ların Türkiye deki Prof.Dr. Hasan Rüştü Kutlu Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Adana Biyoteknoloji Türkiye Uzmanı)

Transkript

1 Kanatlı Sektöründe Performans Arttırıcılar ların Türkiye deki Durumu ve Gıda G Güvenliği Prof.Dr. Hasan Rüştü Kutlu Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Adana (Avrupa Birliği i 7. ÇP P Tarım, Gıda, G Biyoteknoloji Türkiye Uzmanı)

2 Türkiye de Kanatlı Sektörü ü nün n Gelişimi imi Ülkemizde kanatlı hayvan yetiştiriciliği, halkımızın beslenme kalitesini yükseltmek, istihdam yaratmak, ticari potansiyelinden yararlanmak amacıyla 80 li yıllardan itibaren özel sektör öncülüğünde hızla gelişmiştir. Halen ülkemizin endüstriyel boyut kazanmış tek hayvancılık koludur. Kanatlı sektörü, yem sanayi ve yem katkı maddeleri pazarını da tetiklemiş, pazar büyümüş yenilikler hızla takip edilir hale gelmiştir. Bu kapsamda pek çok yem katkı maddesi ülkemize girmiş, özellikle büyüme uyarıcılar kanatlı yemlerinin değişmez bileşeni olmuş, Kimisi biyolojik veya ekonomik açıdan beklenen etkinlik düzeyine sahip olmakları için, kimisi tüketici sağlığına olan olumsuz etkileri nedeniyle zaman içinde kullanımdan düşmüş veya yasaklı hale gelmiştir. 2

3 Büyüme Uyarıcı Antibiyotikler Büyüme uyarıcı olarak sektörde en çok ilgi gösterilen ürün Antibiyotikler olmuştur. Antibiyotikler, mantarlar ve algler tarafından üretilen düşük molekül ağırlığına sahip, düşük konsantrasyonlarda bile diğer mikroorganizmaların gelişimini inhibe eden mikrobiyal metabolitlerdir. Bunlar hayvan beslemede büyümeyi hızlandırmak amacıyla düşük dozlarda uzun yıllar kullanılmıştır. Yemlerinde antibiyotik kullanılan hayvanların et, süt veya yumurta gibi ürünlerinde antibiyotik kalıntılarına rastlanılmış, çapraz direnç oluşturma olasılığı dikkate alınarak tüketici sağlığının korunmasına yönelik pek çok önlem alınmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda önce avoparcinin Nisan 1997 den, zincbasitrasin, spiramisin, virginamisin ve tylosinfosfatın da Ocak 1999 dan itibaren Avrupa Topluluğu na bağlı ülkelerde yem katkı maddesi olarak kullanımı yasaklanmıştır. 3

4 Yasaklar Yasak dışı kalan antibiyotik büyüme uyarıcılarla ilgili uzun tartışmalar ve spekülasyonlar sonrası Avrupa Topluluğu hayvan yemlerinde büyüme uyarıcı olarak her türlü antibiyotik kullanımını (70/524/EEC Direktif ve 1831/2003/EC sayılı yönetmelikle) 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren tamamen yasaklamış, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren de antikoksidiyallerin yasaklanması karara bağlanmıştır. Gıda hijyeni ve insan sağlığının çok daha önemle irdelendiği, ürün sağlığı ve kalitesi açısından tüketici bilincinin çok daha fazla geliştiği ve organik tarım konusunda yoğun araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin yapıldığı Avrupa Birliği ülkelerinde yem katkı maddesi olarak kullanımı yasaklanan antibiyotiklerin ülkemizde de eş zamanlı olarak yasaklanması Avrupa Birliği ile uyum sürecinin doğal bir sonucu olarak gerçekleşmiştir. 4

