hatlarını almaya çalışıyordu. TT o zaman anlı şanlı bir tekeldi. Bu iki hattı, ihale sonuçlanana kadar bağlamadı. Bu geri planla biz ilk konferansı Bilkentte yaptık. ilk gün Bilkentin 800 kişilik Konser salonu dolmuştu. İlk konferans, o gün İnternetle ilgili tüm kesimleri bir araya getirdi. Amacımız, Türkiye İnternetine ivme vermekti. Bilgi ve deneyim paylaşımı sağlamak, sorunlara çozüm aramaktı. Toplumun ve siyasetin dikkatini çekmekti. Bu konferans dizisi Ankara-İstanbul arasında gitti geldi, askeri müzede kaldı birkaç yıl, şimdi tekrar Üniversitelere döndü. Bu konferans dizisinde, siyasetin ve kamu ile iş dünyası arasındaki ağırlığı dengelemeye çalıştık. Bu gün bu konferansın, hala, internetle ilgilenenlerin buluşma noktası, sorunların tartışıldığı bir platform, ortak aklın arandığı bir ortam olmasını arzuluyoruz. Bu konferansın, internet konusunda, topluma entelektüel liderlik etmesi arzumuzdan ve çabamızdan vazgeçmedik. Bu konferans dizisi Türkiye'de bu yönde pek çok çabaya vesile oldu, katkı verdi. Akademik Bilişim Konferansları, Kamunet Konferansı, İnternet Kurulu ve İnternet Haftası bunların arasında. 1997'de bu kongre merkezini inet-tr ile açmıştık, hatta Kemal Kurdaş salonu henüz bitmemişti. O toplantıda, İnternet Kurulunun kuruluşu Necdet Menzir tarafından açıklanmıştı. İnterneti Nasıl Algılamalı? Bugün internet modern yaşamın doğal bir parçası haline gelmiş, ve yaşamın pek çok boyutunu köklü olarak değiştirmeye başlamıştır. Bu konferansı düzenleyenler olarak, interneti, insanlığın yeni toplum biçimi olduğunu düşündüğümüz, Bilgi Toplumunu oluşturan araç ve kavramların temsilcisi olarak görüyoruz. Sanayi devrimi insanın kol gücünü çokladı, onun etkin kullanımını mümkün kıldı. İnternetin temsil ettiği devrim ise, insanın beyin gücünü çokluyor, onun ürünlerinin paylaşılmasını, yeniden üretilmesini kolaylaştırıyor. Bilgi teknolojileri bilimle bir sarmal içinde birbirini tetikleyerek gelişiyor. İnternet Bilgi Toplumun taşıyıcısı, ön modeli, katalizörü konumunda. Bireyi özgürleştiriyor, güçlendiriyor. Hiyarşik yapıları kırmaya başlıyor. Bu değişimler köklü değişimlerdir. Nasıl sanayi devrimi sancılı olduysa, Bilgi Toplumuna dönüşüm de uzun ve sancılı olacaktır. Internet ve Bilgi Toplumu çabaları tüm ülkeleri sardı, uluslarası kuruluşlar da işin içinde. Sürekli yeni programlar çıkıyor, raporlar yayınlanıyor, uluslarası yeni yapılar kurulmaya çalışılıyor. Tabii ki eşit olmayan bir gelişme söz konusu. IX

14 Giriş: Açılış Konuşması Dünya Nerede, Türkiye Nereye Gidiyor? Internetin boyutları konusunda bir kaç rakam verirsek: 1.5 milyara yakın insan internet kullanıcısı. İnternete kayıtlı bilgisayar sayısı 570M. 74'u aktif 185 M web var. 105M uluslarası, 35M kadar da ulusal alan adları var. Blog ve video sayısın yüz milyonlar ölçüsünde olduğunu biliyoruz. Google artık sayfa sayısı vermiyor, ama rakibi cuil.com 124 Milyar sayfayı indekslediğini söylüyor. Türkiye'ye gelince 26 milyon civarında kullanıcı olduğunu düşünüyoruz. İnternet kullanım istatistikleri ciddi bir sayısal bölünmeyi ifade ediyor. Kırsal kesimde kadınlar pratik olarak internet kullanmıyor, toplam kullanım da %8 seviyesinde. Yurttaşların %30 interneti hiç duymamış. Internete