E-bülten Sayı: 6 Kasım-Aralık2010. İklim değişikliği konunun uzmanlarıyla İklim Meydanı nda tartışılıyor

Transkript

1 E-bülten Sayı: 6 Kasım-Aralık2010 Haberler İklim değişikliği konunun uzmanlarıyla İklim Meydanı nda tartışılıyor İklim değişikliği ile ilgili etrafımızda birçok bilgi bulunuyor. Sellerin vurduğu ya da kuraklığın kavurduğu bölgeler, iklim değişikliği ile mücadele için verilen çabalar, 2009 a damgasını vuran Kopenhag da düzenlenen İklim Zirvesi ve Aralık ayında Cancun da düzenlenen 16. Taraflar Konferansı haberlerde iklim değişikliği ile ilgili duyar hale geldiğimiz başlıklardan bazıları. İklim değişikliğinin ne kadar farkındayız? İklim değişikliği Türkiye yi nasıl etkiliyor? İklim değişikliğine uyum için neler yapabiliriz? Bireysel olarak yapabileceklerimiz nelerdir? Bu sorulara yanıt aramak amacıyla; Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi BM Ortak Programı, British Council ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Bilgi Merkezleri nin işbirliği ile İklim Meydanı tartışma toplantıları düzenleniyor. İl il İklim Meydanı Türkiye'nin birçok şehrinde gerçekleştirilen İklim Meydanı tartışma toplantılarının ilki 5 Nisan da Ankara da ODTÜ de, ikincisi 13 Mayıs ta İstanbul da İTÜ de gerçekleştirilmişti. İklim Meydanı nın üçüncüsü, 100. Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof.Dr. Mustafa Sarı, Kent Konseyi Sekreteri Avukat Murat Timur, Van Gölü Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Ferit Hayva ve BM Ortak Program Yöneticisi Atila Uras ın katılımıyla 25 Kasım da Van da düzenlendi. Üniversite öğrencileri, yerel medya, kamu kurum ve kuruluşlarından yaklaşık 70 kişinin katıldığı toplantıda; iklim değişikliğinin ne olduğu, iklim değişikliğinin Türkiye ye ve Van a etkileri, Van Gölü nün iklim değişikliğinden nasıl etkilendiği, iklim değişikliğinin kent eylem planlarına dâhil edilmesi gerekliliği, iklim değişikliği konusunda farkındalık yaratmada medyaya düşen rol gibi konular ele alındı. 1

2 30 Kasım da Trabzon da düzenlenen İklim Meydanı na ise konuşmacı olarak; Karadeniz Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ertuğ Düzgüneş, Vira Trabzon ve Cumhuriyet Gazetesi temsilcisi Ahmet Şefik Mollamehmetoğlu, Çevre Kültür Girişimleri Derneği nden Hazar Dilaver ve Birleşmiş Milletler Ortak Program Yöneticisi Atila Uras katıldı. Toplantıda yağışlarda görülen düzensizlik, artan seller, sıcaklık artışı, sıcaklık artışının bölgenin önemli geçim kaynağı olan balıkçılığa etkisi gibi iklim değişikliğinin Trabzon da görülmeye başlanan etkileri ele alındı. Ayrıca, katılımcılar tarafından kırsaldaki ormansızlaşma, her yıl derelerdeki su seviyesinin düşmesi, HESler, kıyıların doldurulması gibi sorunlar ve iklim değişikliğinin etkileriyle bu sorunların daha büyük yaşanacağı dile getirildi. İklim Meydanı Trabzon dan sonra 2 Aralık ta Konya da gerçekleştirildi. Su kaynaklarının kısıtlı, suya olan talebin fazla olduğu Konya Kapalı Havzası nda iklim değişikliğinin su kaynakları ve tarıma olan etkisi; Selçuk Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mehmet Emin Aydın, Konya İl Çevre ve Orman Müdür Vekili Namık Ceyhan, Yeni Meram Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Oğuz Akçakoca ve Birleşmiş Milletler Ortak Program Yöneticisi Atila Uras tarafından değerlendirildi. 20 Aralık ta Gaziantep te gerçekleştirilen 2010 un son İklim Meydanı na ise konuşmacı olarak İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof Dr. Nüzhet Dalfes, İZ TV Genel Yayın Yönetmeni Coşkun Aral, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanı Dr. Şafak Tercan ve BM Ortak Program Yöneticisi Atila Uras katıldı. Yaklaşık 80 kişinin izlediği İklim Meydanı nda iklim değişikliğinin ne olduğu, Gaziantep e etkileri, iklim değişikliğine uyum için yapılması gerekenler, iklim değişikliği konusunda farkındalık yaratmada medyaya düşenler tartışıldı. Prof. Dr. Nüzhet Dalfes; farklı küresel modellemelere göre Gaziantep te yüzyılın başı ve sonu arasında 5-7 C arası ısı 2