5 Yasak Sonrası Önlemler Büyüme uyarıcı antibiyotiklerin yem katkı maddesi olarak kullanımının yasaklanmasıyla sürülerde hastalık riski yükseleceğinden hastalığın sağıtımında kullanılan antibiyotiklerin miktarında da artış olacağı düşünülmüştür. Geçen 2 yıllık süre bu düşünceyi haklı çıkarmıştır. Büyüme uyarıcı antibiyotiklerin yem katkısı olarak kullanımının yasaklanması, üretimde karlılığı azaltırken, hastalık sağıtımında daha fazla antibiyotiğe gereksinim doğurarak, hayvancılık faaliyetlerinde masrafın artmasına neden olmuştur. Öte yandan, hayvancılık işletmeleri tarafından illegal yollara başvurularak karlılığı arttırma çarelerinin araştırılma riski göz ardı edilmemiştir. Büyüme uyarıcı antibiyotiklere alternatif olabilecek kaynakların kullanımının yaygınlaştırılması için gerekli tüm önlem ve destekleme çalışmaları hızlandırılmıştır. 5

6 Alternatifler Antibiyotik büyüme uyarıcılara alternatif olarak; probiotik, prebiotik, organik asitler, eksojen yem enzimleri bitkisel ekstraktlar-bitki esans yağları-fitobiyotikler pazarda yaygınlaşmaya başlamıştır. Aromatik bitkilerin yapılarında yer alan aktif özelliğe sahip fitobiyotikler uzun yıllar hastalık tedavisi için ilaç olarak kullanılması nedeniyle çok daha fazla dikkat çekmiştir. Doğal kaynak olarak bitkisel ekstraktlar veya bitki esans yağları orijini ve aktif maddesine bağlı olmakla birlikte büyümeyi teşvik edici, yemden yararlanmayı iyileştirici bir takım özelliklere sahiptirler. Bitkilerden ekstrakt elde etmenin temel amacı bitkilerin gereksiz maddelerden arındırılması ve ana aktif maddelerinin (fitobiyotik) saf olarak elde edilmesidir. Bitkiden beklenen etkinin tam olarak alınabilmesi için bitkiye uygulanacak ekstraksiyon yöntemi ve varsa bu yöntemde kullanılacak uygun çözücünün seçimi çok önemlidir. 6

7 Fitobiyotikler Fitobiyotiklerin kendilerine özgü bilinen esas etkilerinden birisi bunların antimikrobiyal aktiviteleridir. Gerçekten de hayvansal ve/veya yem kaynaklı patojenlere karşı birçok ekstraktın antibakteriyel, antifungal ve antiviral etkileri saptanmıştır. Öte yandan, bitkinin orijinine (rakım, iklim vb.), hasat zamanı ve ekstraksiyon yöntemine göre değişiklik gösteren etken madde düzeyinin standardize edilme güçlüğü ciddi bir sorundur. Bu sorunun giderilmesine yönelik olarak fitobiyotikler, bunların kiyasal yolla üretilen doğal özdeşleri ile bunların oksidasyon veya ısıl işleme karşı korunmuş-kaplanmış formları da pazara sunulmuştur. Doğayı korumak, doğal kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamak, ürünü standardize etmek ve yeme uygulanan her türlü strese karşı aktif maddeleri korumak amacıyla geliştirilen fitobiyotiklerin doğal özdeş özel kaplanmış formları giderek daha fazla dikkat çekmeye başlamıştır. 7

8 Kolay ve Emniyetli Kullanım Doğal veya doğala özdeş fitokimyasalların kullanımı sorunsuzdur; yemden çekme süresi yoktur, diğer yem katkı maddeleri ile her hangi bir interaksiyona girmez, direnç oluşumuna neden olmaz Hiç şüphesiz ki, Dünyada ve ülkemizde antibiyotiklerin yerine alternatif olarak sunulan fitobiyotikler oldukça geniş bir kullanım potansiyeline sahiptir. Yem ve gıda güvenliği açısından sorunsuz olduğu bilinen bu ürünlerin tamamen antibiyotik kökenli büyüme uyarıcılarla aynı düzeyde etkiye sahip olmaları beklenmemekte; ancak koruyucu etkileri bakımından önem taşımaktadırlar. 8

