VOTORANTİM ÇİMENTO. SAN. ve TİC. A.Ş.

Transkript

1 VOTORANTİM ÇİMENTO. SAN. ve TİC. A.Ş. ÇİMENTO FABRİKASI VE MALZEME OCAKLARI KAPASİTE ARTIŞI PROJESİ Sivas İli, Merkez İlçesi, Yapı Mahallesi ÇED BAŞVURU DOSYASI Sivas, 2013 Serdar Mühendislik Çevre ve Atık Yönetimi İnşaat Taahhüt Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Adres: Oğuzlar Mahallesi Ceyhun Atıf Kansu Caddesi Sokak No:16/12 Balgat, Ankara Telefon: (pbx) Faks: İnternet: 1

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ: (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE VOTORANTİM ÇİMENTO SANAYİ VE TİCARET A.Ş. Hasanoğlan Sanayi Bölgesi Bahçelievler Mah. Atatürk Cad. No : 8 LMN (ABC Blok) Hasanoğlan / Elmadağ / ANKARA Telefon: 0 (312) Faks : 0 (312) ÇİMENTO FABRİKASI VE MALZEME OCAKLARI KAPASİTE ARTIŞI PROJESİ TL Sivas İli, Merkez İlçesi, Yapı Mahallesi Fabrika Alanı 6 0 UTM Koordinatları NOKTA NO Y X Toplam Alan : 996,212 m 2 Fabrika Alanı Coğrafik Koordinatları Nokta No. Y X 1 36, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

3 Malzeme Ocakları 6 0 UTM Koordinatları Ruhsat Numaralı Kil Ocağı Koordinatları Nokta No Y X Toplam Alan : 49 ha Ruhsat Numaralı Kalker Ocağı Koordinatları Nokta No Y X Toplam Alan : 100 ha Ruhsat Numaralı Alçı Ocağı Koordinatları Nokta No Y X Toplam Alan: 294,8 ha PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADRESİ, Ruhsat Numaralı Kalker Ocağı Koordinatları Nokta No Y X Toplam Alan: 100 ha tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği (Değişiklik: tarih sayılı ÇED Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik); EK I Listesi 31- Çimento Fabrikaları veya Klinker Üretim Tesisleri. 28- Madencilik projeleri; Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın, a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler Serdar Mühendislik Çevre ve Atık Yönetimi İnşaat Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. Oğuzlar Mah. Ceyhun Atıf Kansu Cad

4 TELEFON VE FAKS NUMARALARI YETERLİK BELGESİ NO.SU, TARİHİ ÇED BAŞVURU DOSYASI SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) Sok. No : 16 /12 Balgat / Çankaya /ANKARA Tel: (312) Faks : (312)

5 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 5 TABLOLAR DİZİNİ... 7 ŞEKİLLER DİZİNİ... 7 EKLER DİZİNİ... 7 Bölüm I. Projenin Tanımı ve Gayesi... 8 Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği,... 8 Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri.) Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi Bölüm II. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler Bölüm III. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Çevresel Özellikleri Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava (Atmosferik Koşullar), İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (Ek-V deki Duyarlı Yöreler Listesi de Dikkate Alınarak) ve Yukarıdaki Faktörlerin Birbiri Arasındaki İlişkileri de İçerecek Şekilde Açıklanması Bölüm IV. Projenin Önemli Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı a) Proje İçin Kullanılacak Alan, b) Doğal Kaynakların Kullanımı

6 c) Kirleticilerin Miktarı (Atmosferik Şartlar İle Kirleticilerin Etkileşimi), Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı Bölüm V. Halkın Katılımı Projeden Etkilenmesi Olası Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler Bölüm VI. Yukarıda Verilen Başlıklara Göre Temin Edilen Bilgilerin Teknik Olmayan Bir Özeti Ekler (Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası Hazırlanmasında Kullanılan Ve Çeşitli Kuruluşlardan Sağlanan Bilgi Ve Belgeler İle Raporda Kullanılan Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayan Aşağıdaki Belgeler) Proje İçin Belirlenen Yer ve Alternatiflerinin Varsa; Çevre Düzeni, Nazım, Uygulama İmar Planı, Vaziyet Planı veya Plan Değişikliği Teklifleri Yatırımcı İçin Projesi İle İlgili Olarak Daha Önceden Alınmış İzin, Onay, Ruhsat veya İlgili Kurumlardan Alınmış Belgeler ve benzeri Proje İçin Seçilen Alana İlişkin Arazi Kullanım Durumu NOTLAR VE KAYNAKLAR

7 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Kişi Başına Çimento Tüketimi Tablo 2. Türk çimento sektörü üretim ve tüketim miktarları Tablo 3. Çimento sektörü kapasite miktarları, 2011 yılı Tablo 4. Çimento sektörü kapasite kullanım oranları, 2011 yılı Tablo 5. Sektörün Projeksiyonu Tablo 6. Mevcut Üniteler Tablo 7. Yapılması Planlanan Üniteler Tablo 8. Fabrika Alanı 6 0 UTM Koordinatları Tablo 9. Malzeme Ocakları UTM Koordinatları Tablo 10. Sivas İl Nüfus Bilgileri Tablo 11. Sivas İlinin İlçelere Göre Çayır Mera Varlığı Tablo 12. Sivas İlinde Tarihte Oluşan Depremler ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.Türkiye çimento üretimi 2011 yılı Şekil 2. Türkiye çimento tüketimi 2011 yıllı Şekil 3. Klinker Şekil 4. Kalker Üretimi Proses Akım Şeması Şekil 5. Alçı Üretimi Proses Akım Şeması Şekil 6. Klinker Üretimi Proses Akım Şeması Şekil 7. Çimento Üretimi Şekil 8. 3.Üretim Hattının Kurulacağı Alan Fotoğrafları Şekil 9. 3.Üretim Hattının Kurulacağı Alan Fotoğrafları Şekil Ruhsat Numaralı Kil Ocağını Gösterir Fotoğraf Şekil Ruhsat Numaralı Kalker Ocağını Gösterir Fotoğraf Şekil Ruhsat Numaralı Alçı Ocağını Gösterir Fotoğraf Şekil Ruhsat Numaralı Kalker Ocağını Gösterir Fotoğraf Şekil 14 İnceleme alanı ve çevresinin genelleştirilmiş stratigrafik kesiti Şekil 15. Deprem Haritası ( 46 EKLER DİZİNİ EK-1 EK-2 EK-3 EK-4 EK-5 EK-6 EK-7 EK-8 EK-9 Kapasite Raporu Mülkiyet Belgesi Ocaklara Ait İşletme Ruhsatları Genel Yerleşim Planı Yerbulduru Haritası ve Uydu Görüntüsü 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Arazi Varlığı Haritası Vaziyet Planı 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası 7

8 BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği, Proje, Sivas İli, Merkez İlçesi, Yapı Mahallesi sınırlarında, Votorantim Çimento San. Tic. A.Ş. tarafından kurulması ve işletilmesi planlanan faaliyetine ilişkindir. Söz konusu faaliyet; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği (değişiklik: tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik), EK-I Listesi Madde 31. Çimento Fabrikaları veya Klinker Üretim Tesisleri ve Madde 28. Madencilik projeleri; Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın, a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler maddesine tabi olduğundan iş bu ÇED Başvuru Dosyası hazırlanmıştır. Yatırımın Tanımı ve Ömrü Proje kapsamında Votorantim Çimento San. Tic. A.Ş. tarafından yapılması planlanan olan faaliyetine ilişkindir. Mevcut çimento fabrikasında iki üretim hattı mevcut olup; Kapasite Raporuna göre yıllık klinker üretimi ,600 kg, çimento üretimi ise ,680 kg dır (Bknz Ek 1), Söz konusu kapasite artışı ile üçüncü üretim hattı ilave edilecek olup, yıllık klinker üretim miktarı ,000 kg/yıl a ilave ton/yıl olarak toplamda ton/yıl, çimento üretim miktarı ise ,000 kg/yıl a ilave ton/yıl olarak toplamda ton/yıl kapasiteye çıkması planlanmaktadır. Söz konusu projeye ilişkin mevcutta bulunan malzeme ocakları da çimento fabrikası için gerekli hammaddeyi sağlamak amacı ile faaliyet sahibi tarafından kapasite artışına gidilmesi planlanmaktadır. Kurulması ve işletilmesi planlanan fabrikada üretimin % 85 i dökme, % 15 i torbalı çimento şeklinde gerçekleştirilecektir. Ana yoğunluk CEM I, CEM II tip dökme çimento beraberinde Traslı ve Termik Santral külü katkılı çimentolar olacaktır. Nihai ürün olan çimento, iç piyasaya yönelik olarak satışa sunulacak olup, şartlar uygun olur ise ihracat yapılması da planlanmaktadır. Yatırım, m 2 kapalı alan m 2 açık alan olmak üzere toplamda m 2 lik 375 ada 1 parsel üzerinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu kapasite artışı fabrika alanı içerisinde yapılacak olup bu alanın mülkiyeti faaliyet sahibine ait olup fabrika yerleşim sahasını kapsayan araziye ilişkin Mülkiyet Belgesi Ek 2 de verilmiştir. Fabrikaya hammadde teminleri ise tesis alanının yakın çevresinde yine proje dahilinde irdelenecek olan 2 adet kalker, 1 adet kil ve 1 adet alçı ocağı sahasından temin edilecektir. Proses için gerekecek katkı maddeleri ise piyasadan temin edilecektir. Projeye konu kalker sahaları, kil sahası ve alçı sahasına ait işletme ruhsatları mevcut olup Ek 3 te sunulmuştur. 8

9 Fabrika, Sivas-Yozgat karayolu üzerinde Sivas şehir merkezine 6 km uzaklıkta yer almaktadır. Fabrika alanına en yakın yerleşim yeri kuş uçuşu kuzey doğu yönünde 1,5 km mesafedeki Danişment Gazi Mahallesidir. Proje kapsamında yeni yol yapımı söz konusu olmayıp, mevcut yollar kullanılacaktır. Klinker Üretimi : Tesiste Ön Isıtıcılı Kuru Proses ile klinker üretimi gerçekleştirilecektir. Klinker üretim kapasitesi ton/gün olup yıllık üretim kapasitesi ton/yıl olması planlanmaktadır. Ayrıca beyaz klinker üretimi ve Sülfüre dayanıklı çimento (SDÇ) için klinker üretimi planlanmaktadır. Üretimi düşünülen beyaz klinker ve Sülfüre dayanıklı çimento (SDÇ) dönemsel olarak yapılacağından kapasitede herhangi bir değişiklik olmayacaktır. Çimento Üretimi : Çimento üretim kapasitesi ton/gün olup yıllık üretim kapasitesi ton/yıl olması planlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında beyaz çimento ve Sülfüre dayanıklı çimento (SDÇ) üretimi planlanmaktadır. Üretimi düşünülen beyaz çimento ve SDÇ çimento dönemsel olarak yapılacağından kapasitede herhangi bir değişiklik olmayacaktır. Sülfüre dayanıklı çimento (SDÇ) üretiminde; normal çimento üretimi için kullanılan hammadde ve yardımcı maddeler kullanılacak olup başka bir yardımcı madde kullanılmayacaktır. Sülfüre dayanıklı çimento (SDÇ); in kendi içlerinde optimizasyonu ile ve uygun oranlarda karıştırılarak elde edilecektir. Beyaz çimento üretiminde ise, normal çimento üretimi için kullanılan hammadde ve yardımcı maddelerin dışında kaolen kullanılacak olup, piyasadan temin edilecektir. Çalışma Süresi Tesiste klinker hattı yılda 12 ay, ayda 336 gün, günde 24 saat, çimento hattı yılda 336 gün/yıl olarak çalışması hedeflenmektedir. Yılda bir defa, 1 aylık bir bakım yapılacaktır. Kalker, kil ve alçı ocaklarında ise ayda 25 gün olmak üzere yılda 300 gün çalışılacaktır. Çalışacak Personel Sayısı Projenin inşaat aşamasında 700 kişi, işletme aşamasında ise fabrikada 140 kişi, Ocaklarda 33 personel olmak üzere toplam 873 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Fabrikanın ekonomik ömrü 50 yıl olarak öngörülmektedir. Her yıl periyodik bakım çalışmaları düzenli olarak gerçekleştirilecek olup, gerekli revize ve modernizasyonlar yapılacaktır. Ekonomik ömrünü tamamlayan veya teknolojik sebeplerle revize edilmesi gereken araç ve ekipmanlar yenilenerek veya bakımları yapılarak fabrikanın uzun yıllar yöreye ve ülkeye hizmet etmesi planlanmaktadır. Kalker, kil ve alçı ocaklarındaki rezerv miktarı fabrikanın 50 yıllık hammadde ihtiyacını karşılayabilecek kapasitedir. 9