kayıtlı bilgisayar 2.7 milyon rapor edildi..tr altinda 180 bin alan adı var. Yurt dışında da 770 bin civarında var. Yurt içinde ve dışında blog ya da web sayfası olanların milyonu aştığını tahmin ediyoruz. Kabaca değerlendirirsek; dünya ortalamasını yakaladık ama, Avrupa ortalamasını yakalayamadık. Bulgaristan ve Romanya da bazı alanlarda bizi geçmeye basladı. Son OECD genişband raporunda ya sonuncu yada sondan 2. konumundayız. Uluslarası indekslere bakarsak, ortalarda bir yerlerde oyalanıyoruz. İlk indekslerde 55 ülke arasında 44 sırada idik. economist e-readiness indeksinde 67 ulke arasinda 43.yüz. Dünya Ekonomik Forumunda ise 127 ülke arasında 55. Birleşmiş Milletler e-governance raporunda 56'dan 76'ya düştük. Bazı e-devlet göstergelerinde biraz daha iyiyiz. Ama, innovasyon indeksinde 80 ülke arasında 56. sıradayız. Insani gelişme indeksinde ise 192 ülke arasında aralığında duruyoruz. Toplumsal cinsiyet indeksinde 120/190 civarındayız. Bardağın dolu tarafında, e-devlet kapısını 2 yıllık bir gecikmeyle de olsa açtık. 3G ihalesini yaptık. Toplum pek farkında olmasa da kapsayan Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı var. 2004'de hedeflediğimiz tüm okulları genişbantla internete bağlama işini galiba bu sıralar bitiriyoruz. Finans sektorümüz internet işinde oldukça başarılı, Maliye, Sağlık, Adalet sisteminde önemli projeler var. Büyük özel sektör interneti oldukca iyi kullanıyor. Üniversitelerimiz, internetle yaşamaya alıştı; süreç işliyor. Bakanları kapsayan bir icra kurulumuz var, hatta bilim ve teknolojiden sorumlu bir devlet bakanımız da var. Türkiye Gemisi Rotasını Bilgi Toplumuna henüz dündüremedi! Tüm bunlara rağmen, ülkemizde sistematik, kapsamlı bir Bilgi Topluma yöneliş olduğunu söylemek mümkün değil. Türkiye gemisinin rotasını bilgi toplumuna döndürecek boyutta yapılanma, program, ve çaba yok. En başta, siyasal sahiplenme ve örgütlenme olduğunu söylemek zor. Vaktinin yüzde 10'unu buna ayıran bakan, müsteşar ve genel müdür düzeyinde kimse yok. Bilgi Toplumu çalışmalarını koordine edecek kapasitede bir yapılanma yok.yapılanma olarak, Bilgi Toplumu, Başbakanlık e-devlet grubu, Türksat, yeni Bilgi Teknolojileri ve İletişim Başkanlığı adını alan Telekomunikasyon Kurumu var. İcra Kurulunun dışında bir de Bilim ve Teknolojiden sorumlu Devlet Bakanı var. Bunun bir Parlamento ayağı yok. Sivil toplumu, özel sektörü, üniversiteyi ve basını işin içine çekecek bir kadro yok. Mevcut, Bilgi Toplumu Stratejisi ve eylem planı aslında, e-devlet programıdır. Emek yoğun bir ekonomiyi ve kırsal ağırlıklı bir toplumu, bilgi yoğun bir ekonomi ve toplumsal yapıya dönüştürmeyi hedeflemiyor. Farklı disiplinlerden uzmanları barındıran, esnek, bağımsız, inisiyatif alabilen bir yapı gerekirdi. Türkiye'yi Bilgi Toplumuna taşıyacak kadroları yetiştirme planımız ve var X