9 Gıda GüvenliG venliği AB nin yem ve gıda güvenliği konusundaki endişelerinin önemli bir kaynağı olan hayvan yemlerinde katkı maddesi olarak antibiyotik kullanımı, getirilen yasaklar ile kısmen giderilmiştir. Doğal veya doğala özdeş alternatifler kullanıma sunulmuştur. Öte yandan AB Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenliği bağlamında Hayvan Refahını da içeren pek çok yeni düzenlemeleri de uygulamaya aktarmıştır. Bu düzenlemelerin yansımaları ülkemizde de hissedilmiş; yaptırım boyutuna yönelik yasal düzenleme çalışmaları başlatılmıştır. Örnek: VETERİNER HİZMETLERİ, GIDA VE YEM KANUNU (Amaç: gıda ve yem güvenliğini, halk sağlığını, hayvan sağlığı ve refahını, üretici ve tüketici haklarını, çevrenin korunmasını da dikkate alarak, korumak ve sağlamak) 9

10 Çiftlikten Sofraya Gıda G GüvenliG venliği AB nin yeni gıda güvenliği politikasının temel ilkesi; iç pazarın etkin şekilde işlemesini sağlamak, gıda ile ilgili her alanda insan sağlığının ve tüketici çıkarlarının yüksek düzeyde korunmasını temin etmektir. Politikanın hedefi; yem üretimi, birincil üretim, gıdanın işlenmesi, depolama, nakliye ve satışını içine alan gıda zincirinin tüm aşamalarında çiftlikten-sofraya bütünleştirilmiş bir yaklaşım uygulayarak; gıda güvenliğini, hayvan sağlığını, hayvan refahını ve bitki sağlığını güvence altına almaktır. 10

11 Beyaz Kitap-2000: Beyaz Kitap; gıda zincirinde hijyen ile ilgili hükümlerden hayvan sağlığı, hayvan refahı ve bitki sağlığı önlemlerine kadar gıda güvenliğine ilişkin tüm konuların ilk kez bir arada ele alındığı bir dokümandır. 117 madde den oluşan içerik ekinde mevcut mevzuata ek olarak 19 ana başlık altında ilave mevzuat geliştirmeye yönelik 87 ayrı eylem planı da yer almaktadır. Beyaz Kitap, AB nin çiftlikten sofraya gıda güvenliği yaklaşımını destekleyici mevzuat reformları ile gıda güvenliğini doğrudan veya dolaylı olarak ilgilendiren pek çok konuya ilişkin önlemlere değinerek yepyeni ve radikal bir yaklaşım getirmiştir. Doküman; mevzuatı tutarlı ve şeffaf bir kurallar dizinine dönüştürerek modernize eden, çiftlikten sofraya kontrolleri pekiştiren, bilimsel tavsiye sisteminin yeterliliğini arttıran ve inisiyatifi bünyesinde bulunduran yeni bir gıda politikasına yönelik planları ortaya koymuştur. 11

12 Beyaz Kitap Stratejik Öncelikler Avrupa Gıda Otoritesi ni kurmak, Gıda mevzuatında tutarlı bir çiftlikten sofraya yaklaşımı uygulamak, Gıda güvenliği için birincil sorumluluğu gıda ve yem operatörlerine vermek, Üye Devletlerin bu operatörlerin gözetimini ve kontrolünü yapmalarını sağlamak, Komisyon un Üye Devletlerin kontrol kapasitelerini ve yeterliliklerini tetkikler ve denetimler yoluyla test etmesi gerektiğini ilkeye bağlamak 12

13 Beyaz Kitap İlkeleri Gıda güvenliğinin temel prensipleri, İnsan sağlığı ve tüketicinin korunmasının temini için; kapsamlı ve bütünleşik çiftlikten sofraya yaklaşımı, sorumluluk, yem, gıda ve tüm hammaddede izlenebilirlik, entegre bir yapı içinde tutarlı, etkin ve dinamik gıda politikası, Hammadde, üretim, kontrol vb. her aşamada şeffaflık, risk analizi ve ihtiyatlılık Gıda güvenliği politikasının temel bileşenleri (bilgi toplama ve analizi her aşamada bilimsel tavsiye), Avrupa Gıda Otoritesinin kurulmasının gerekliliği, Düzenleyici unsurlar, Hayvan Yemlerinde Yeni Yasal Çerçeve 69: The safety of food from animal origin begins with safe animal feed. Hayvan Sağlığı ve Refahı 70: The health and welfare of food producing animals is essential for public health and consumer protection. Hijyen 72: A co-ordinated and holistic approach towards hygiene is an essential element of food safety. Bulaşıklık ve Kalıntı (ilaç, pestisit, radyasyon vb.) 73: Limits of contaminants and residues must be set and controlled. Yem Katkıları, Aroma Maddeleri, Paketleme, Işınlama Kontroller, tüketicinin bilgilendirilmesi ve gıda güvenliğine ilişkin konuların uluslararası boyutta ele alınması, 13