10 Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği Dünyada yapı malzemelerinin en önemlisi olarak kabul edilen çimento, ilk kez İngilizler tarafından yapılmış ve kullanılmaya başlanmıştır. Joseph ASPDIN adlı bir İngiliz, günümüzde kullanılan çimentoyu, kil ve kalker karışımını basit bir fırında pişirerek elde etmiş ve İngiltere yakınlarındaki Portland Adası nda çıkarılan ünlü yapı taşlarına benzemesi nedeniyle de bu ürüne Portland Çimentosu adını vermiştir yılında, İngiltere deki bu ilk üretimden sonra 1869 yılında, Amerikan Keystone Firması nca ilk ticari üretim gerçekleştirilmiştir. Klinker, silisyum, kalsiyum, alüminyum, demir oksitlerini içeren kalker, kil, marn gibi hammaddelerin tek başına ya da belirli oranlarda karıştırılarak sinterleşme sıcaklığına dek pişirilmesi ve ani soğutma ile elde edilen mamule verilen addır. Çimento da klinkerin alçı taşı ya da katkı maddesi eklenerek öğütülmesi sonucu yapılan hidrolik bağlayıcılarıdır. Dünyada yapı malzemelerinin en önemlisi olarak kabul edilen çimentoya ihtiyacın artması ve bu ihtiyacın karşılanamaması nedeniyle çimento fabrikaları önemli bir faktör haline gelmiştir. Bu kapsamda Türkiye, 1950 lerde özel sektör ve kamu olmak üzere ayrı ayrı yeni fabrikalar oluşturmaya başlamış ve bu çerçevede Devlet, 1953 yılında Türkiye Çimento Sanayi A.Ş. (ÇİSAN) ı kurmuştur. Yıllık 36,4 milyon ton klinker üretim kapasitesi ve 66,4 milyon ton çimento kapasitesi ile Türkiye, Avrupa nın en büyük ikinci ve dünyanın en büyük yedinci üreticisi konumundadır yılında ekonomik krizle birlikte % 17 lik düşüş göstererek 30 milyon ton a inen üretim 2002 yılında % 9 oranında ve 2003 te ise % 7 oranında artarak 35 milyon ton a ulaşmıştır. Türkiye de çimento talebi ülkedeki ekonomik krizlere ve büyümeye karşı oldukça duyarlı olup döneminde ortalama % 4 büyümüştür yılından sonra makro ekonomik iyileşmenin ardından sektörde yaşanan temkinli büyüme ülkedeki 2-2,5 milyonluk konut açığı da göz önüne alınırsa çimento üreticileri bakımından ciddi bir talep potansiyeli içermektedir. Sektör, Marmara Depremi ve ekonomik krizlerden büyük darbe yemiş, 2001 yılında % 20 daralmış, tüketim neredeyse 1992 yılındaki seviyeye yakın olan 25,7 milyon tona inmiştir yılında ise ekonomide yaşanan % 7,5 oranındaki büyüme sektöre % 7,1 lik büyüme olarak yansımıştır. Türkiye deki çimento talebinin, uzun vadede hızlı nüfus artışı, yüksek şehirleşme oranı (% 4,7) ve ekonomik büyümeden olumlu etkilenmesi beklenmektedir. Birikmiş konut ve sanayileşme açığının hızla kapatılacağı öngörülmektedir. Özetle çimento talebi ülkemizin büyüme oranı ile paralel olarak artmaktadır. Son iki yıllık büyüme hızı sonucunda çimento ihraç eden ülkemizi, klinker ithal hale getirmiştir. AB Müzakere sürecine girilmesi ile birlikte artan yabancı ve iç kaynaklı sanayi yatırımları, ekonomik gelişme ve enflasyondan dolayı ülkemiz tasarruflarının faizden çıkıp yatırıma dönüşmesi, Devletin büyük altyapı yatırımları ve en önemlisi TOKİ tarafından başlatılan konut yapım seferberliği çimento satışlarının TÇMB tahminlerinin çok üzerinde gerçekleştiğini göstermektedir. Geçmiş 10 yıllık dönemdeki krizler ve dalgalanmalar 10

11 sonucunda ertelenen konut ve sanayi yatırımların yeniden başlaması inşaatın temel taşı olan çimentoda büyük bir talep patlamasına yol açmıştır. Bu durumun AB müzakere sürecinde devam edeceği ön görülmektedir yılında dünya çapında çimento talebi 3,56 milyar tona ulaşmıştır de Kuzey Amerika da çimento tüketiminde % 2 lik artış yaşanırken, Batı Avrupa da tüketim hemen hemen sabit kalmıştır. Endonezya, Nijerya gibi ülkelerin çimento piyasaları gelişirken, Mısır, Güney Kore ve Filipinler de çimento talebi düşmüştür. İspanya da 2007 de 55 milyon ton tüketim seviyelerinde olan çimento tüketim değeri 2011 de 20 milyon ton seviyelerine düşmüştür. İtalya 47 milyon tonluk tüketim seviyelerinden 30 milyon ton seviyelerine düşmüştür. Tablo 1. Kişi Başına Çimento Tüketimi Ülke Tüketim (kg/kişi) Türkiye 540 Yunanistan 800 Portekiz 900 İspanya Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Sektörün Türkiye deki Genel Durumu Türkiye çimento üretimi 2010 yılındaki 62,7 milyon tona karşılık % 1,06 artarak 2011 yılında 63,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Klinker üretimindeki artış da devam etmiş ve 2010 yılında 52,8 milyon ton olan üretim % 2,73 artarak 54,3 milyon tona ulaşmıştır yılında artan iç tüketimi karşılayabilmek için başlanan klinker ithalatı, 2007 ve 2008 senesinde klinker üretiminin yeterli olması sebebiyle azalmış ve 2009, 2010 ve 2011 yıllarında hiç ithalat yapılmamıştır. Şekil 1.Türkiye çimento üretimi 2011 yılı 11

12 Kaynak: TÇMB Verileri Sektör, AB normlarına uygun olarak üretim yapmaktadır. Türk çimento sektöründe sınai maliyet açısından en önemli sorun, girdi maliyetlerindeki sürekli artış olup, enerji konusunda dünya çimento sektörlerine kıyasla maliyet dezavantajı yaşamaktadır. Maliyet düşürücü modernizasyon yatırımları ile Avrupa nın en büyük üreticisi konumuna gelen sektör, yurt içi tüketim itibariyle, 4. duruma gerilemiş, ihracatta yaşanan artış ile Avrupa nın en büyük ihracatçısı konumuna gelmiştir. Şekil 2. Türkiye çimento tüketimi 2011 yıllı Kaynak: TÇMB Verileri 2010 yılında çimento tüketimi 62,53 milyon tondur yılı toplam tüketim 62,9 milyon tondur. Tablo 2. Türk çimento sektörü üretim ve tüketim miktarları 12

13 Kaynak: TÇMB Sektör Raporu Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Çimento sektörünün SITC (Standard International Trade Classification) kodu 661.2, ISIC (International Standards for Industrial Classification Rev.3) kod numarası ise 2694 tür. Türkiye de standardı olan çimento tipleri aşağıda verilmiştir. Portland Çimentolar Portland Kompoze Çimento Yüksek Fırın Cüruflu Çimento Puzolanik Çimento Kompoze Çimento Bunların haricinde gerek klinker üretimi sırasında gerekse sonradan ilave edilen mineral katkılar sayesinde özel kullanım amaçlı olarak üretilmiş, TS EN standardının kapsadığı 5 çeşit daha çimento bulunmaktadır. Bunlar: - Sülfatlara Dayanıklı Çimentolar - Beyaz Portland Çimentosu - Harç Çimentosu - Yüksek Fırın Cürufu Katkılı, Düşük Erken Dayanımlı Çimentolar - Çok Düşük Hidratasyon Isılı Özel Çimentolardır Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Çimento sektörü, inşaat sanayinin kayıt dışı olmayan en önemli kollarından biridir. Çimento sanayisinde talep, ülkenin ekonomik koşullarına ve yatırım ortamlarına bağlı olarak değişmekte ve harcama yapılmayan dönemlerde durgun bir seyir izlemektedir. 13

14 Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Çimento satışlarına bölgesel olarak bakıldığında dökme çimento satışlarının batı, kuzey ve orta bölgelerimizde yaklaşık %70-80 oranında daha fazla tercih edildiği görülmektedir. Doğu bölgelerinde ise dökme satışlarının payı artmaya başlamıştır. Marmara Bölgesinde satılan çimentonun yaklaşık % 70 i, Ege ve İç Anadolu bölgelerindeki satışların yaklaşık % 60 ı hazır beton tesislerinde kullanılmıştır. Doğu bölgelerimizde ise torbalı çimento satışlarının düşmesine rağmen, bu bölgelerde % 50 oranında bayi kanalıyla satış tercih edilmektedir. Sektörün Kapasite Kullanımı Çimento sektöründe 2011 yılı kapasite kullanım oranı verilerine göre çimento kapasite kullanım oranı bölgeler bazında ortalama % 63,41 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 3. Çimento sektörü kapasite miktarları, 2011 yılı Kaynak: TÇMB Verileri Tablo 4. Çimento sektörü kapasite kullanım oranları, 2011 yılı Kaynak: TÇMB Verileri Sektörün Üretim Değeri Türk çimento sektörünün 2011 sonu itibariyle üretim kapasitesi 106,5 milyon ton/yıl, üretimi ise 63 milyon ton düzeyinde gerçekleşmiştir. Sektörün Cirosu 14

15 2011 yılında Türk çimento sektörü yaklaşık 4 milyar ABD Doları cirosu ve doğrudan 15 bin kişiye yarattığı istihdam ile Türkiye ekonomisi için oldukça önemli bir yere sahiptir. Önümüzdeki 10 yıl içinde, sektörün iç pazar ve ihracatta daha da büyümesi beklenirken 100 milyon ton üretim hacmine ulaşacağı öngörülmektedir. Yüksek kaliteli üretimiyle 100 ün üzerinde ülkeye ihracat gerçekleştiren Türk çimento sektörü yeni pazar arayışlarına devam etmekte olup, özellikle 2008 krizinden sonra Batı Afrika Ülkeleri önemli pazarlarımız haline gelmiştir. Sektörün Projeksiyonu Çimento sektörünün projeksiyonuna göre üretim değerinin 2023 yılında 99,8 milyon tona, tüketimin ise 78,9 milyon tona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Tablo 5. Sektörün Projeksiyonu Kaynak: TÇMB Yatırımcı firma, proje kapsamında kuracağı fabrikada uygulanacak kalite yönetim sistemi, çevre yönetim sistemi, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri ile dünya klasmanında iş mükemmelliğine ulaşmayı hedeflemektedir. Projenin Teknolojisi ve İş Akım Şeması Çimento üretiminde önce kalker ve kilin yüksek sıcaklıklardaki kalsinasyonu sonucu elde edilen ve klinker denilen, yarı mamül madde üretilmektedir. İkinci aşamada ise alçı taşı, cürüf, puzolan gibi katkılar klinkere ilave edilerek öğütülmekte ve mamül madde olan çimento üretilmektedir. Genel anlamda çimento havada ve suda sertleşen bağlayıcı özellikte bir maddedir. Sertleştikten sonra suya karşı dayanıklı olan çimentonun esas kısmı silisyum, kalsiyum, alüminyum ve demir oksitlerin bileşiklerinden meydana gelerek dayanım ve hacim sabitliği bakımından belirtilmiş normlara uygun değerlerdedir. Çimento üretim prosesleri klinkerin elde ediliş biçimine göre farklılık göstermektedir. 15