15 Giriş: Açılış Konuşması olan kadroları kamuda tutacak insan kaynakları politikalarımız sorunlu. Serbestleşme ağır aksak ilerliyor. Kablonun genişbant içinde payı henüz çok küçük. Serbestleşmede ana kriter, serbestleşme ile pazara giren operatörlerin pazar payıdır. Bu Almanya'da %40'larda. Bizde %5 civarında. Konferans 2 gün, 4 paralel salonda yapılacak Bu yıl ilk defa konferans öncesi seminerler ve yeni kurulan üniversitelere yönelik bir çalıştay yaptık. Konferansta 18 eğitim semineri, 4 panel, 3 çalıştay, 1 forum ve 47 bildiri var. Bu yıl öne çıkan konular internet ve demokrasi, e-cevre, e-devlet ve internet yasakları konuları oldu. Paneller, güncel sorunlara ve yer yer kanayan yaralara dikkati çekmek için yapılıyor. 4 Panele/çalıştaya işaret ederek konuşmamı tamamlayacağım. Bugün son oturumda internet ve demokrasiyi, daha doğrusu interneti kullarak demokrasimizi nasıl geliştiririzi siyasi parti temsilcileriyle konuşacağız. Yarın sabah'tan e-çevre adıyla interneti çevre için nasıl kullanabileceğimizi araştıran 2 oturumluk çalıştay yapılacak. Yeni açılan e-devlet kapısını ve e-devlet hizmetlerini yurttaşların değerlendireceği e-devlet forumu yapılacak. Yarın öğleden sonra İnternet yasaklarını enine boyuna tartışacağız. İnternet Yasakları şu anda Türkiye İnternetinin kanayan yarasıdır. Türkiye adeta İnternete savaş açmış, ona kendi kurallarını empoze etmeye çalışan bir ülke görüntüsü veriyor. Yasakları düşününce benim aklıma Donkişot, Devekuşu ve Harakiri geliyor. İnterneti kavrayamamış, ondan korkan, internetdeki zararlı içeriği temizleme iddiasında bir ülke görüntüsü veriyoruz. Dünya internetini kendi başına zapturapt altına alma çabası, başarısız olmaya mahkumdur. Yasaklamalr, yurttaşları yasağı delmeye iten bir ortam yaratıyor. Zaten tüm dünyanın kolayca erişebildiği nesneleri, yasakladık diye kendimizi kandırıyoruz. Bu yaptığımızın kütüphane yasaklamaktan farklı bir şey olmadığını, bunun adının sansür olduğunu toplum olarak ne zaman anlayacağız? Bu yasaklar, evrensel hukuk, anayasa, AHIM ve hatta 5651/9 a da pek çok halde aykırı. Bir makalede hakaret içeren bir paragraf yüzünden 3,5 milyon kişinin günlüğünü yasaklayarak 70 milyon kullanıcıyı da cezalandırmanın neresi adil olabilir? Bu nasıl hukuki olabilir? Teknik olarak o kişinin günlüğünü yasaklamak çok kolay ve masrafsızken, tek bir nesneye erişimi engellemenin, belki biraz masraf ile mümkün olduğu halde, ısrarla milyonlarca nesneyi içeren webi yasaklamak kendimize zarar vermek değil mi? Yasaklar oturumunda uzun uzun bu konuyu konuşacağız. Türkiye'yi Bilgi Toplumuna taşımakla görevli Bilgi Toplumu Dairesi 5 kişiyle başlarken, TK içinde Sansür dairesinin 90 kişiyle başlaması hatanın nerede olduğunu gösteriyor kanısındayım. Biz, İnterneti çok önemsiyoruz. Bu konferansları da genelde interneti, özelde Türkiye interneti tartışacak, toplumun gündemine koyacak, ve ülkemizin gelişmesine katkı verecek bir platform, ortak akıl için bir ortam olarak tutmaya çalısıyoruz, çalışacağız. İnternet konferansı içinde, internetin çeşitli konulara odaklanan mini konferanslar yapmak, ülkenin Bilgi Toplumu ve e-devlet çabalarının gözden geçirileceği, geri besleme yapılacağı bir dost ortamı yapmak istiyoruz. Bunda bugüne kadar istediğimiz başarıyı elde edemedik ama bu davet bizim! Katkı veren herkese tekrar teşekkür eder, başarılar dilerim Mustafa Akgül XI

16