14 Beyaz Kitap Eylem Planı (1) 2002 yılı sonuna kadar tamamlanan yasal düzenlemeler 19 ana başlık altında 87 ayrı eylem tanımlanmıştır 1. Acil Eylemler Avrupa Gıda Otoritesinin kurulması, Gıda Güvenliğinin genel esaslarının belirlenmesi Genel Gıda Yasası nın oluşturulması, Gıda ve yemin resmi kontrollerine ilişkin tüzüğün hazırlanması, Yem tüzüğünün hazırlanması, Yeni Gıda/GMO tüzüğünün hazırlanması Yem Maddelerinin dolaşımına ilişkin tüzüğün yeniden düzenlenmesi Hijyen tüzüğünün hazırlanması, Yem Katkıları tüzüğünün yeniden düzenlenmesi GMO içermeyen gıdaların etiketlenmesi tüzüğünün yeniden düzenlenmesi 14

15 Beyaz Kitap Eylem Planı (2) 2. Yem Maddeleri (yeniden düzenleme) Yem katkı maddeleri (max rezidü düzeyleri), Karma yemde kullanımı yasaklı hammaddeler Yem ve yemlik yağlarda istenmeyen maddeler (örn.dioksin, max düzeyleri), Hayvan Beslemede resmi kontroller, Karma yemin pazarlanması, Yem sektöründeki aracı ve üreticilerin ruhsatlandırılması 3. Zoonozlar 4. Hayvan Sağlığı Hayvansal kökenli gıdaların üretiminda hayvan sağlığı Veterinerlik alanı için daha fazla bütçe ayrılması 5. Hayvan Yan Ürünleri (rendering ürünleri, insan sağlığına uygun ürünlerin hayvan yemlerinde kullanımı) 15

16 Beyaz Kitap Eylem Planı (3) 6. BSE 7. Hijyen Rezidü Kesim öncesi ve sonrası et kontrolü Gıdalarda mikrobiyolojik standartlar 8. Bulaşanlar 9. Yem Katkıları ve Tatlandırıcılar 10. Gıda ile Temas eden Maddeler 11. Yeni Yem/Genetiği Değiştirilmiş Organizma 12. Gıdaların Işınlanması 13. Dietetik gıdalar/gıda tamamlayıcıları/zenginleştirilmiş gıdalar, 14. Etiketleme, 15. Pestisitler, 16. Beslenme, 17. Tohumlar, 18. Destekleyici tedbirler, 19. Üçüncü ülke politikası/uluslararası ilişkilerin düzenlenmesi 16

17 178/2002 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey TüzüğüT Beyaz Kitap ın çizdiği doğrultuda; yem ve gıda güvenliği ilkeleri ve prosedürleri tekrar incelenmiş, 28 Ocak 2002 tarihinde, Gıda ve yem üretim zincirinin tüm aşamalarına ilişkin tanım, ilke ve yükümlülükleri, Genel Gıda Yasası nın genel ilke ve gereklerini, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EuropeanFoodSafetyAutority) ni kuran, Yem ve Gıda Güvenliği konularındaki tüm işlemleri belirleyen, Hızlı Uyarı Sistemi oluşturan Toplam 65 maddeden oluşan 28 Ocak 2002 tarih ve 178/2002 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü (OJ L 031, 01/02/2002 P, ) kabul edilmiştir. 17

18 Tüzüğün n Genel İçeriği Bölüm 1 Amaç ve Tarifler (1-3) Bölüm 2 Genel Gıda Yasası (4-21) Bölüm 3 Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) (22-49) Bölüm 4 Hızlı Uyarı Sistemi, Kriz Yönetimi, Acil Eylem Uygulamaları (50-57) Bölüm 5 İşlemler ve Sonuç (58-65) 18