16 Klinker üretiminde başlıca dört ana teknoloji mevcuttur. Bunlar yaş proses, yarı yaş proses, yarı kuru proses ve kuru prosestir. Yatırım kapsamında kuru proses teknolojisi tercih edilmiştir. Şekil 3. Klinker Kuru proseste hammadde öğütülmekte ve fırından gelen yanma gazlarıyla kurutularak içinde % 1 nem olan farin haline getirilmektedir. Farin çok kademeli siklonlardan oluşan bir ön ısıtıcıda ısıtılmaktadır. Burada kısmi bir ön kalsinasyon sağlanmaktadır. Eğer bir ön kalsinatör kullanılırsa kalsinasyon işlemi % oranında tamamlanmaktadır. Malzeme daha sonra kısa boylu bir döner fırında klinkerleştirilmekte ve soğutucuya gönderilmektedir. Ön kalsinatör kullanımı hem üretim kapasitesini artırmakta hem de fırın boyunun kısa olmasına imkan vermektedir. Kuru prosesin ısı enerjisi kullanımı, diğer proseslere göre daha düşük gerçekleşmekte olup kcal/kgklinker dolayındadır. Türkiye de çoğunlukla klinker üretim tesislerinde kuru sistem kullanılmaktadır. Halen Avrupa da ki klinker üretiminin % 75 i de kuru prosesle gerçekleştirilmektedir. Kalker Üretimi Kalker, açık ocak işletmeciliği yöntemi ile kalker ocaklarında delme-patlatma yapılarak, alınan malzeme kamyonlara yüklenecek ve herhangi bir işleme tabi tutulmadan doğrudan fabrikaya sevk edilecektir. Kalker işletmeciliğine ilişkin proses akım şeması aşağıda verilmiştir. Malzemenin Ocak Sahasındaki Üretim Aynasından Alınması (Delme-Patlatma) Alınan Malzemenin Taşıma Araçlarına Yüklenmesi Taşıma Araçlarına Yüklenen Malzemenin Fabrikaya Sevk Edilmesi Şekil 4. Kalker Üretimi Proses Akım Şeması 16

17 Kil Üretimi Kil, açık ocak işletmeciliği yöntemi ile ocaktan kazı işlemi ile alınarak kamyonlarla fabrika sahasına taşınacaktır. Alçı Üretimi Alçı, açık ocak işletmeciliği yöntemi ile alçı ocağında delme-patlatma yapılarak, alınan malzeme kamyonlara yüklenecek ve herhangi bir işleme tabi tutulmadan doğrudan fabrikaya sevk edilecektir. Deliklerin Delinmesi ve Malzemenin Patlatma ile Yerinden Sökülmesi Yerinden Sökülen Malzemenin Kamyonlara Yüklenmesi Şekil 5. Alçı Üretimi Proses Akım Şeması Klinker Üretimi Nakliye Elde edilen hammadde kırıcılarda kırıldıktan sonra homojonize edilecek ve hammadde stokhollerinde depolanacaktır. Kırılan ve homojonize edilen hammadde, fırından gelen yanma gazlarıyla kurutularak % 1 nem oranına sahip farin haline getirilecektir. Farin, ön ısıtıcıda C ye kadar ısıtılacak ve böylece kısmi bir kalsinasyon 1 sağlanacaktır. Kısmen kalsine olan farin daha sonra döner fırına dökülecektir. Kuru proses ile klinker üretimi için yavaşça dönen silindir şeklinde bir adet döner fırın kullanılacaktır. Pişirilen malzemenin, fırın içerisinde ek bir güce ihtiyaç duyulmadan eğim sayesinde ve gravitasyonel kuvvet doğrultusunda fırın çıkış noktasına ulaştırılması sağlanacaktır. Fırının iç yüzeyi ateşe dayanıklı ateş tuğlaları ile örülecektir. Pişirilecek hammadde, fırının yüksekte yer alan besleme ucundan verilecektir. Pişirme sırasında oluşan sıcak fırın gazları, pişirme yönünün tersi istikametinde hareket ederek farin besleme noktasına ulaşacaktır. Yüksek sıcaklıktaki bu gazlar farinin ön ısıtmasında kullanılacaktır. Döner fırında beş termal bölge bulunacaktır; 1. Kurutma ve ön ısıtma bölgesinde malzemede bulunan serbest ve moleküler su buharlaşacaktır. Bu bölgede fırına giren malzemenin sıcaklığı 800 C ye ulaşacaktır. 2. Malzeme sıcaklığının C ye kadar yükseldiği kalsinasyon bölgesinde oluşan reaksiyonlar sonucu karbondioksit (CO 2 ) kalsiyumkarbonattan (CaCO 3 ) ayrılarak fırın içerisinde kalsiyumoksit (CaO) oluşacaktır. Ayrıca hammadde içerisinde az miktarda bulunan magnezyumkarbonat (MgCO 3 ), karbondioksidin (CO 2 ) serbest kalması ile magnezyumokside (MgO) dönüşecektir. 3. Pişirme bölgeleri de denilen son üç bölgede malzeme C ye kadar ısıtılacaktır. Üst geçiş bölgesinde ve bir miktar da kalsinasyon bölgesinde işlemidir. 1 Kalsinasyon: Kalsiyumkarbonatın (CaCO 3 ) bünyesindeki karbondioksidin (CO 2 ) in uzaklaştırılması 17

18 olmak üzere dikalsiyumsilikat (Ca 2 S), yarı aluminat ve ferrit bileşenleri oluşacaktır. 4. Sinterleşme zonunda trikalsiyumaluminat (Ca 3 A) ve tetrakalsiyumaluminoferrit (Ca 4 AF) oluşacaktır. Ayrıca yarı sıvı halde olan ve malzeme çapları 3 ile 20 mm arasında değişen nodüller halinde yoğunlaşacaktır. 5. Fırının son bölümü soğutma bölgesi olarak adlandırılmakta olup bu bölgede klinker sertleşecek ve soğumaya başlayacakltır C sıcaklığında fırından çıkan klinker C ye kadar soğutulacak ve klinker stokhollerinde depolanacaktır. Klinker üretimine ait iş akım şeması aşağıda verilmiştir. Şekil 6. Klinker Üretimi Proses Akım Şeması 18

19 Çimento Üretimi Proseste portland çimento üretileceği zaman dozaj bant kantarları vasıtası ile alçı ve katkı maddeleri gerekli oranlarda beslenerek bu hammaddeler değirmende birlikte üretilecektir. Öğütülme prosesi sürekli bir üretim prosesi olacaktır. Malzemeler değirmene 0-60 mm tane boyutunda beslenecektir. Değirmen düşük enerji tüketimli dik çimento değirmeni olacaktır. Değirmenden çıkacak ürün, elevatör yardımı ile seperatöre gönderilecektir. Seperatör, çimentonun istenilen tane boyutunda öğütülen kısmını ayıracaktır. Ayrılacak bu ince kısım çimento silolarına gönderilecektir. Daha kalın olan kısım ise tekrar değirmene verilecektir. Burada kapalı bir çevrim söz konusu olacaktır. Hammadde Klinker Alçı Taşı Tras Öğütme Elektrik Yakıt Paketleme Elektrik Yükleme Çimento Şekil 7. Çimento Üretimi Katkılı çimentoların üretiminde ise alçı ve klinker ile birlikte bir miktar katkı maddesi (tras, kalker vb.) değirmene gönderilecektir. Öğütme prosesinde klinkere alçıtaşı katılmasının amacı, priz süresinin ayarlanması içindir. Üretilen çimentoda 1,5-2 saat içinde prizlenmenin başlaması, 3,5-4 saat içinde de prizin sona ermesi istenmektedir. Alçıtaşının katılmaması halinde çimentoda priz hemen başlamakta ve 1 saat içerisinde sona ermektedir. Bu da çimentonun işlenebilirliğini imkânsız hale getirmektedir. Üretim esnasında her iki saatte bir alınacak numune ile düzenli olarak çimentonun priz süresi, kimyasal özellikleri, fiziksel özellikleri ve mekanik davranışları sürekli kontrol altında tutulacaktır. 2, 7 ve 28 günlük mukavemet değerlerine bakılarak Türk Standartları Enstitüsü tarafından istenen değerlere ulaşılıp ulaşılmadığı kontrol edilecektir. Kalker ve Kil Kırıcı Kireçtaşı kamyonlar aracılığı ile kırıcıların yakınındaki bunkerlere boşaltılacak ve apron besleyiciden geçerek çekiçli kırıcıya beslenecektir. Kırıcıların toplam kapasitesi 1450 ton/saat olup ürün boyutu ise 80 mm dir. Kırıcı çıkış bandı üzerine Cros belt analizörü monte edilecektir. Analizör, bant üzerinden geçen malı devamlı analiz ederek, kalker ve kil besleme oranını otomatik ayarlamada kullanılacaktır. 19

20 Katkı Maddeleri Kırıcısı Demir cevheri ve alçıtaşı damperli kamyonlarla çekiçli kırıcıya boşaltılacak ve kırılacaktır. Kalker ve Kil Ön Karıştırma Stokholü Kalker ile kil karışımı yığın olarak olarak stoklanacaktır. Bir yığın stok edilirken diğeri farin bunkerlerine beslenecektir. Katkı Maddeleri Stokholü Demir cevheri alçı ve kalker kırıcıda kırıldıktan sonra yükleme bandı ile müstakil yığınlar halinde stoklanacaktır. Besleme bandı ile farin ve çimento değirmenleri dozlama ve besleme bunkerlerine beslenecektir. Hammadde Dozlama ve Besleme Hammadde dozlama sisteminde bunker bulunacaktır. Kalker ve kil karışımı, saf kalker, silis ve demir cevheri hammadde bunkerlerine boşaltılacak, tartılacak ve öğütme sistemine beslenecektir. Bunun için bunkerlerin altına, dozajlı besleyiciler monte edilecektir. Tartım işlemi sonrasında hammadde karışımı bantlı konveyör ile öğütülmek için değirmen sistemine gönderilecektir. Hammadde Öğütme Hammaddelerin kurutma ve öğütülmesi işlemlerinde dik ve bilyalı değirmen kullanılacaktır. Siklonlu ön ısıtıcıdan çıkan sıcak gaz kurutma işleminde ısı kaynağı olarak kullanılacaktır. Değirmen, yüksek verimli dinamik seperatörle donatılacaktır. Değirmene, harici resirkülasyon için kovalı elevatör akupule edilecektir. Öğütülmüş farin, havalı bantlar ve kovalı elevatör yardımıyla homojenizasyon silosunun üst kısmına taşınacaktır. Hammadde değirmeni sisteminin gazları, torbalı filtreden geçirilecek ve filtre çıkışında atık gazın toz içeriği 50 mg/nm 3 ten daha az olacaktır. Tutulan tozlar ise farin silosuna ya da ön ısıtıcı fırına direkt beslenmek üzere geri gönderilecektir. Siklonlu ön ısıtıcıdan gelen gaz, baca gazı fanına girecek ve fan çıkışında iki farklı yola yönlendirilecektir. 1. yolda kurutucu gaz olarak değirmene girecek, 2. yoldan da torbalı filtreye varacaktır. Değirmen durduğu zamanlarda fırın gazları soğutulduktan sonra torbalı filtreye direkt olarak girecektir. Gaz sıcaklığı, torbalı filtre için izin verilebilir değerlerde otomatik olarak tutulacaktır. Torbalı filtrede tozu giderilen gaz, bacadan atmosfere verilecektir. Homojenizasyon Silosu ve Farinin Fırına Beslenmesi Farinin depolanması ve homojenizasyonu için sürekli homojenizasyon silosu bulunacaktır. Farin, akış kontrollü iki farklı yoldan ekstrakte edilecek ve silonun altında bulunan fırına beslenecektir. Fırın besleme bunkerinden gelen farin valflerden ve bir takım dozajlama ekipmanlarından geçecektir. Bu materyal aynı zamanda tartılmış olarak fırın elevatörünü besleyen havalı banda gönderilecektir. Farinin, ön ısıtıcının üst kısmına taşınması için kovalı elevatör kullanılacaktır. 20