3 değişikliği olacağını, bölgede yağışların azalacağını, yağış dalgalanmalarının fazla olacağını belirtti. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanı Dr. Şafak Tercan ise Gaziantep in İklim Eylem Planı nın hazırlandığını, Gaziantep in iklim değişikliği konularının tartışıldığı Cancun a (Meksika) giden tek belediye olduğunu ve Cancun da İklim Eylem Planı nı sunduklarını ekledi. Coşkun Aral ise medyanın bu konularda doğru bilgilendirme sorumluluğu olduğunun altını çizdi. İklim Meydanı 2011 de sırasıyla 11 Ocak ta Mersin de, 4 Şubat ta Adana da, 25 Ocak ta Şanlıurfa da ve 21 Şubat ta Denizli de düzenlenecek. Sanayide iklim değişikliğine uyum çalışmaları hız kesmeden sürüyor! Ortak Program kapsamında yürütülen iklim değişikliğine uyum çalışmalarının sanayi ayağını oluşturan UNIDO Eko-verimlilik Programı, Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) ve Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) işbirliğinde devam ediyor. Program kapsamında bugüne kadar ulusal çapta eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirildi, öncelikli sektörler belirlendi ve bu sektörlerde faaliyet gösteren firmalarda su tasarrufuna yönelik pilot uygulamalara başlandı. Seyhan Havzası nda öncelikli olarak belirlenen gıda ve metal sektörlerinde faaliyet gösteren toplam üç firmada, proses ve soğutma sularının geri kazanımını amaçlayan projelerin uygulaması tamamlandı. Bu projelerin izleme süreci ise devam ediyor. Daha önce TTGV tarafından düzenlenen eğitimlere katılan ulusal uzmanlarla işbirliği içerisinde yürütülen izleme çalışmalarında, programın odak noktasını oluşturan su tasarruf miktarlarının takibinin yanı sıra, enerji tasarrufu, atık azaltımı, ürün ve üretim kalitesinde iyileşme gibi diğer kazanımları belirlemeye yönelik incelemeler ve hesaplamalar yapılıyor. Bu üç firmada gerçekleştirilen projelerle ortalama %30-35 ve yılda toplam m 3 su tasarrufu sağlanması bekleniyor. Yine öncelikli sektörler arasında yer alan kimya ve tekstil sektörüne ait iki firmada da proje geliştirme çalışmaları tamamlanarak uygulama aşamasına geçildi. Adana da yer alan kimya firmasında çeşitli üretim süreçlerinde kullanılan su soğutmalı ısı transfer sisteminin değiştirilmesi ile su tüketiminin yaklaşık m 3 3

4 azaltılması hedefleniyor. Bursa da bulunan tekstil firmasında gerçekleştirilen operasyonel optimizayon ve iyileştirmelerin yanı sıra yenilenen su yumuşatma ünitesi ile toplamda yıllık yaklaşık m 3 su tasarrufunun sağlanacağı tahmin ediliyor. Bu firmalarla yapılan uygulamalardan farklı olarak Ankara da bulunan metal boyama firması ile gerçekleştirilecek olan pilot projede, firmanın ana gider kalemlerinden birini oluşturan tiner tüketiminin, proses ve teknoloji değişikliği ile %85 oranında düşürülmesi, daha çevre dostu ve ekonomik bir üretim yönteminin uygulanması planlanıyor. Bir yandan pilot projelerin izleme süreçleri sürerken, diğer yandan da program kapsamında hazırlanacak olan sektörel ekoverimlilik (temiz üretim) kılavuzları için çalışmalar devam ediyor. Sanayide eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamaları ile ilgili genel bilgilerin, sektörel eko-verimlilik uygulama tekniklerinin, teknolojilerinin ve uygulama örneklerinin paylaşılacağı kılavuzlar başta sanayiciler olmak üzere ilgili paydaşlara yön gösterecek dokümanlar olarak tasarlanıyor. Program kapsamında başarı ile gerçekleştirilen pilot proje uygulamalarından elde edilen çıktıların ve sektörel kılavuzların, ilgili paydaşlara ulaştırılması ve ilerleyen süreçte yaygınlaştırma faaliyetlerinde etkin bir şekilde kullanılması hedefleniyor. BM Ortak Programı kapsamında FAO tarafından düzenlenen İklim Değişikliği eğitimleri başladı Türkiye'nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi BM Ortak Programı kapsamında FAO tarafından, Ekim ve 2-3 Kasım 2010 tarihlerinde Ankara da İklim Değişikliğine Giriş Eğitimi gerçekleştirildi. Eğitimlere, ilgili devlet kurumlarından ve sivil toplum kuruluşlarından yaklaşık 250 kişi katıldı Ekim tarihlerinde Çevre ve Orman Bakanlığı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlükleri ne yönelik olan toplantı, 2-3 Kasım tarihlerinde Devlet Su İşleri, Devlet Meteoroloji İşleri, Orman Genel Müdürlükleri ve Bölge Müdürlükleri, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ziraat Odaları Birliği ve Ziraat Mühendisleri Odası nın katılımıyla tekrarlandı. 4