17 inet-tr 08 - XIII. Türkiye de İnternet Konferansı Bildirileri Aralık 2008 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Belediyeler ve İnternet Mustafa Çoruh International School of Management, Paris Ph.D Öğrencisi mustafacoruh@ttmail.com Özet: Bu makalede Bilişim ve özelliklede Internet Teknolojilerinin belediye hizmetlerinin sunulması üzerine etkileri incelenmiştir. Bu amaçla önce belediyelerin üç temel sorunundan ve çözüm yollarından bahsedilmiştir. Daha sonra Vizyon belediyeciliği ve Kent Vizyonu oluşturma adımları sıralanmıştır. Belediyelerde kaynakların etkin ve verimli kullanımı sağlamak için Kent Bilişim Sisteminin kurulması gerektiği ve belediye hizmetlerinin e-belediye altında internete nasıl taşınacağından ve bunun adımlarından bahsedilmiştir. Tüm halkın e-belediye hizmetlerinden yararlanması için internet bağlantısının ücretsiz olması gerektiğinden ve bunun sebepleri anlatılmıştır. Sonuç bölümünde ise Dünya da yaşanan küreselleşme ve teknolojik değişimlerin nasıl belediye yönetimlerini yeni bir yapılanmaya zorladığı açıklanmıştır. İnternet in bilişim çağında kentlerimiz için bir altyapı hizmeti olarak algılanması gerektiği sonucuna varılmıştır. Abstract: The purpose of this paper is to research the effects of Information and especially Internet Technologies over municipal government managements and services. For this reason, the paper first talks about the three main problems of municipals (or local) governments and their solution tools. Then it talks about how to set up a City Vision. The City Vision implementation steps were also analyzed in details. The establishment of City Information Management System (CIMS) was analyzed for using municipal resources effectively and productively. At the same time, the paper talks about the steps of establishing e-municipal web site for transferring the municipal services to internet that is based on CIMS. It also talks about why hundred of cities all around the World are racing to provide free wireless internet access services for public. Paper also talks about why the technological and global changes are forcing local governments to change their management structure. Paper concludes that Internet becomes an infrastructure service for cities in Information Age. Anahtar Kelimeler: Belediyeler, Yerel Yönetimler, Yönetişim, Sistem Yaklaşımı, Verimlilik, Etkinlik, Küreselleşme, Küresel Rekabet, Internet, Kablosuz Internet Servisi, Demokrasi, Bilişim Teknolojisi, Vizyon Belediyeciliği, Kent Vizyonu, Metropol, Web Sitesi, Kent Bilişim Sistemi, e-belediye. Giriş Nüfusun yaklaşık %69 u kentlerde yaşayan Türkiye de yerel yönetim birimlerinden birisi olan belediyeler 5393 sayılı Belediye Yasası yla, kent yaşantısını ilgilendiren tüm hizmetlerde görevli, yetkili ve sorumlu kılınmıştır. Ülkemizde yerel yönetimlerin ve özelde de belediyelerin çözmesi gereken üç temel sorun vardır: 1 1. Kaynak yetersizliği, 2. Özerk yönetimin olmaması (Merkezi idari veraset), 3. Kaynakların verimsiz ve etkisiz kullanımı. Belediyelerin kaynak yetersizliğini merkezi (ulusal) yönetim, yerel eşraf ve uluslar arası kuruluşların yardımı olmadan çözmesi imkânsızdır. Özerk yönetime sahip olabilmesi ise