21 Ön Isıtıcı, Fırın, Izgaralı Klinker Soğutucu Sistemi 5 aşamalı önısıtıcı ve kalsinatörde ısıtılan ve dekarbonize edilen (~ % 90) farin fırına gönderilecektir ve ısı transferi ile klinkere dönüşecektir. Dekarbonizasyon fırında da devam edecektir. Fırından çıkan klinker depolanmak üzere klinker silolarına taşınacaktır. Tesiste döner fırın sistemi kullanılacaktır. Fırın ve kalsinatör için pulverize kömür yakıcılardan yararlanılacaktır. Soğutucu emiş hattındaki sıcak gazların bir kısmı fırına sekonder hava olarak girecektir. Bir kısmı da tersiyer hava borusu ile prekalsinasyona yanma havası olarak gidecektir. Soğutucudan alınan gazlar elektrofiltrede filtre edilecek ve 50 mg/nm 3 altında emisyon ile atmosfere atılacaktır. Klinker Stokholü Soğutucudan çıkan klinkerin taşınması için apron çelik bantlar kullanılacaktır. Çelik bant döküm çıkışındaki iki yönlü klape standart dışı malzeme ile normal klinkeri ayırt etmek için kullanılacaktır. Klinkeri stoklamak için silo öngörülmüştür. Kömür Depolama ve Ön Karıştırma İhtiyaç görülen kömür tesise kamyonlarla taşınacaktır. Kömür stokholde yükleme bandı ile stoklanacak ve yığın yapılacaktır. Ön stoklamadaki kömür besleyici ile kömür değirmeni besleme bunkerlerine sırasıyla beslenecektir. Pulverize Kömür Hazırlanması ve Tartım Sistemi Kömür öğütme sistemi girişinde bunker bulunacaktır. Bunkerlerin altında dozajlı besleyiciler konumlandırılacaktır. Tartımdan sonra kömür, öğütülmek üzere değirmene gönderilecektir. Ön ısıtıcının atık gazları kömür değirmeninde, kurutmada kullanılacak ısı kaynağı olarak değerlendirilecektir. Öğütmeden sonra, toz haline getirilmiş kömür jet filtre tarafından toplanacak ve helezon konveyör ile toz kömürü bunkerine depolama için taşınacaktır. Egzoz gazı torbalı filtrede temizlendikten sonra atmosfere atılacaktır. Toz kömürü bunkerinin altında toz kömürü tartma sistemi bulunacaktır. Tartma sistemi ile tartıldıktan sonra pulverize kömür sırasıyla fırına ve kalsinatöre sevk edilecektir. Öğütülen çimento, cinsine göre kendi silosuna sevk edilir ve müşterinin isteğine göre torbalı veya dökme olarak sevk edilir. Faaliyet sahibi tarafından planlanan faaliyeti özetle aşağıda açıklanmaktadır : Hammaddelerin kapalı alanda stoklandığı ve ön homojenasyonun yapıldığı preblendıng ünitesi Enerji tüketiminin minimize edildiği farin değirmeni (hammadde öğütme ünitesi) Düşük NOx emisyonlu ve düşük spesifik ısıl tüketimli, %95 kalsinasyon derecesine ulaşacak ve düşük basınç kaybı yüksek verim sağlanacak şekilde tasarlanmış döner fırın ön ısıtıcı kuleleri Yüksek yanma verimliliğinde, yüksek momentumlu, düşük NOx ve düşük primer hava kullanımlı yakma brülörlerinin kullanılması. 21

22 Yeni nesil yüksek verimli Döner Fırın Ayna ve soğutma kullanımı, Döner Fırın giriş ve çıkış sızdırmazlık sistemlerinin kaçak havayı minimize eden yeni tasarım versiyonları ile değiştirilmesi, bu sayede ısıl tüketim ve güç tüketiminin minimize edilmesi Yeni nesil yüksek verimli Farin homojenasyon sistemlerinin kullanılması Tüm hammadde, farin ve kömür tartım sistemlerinin yeni nesil yüksek doğrulukta çalışan kantar sistemlerinin kullanımı Tüm malzeme taşıma hatlarının kapalı galeri olarak tasarlanması, Kapalı klinker stokholü yapılması. Döner Fırın Soğutma ve Farin Değirmenlerinde Elektro-Torbalı Filtre Uygulaması; 50 mg/nm 3 toz emisyonu salınımı. Enerji tüketiminin minimize edildiği dik çimento değirmeni Tüm sistemin elektrifikasyon ve otomasyon yapısının hat kayıplarını minimize edecek, izlenecek ve haberleşecek şekilde gerçekleştirilmesi; yatırım sonrası, Enerji İzleme (Scada) Sistemi ile enerji yönetimi olanağı sağlanarak Dünya Çimento Endüstrisinin teknoloji ve çevre duyarlılığı olarak bugün geldiği en son noktayı bütünüyle içereceği planlanmaktadır. Yapılması planlanan üniteleri ve yerlerini gösterir Genel Yerleşim Planı Ek 4 te verilmektedir. Yatırım kapsamında yapılması planlanan üniteler aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 6. Mevcut Üniteler YILLAR Ekipman-Proses Nolu Konkasör 120 ton/saat - 2 Nolu Konkasör 250 ton/saat 250 ton/saat 1 Nolu Döner Fırın ton/saat ton/saat 2 Nolu Döner Fırın ton/saat 35,10 ton/saat Farin Değirmeni I-II 50 ton/saat 50 ton/saat 1 Nolu Çimento Değirmeni 22 ton/saat 65 ton/saat 2 Nolu Çimento Değirmeni 22 ton/saat 10 ton/saat 3 Nolu Çimento Değirmeni 15 ton/saat 11 ton/saat 4 Nolu Çimento Değirmeni 15 ton/saat 11 ton/saat Kömür Değirmeni 15 ton/saat 15 ton/saat Bilyalı Değirmen 90 ton/saat Tablo 7. Yapılması Planlanan Üniteler Ekipman-Proses Kapasite Alan Kalker-Kil Kırıcı ton/saat m² Tras Kırıcı 130 ton/saat 600 m² 22

23 Ekipman-Proses Kapasite Alan Ön homojene sistemi ton m² Katkı stokholü ton m² Dik Farin Değirmeni 450 ton/saat m² Döner Fırın 229 ton/saat 980 m² Dik Kömür Değirmeni 40 ton/saat 960 m² Kapalı kömür stokholü ton m² Kapalı klinker stokholü ton m² Dik veya bilyalı Çimento Değirmeni 320 ton/saat m² Çimento Silosu 2 x ton 600 m² Paketleme ünitesi 2 x 120 ton/saat m² Diğer Alanlar (transfer üniteleri, geçici m² - bakım binaları vb.) Yapılması planlanan ünitelerle birlikte toplam kapalı alan m² dir. Listede yer almayan kısımlar transfer üniteleri, geçici bakım binaları vb. yapılardır. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Fabrika bünyesinde yer alacak üniteler şunlardır; Tesis bünyesinde yer alacak üniteler ise şunlardır: KIRICI: t/h kapasiteli TRAS KIRICI: 130 ton/h PREBLENDING: ton kapasiteli DİK FARİN DEĞİRMENİ: 450t/h kapasiteli L-NOX KALSİNATÖRLÜ 5 KADEME SİKLONLU DÖNER FIRIN: t/gün kapasiteli DİK KÖMÜR DEĞİRMENİ: 40 ton/h kapasiteli KAPALI KÖMÜR STOKHOLÜ: ton KAPALI KLİNKER STOKHOLÜ: ton kapasiteli DİK VEYA BİLYALI ÇİMENTO DEĞİRMENİ: 320 ton/h kapasiteli ÇİMENTO SİLOSU: 2 adet,2 x ton PAKETLEME ÜNİTESİ: 2 x 120 ton/h Kullanılacak Arazi Yatırım, m 2 kapalı alan m 2 açık alan olmak üzere toplamda m 2 lik 375 ada 1 parsel üzerinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu kapasite artışı fabrika alanı içerisinde yapılacak olup, bu alanın mülkiyeti faaliyet sahibine ait olup fabrika yerleşim sahasını kapsayan araziye ilişkin Mülkiyet Belgesi Ek 2 de verilmiştir. Projeye konu kalker sahaları, kil ve alçı sahaları ile ilgili olarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden işletme ruhsatları alınmıştır. (Bknz Ek 3) 23

24 Fabrika, Sivas-Yozgat karayolu üzerinde Sivas şehir merkezine 6 km uzaklıkta yer almaktadır. Fabrika alanına en yakın yerleşim yeri kuş uçuşu kuzey doğu yönünde 1,5 km mesafedeki Danişment Gazi Mahallesidir. Faaliyet alanının işaretlendiği tesis yerine ait yerbulduru haritası ve uydu görüntüsü Ek 5 te, 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 6 da, Genel Yerleşim Planı Ek 4 te, verilmiştir. Arazi Varlığı Haritası Ek 7 de sunulmuştur. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri.) Proje kapsamında irdelenecek çevresel etkiler şunlardır; Su Kirliliği -Evsel Nitelikli Atıksular Katı Atıklar -Evsel Nitelikli Katı Atıklar -Ambalaj Atıkları Tehlikeli Atıklar Hava Kirliliği -Egzoz Emisyonları -Yakmadan Kaynaklanan NO x, SO x, PM ve Çöken Toz Emisyonları -Kırma ve Öğütmeden Kaynaklanan PM ve Çöken Toz Emisyonları Toprak Kirliliği -Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Gürültü ve Titreşim Hava Kirliliği Çimento üretim teknolojisi gereği fabrikanın en önemli çevresel etkisi, yanma olayı sonucu bacalar vasıtası ile atmosfere bırakılacak olan gaz ve toz emisyonlarıdır. Bu emisyonlar içerisinde en önemli parametreler ise havada asılı partiküler madde ve çöken toz emisyonları olacaktır. Bunun yanı sıra özellikle ÇED Raporu nda dağılım modellemesi vasıtasıyla irdelenecek diğer parametreler ise kükürdioksit, azotdioksit ve karbonmonoksit emisyonlarıdır. Bu kapsamda emisyon faktörleri yardımıyla gerekli hesaplamalar gerçekleştirilecek ve oluşması muhtemel kütlesel emisyon debilerinin tarih ve sayılı ( tarih ve sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde verilen sınır değerden yüksek olması durumunda hava kirlenmesine katkı değerlerinin hesaplanmasına gidilecektir. Su Kirliliği Tesiste kuru proses ile üretim yapılacak olup, proseste sadece soğutma suyu kullanılacaktır. Soğutma suyu pompa yardımıyla kapalı devre içerisinde sisteme verilecektir. Söz konusu sistemin kapalı devre olması sebebiyle herhangi bir proses atık suyu oluşmayacağından alıcı ortama herhangi bir atıksu deşarjı yapılmayacaktır. 24

25 Toprak Kirliliği Tesisin inşaat ve montaj çalışmaları sırasında temel kazıları ve arazi düzenlemeleri kapsamında hafriyat işlemleri söz konusudur. Bununla birlikte kalker ve kil sahalarında da arazi hazırlık ve kazı işlemleri gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda çıkarılacak bitkisel toprak bahçe, yeşil alan, ve benzeri çalışmalarda tekrar üst toprak olarak kullanılacak ve depolama sahalarına kesinlikle gönderilmeyecektir. Bitkisel toprak dışındaki hafriyat toprağı ise öncelikle dolgu, rekreasyon ve benzeri amaçla kullanılacak, tekrar kullanımlarının mümkün olmayanlar ise kimyasal/pişebilirlik özellikleri dikkate alınarak üretim prosesinde katkı maddesi olarak kullanılacaktır. Gürültü ve Titreşim Fabrika bünyesinde üretimde kullanılacak döner fırın, değirmen ve kırıcı gibi üniteler ile inşaat aşamasında ve ocaklarda kullanılacak olan ekskavatör, kamyon, yükleyici, delici ve kompresörden kaynaklanacak çevresel gürültü ve titreşim oluşacaktır. Ayrıca faaliyet, tarih ve sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik ( tarih ve sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) EK-1 Listesi Madde 2. Madencilik ve Yapı Malzemeleri Endüstrisi 2.1 Çimento klinkeri ve entegre çimento üretim tesisleri. ile EK-2 Listesi 2. Madencilik ve Yapı Malzemeleri Endüstrisi 2.18 Üretim kapasitesi 200 ton/gün ve üzeri olan ve 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununun I.Grup b, II.Grup (kireçtaşı dahil), IV.Grup, V.Grup larında yer alan madenlerin çıkartıldığı ocaklar. maddelerinde yer aldığından ÇED raporu kapsamında akustik rapor hazırlanacaktır. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi Proje Yerinin Seçiliş Nedenleri Proje yeri aşağıda verilen nedenlerden ötürü seçilmiştir. Fabrika alanının hammadde ihtiyacını karşılayacak kalker, kil ve alçı sahalarına çok yakın olması, Çimento üretimi için gerekli yardımcı hammaddelere yakın olması Nakliye mesafelerinin kısa olmasından dolayı maliyetlerin düşük olması, Çimento tesisine hammadde sağlayan ocakların yakın olmasından dolayı hammadde nakliye masrafları minimum düzeyde tutulmuş olacaktır. Çünkü klinker üretiminde kullanılan teknoloji gereği su ve karbondioksit kayıpları sebebiyle, hammadde olarak kullanılan kalkerin ancak % 60 ı klinkere dönüşmektedir. Tesisin hammadde kaynaklarına uzak bir noktada kurulması durumunda ocak sahasından üretilecek kalkerin ancak % 60 ı klinkere dönüşecek, üretim esnasında meydana gelen su ve karbondioksit 25