5 Eğitimde iklim değişikliğine bilimsel ve bütüncül yaklaşım, iklim değişikliği bilimsel veri ve bilgi üretimi, değerlendirme, ölçüm araçları, İklim değişikliği senaryoları ve projeksiyonları, iklim değişikliğinin tarım sektörüne, deniz ve kıyılar ve tatlısu kaynakları üzerine etkileri gibi teknik konuların yanı sıra, Türkiye de iklim değişikliği ulusal uyum stratejisi süreci, yasal mevzuat, uyum sürecinde kritik kurumlar ve rolleri konuları da ele alındı. Bu eğitim; Çevre ve Orman Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve bunlara bağlı ilgili Genel Müdürlükler ile Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı na yönelik arasında FAO tarafından düzenlenmesi planlanan bir dizi eğitimin ilki olma özelliğini taşıyor. Gerçekleştirilmesi planlanan diğer eğitim ve çalıştay konuları ise şöyle: 1. İklim Değişikliği Politika ve Uyum Stratejileri 2. Taşkın ve Kuraklık ile Bağlantılı Ürün Sigortalama 3. Kuraklık İzleme Araç ve Uygulamaları 4. İklimsel Veri Analizi 5. Tarımda Karbon Yönetimi 6. İklim Değişikliğine Uyum ve Ormancılık 7. Taşkın Planlama ve Yönetiminde Erken Uyarı ve İzleme Sistemleri 8. Toprak Nemi Ölçümü 9. İklim Değişikliğinin Su Döngüsüne Etkileri 10. İklim Değişikliğine Uyum Perspektifinde Sulama Yönetimi 11. İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Olan Etkilerinin Modellenmesi Seyhan Havzası nda İklim Değişikliğine Uyum Hibe Programı tamamlandı Seyhan Havzası nda İklim Değişikliğine Topluma Dayalı Uyum Hibe Programı kapsamında desteklenen projeler Ankara da düzenlenen toplantıyla geniş bir katılımcıyla buluştu Kasım tarihlerinde düzenlenen Nihai Hibe Faydalanıcıları Toplantısı ile Seyhan Havzası nda Hibe Programı nı oluşturma ve uygulamada izlenen süreç, projelerin sonuçları ve edinilen deneyimler katılımcılarla paylaşıldı. Toplantıya çeşitli bakanlıklardan temsilcilerin yanı sıra Kayseri, Niğde ve Adana dan hibe projelerini yürütenler olmak üzere yaklaşık 75 kişi katıldı. 5