19 Genel Gıda G Yasası Gıdanın ve gıda üreten hayvanlar için üretilen veya bunlara verilen yemin üretim, işlenme ve dağıtımının her aşamasında uygulanır. Gıda Yasasının Genel İlkeleri (5-10. Maddeler), 21 Şubat 2002 de yürürlüğe girmiştir ve herhangi bir tedbir alınacağında bunlara uyulması zorunludur. AT/178/2002 Tüzüğüyle oluşturulan genel çerçeveye uyum sağlanabilmesi için, mevcut gıda yasası ilke ve usullerinin en geç 1 Ocak 2007 ye kadar adapte edilmesi gerekmektedir Gıda Yasası; hayvan sağlığı ve refahı, bitki sağlığı ve çevreyi dikkate alarak insan hayatı ve sağlığı ile tüketici çıkarlarının yüksek düzeyde korunmasını amaçlamaktadır. Bu bütünleşik çiftlikten sofraya yaklaşımı, bugün, AB gıda güvenliği politikasının temel hedefidir. Bu amaçla yasa, genel ilkeler yanında risk analizi, ihtiyatlılık, şeffaflık ve izlenebilirlik ilkelerini de detaylı olarak tarif etmiştir. Yasa, ayrıca, gıda ve yemin Topluluk içinde serbest dolaşımını amaçlamaktadır. Gıda Yasası; AB nin uluslararası yükümlülüklerine ilişkin taahhütlerini kabul etmekte olup, tüketicinin yüksek düzeyde korunması hedefine ters düşmediği sürece, uluslararası standartlar dikkate alınarak geliştirilecek ve adapte edilecektir. 19

20 Yasa da Yem Sektörüne Özel Maddeler Madde 15. doğrudan yem güvenliği gereksinimlerini, güvenilir olmayan yemlerin piyasaya sürülmesini veya bu yemlerin gıda üretimi amaçlı hayvanların beslenmesinde kullanımını yasaklar Madde 16. yem ve gıdanın pazara sunum esaslarını, Yemlerin, satın alıcıları yanlış yönlendirecek şekilde sunulmasını yasaklar Madde 18. yem ve gıda üretiminde kullanılan her türlü madde ve hammaddenin izlenebilirlik esaslarını, yem sanayicisinin izlenebilirlik sistemini uygulamasını gerektirir (kimden ne aldınız, ne ürettiniz, kime sattınız; geriye ileriye dönük) Madde 20. yem üreticilerinin sorumluluk ve yükümlülüklerini belirler. Yasaya uygun olarak tüm hukuki sorumluluk ve yükümlülükler 20

21 Yem ve Gıda sektöründeki iş sahiplerinin (operator) mecburiyetleri Güvenlik: kesinlikle pazara güvenli olmayan ürün sunmayacak Sorumluluk: ürettiği, taşıdığı, depoladığı, sattığından sorumlu İzlenebilirlik: hammadde aldığını, ürün sattığını tanıyacak Acil eylem: ürün güvenliğinden şüpheleniliyorsa acilen pazardan çekecek Önlem: ürün güvenliği için tüm kritik noktalarda sürekli kontrol yapacak İşbirliği: olası riski ortadan kaldırmak için yetkili kurumlarla sürekli işbirliği yapacak 21

22 YEM SEKTÖRÜYLE İLGİLİ MEVZUAT LİSTESİ Regulation of the European Parliement and of the Council Directive of the European Parliement and of the Council Council Directive Council Desicion Comission Directive Comission Regulation Comission Desicion Comission Recommendation 1. YEM KATKILARI 2. KARMA YEM HAMMADDELERİ 3. YEM MADDELERİ 4. ISTENMEYEN MADDELER 5. ÖZEL BESLEMEYE YÖNELİK YEM MADDELERİ 6. HAYVAN BESLEMEDE KULLANILAN ÖZEL MADDELER (BİOPROTEİNLER) 7. İLAÇLI YEM 8. RESMİ KONTROLLER 9. YEM HİJYENİ 10. ÖRNEK ALMA VE ANALİZ METOTLARI 11. GMO LU YEMLER (28 sayfa) 22