26 kayıpları sebebiyle buharlaşan % 40 lık kısım gereksiz bir şekilde nakliye edilmiş olacaktır. Malzeme ocaklarının, maden işletmelerinin doğası gereği hammaddenin bulunduğu arazi üzerinde işletilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla ocaklar için alternatif bir yer seçimi söz konusu değildir. Kalker ve alçı ocaklarında üretim açık işletme yöntemiyle, cevher serbestleştirilmesi ise delme-patlatma yöntemi ile gerçekleştirilecektir. Kil ocağında da ise açık işletme yöntemi kullanılarak kazı-yükleme yöntemi ile yapılmaktadır. Teknoloji Alternatifleri Çimento üretim prosesleri, klinkerin elde ediliş biçimine göre farklılık göstermektedir. Klinker üretiminde başlıca dört ana teknoloji mevcut olup bunlar yaş proses, yarı yaş proses, yarı kuru proses ve kuru prosestir. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından 2000 yılında yayınlanan Taş ve Toprağa Dayalı Ürünler Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu nda; [...] Çimento üretim metod ve teknolojisinde en önemli farklılıklar fırın ünitelerinde kendini göstermektedir. Elektrik enerjisi tüketiminde yaş metodun 20 kws/ton çimento mertebelerinde bir avantaj göstermesine karşın, kuru metot ısı enerjisi tüketiminde yaş metodun kcal/kg klinker tüketimine kcal/kg klinker ısı enerjisi tüketimi ile üstünlük göstermektedir. Yaş sistemde, gerekli tahsisler yapıldıktan ve homojenize edildikten sonra zincirli uzun fırınlara sevkedilen çamur giriş tarafındaki zincir bölgesinde rutubetini kaybeder, orta bölgede kalsine olur çıkış tarafındaki sinter bölgesinde klinkerize olur ve soğutucuya dökülür. Bu sistem ancak hammaddenin çok rutubetli ve sedimanter marn ve kilden oluşması halinde ekonomik olabilir. Ülkemizde yaş fırınların çoğunluğu yılları arasında üretim kapasitelerinin arttırılması amacı ile 1974 yılından itibaren yakıt tasarrufu sağlamak amacı ile kuru sisteme çevrilmişlerdir. Halen ülkemizde yaş sistemde küçük kapasiteli 2 fırın faaliyetini sürdürmektedir. Yarı kuru metot, Lepol sisteminde farin eğik bir döner tabak üzerinde % rutubetli granül hale getirilmekte, sevk edildiği hareketli ızgarada rutubetini kaybederek kısmen kalsine olmakta ve takiben kısa döner fırında önce kalsinasyon tamamlanmakta, sonra da klinkerizasyon gerçekleşmektedir. Kuru sistemli çimento üretiminde ise konkasörde kırılmış hammadde, farin değirmeninde öğütülerek homojene edilir. Öğütme işlemi sırasında farin, fırından alınan yanma gazları ile kurutulur. Kurutma ve ısıtma işlemleri yaş ve yarı yaş sistemden farklı olarak döner fırında yapılmamaktadır. Bu nedenle fırın boyu diğerlerine göre kısadır. Kuru sistem fırınlarda yalnızca kalsinasyon ve sinterleme işlemleri yapılmaktadır. Ön ısıtıcı ünitesinde döner fırın çıkışındaki gaz siklon kademelerinden geçerken enerjisini vererek soğur, homojene edilmiş farin ise ters istikamette geçerken enerji ile ısınır ve kısmen kalsine olur. Kademe sayısı 4 veya daha fazla olabilmektedir. Kademe sayısı arttıkça ısı tasarrufu artar. Kuru sistem fırınların ön kalsinasyon sistemini de içermesi halinde yakıt döner fırından başka kalsinatörde de yakılmaktadır. Kalsinatöre sekonder hava olarak 26

27 soğutmadan sıcak gaz alınmaktadır. Ön ısıtıcılı kuru sistem döner fırında fırına girişteki kalsinasyon derecesi en fazla % 40 iken, ön kalsinasyonlu sistemlerde bu değer % oranına kadar ulaşmaktadır. Ön kalsinasyonlu döner fırınlarda kalsinatörde düşük kalorili kömür kullanımı sağlanabildiği gibi ısı tüketimi düşer (% 5-10 m) ve fırın kapasitesi artar. Yaş sistem fırınları, kuru sisteme tahvillerinde çok defa 1 veya 2 siklon kademeli ön ısıtıcılar tercih edilmektedir [...] denilmektedir. Sonuç olarak hammadde vasfı, yüksek kükürt içeriğine sahip yakıtların kullanılabilecek olması, yaş sisteme göre daha düşük ısı enerjisi tüketimi dolayısı ile proje için Avrupa da ve Türkiye de yaygın bir şekilde kullanılmakta olan kuru proses teknolojisi seçilmiştir. BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler Yatırım, m 2 kapalı alan m 2 açık alan olmak üzere toplamda m 2 lik 375 ada 1 parsel üzerinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu kapasite artışı fabrika alanı içerisinde yapılacak olup, alanın mülkiyeti faaliyet sahibine aittir. Fabrika, Sivas-Yozgat karayolu üzerinde Sivas şehir merkezine 6 km uzaklıkta yer almaktadır. Fabrika alanına en yakın yerleşim yeri kuş uçuşu kuzey doğu yönünde 1,5 km mesafedeki Danişment Gazi Mahallesidir. Projeye ilişkin yer bulduru haritası ve uydu görüntüsü Ek 5 te verilmiştir. Faaliyet alanına ait ED50 UTM koordinatlar aşağıdaki tabloda, proje yerinin işaretlendiği 1/ ölçekli Topoğrafik Harita ise rapor ekinde verilmektedir. (Bkz.EK 6) Tablo 8. Fabrika Alanı 6 0 UTM Koordinatları Toplam Alan : 996,212 m 2 NOKTA NO Y X Tablo 9. Malzeme Ocakları UTM Koordinatları Ruhsat Numaralı Kil Ocağı Koordinatları Nokta No Y X

28 Toplam Alan : 49 ha Ruhsat Numaralı Kalker Ocağı Koordinatları Nokta No Y X Toplam Alan : 100 ha Ruhsat Numaralı Alçı Ocağı Koordinatları Nokta No Y X Toplam Alan: 294,8 ha Ruhsat Numaralı Kalker Ocağı Koordinatları Nokta No Y X Toplam Alan: 100 ha Projeye konu olan 3.üretim hattının kurulacağı alan fotoğrafları aşağıda verilmektedir. 28

29 Şekil 8. 3.Üretim Hattının Kurulacağı Alan Fotoğrafları 29

30 Şekil 9. 3.Üretim Hattının Kurulacağı Alan Fotoğrafları Projeye Konu Malzeme Ocaklarını Gösterir Fotoğraflar aşağıdaki gibidir. 30

31 Şekil Ruhsat Numaralı Kil Ocağını Gösterir Fotoğraf Şekil Ruhsat Numaralı Kalker Ocağını Gösterir Fotoğraf 31

32 Şekil Ruhsat Numaralı Alçı Ocağını Gösterir Fotoğraf Şekil Ruhsat Numaralı Kalker Ocağını Gösterir Fotoğraf 32

33 BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava (Atmosferik Koşullar), İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (Ek-V deki Duyarlı Yöreler Listesi de Dikkate Alınarak) ve Yukarıdaki Faktörlerin Birbiri Arasındaki İlişkileri de İçerecek Şekilde Açıklanması Bu bölümde verilen bilgiler Sivas İl Çevre Durum Raporu ndan alınmıştır. Coğrafi Konumu Sivas İli Anadolu yarımadasının ortasında, İç Anadolu Bölgesi nin Yukarı kızılırmak bölümünde yer alır. 36 ve 39 doğu boylamları ile 38 ve 41 kuzey enlemleri arasında kalan İl, km 2 lik yüzölçümü ile Türkiye'nin toprak bakımından Konya dan sonra ikinci büyük ilidir. Sivas'ın doğusunda Erzincan, güneyinde Malatya ve Kahramanmaraş, güneybatısında Kayseri, batısında Yozgat, kuzeyinde Tokat ve Ordu, kuzeydoğusunda ise Giresun İlleri yer alır. İklim Sivas İlinin büyük bir kesimi karasal İç Anadolu ikliminin etkisinde kalmakta olup, kuzeyde Karadeniz, doğuda Doğu Anadolu yüksek bölge ikliminin de etkileri gözlenmektedir. Kışları soğuk ve sert geçer, genelde kış aylarında bol kar yağışı görülür ve kimi zaman 3-4 ay karla örtülüdür. Yazları sıcak, ilkbahar ve sonbahar ayları genelde yağmurlu geçer. İl topraklarının büyük bir bölümü Kızılırmak, bir bölümü de Yeşilırmak havzalarına girer. Kızılırmak havzasına giren yörelerde genellikle bozkır bitkiler yer alır. Ayrıca orman ağaçlarından oluşan küçük kümelere rastlanır. Bu topluluklar, yüz yıl kadar önce tüm bölgeyi kaplayan zengin orman örtüsünün son kalıntıları görünümündedir. Sivas İlinin Yeşilırmak havzasına giren ve Karadeniz iklimini yansıtan Gölova, Akıncılar, Suşehri ve Koyulhisar yörelerinde bitki örtüsü açısından tümüyle değişik bir görünüm vardır. Bu yörelerde genellikle karaçam, kızılçam ve ardıç gibi iğne yapraklı ağaçlardan oluşan zengin ormanlar vardır. Karasal iklimin hüküm sürdüğü ilde, doğal bitki örtüsü genelde step görünümü taşır. Kuzeydeki dağların yüksek kesimlerinde, soğuğa dayanıklı sarıçam ormanları mevcuttur. Nüfus Sivas İl nüfusu 2012 yılı itibari ile dır. Tablo 10. Sivas İl Nüfus Bilgileri 33

34 Kaynak: İlin Topografyası Ve Jeomorfolojik Durumu Sivas İlinin topoğrafik yapısı genelde engebeli ve deniz seviyesinden ortalama m yükseklikte olup, kuzey kesiminde Kuzey Anadolu Dağları'na, doğu kesiminde Karasu-Aras Dağları'na, güney kesiminde de Toroslar'a bağlı Kulmaç ve Tecer dağları yer almaktadır. İlin kuzey kesiminde Giresun Dağları'nın güneybatı uzantıları yer alır. Bu dağlık alandan Çoruh-Kelkit Vadisi ile ayrılan iç sıradağlar doğudan batıya doğru sıra ile Kızıldağ (3025 m), Kösedağı (2800 m), Tekeli Dağı (2600 m), Asmalı Dağı (2400 m) ve Yıldızdağı (2550 m) şeklinde izlenir. İlin güneydoğu kesimini Çengelli Dağı (2600 m) ile Karasu- Aras Dağları'nın batı bölümünü oluşturan Yama Dağı (2735 m) oluşturur. Bu kesimdeki dağlar, Divriği Dağları olarak da adlandırılır. İlin orta kesiminde Tecer Dağları, Gürlevik Dağı (2650 m) ve Beydağı (2700 m), daha batı da İncebel Dağları, en batıda ise Karababa Dağı'nda 2235m' ye ulaşan Akdağlar yer alır. İlin güney kesimindeki başlıca yükseltiler ise Hezanlı Dağı (2280 m) ile Göltepe'de 2700 m'ye ulaşan Gövdeli Dağı'dır. Toroslar'ın devamı olan bu dağlar, ilin güney kesiminde doğal sınır oluştururlar. İlin en yüksek tepesi, kuzeydoğu'daki Kızıldağ'da 3025 m'ye ulaşan Peynirli Tepe'dir. Platolar İl topraklarında geniş bir yer tutar. Uzunyayla'nın İl sınırları içinde kalan doğu kesimi, farklı havzalara su taşıyan akarsular arasında su bölümü çizgisini oluşturur. Bir başka önemli plato Sivas kentinin kuzeyinde yer alan Mereküm Yaylası'dır. Kızılırmak'ın doğduğu yer Kızıldağ olup, İmranlı'nın kuzeydoğusunda bulunur. Sivas yöresinde Yukarı Kızılırmak akaçlama alanı, kuzeydeki Kuzey Anadolu Dağları'nın bir parçası olan Dumanlı Dağları ile güneydeki Toros Dağları'nın devamı niteliğinde olan Tecer Dağları'nı birbirinden ayırır. Fırat'ı oluşturan Karasu'nun kollarından olan Çaltı Çayı ve Kuruçay ile Fırat'a katılan Tohma Çayı da İl topraklarından doğar Yine Sivas'a ait topraklardan doğan ve Kösedağı'nın batı yamaçlarından kaynaklanan Tozanlı Çayı, 34