6 Hibe Programı kapsamında her biri uyum kapasitesini geliştirmeyi ve değişen iklim koşullarının tehdit ettiği Binyıl Kalkınma Hedefleri ne ulaşılmasına katkı sağlamayı amaçlayan; su ve doğal kaynak yönetimi, tarımsal verimliliğin artırılması, gıda güvenliği, afet risklerinin belirlenmesi, ormancılık, alternatif sulama tekniklerinin kullanılması, balıkçılık, hayvancılık, ekosistem hizmetlerinin korunması, deniz seviyesinin yükselmesi, halk sağlığı ve farkındalık yaratma gibi farklı başlıklar altında 18 öncül proje desteklendi. 12 si Adana, 4 ü Kayseri ve 2 si Niğde de olmak üzere toplam 18 projeye yaklaşık 2 milyon ABD Doları hibe dağıtıldı. Bu yolla, bilimsel ve teknik çalışmalar halka ulaştırılırken, aynı zamanda iklim değişikliği risklerinin yakın gelecekte daha ciddi oranlarda hissedileceği bölgede yaşayanlara şimdiden önlem alabilmeleri için bir fırsat yaratılmış oldu. Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi BM Ortak Programı kapsamında uygulanan Hibe Programı havza ölçeğinde iklim değişikliğine uyum kapasitesini geliştirirken, aynı zamanda bölgesel uyum önceliklerinin belirlenmesine de katkı sağladı. Hibe Programı aracılığıyla elde edinilen deneyimlerin, Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi nin geliştirilmesine de katkı sağlaması amaçlanıyor. Seyhan Havzası nda İklim Değişikliğine Topluma Dayalı Hibe Programı ile havza nüfusunun yaklaşık %2,5 ine denk gelen kişiye ulaşıldı. Çok farklı hedef grupları ikim değişikliğinin etkileri, geçim kaynaklarının bundan göreceği zararlar ve alınabilecek uyum önlemleri konusunda bilgilendirildi ve önümüzdeki on yıllarda karşı karşıya kalmaları muhtemel riskler konusunda bilgilenmeleri sağlandı ve farkındalıkları artırıldı. İklim değişikliğinin hayvancılığa etkisi ilk kez ekonometrik modellemeyle ortaya koyuldu dekar alanda demonstrasyon amaçlı modern sulama sistemleri kuruldu. 6

7 Ayrıca; desteklenen projeler kapsamında havzada su gücü pompası, iklim istasyonu, ultrasonik debimetre, iki adet akış gözlem istasyonu, aflatoksin labaratuvarı kuruldu. İklim değişikliğine uyum ilk kez bir sulak alan yönetim planına dâhil edildi. İklim değişikliğinin orman alanlarına etkisi irdelendi ve uyum konusunda orman yönetim planlarına dâhil edilebilecek sonuçlar elde edildi. Yapılan projeksiyonlarla gelecekte havzada su kaynaklarının, ormanların, ekosistem hizmetlerinin, hayvancılığın nasıl etkileneceği ortaya koyuldu. Nihai Hibe Faydalanıcıları Toplantısı nda yapılan sunumlara, adresinden ulaşabilirsiniz. İklim değişikliği Seyhan Havzası ndaki ormanları olumsuz etkilenecek Adana Orman Bölge Müdürlüğü ile Doğa Koruma Merkezi nin yürüttüğü Seyhan Havzası nda Orman Ekosistemlerinin ve Ormancılığın İklim Değişikliğine Uyum Sağlaması Projesi tamamlandı. Proje; Türkiye de iklim değişikliğinin orman ekosistemlerinin dağılımında ne gibi değişikliklere neden olabileceğini ortaya koyan çalışmalardan biri olması bakımından önem taşıyor. Seyhan Havzası nda Orman Ekosistemlerinin ve Ormancılığın İklim Değişikliğine Uyum Sağlaması Projesi km 2 lik bir alanda yürütüldü. Proje kapsamında iklim değişikliği sürecinde havzadaki orman ekosistemlerinde ortaya çıkacak değişimler ve hassaslıklar için öngörüler ortaya konuldu. İklim değişikliğinin Seyhan Havzası ndaki ana orman tipleri olan; kızılçam, karaçam, göknar ve sedir üzerindeki etkileri ile ve 2080 yılları için yayılış değişimleri modellendi. 7

8 Böylece, bu öngörüler doğrultusunda ormancılık uygulamaları yeniden ele alınıp bazı tedbirler geliştirilebilecek. Proje çıktıları kullanılarak bölgesel orman yönetiminde iklim değişikliği biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetlerine entegre edilebilecek. Adana Orman Bölge Müdürü Mustafa Kara ya göre; ormanların iklim değişikliğine dirençli hale getirilmesi ve sürekliliğin sağlanması ile havzada yaşayan halkın da yaşam kalitesinin bozulmadan devam etmesi sağlanmış olacak. 8

9 Proje kapsamında, Seyhan Havzası nda iklim değişikliği sürecinden sedir, göknar, karaçam ve kızılçam ormanlarının nasıl etkileneceğini ortaya koyan modellemeye göre; bu değişimler sonucunda 2050 yıllarında Seyhan Havzası ndaki kızılçam ormanlarının % 56 sında, karaçamın % 68 inde, sedirin % 86 sında ve göknarın % 93 ünde hassaslaşmaların ortaya çıkması bekleniyor. Bize ulaşmak için: alper.acar@undp.org koray.abaci@undp.org deniz.tapan@undp.org 9