23 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 1. Yem Maddeleri Hayvan beslemede kullanılan ve ticareti yapılan yem maddeleri (koşullar, özellikler, etiketleme, isim ve ticaretinde deklere edilmesi gereken besin ögeleri) CONSLEG: 1996L /06/2003 COUNCIL DIRECTIVE 96/25/EC of 29 April 1996 on the circulation and use of feed materials, amending Directives 70/524/EEC, 74/63/EEC, 82/471/EEC and 93/74/EEC and repealing Directive 77/101/EEC Feed materials may only be put on the market if they are "sound, genuine and of merchantable quality". They must not represent any danger to human or animal health or to the environment. Hayvan beslemede kullanımı ve ticareti yasaklanan yem maddeleri listesi (2004/217/EC ) COMMISSION DECISION of 1 March 2004 adopting a list of materials whose circulation or use for animal nutrition purposes is prohibited (atıklar, odun, talaş, ambalaj materyali vs.) 23

24 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 2. Karma Yem Bazı yem maddelerinin dökme veya açık satışı için izin CONSLEG: 1980L /07/1998 COMMISSION DIRECTIVE of 2 May 1980 authorizing, in certain cases, the marketing of compound feedingstuffs in unsealed packages or containers (80/511/EEC) Pet hayvanları için hazırlanan etiketli karma yemlerde kullanılan yem maddeleri kategorileri-tanımlar CONSLEG: 1982L /07/1998 COMMISSION DIRECTIVE of 23 June 1982 laying down the categories of M2 feed materials which may be used for the purposes of labelling compound feedingstuffs for pet animals Karma Yem ve Ticareti (koşullar, özellikler, deklere edilmesi gereken besin ögeleri) CONSLEG: 1979L /06/2003 COUNCIL DIRECTIVE of 2 April 1979 on the M15 circulation of compound feedingstuffs 24

25 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 3. Yem Katkı Maddeleri Yem Katkı Maddelerinin Değerlendirilmesi için Kılavuz CONSLEG: 1987L /10/2001 COUNCIL DIRECTIVE of 16 February 1987 fixing guidelines for the assessment of additives in animal nutrition (87/153/EEC) Yem Katkı Maddeleri (tanımlar, koşullar, özellikler, etiket vb.) CONSLEG: 1970L /03/2003 COUNCIL DIRECTIVE of 23 November 1970 concerning additives in feedingstuffs (70/524/EEC) Hayvan Beslemede Kullanılan Yem Katkıları REGULATION (EC) No 1831/2003 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 22 September 2003 on additives for use in animal nutrition Yem Katkı Maddeleri Analizleri ve Yetkilendirilmiş Referans Laboratuvarları COMMISSION REGULATION (EC) No 378/2005 of 4 March 2005 on detailed rules for the implementation of Regulation (EC) No 1831/2003 of the European Parliament and of the Council as regards the duties and tasks of the Community Reference Laboratory concerning applications for authorisations of feed additives 25

26 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 4. Yemde İstenmeyen Maddeler Yem Maddelerinde dioxin, furans ve PCBs (polychroniated biphenyls Düzeylerinin Düşürülmesi COMMISSION RECOMMENDATION of 4 March 2002 on the reduction of the presence of dioxins, furans and PCBs in feedingstuffs and foodstuffs Yemde İstenmeyen Maddeler ve Max. Düzeyleri DIRECTIVE 2002/32/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 7 May 2002 on undesirable substances in animal feed Yem Maddelerinde Dioxin ve Dioksin-benzeri PCBs lerin izlenmesi COMMISSION RECOMMENDATION of 11 October 2004 on the monitoring of background levels of dioxins and dioxin-like PCBs (polychroniated biphenyls) in feedingstuffs Analiz Sonuçlarının Raporlanması ve Değerlendirilmesi (Dioxin, Dioxin-like PCBs.) COMMISSION DIRECTIVE 2005/6/EC of 26 January 2005 amending Directive 71/250/EEC as regards reporting and interpretation of analytical results required under Directive 2002/32/EC 26