35 gerefiye'yi geçtikten sonra Doğanşar İlçesinin kuzeybatısında Asmalı ve Tekelim Dağlarından akan derelerle birleşerek Yeşilırmak'ı oluşturur. İlin doğal göllerinin hemen hepsi jips karstı gölleri olup, başlıcaları Tödürge, Hafik, Lota ve Karagöl'dür. Ayrıca Gürün ilçesinin 10 km güneybatısında Gökpınar Gölü de vardır. Sivas İlinin büyük bir kesimi karasal İç Anadolu ikliminin etkisinde kalmakta olup, kuzeyde Karadeniz, doğuda Doğu Anadolu yüksek bölge ikliminin de etkileri gözlenmektedir. Kışları soğuk ve sert geçer, genelde kış aylarında bol kar yağışı görülür ve kimi zaman 3-4 ay karla örtülüdür. Yazları sıcak, ilkbahar ve sonbahar ayları genelde yağmurlu geçer. İl topraklarının büyük bir bölümü Kızılırmak, bir bölümü de Yeşilırmak havzalarına girer. Kızılırmak havzasına giren yörelerde genellikle bozkır bitkiler yer alır. Ayrıca orman ağaçlarından oluşan küçük kümelere rastlanır. Bu topluluklar, yüz yıl kadar önce tüm bölgeyi kaplayan zengin orman örtüsünün son kalıntıları görünümündedir. Sivas İlinin Yeşilırmak havzasına giren ve Karadeniz iklimini yansıtan Gölova, Akıncılar, Suşehri ve Koyulhisar yörelerinde bitki örtüsü açısından tümüyle değişik bir görünüm vardır. Bu yörelerde genellikle karaçam, kızılçam ve ardıç gibi iğne yapraklı ağaçlardan oluşan zengin ormanlar vardır. Ormanlar Sivas İli ormanları 1200 ile 2600 metre rakımlarda bulunmaktadır. En üst rakımlarda ağaç türü olarak ardıç bulunmaktadır. Yapraklılarda ise ilimizin doğal ağaç türü meşedir. Dolayısıyla ormanların oluşmasında ve orman ağaç türlerinin belirlenmesinde iklim (bağıl nem, gece gündüz sıcaklık farkı), jeolojik formasyonların özellikleri ve jeoformolojik yapılar etkili olmaktadır. Sivas İli Karadeniz ikliminden İç Anadolu Step iklimine geçiş zonu üzerinde bulunmaktadır. Burada yağışın yetersiz, vejetasyon mevsiminin kısa, sıcaklık ve hava rutubetinin az olması mevcut ormanların süratli ve sağlıklı bir şekilde yetişmesine ve kendisini yenilemesine olumsuz etki yapmaktadır. Sivas İl sınırları içinde bulunan orman alanları genellikle kuzey bölgelerde (Koyulhisar-Suşehri) bulunurken, daha az oranlarda ise batı ve doğu kesimlerde gözlenir. Çayır ve Mera Sivas İli gerek yüzölçümü gerekse çayır mera varlığı bakımından Türkiye nin ilk sıralarında yer alan yörelerinden biridir. 35

36 Tablo 11. Sivas İlinin İlçelere Göre Çayır Mera Varlığı Kaynak: (Sivas İl Özel İdaresi Bilgi İşlem şube Müdürlüğü verileri, 2008) Sulak Alanlar Doğal ya da yapay, sürekli ya da geçici suyu akan ya da durgun, tatlı, acı ya da tuzlu gelgit bölgelerinde suların çekildiği dönemlerde su düzeyi 6 m 2 yi aşmayan deniz kesimlerini de kapsayan tüm bataklık, turba ve suyla kaplı alanlara "Sulak Alan" denilmektedir. Bunlar, ekosistemlerin bağrı konumunda olduğundan korunmalıdırlar Tödürge Gölü Alanı : Ort. 350 Hektar Rakım : 1295 metre Yukarı Kızılırmak Havzasında yer almaktadır. Çok hafif tuzludur. Kızılırmak'a boşalmakta olup, ortalama derinliği 4 metredir. Doğusunda küçük bir ada yer alır. Gölün çevresinde büyükbaş hayvanların otlatıldığı batıdaki geniş ıslak çayırlıklardan başka, alçak 36

37 kireçli tepeler üzerinde kısmen nadasa bırakılan tarla va meralar bulunur. Gölün güney doğusunda yaklaşık 30 ha lık bataklık ve gölcükler yer almakta olup, koruma statüsü yoktur. Tektonik kökenli ve karstik bir çöküntü gölü olan Tödürge gölünde Tepeli Batağan, Kızılboynuzlu Batağan, Angıt, Yeşilbaş, Kılördek, Küçükkarabatak, göl dolayında ise Turna, Uzunbacak, Kızılbacak kuluçkaya yatmaktadır. Geçiş mevsimlerinde çeşitli su kuşlari da gölde konaklamaktadır. Gölde avcılık ve balıkçılık yapılabilir (Türkiye Çevre Vakfı, 1993) Hafik Gölü Alanı : Ort. 72 hektar Rakım : 1298 metre Sivas İlinin 40 km doğusunda yer almaktadır. Yukarıda sunulan ornitolojik özellikleri de kapsayan Hafik gölünde Sazan, tatlı su kefali, kababurun ve tatlı su kolyosu yetişmektedir. Alanın koruma statüsü yoktur. Kaz Gölü Alanı : Ort hektar Rakım : 1430 metre Derinliği 2.5 metredir. Alanın koruma statüsü yoktur. Seyfe Gölü Alanı : Ort hektar Rakım : 1277 metre Sivas ın 10 km doğusunda yer almaktadır. Seyfe Gölü uluslararası ölçütlere göre A sınıfında önemli bir sulak alan olup sazan, karabalık ve kefal yetişmektedir. Alanın koruma statüsü yoktur. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler 2873 sayılı Milli Parklar Kanununda tanımlanan şekliyle Milli Park; bilimsel ve estetik bakımdan, milli ve milletlerarası ender bulunan tabii ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip tabiat parçalarını ifade etmekte olup, Sivas İlinde bu vasıflara haiz bir alan tespit edilememiştir. Akarsular Sivas İl sınırları içerisinde bulunan akarsular; Kızılırmak, Yıldız Irmağı, Kalın Irmağı, Mısmıl Irmak, Fadlım Irmağı, Tecer Irmağı, Acı Irmak, Acı su Irmağı, Kelkit Çayı, Tozanlı Irmağı, Çaltı Çayı, Yılanlı Çayı, Balıklıtohma Çayı, Tohma Çayı ve Hurman Cayıdır. Bu akarsu ve yan kolları üzerinde bulunan Sivas il sınırları içerisindeki bazı akarsuların Yıllık Ortalama Akımları; Kızılırmak m 3 /sn, Yıldız Irmağı m 3 /sn, Kalın Irmağı 1.77 m 3 / sn, Tecer Irmağı 2.90 m 3 / sn Kelkit Çayı m 3 / sn, Tohma Çayı m 3 / sn, Mısmıl ırmak 1.21 m 3 / sn ve Fadlım ırmağı 3.0 m 3 / sn 'dir. Toprak Özellikleri İl topraklarının yarısına yakını, hektarı, VII. sınıf arazidir. VII. sınıf sarp eğim, çok şiddetli aşınım ve sığlık gibi nedenlerle otlak ve orman olarak kullanılmaları da 37

38 sınırlanmış arazilerdir. Çoğu kere örtünün değiştirilmesi teknik bakımdan olanaksız yahut ekonomik değildir. En iyisi doğal örtü altında ve sınırlı otlatmayla korunabilirler. VIII. sınıf araziler toprak ve bitki örtüsünden yoksun çok sarp eğimler kaya yüzeyleri, bataklık gibi tarımsal kullanıma elverişsiz arazilerdir. Bu araziler, olduğu gibi kullanılabilir ya da av veya eğlence alanı olarak değerlendirilebilirler. Irmak taşkın yatakları ve çıplak kaya yüzeyleri dikkate alındığında ildeki VIII. sınıf arazi miktarı hektardır. Yerleşim alanları ve su satıhları ile birlikte hektara ulaşırlar. Alüvyal Topraklar (A) Bütün iklimlerde mevcut olan bu topraklar tarım bakımından çok önemlidir. Genellikle genç topraklar olarak tanımlanırlar. Ayrıca bu topraklarda genelde ABC horizonları bulunmaz. Buna karşılık değişik mineral katmanları bulunur. Bu topraklar üzerinde bütün kültür bitkileri yetişir. Verim çok yüksekten çok düşüğe kadar değişir. Alüvyal topraklar, İlin akarsu düzlüklerinde ve akarsuların yelpaze yaptığı alanlarda bulunur. İl toprakları içinde toplam hektar alanı kapsayan Alüvyal toprakların hektarı kuru tarım, hektarı yetersiz sulu ve 2542 hektarı sulu bahçedir. İlin Toprak dağılımının % 4.6.sını Alüvyal topraklar kapsamaktadır. Kolüvyal Topraklar Dik eğimlerin eteklerinde yer çekimi, toprak kayması, yüzey akışı veya yan derelerden kısa mesafelerden taşınarak oluşmuş topraklardır. Kolüvyal topraklar % 2.den fazla olma koşuluyla mutlak bir eğime sahiptir. Eğim nedeniyle akaçlamaları (drenejları) iyidir. Bunun sonucu olarak ta tuzluluk göstermezler. İl toprakları içinde % 1.4 oran ile toplam hektar alanı kapsarlar. Kahverengi Topraklar (M) Üzerinde doğal bitki örtüsü kısa ot ve çalılardan ibarettir. Oluşumlarında kalsifikasyon rol oynar. ABC profili topraklardır. Erozyona uğrayanlarda yalnızca A ve C horizonları görülür. Doğal akaçlamaları iyidir. Kahverengi topraklarda profil baştan aşağı kireçlidir. İl topraklarının % 38.lik oranlarıyla hektarlık bir alanı kapsarlar. Sivas ın tüm ilçelerinde yaygın olarak bulunurlar. Kırmızı Kahverengi Topraklar Doğal bitki örtüsü uzunca otlar ve çalılardır. Ana madde değişiktir. Oluşumlarında kalsifikasyon rol oynar. Doğal akaçlamaları iyidir. Doğal verimlilikleri yüksektir. İldeki hektarlık alanları ile % 5,7 lik orana sahiptirler. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları Bu gruptaki topraklar değişik ana kayalardan oluşmuştur. Bulundukları yerlerdeki topografyanın daha çok dik, sarp veya dalgalı olması nedeniyle bu topraklar genelde sığdır. Gelişmiş bir profilleri yoktur. İl topraklarının hektarlık alanını (% 4.1) kapsamakta olup, hektarında kuru tarım yapılmaktadır. 38