18 Belediyeler ve İnternet Mustafa Çoruh merkezi yönetimin yetkisindedir. Belediye yönetimlerinin yetki ve kontrolünün olduğu tek temel sorun kaynakların verimsiz kullanımını önlemektir. Kaynakların verimli ve etkin kullanımı uzun dönemde kaynak yetersizliğinin azaltılmasını sağlar. Ayrıca merkezi yönetimin veraset sorunu da 100% yerel kaynaklara sahip yerel yönetimler için bir sorun olmaktan çıkabilir. Belediye kaynaklarının etkin ve verimli kullanımını sağlamak için (Castells, 2004:415); sektör (danışmanlık, emlakçılık, teknik servis, öğretim, turizm, AR-GE) için hala önemini korumaktadır. Özellikle bazı kentlerin yakın kentlerle entegre olarak (bazen ulusal ülke sınırlarını geçerek) bir bölgesel metropol haline geldiği ve diğer metropollerle rekabet etmeye başladığı görülmektedir (Castells, 2000). Demokratik katılımın sağlanması ve metropoller arası haline gelen küresel rekabette kent yöneticilerinin en önemli araçlarından birisi İnternet Teknolojileridir. 1. Halkın yerel yönetime demokratik katılımı sağlanmalı, 2. Yeni Teknolojileri nden ve özelliklede Bilişim ve İnternet Teknolojileri nden faydalanılmalı, 3. Sivil Toplum Kuruluşlarının (STK), özelliklede Vakıfların, yardımı alınmalıdır. Halkın yerel yönetimlere demokratik katılımını sağlamak tüm yerel yönetimlerin en önemli görevleri arasındadır. Demokratik katılımın sağlanması ancak siyasal yönetimin meşruiyetini halka dayandırmak ve buna da halkı inandırmaktan geçmektedir. Bu ise ancak şeffaf, hesap veren bir yerel yönetişimle gerçekleşebilir. Bu bildiride Bilişim ve İnternet teknolojilerinden kent kaynaklarının etkili ve verimli kullanılması için nasıl yararlanılabileceği irdelenecektir. Tüm kentleri etkileyen yatırımların, üretimin, tüketimin, ulaşımın, örgütlü suçun ve çevre kirliliğinin küreselleştiği Dünya mızda bu küreselleşmenin altyapısını sağlayan Bilişim ve İnternet Teknolojileri nin belediye yönetimleri ve yerel demokrasi üzerine etkilerinin irdelenmesi özellikle önem arz etmektedir. Özellikle son 50 yılda Bilişim ve Ulaşım Teknolojileri ndeki gelişmelerle, firmaların ve onu oluşturan alt birimlerin belirli bir yerleşim yerinde olması zorunluluğu ortadan kalkmıştır. Ancak yaratıcılık merkezi olarak kentler ve ihtisaslaşmış metropoller bilgi yoğun pek çok 2 Kentlileşme Projesi Olarak Kent Vizyonu Oluşturma Son 50 yılda hızla gelişen ve yaygınlaşan enformasyon ve iletişim teknolojileri ticaret, üretim, iş yapma, öğretim, ev yaşamı, hukuk, eğlence ve yönetim biçimleri gibi yaşamın her alanını köklü bir biçimde değiştirmektedir. Bu değişim devlet ve belediye gibi halkı direkt ilgilendiren yönetim biçimlerinin de değişmesine ve yenilenmesine neden olmaktadır (Çoruh, 2008:151). Ne yazık ki makineleri, binaları yenileyerek herhangi bir sosyal sistem değiştirilememekte veya değişimi sağlanamamaktadır. Değişim ancak iş görme yöntemlerinin, felsefesinin ve insanların iş yapma davranışlarının değişimiyle olabilmektedir. Belediyecilik hizmet anlayışında da zaman içinde üç aşamadan geçilmiştir: 1. Hizmet Belediyeciliği, 2. Sosyal Belediyecilik, 3. Vizyon Belediyeciliği. Vizyon belediyeciliği kentle ilgili tüm özel, kamu, sivil kuruluşlar ve halkın bir Kent Vizyonu etrafında anlaşması ve belirlenen Vizyon doğrultusunda stratejilerin oluşturulması ve uygulanması ile mümkündür. Ülkemizde Kent Vizyonu nun oluşturulmasında 5393 sayılı Belediyeler kanununun 76 maddesine göre kurulan Kent Konseyleri nin öncülük yapması faydalı olabilir.