27 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 5. Özel Amaçlı Beslemeye Yönelik Yem Maddeleri Özel Amaçlı Beslemeye Yönelik Yem maddeleri (tanımlar, koşullar, özellikler, amaç, etiket vb.) CONSLEG: 1994L /01/2002 COMMISSION DIRECTIVE 94/39/EC of 25 July 1994 establishing a list of intended uses of animal feedingstuffs for particular nutritional purposes Özel Amaçlı Beslemeye Yönelik Yem maddeleri (ekleme, değişiklik) CONSLEG: 1993L /06/2003 COUNCIL DIRECTIVE 93/74/EEC of 13 September 1993 on feedingstuffs intended for particular nutritional purposes İdrar yolu taşı Böbrek taşı Oksalat taşı Sistin taşı Karaciğer yağlanması, diabet vb. gibi beslenmeye bağlı pek çok rahatsızlığın tedavisi amaçlı 27

28 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 6. Hayvan Beslemede Kullanılan Özel Maddeler (Bioproteinler) Özel ürünlerin hayvan beslemede kullanımı (bioproteinler) COUNCIL DIRECTIVE of 30 June 1982 concerning certain products used in animal nutrition Zaman içinde yapılan 22 farklı değişiklik sonrası son düzenleme: Bakteriler, Maya, Alg, NPN, Fermentasyon ürünü amino asitler 28

29 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 7. İlaçlı Yem İlaçlı yemlerin hazırlanması, pazara sunulması ve kullanımı COUNCIL DIRECTIVE, 90/167/EEC of 26 March 1990 laying down the conditions governing the preparation, placing on the market and use of medicated feedingstuffs in the Community 29

30 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 8. Resmi Kontroller Hayvan Besleme Alanındaki Resmi Kontroller Council Directive 95/53/EC of 25 October 1995 fixing the principles governing the organization of official inspections in the field of animal nutrition, as amended, will be repealed as from 1 January 2006 by Regulation (EC) n 882/2004 Yem ve gıda yasası, hayvan sağlığı ve hayvan refahı kurallarıyla uyumun doğrulanmasının temini için gerçekleştirilen resmi kontroller Regulation (EC) No 882/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on official controls performed to ensure the verification of compliance with feed and food law, animal health and animal welfare rules 30

31 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 9. Yem Hijyeni Yem Hijyeni için gerekli yükümlülükler Regulation (EC) No 183/2005 of the European Parliament and of the Council of 12 January 2005 laying down requirements for feed hygiene Not: 1 Ocak, 2006 dan itibaren geçerlidir Yem Hijyeni tüzüğü ile yapılan yeni düzenlemeler Yem Sektörüne büyük yükümlülükler getirmiştir. Güvenli Yem üretecek firmalar Yem Hijyeni yasasına göre yeniden ruhsatlandırılacaklardır. Gıda Yasası (Regulation 178/2002) na göre yem sektöründe izlenebilirlik zorunludur ve yasada kuralları belirtilmiştir. Yemde güvenliğin ve izlenebilirliği sağlanması için yem üreticilerinin, tesis, alet-ekipman, teknik personel, üretimde kalite kontrol, depolama, nakliye, dökümantasyon, şikayet, ürün iade gereklerine sahip olduklarının onaylanması ve kayıt altına alınması gerekir. Güvenli Yem üretimi için belge alacak üreticilerin finansal garanti vermesi mecburidir. Sigorta kabul edilmez. HACCP Uygulaması, kritik limitler Gıda Kodeksi nde belirtilmiştir. Üretimde İyi Uygulama Kurallarına uyulmalıdır. Hızlı Uyarı Sistemi oluşturulmalıdır İyi Hayvan Besleme Uygulamaları yapılmalıdır 31

32 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 10. Örnek Alma ve Analiz Metotları Yem maddelerinin resmi kontroleri için analiz metotları First Commission Directive 71/250/EEC of 15 June 1971 establishing Community methods of analysis for the official control of feedingstuffs Pek çok ekleme (antibiyotikler, vitaminler, amino asitler, hayvansal orijinli bileşenler, dioksin, dioksin benzeri maddeler, analiz sonuçlarının yorumu vb.) ve yeni düzenleme yapılmış Bu alanda yapılan toplam mevzuat sayısı 30 32