39 Kahverengi Orman Toprakları Fazla eğimli sahalarda oluşmuş sığ ve genç topraklarda oluşmuş sığ ve genç topraklardır hektarlık alanlarıyla il topraklarının % 39 u gibi en büyük paya sahiptirler. Ancak bu toprakların nitelikleri iyi değildir hektarında kuru tarım yapılmakta olup, geri kalan kısmını ise mera, orman ve funda kaplamaktadır. Mülkiyet Durumu Projeye konu kalker sahaları, kil sahası ve alçı sahası için Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden işletme ruhsatları ve işletme izinleri alınmış olup, çalışan ocaklardır. Söz konusu ocaklara ait İşletme ruhsatları Ek 3 te verilmiştir. Yatırım, m 2 kapalı alan m 2 açık alan olmak üzere toplamda m 2 lik 375 ada 1 parsel üzerinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu kapasite artışı fabrika alanı içerisinde yapılacak olup bu alanın mülkiyeti faaliyet sahibine ait olup fabrika yerleşim sahasını kapsayan araziye ilişkin Mülkiyet Belgesi Ek 2 de verilmiştir. Flora ve Fauna Söz konusu proje Sivas İli, Merkez İlçesi, Yapı Mahallesi Mevkiinde, Votorantim Çimento Sanayi A.Ş. tarafından gerçekleştirilmesi planlanan Entegre Çimento Fabrikası ve Malzeme Ocakları Projesi ne ilişkindir. Bitki ve hayvanların yeryüzündeki dağılımları homojen değildir. Fauna ve flora belirli fiziksel ve biyotik faktörler altında farklı ekosistemlere özgü olarak yayılış ve dağılım gösterirler. Buna bağlı olarak Biyocoğrafik veya Zoocoğrafik alanlar kendine has fauna ve flora elemanlarına sahiptir. 2 Flora Sivas İlinin toprakları deniz seviyesinden oldukça yüksek, engebeli ve dağlıktır. Kuzey kesiminde Kuzey Anadolu Dağları'na, doğu kesiminde Karasu-Aras Dağları'na ve güney kesiminde ise Toroslar'a bağlı Kulmaç ve Tecer Dağları yer alır. Platolar, il topraklarında geniş bir yer tutar. Karasal iklimin hüküm sürdüğü ilde, doğal bitki örtüsü genelde step görünümü taşır. Kuzeydeki dağların yüksek kesimlerinde, soğuğa dayanıklı sarıçam ormanları mevcuttur. Sivas, Karadeniz ikliminden İç Anadolu step iklimine geçiş zonu üzerinde yer almaktadır. Yağışın yetersiz, vejetasyon mevsiminin kısa, sıcaklık ve hava rutubetinin az olması sebebiyle, mevcut ormanlar süratli ve sağlıklı olarak yetişememekte, kendini yenileyebilmesi de zorlaşmaktadır. Söz konusu proje alanı flora bölgeleri dikkate alındığında İran-Turan Fitocoğrafya Bölgesi ne girmektedir. Proje alanı P.H. Davis in (Flora of Turkey and The East Aegean Islands) grid sistemi açısından bakıldığında ise B 6 karesinde bulunmaktadır. Proje alanı ve yakın çevresi ile ilgili çevresel etki değerlendirme çalışmaları kapsamında hazırlanacak olan ayrıntılı flora ve fauna listeleri ÇED raporunda verilecektir. 2 (N. Yiğit, F.Saygılı, E.Çolak, M. Sozen, A.Karataş Kuş Bilimi, Ankara 2008) 39

40 Fauna Bilindiği gibi Omurgalı Hayvanlar faunası, sistematik olarak 4 büyük sınıf altında toplanır. Bunlar İki yaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli hayvanlardır. Ülkemiz konumu sebebiyle birçok farklı hayvan türü bulundurur. Bunun sebebi; ülkemizin farklı iklim özelliklerinde coğrafi bölgelere sahip olmasıdır. Farklı iklim özellikleri ve besin ihtiyacı olan birçok hayvan türü, kendisine uygun yaşam alanını bulabilmektedir. Proje aşamasında çevredeki doğal ortamlarından, faaliyet alanına girebilecek olan fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi konusunda faaliyet sahibi tarafından projede çalışacak personele gerekli uyarılar yapılacaktır. Proje yeri ve çevresinde koruma altına alınmış türlere rastlanıldığı taktirde, Bern Sözleşmesi Madde 6 ve Madde 7 hükümlerine uygun hareket edilecektir. Ayrıca Merkez Av Komisyonu Kararlarına uygun hareket edilecektir. EK-II: Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (Madde-6); Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri, Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek, Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek, Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak, Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. EK-III: Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (Madde-7); Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara, Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya, Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır. Faaliyetin her aşamasında, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu na ve ilgili Yönetmeliklere uyulacaktır. Merkez Av Komisyonu (M.A.K.) Kapsamında Faunistik Analiz Proje kapsamında tespit edilecek türler için Orman ve Su İşleri Bakanlığı Merkez Av Komisyonu (M.A.K) Kararları na uygun hareket edilecektir Merkez Av Komisyonu Ek Listeleri EK Liste 1 Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca koruma altına alınan yaban hayvanları EK Liste 2 Merkez Av Komisyonu nca koruma altına alınan av hayvanları 40

41 EK Liste 3 Merkez Av Komisyonu nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları Proje yeri veya çevresinde koruma altına alınmış herhangi bir tür tespit edildiği takdirde ulusal mevzuat ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşme hükümlerine uygun olarak gerekli önlemler alınacak ve söz konusu türler korunacaktır Merkez Av Komisyonu Kararlarına uygun hareket edilecektir. Proje alanı ve yakın çevresi ile ilgili çevresel etki değerlendirme çalışmaları kapsamında hazırlanacak olan ayrıntılı flora ve fauna listeleri ÇED raporunda verilecektir. Jeolojik Özellikler Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Sivas ili sınırları içinde üç önemli tektonik birliğin yer aldığı görülür. Bu tektonik birlikler kuzeyden güneye doğru sıra ile Pontid Tektonik Kuşağı, Kuzey Anadolu Ofiyolit Kuşağı ve Toros Tektonik Kuşagi ile temsil edilmektedir. Yöredeki metamorfik masifler ise olasılıkla Toros Tektonik Kuşağında yer alan Platfom türü karbonatların metamorfizmaya uğramış eşdeğerleridir. Tektonik birlikleri ve örtüyü oluşturan kaya türü toplulukları yaşlıdan genç birimlere doğru sıra ile aşağıda sunulmuştur. Stratigrafik Jeoloji Mesozoyik Toros Tektonik Kuşağı'nda geniş bir yayılım sunan Munzur Dağları'nın batı uzanımını oluşturmakta ve İl sınırları içinde Divriği yöresinde yüzeylemektedir. Daha çok platform türü karbonatlardan oluşan birimin üst düzeyleri derin denizel ortam koşullarını yansıtmaktadır. Özde allokton bir birim olmakla beraber, yöredeki ofiyolitik kayalara göre, göreliotokton konumludur. Üst Triyas - Üst Kretase yaş aralığında oluşmuş bir tektono-stratigrafik olan birim, Özgül ve diğerleri (1981) tarafından Munzur Kireçtaşı olarak tanımlanmıştır. Jura-Kretase Tüm tektonik kuşaklarda izlenen bu düzey, Kangal İlçesi Höyüklü Dağı dolayında, Gürün İlçesi batı bölümlerinde, Hafik kuzeyi, Doğanşar'ın batısı ve Gölova'nın kuzeydoğusunda olmak üzere tüm tektonik kuşaklar boyunca yüzeylenir. Örneğin, Gölova yöresinde bu düzey, piroklastik kayalar, kireçtaşı, epiklastik kayalar, çakıltaşı-kumtaşı ve kireçtaşı düzeylerinden oluşur (Yılmaz, 1985). Kangal ve Gürün dolaylarında neritik kireçtaşı, killi kireçtaşı, çörtlü kireçtaşı, kalkarenit, breşik kireçtaşı gibi genellikle kireçtaşı düzeylerinden oluşmaktadir. Bu yörenin kireçtaşları, bazı araştirmacilar tarafından Munzur Dağları'nı oluşturan kireçtaşlarının batıdaki devamı olarak düşünülmüştür (Özgül ve diğerleri, 1991; Yılmaz, 1998).3 Hafik kuzeyi ve Doğanşar'ın batısında görülen kireçtaşları ise, pelajik ve neritik fasiyeslerde oluşmuş tortul kayatürü blokları şeklinde görülür. Bu blokların, Tokat yöresi metamorfitleri üzerine uyumsuzlukla gelen kayalardan kaynaklandığı kabul edilmektedir. Toros Tektonik Kuşağinda, yer yer dolomitik olan kireçtaşları da İl sınırları içinde Jura-Kretase Yaşlı olup göreli otokton konumlu olarak kabul edilmekte ve diğer birimlerle 3Kaynak: (Özgül ve diğerleri, 1991; Yılmaz, 1998). 41

42 beraber temeli oluşturmaktadir. Kuzey Anadolu Ofiyolit Kuşağı'nda yer alan ofiyolitlerin ise Paleozoik' te oluştuğu (Tator, 1987) ya da Jura-Kretase sırasında okyanus ortası sırtlar boyunca oluştuğu kabul edilmektedir (Yılmaz, 1980, 1985). Üst Kretase Üst Kretase sırasında, kuzeyde yer alan Pontid Tektonik Birliği bir yay topluluğu, güneyde yer alan Toros Tektonik Birliği ise pasif kıta kenarı karbonatları ile temsil edilmektedir. Arada yer alan Kuzey Anadolu Ofiyolit Kuşaği boyunca, çeşitli yaşlarda oluşmuş ofiyolitler ile yitim zonu boyunca oluşmuş ofiyolitli karışık yüzeylenir (Zakariadze, 1983; Yılmaz, 1984, 1985, 1989). Daha çok ofiyolitik karışıktan oluşan birim, Yıldızeli Sivas-Hafik yerleşim yerlerinin kuzeyinde, Gürün Kangal - Divriği yörelerinde, İmranlı Suşehri - Koyulhisar Ölçeleri ve Ulaş'in doğu kesiminde yaygın bir şekilde yüzeylenmektedir. Peridotit, serpantinleşmiş peridotit, gabro, diyabaz, aglomera, radyolarit, kireçtaşı, mermer ve fillit gibi kayaları temsil eder. Genellikle serpantinit, yer yer tüf, aglomera, spilitleşmiş volkanitler ve volkano - tortul kayalardan oluşur. Bu kaya topluluğunun oluşturdugu hamur içinde yüzer konumda değişik yaş ve kayatürü özellikli bloklar bulunur. Bu bloklar, Paleozoyik yaşlı metamorfitler ve daha çok Üst Jura - Alt Kretase yaşlı kireçtaşlarından oluşmaktadir. Ayrıca Senomaniyen yaşlı pelajik kireçtaşları, ofiyolitli kayatürü topluluğu içerisinde hem ara düzey hem de bloklar şeklinde yer alır. Tüm tektonik birliklerin Maastrihtiyen öncesinde yerleştiği kabul edilmektedir. Üst Kretase (Maestrihtiyen)-Eosen Yukarıda sunulan tektonik birliklerin üzerinde ise Maestrihtiyen'den itibaren oluşan bir örtü, açılı uyumsuzlukla gelir. Bu örtü genel olarak transgresif ve regresif istiflerin birbirini izlediği, kimi yerlerde yerel uyumsuzluklarla birbirinden ayrılabilen karasal, sığ denizel ve hemipelajik ortam koşullarını yansıtan ve yanal ya da dikey yönde fasiyes özellikleri sıkça değişen bir topluluktan oluşur. Örneğin, Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yaygın bir şekilde görülen sığ denizel karbonatlar ve tortul arakatkılı kırıntılı kayalara Koyulhisar-Suşehri dolayında da rastlanır. Diğer taraftan, İl sınırları içinde Divriği ve Suşehri yörelerindeki granitoyidik kayalar da Üst Kretase - Eosen aralığında oluşmuştur. Paleosen-Eosen Bu düzey, özellikle Ulaş, ilçesi Tecer Dağları ve Şarkışla - Altınyayla yörelerinde yüzeylenir. Tecer Dağları yöresinde gri, siyahımsı renkli, orta-kalın tabakalı kireçtaşı ile temsil edilir. Kalınlığı değişken olup, yanal devamlılığı olmayan bir düzey görünümündedir. Ofiyolitli karışık üzerine diskordan olarak çökelen bu kireçtaşı, ofiyolitlerin Eosen'de ikinci kez aktarılması sonucu, bugünkü konumunu kazanmıştır. Yaşi, Üst Maestrihtiyen-Paleosen olarak belirtilmiştir (İnan, 1993). Şarkışla-Altınyayla yörelerinde ise Paleosen yaşli andezit - bazalt ve piroklastik kayalar; Paleosen - Eosen yaşli türbiditik kireçtaşları, volkano - tortul dizi, türbiditik kireçtaşı, denizel kumtaşi kiltaşi - Şeyl ardışımı ve tekrar türbiditik kireçtaşı gibi volkano tortullardan oluşmaktadir (Yılmaz, 1989). Bu birimlerin, temel konumundaki birimlerle ilişkisi sahada görülmemektedir. Eosen 42