19 inet-tr 08 - XIII. Türkiye de İnternet Konferansı Bildirileri Aralık 2008 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Kent Vizyonu o kentte yaşayan kişilerin gelecekte nasıl bir yerde yaşamak istediklerini ve bölgesel, ulusal ve uluslararası alanda nasıl rekabet edeceklerini belirleyen ileriye dönük hayalleri olarak tanımlanabilir. Kent Vizyonu, bölgesel gelişme veya şehir imar planlarına indirgenmez; bu planlar kentin vizyonuna göre yapılır. Yani bir kentin ulaşım, iletişim, altyapı, yeşil alan gibi tüm alt sistemleri bu vizyona uygun planlanırlar. Her bir alt birim kendi başına kenti bir başka yöne çekmeye çalışmaz. Kent Vizyonu, Kentin şekillenmesinde fikir ve söz sahibi olması gereken tüm ortakların bir araya gelerek kentin gelecekteki tablosunu çizmeleri, kentin geleceğine yönelik ortak amaçlarda birleşmeleri ve bu amaçları gerçekleştirmek üzere ortak strateji ve projeler üretmeleridir (Çoruh, 2008:160). Kentin belirlenen Vizyon doğrultusunda değişimi aslında bir Kentlileşme Projesi dir. Çünkü ancak kentlileşebilen bir kent halkı bu tür bir projeyi başarabilir. Kent Vizyonu oluşturma ve uygulama adımları sırasıyla şunlardır (Çoruh, 2008:161): 4. SWOT (Strength-Weakness-Opportunity- Threat) Analiz yöntemi ile kentin güçlü ve güçsüz yönleri ile küreselleşen Dünya da oluşan fırsat ve tehditler belirlenir. 5. SWOT analizleri doğrultusunda ve kentteki tüm paydaşların katılımıyla Kent Vizyonu, Misyonu ve Değerleri belirlenir. 6. Vizyonun gerçekleştirilmesi için Stratejik Plan oluşturulur. 7. Sistem Yaklaşımıyla Yönetim sağlanır. 8. Sistem Yaklaşımını uygulayacak Profesyonel Yöneticiler görevlendirilir. 9. Kent Bilgi Sistemi (KBS) kurulur. 10. e-belediye ile KBS bilgileri İnternete taşınır. Kent Bilişim Sistemi (KBS) Belediyelerde kaynakların etkin ve verimli kullanımı ancak kentle ilgili tüm bilgilere 3 hızlı erişimin sağlanması, kentsel faaliyetlerin yerine getirilmesi, konumsal bilgilerin kontrol altına alınarak düzenli bir şekilde işlenmesi ve ilgili kurum ve kişilere ulaştırılması ile mümkün olabilir. Bunun için Bilişim Teknolojileri nin kullanılması gerekmektedir. Bilişim Teknolojileri ni kullanarak, Sistem Yaklaşımı yönetim anlayışı ile profesyonel yöneticiler kontrolünde şehirle ilgili tüm bilgilerin toplanması, kaydedilmesi, işlenmesi, planlanması ve tüm resmi, sivil ve özel kurumlar, halk ve özel firmalarla paylaşılmasını ve denetimini sağlayan sisteme Kent Bilişim Sistemi (KBS ) denir (Çoruh, 2008:151). Kentle ilgili bilgi ve hizmetlerin 24 saat süresince halka ulaştırılması Bilişim Toplumları nın gereklerindendir. O halde belediyelerin KBS internete taşımak ana amaçlarından birisi olmalıdır. Aslında KBS leriyle belediyelerde internete taşınacak unsur belediye hizmetleri değil, belediyenin yönetim felsefesi ve işlem süreçleridir. Belediyelerin KBS ni internete taşıma süreci yedi aşamadan oluşur: 1. Bilgisayarlaşma: Belediyedeki tüm birimlerde bilgisayar kullanımının sağlanması (Henden, 2005), 2. Otomasyon: Önemli iş süreçlerinin belirli standartlara oturtularak programlarının yazılması ve tüm bilişim sistemlerinin entegre edilmesi (Henden, 2005). Yani belediye içi mali, personel, yazı işleri, imar planlaması gibi yönetim süreçlerinin otomasyonu, 3. İnternet Kullanıcılığı: Belediyedeki yöneticilerin, memurların ve işçilerin internete bağlanması (Henden, 2005), 4. Web Sitesi Kurma: e-belediye web sitesinin kurulması, 5. Hizmetleri İnternet e Taşıma: Halka sunulan tüm hizmetlerin internete veya web sitelerine taşınması. Kentte yaşayanların şikâyet, istek ve görüş bildirimlerinin; belediye yetki alanındaki iş ve işlemler konusunda bilgi alma istemlerinin; belediyeden