43 Bu düzey, Hafik, Zara ve İmranlı ilçelerinin kuzeyinde, Suşehri - Koyulhisar arasında, Yıldız Dağı'nın güneyinde, Yıldızeli ilçesinin batısında, Gürlevik Dağı - Gedikbaşi arasındaki koridor boyunca ve Gürün İlçesi civarında yüzeylenmektedir. Denizel kırıntılı kayalar; yer yer volkanit, serpantinit olistolitleri ve aktarılmış serpantinit breşleri, çeşitli olistolitli düzeyler ve kireçtaşı blokları içermektedir. Özellikle Orta Eosen yaşlı düzey, daha yaşlı temel birimler üzerine açısal uyumsu dereceli bir geçiş sunar bazı yerlerde uyumsuz olup, üstte yeralan Alt Miyosen yaşlı düzeylere ise, dereceli bir geçiş sunar. Oligosen Birim, ağırlıklı olarak Ulaş, Hafik, Zara ve İmranlı dolaylarında yüzeylenir. Altta jips arakatkılı kireçtaşı, kiltaşı, çamurtaşı ardalanması ve üstte ise çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı düzeylerinden oluşur. Birim ayrıca iri boyutlu ofiyolitik kaya ve kristalleşmiş kireçtaşı blokları da içerir. Sığ deniz, lagün ve karasal ortamlarda çökelmiş olan birim, 4ince-orta kalın tabakalı, eklemli ve yer yer devrik kıvrımlıdır. Kırıntılı üst düzeylerde çapraz katmanlanma gelişmiştir. Oligosen yaşlı birim, daha yaşlı birimler üzerinde bazı yerlerde uyumsuz olup, üstte yeralan Alt Miyosen yaşli düzeylere ise, dereceli bir geçiş sunar. Oligo-Miyosen Ayırtlanamamış Oligo-Miyosen yaşlı birimler, Sivas İl merkezinin güneybatısından Şarkışla ve Gemerek'e kadar uzanan bir alanda yüzeylenir. Üstte sunulan Oligosen yaşlı birimle olasılıkla yanal ve dikey geçişlidir. Çakıltaşı, kumtaşı ve silttaşı arakatkılı masif jips düzeyleri ve jips üzerine uyumlu olarak gelen çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı ve çamurtaşı ardalanmalı birimlerden oluşmaktadir. Kalın, orta ve orta ince katmanlanma gösterir. Yanal olarak kısa aralıklarda merceklenen katmanlarda, derecelenme ve çapraz katmanlanma olağandır. Birim, denizle ilişkili delta ve taşkın ovası çökelleriyle temsil edilmekte olup, Oligosen - Alt Miyosen yaş aralığında çökelmiştir. Miyosen Bu düzey, ilin Merkez İlçesi ile Hafik Zara - İmranlı ilçeleri güney kesimlerinde ve Kangal - Divriği arasındaki bölgede yaygın bir şekilde yüzeylenir. Alttaki çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı ve çamurtaşından oluşan düzeyleri jips mercekleri ve bazaltik volkanit arakatkıları içerir. Üstte uyumlu olarak gelen masif, yer yer yumrulu ve ortaince katmanlı jipsler, daha üstte çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı, silttaşı ve çamurtaşı ardışımına uyumlu olarak geçer. Bütün bu birimlerin üzerinde de masif jips, çamurtaşı, silttaşı, kireçtaşının yanısıra çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı, silttaşı ardalanması uyumlu olarak yer alır. Miyosen'in alt düzeyleri sığ denizel, delta ve akarsu ortamı ürünü olup, üste doğru gölsel ortam gelişmeye başlamiş ve en üstteki birimleri göl-akarsu ortamında çökelmiştir. Yukarıda sunulan kaya türlerinin yaşi Alt - Orta Miyosen olarak belirtilmiştir. 4 Kaynak: (İnan, 1993, Bingöl ve diğerleri 1989) 43

44 Neojen Neojen yaşlı karasal düzeyler, Sivas İl Merkezinden Şarkışla ve Gemerek'e doğru uzanan Kızılırmak Vadisinde, Kangal ve Gürün dolayında yüzeylenir. Altta kırmızı-bordo renkli çakıltaşı, kumtaşi, silttaşı ve çamurtaşı ardalanmasından oluşan düzeylerde derecelenme ve çapraz katmanlanma izlenir. Bu düzey, daha yaşlı oluşukların üzerine açılı uyumsuzlukla gelmekte olup, göl-akarsu ortamında çökelmiştir. Alt- Orta Miyosen yaşli jipslerin üzerinde uyumlu olması nedeniyle aynı yaşta kabul edilmiştir. Bu birimin üzerinde yer alan polijenik çakıltaşı, kumtaşi, silttaşı ve çamurtaşı ardalanmalı seviyeler, akarsu ortamında çökelmiş ve Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı olarak kabul edilmiştir. Üstte ise orta-kalın katmanlı, bitki kırıntılı, Gastropod ve Ostracod fosilli kireçtaşı düzeyleri ise olasılı Pliyosen yaştadır. En üstte ise karasal volkanitler yer alır (Yılmaz ve diğerleri,1989). Yukarıda tanımlanan birimler, Bingöl ve diğerleri (1989)'nin haritasında Neojen yaşlı bir düzey olarak sunulmuştur. Pliyosen Sivas İl Merkezinin kuzeyinde ve İmranlı dolayında Pliyosen yaşlı karasal birimler yüzeylenir. Bunlar, ağırlıklı olarak akarsu ve gölsel oluşuklardir. Birimin alt düzeylerini, genel olarak turuncumsu çakıltaşı ve kumtaşindan oluşan akarsu çökelleri temsil eder. Üstte ise geçişli olarak gölsel ortamda oluşmuş kireçtaşı düzeyleri yer alır. Başlangiçta akarsu, daha sonra gölsel ortamda oluşumunu sürdüren birimin alt kesimlerinin Üst Miyosen, üst kesimlerinin ise Pliyosen yaşta olduğu belirlenmiştir (Yılmaz ve diğerleri,1997). Pliyo-Kuvaterner Birim, Kangal - Divriği arasında Yamadağ bölgesinde yüzeylenir. Bazaltın yanısıra yer yer piroklastik düzeyler de kapsayan topluluk geniş bir yayılım sunar. Volkanitler, Üst Miyosen - Pliyosen yaşli birimleri keserek çıkmış ve üzerine akmıştır. Buna göre volkanitler, Pliyosen ya da daha genç yaşta olmalıdır. Kuvaterner Bu birim, akarsu vadilerinde ve yamaçlarda yer alan çakıl, kum ve çamur depoları ile sıcak su kaynakları boyunca gelişen traverten oluşuklarından oluşur. Prekambriyen Sivas İli sınırları içinde Prekambriyen yaşlı bir düzey saptanmamış olmakla beraber, Toros Tektonik Birliği'nin yüzeylendiği başka alanlarda bu yaşta çeşitli düzeylerin var olduğu bilinmektedir. 44

45 Şekil 14 İnceleme alanı ve çevresinin genelleştirilmiş stratigrafik kesiti 5 İnceleme Alanı Jeolojisi 6 Proje alanı ve yakın çevresinde Kuvaterner yaşlı alüvyon birimler ve Neojen yaşlı fliş ler yüzeylenmiştir. Alüvyon: İnce daneli alüvyonlar bu alanda genellikle çakıllı siltli kumlu KİL ve çakıllı kumlu siltli KİL birimlerinden; iri daneli alüvyonlar ise, çakıllı killi siltli KUM, Killi kumlu siltli ÇAKIL ve çakıllı siltli killi KUM birimlerinden oluşmaktadır. Konglomera ara seviyeli Kiltaşı Kumtaşı Marn Ardalanması: Koyu kahverengi, kırmızımsı kahverengi, yeşilimsi renklerde, kiltaşı, kumtaşı, marn ve ara seviyeler halinde konglomeralardan oluşmaktadır. 1/ ölçekli Jeoloji Haritası Ek 9 da verilmiştir. Tektonik ve Paleocoğrafya Deprem Durumu 5 Votorantim Çimento Sanayi ve Tic. A.Ş. Haziran 2013,Yeni Fabrika Sahası Yerleşim Amaçlı Jeolojik - Jeoteknik Etüt Raporu 6 MTA 1/ lik Jeoloji Harita 45

46 T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanmış ve Bakanlar Kurulu nun tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe girmiş olan Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre fabrika alanının da içinde bulunduğu Sivas ili, merkezi ilçesi ve civarı 3.derece deprem kuşağına girmektedir. Sivas ili deprem haritası aşağıdaki şekilde sunulmaktadır. Şekil 15. Deprem Haritası ( 46

47 02/09/1997 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 06/03/2007 gün ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Yüzey Suları İnceleme alanı Sivas ili Merkez ilçesi sınırları dahilinde kalmaktadır. Sivas ilinde çeşitli yerlerden doğan pek çok akarsu vardır. Bunlar; Kızılırmak, Kelkit Çayı, Tozanlı Çayı, Çaltı Çayı, Tohma Çayı ve Karabel Çayı dır. Sivas ilinde çok sayıda göl vardır. Ancak bunların büyük bir bölümü alan, derinlik ve süreklilik açısından pek önemli göller sayılmaz. Kuzey Anadolu dağları ile Güney Anadolu dağlarının birbirine yaklaştığı bir yöre olan Sivas il alanında kıvrılma ve yükselmeler sırasında bazı kesimler çöküntüye uğramıştır. Ayrıca il alanında egemen durumda olan suya direnci az oluşumların erimesiyle çöküntü alanları ortaya çıkmıştır. Bu çöküntü alanlarından bazen sürekli bazen geçici nitelikte göller oluşmuştur. Bunlar; Tödürge Gölü, Hafik Gölü, Lota Gölü, Gürün Gökpınar Gölü, Sülük Gölü dür. Ayrıca; Kelkit üzerinde kurulan Kılıçkaya baraj gölü ile yeni kurulmakta olan Çamlıgöze baraj gölü, Divriği-Mursal baraj gölü, Sivas 4 Eylül baraj gölü bulunmaktadır. Yeraltı Suları Sivas il sınırları içerisindeki yeraltı su potansiyeli toplam 44 hm3/yıl dır. Sivas kent olarak su miktarı açısından sorunu olmayan iller arasında yer almaktadır. Miktar açısından yüzey ve yeraltı suyu olarak sorun yoktur. Ancak mevcut suların sertliğinin biraz yüksek olması sorunu mevcuttur. Bu ise doğal koşulların, yani jeolojik yapının bir sonucudur. Sivas kentinin de içerisinde yer aldığı çok geniş bir alanda, Miyosen yaşlı jipsli jeolojik formasyonlar mevcuttur. Bu kayaç birimleri ile temasta olan sular, söz konusu kayaçları çok kolay çözebildiği için suyun tuzluluğu ve buna bağlı olarak da sertliği fazla olmaktadır. Bölgede geniş bir yayılıma sahip olan bu jipsli birimler, yaygın karstlaşmalı olup, yüzeylemelerinde karst morfolojisinin tipik şekillerinden olan çöküntü alanları, dolin, düden ve mağaralar gözlenmektedir. Havzadaki yer altı sularının beslenimi genel olarak yağıştan ve yüzey akıştan süzülme ile olur. Alüvyon kolonileri beslenimini güzergah çevresindeki mevsimsel akarsulardan temin etmektedir. 47

48 Tablo 12. Sivas İlinde Tarihte Oluşan Depremler 48