20 Belediyeler ve İnternet Mustafa Çoruh işyeri açma, proje onaylatma gibi ruhsat - izin alma - onay başvurularının; belediye tarafından tahsil edilen yasal ödemelerin internet üzerinden yapılması (Güler, 2001), 6. Entegrasyon: Belediye yönetimine ilişkin temel veri ve bilgilerin, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile bağlantılandırılarak paylaşılması (Güler, 2001) ve denetlenmesinin sağlanması, 7. Halkın internet kullanımının yaygınlaştırılması (Henden, 2005). Yukarıda sayılan her bir adım, daha önce belirtildiği gibi hizmetin kendisine değil; hizmet üretme sürecinin yönetimine aittir. Bu açıdan internete taşınmanın sonuçları, asıl olarak yönetim süreçlerinin iyileştirilmesi, hızlandırılması, maliyetlerin düşürülmesidir. Ancak, internete taşınma nın hizmetleri değil yönetimi taşımak anlamına geldiğini açıkça ortaya koymak, belediyeler de KBS nin doğru biçimde algılanmasını, tasarlanmasını ve beklentilerin buna uygun formüle edilmesini sağlayacağı için büyük önem taşımaktadır (Güler, 2001). KBS nin internete taşınmış haline e-belediye denir. Yönetimsel Dönüşüm Projesi Olarak e-belediye Gelişmiş demokratik ülkelerde kent halkının, sivil kuruluşların ve şirketlerin Bilişim Teknolojileri ve internet sayesinde yerel yönetişime daha fazla katılımının sağlandığı görülmektedir. Belediyelerin görevlerini yerine getirirken internet teknolojileri yardımıyla yaptığı hizmetleri halkın ayağına götürmesine e-belediye hizmeti denmektedir. Kısaca, e-belediye belediyenin aldığı tüm kararlarda, planlamalarda, kontrollerde, bu faaliyetlerin halkla paylaşılmasında ve kamu kuruluşları tarafından denetlenmesinde internet teknolojileri kullanılarak yapılmasıdır. E-Belediye klasik yönetim biçiminin mekâna hapsedilmiş hizmet tarzının, mekân dışına çıkarak 7 gün 24 saat istenilen bilgiye en kısa ve de hızlı bir şekilde ulaşmayı sağlayan bir araçtır. Bu hizmetin altyapısını 4 yukarıda anlatılan Kent Bilişim Sistemi (KBS) oluşturmaktadır (Çoruh, 2008:154). e-belediye sisteminin bazı sanal hizmetlerine şu örnekler verilebilir (Çoruh, 2008:154): Bir arsanın pafta, ada veya parsel-no bilgileri girilerek arsanın imar durumunun öğrenilmesi, İnşaat başvuruları için kayıt numarasına göre ruhsat çıkıp çıkmadığının öğrenilmesi, İnşaatlar için park miktarının belirlenmesi ve ücretinin ödenebilmesi, Emlak (Bina, arsa) vergisi bildirimi, takibi ve istenirse ödenebilmesi, Su borcunun olup olmadığı ve miktarlarının öğrenilmesi ve istenirse ödenebilmesi, Zabıta inceleme/şikâyet başvurusu ve takibi, Fen İşleri Müdürlüğü başvuru dilekçesi ve takibi, Yerel yönetimlerin işleyişleri ve tabii olduklara kanunlara ulaşabilme, Bilgi edinme dilekçe formu doldurma ve takibi, Çevre temizlik vergisi bildirimi, ödemesi ve takibi, İçme ve inşaat suyu abonman sözleşmesi ve ödemelerin takibi, İhaleler hakkında bilgi edinebilme, Sıhhi müesseselere ait işyeri açma ve çalışma ruhsatı başvurusu, Gayrisıhhî müesseselere ait işyeri açma ve çalışma ruhsatı takibi, Kanalizasyon bağlama ruhsatı formu ve takibi, Evlendirme dairesinden gün alma, Belediye meclis kararlarının vatandaşla paylaşımı, Trafik ve hava durum bilgisi, Nöbetçi eczane bilgileri, Belediye bütçe ve proje bilgileri ve gerçekleşmeler, Arsa ve Bina Metrekare Rayiç Değerleri, Bina Yaşına Göre Aşınma Oranları, Deniz ve hava kirliliği ölçüm bilgileri,