33 Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 11. GDO lu Yemler Genetiği Değiştirilmiş Gıda ve Yemler Regulation (EC) No 1829/2003 of the European Parliament and of the Council of 22 September 2003 on genetically modified food and feed Bu Tüzük, GDO dan türetilen veya GDO içeren tüm gıda ve yemler ile kendisi gıda veya yem olan GDOlar için yeni izinlere yönelik tek bir Topluluk prosedürüdür. Bugüne kadar, GD gıda ve yem izinleri için bu Tüzüğe dayanarak pekçok başvuru yapılmış; birkaç ürüne de izin verilmiştir. 1829/2003 sayılı Tüzüğün yürürlüğe girmesinden sonra verilen izinlerin, Topluluk GD Gıda ve Yem Kaydı na girmesi gerekmektedir. Bu kayıt; izin sahibinin ismi, iznin açık kapsamı, izinli ürünün gösterimi, ilgili risk değerlendirmesine yönlendirmeler ve AB pazarına giriş tarihi gibi faydalı ürün bilgilerini içermektedir. Bu kayıt sayesinde, izinler, herkes için erişilebilir ve şeffaf hale gelmiştir. Bu kayda ayrıca, 18 Nisan 2004 öncesinde Toplulukta yasal olarak piyasaya sürülmüş ve 18 Ekim 2004 öncesinde Komisyon a bildirilmiş ürünler de dahil edilmiştir. Geleneksel gıda ve yemde eser miktarlarda henüz izin verilmemiş GD materyali bulunabilir. Bu durum, risk değerlendirmesinde olumlu sonuç almış sınırlı sayıda GD materyali için % 0,5lik maksimum düzeye kadar tolere edilebilir. Bu konuda AB vatandaşlarının endişeleri kısmen giderilmiştir. 33

34 Yem Sektörüyle İlgili Diğer DüzenlemelerD Yemde izlenebilirlik Genel Gıda Yasası gereği zorunludur ve üreticiler sorumludur. Yasanın 18. maddesi, yem ve gıda üretiminde kullanılan her türlü madde ve hammaddenin izlenebilirlik esaslarını belirlemiştir. Yasaya göre, izlenebilirlik tanımı; traceability means the ability to trace and follow a food, feed, foodproducing animal or substance intended to be, or expected to be incorporated into a food or feed, through all stages of production, processing and distribution; gıda, yem veya gıda üreten hayvanın veya gıda veya yem içine dahil edilecek bir maddenin üretim, işleme ve dağıtımın tüm basamaklarında izlenmesi veya takip edilmesidir. 34

35 Yem Sektöründe izlenebilirlik-önemi nemi Yem ve gıdalardaki tüm bileşenlerin kökenleri ile gıdaların kaynağının bilinmesi; özellikle ürünün bozuk olduğunun anlaşıldığı durumlarda tüketicilerin korunması açısından birincil öneme sahiptir. İzlenebilirlik, gıdaların piyasadan geri çekilmesini kolaylaştırır ve tüketicilere zan altındaki ürünlere ilişkin doğru bilginin verilebilmesini sağlar. Üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında; gıdanın, yemin, gıda üreten hayvanların ve gıda veya yeme katılan maddelerin izlenebilirliği sağlanır. Operatörler; kendilerine gıda, yem, gıda üreten hayvan ve gıda veya yeme katılan madde tedarik edenler ile kendilerinin ürün tedarik ettiği işletmeleri belirleyebilmelidir. Bunun için, işletme operatörlerinin gerekli sistem ve prosedürlere sahip olmaları gerekmektedir. 35

36 Yem Sektöründe izlenebilirlik-sistem İthalatçılar da, kendilerinden ürünün menşe ülkesinde kim tarafından ihraç edildiğini belirlemeleri isteneceği için, aynı işleme tabidirler. Daha ileri düzeyde izlenebilirlik gerektiren bir hüküm bulunmadıkça; izlenebilirlik gerekliliği, perakendeciler ve nihai tüketiciler hariç işletmelerin en azından ürünün en yakın tedarikçisi ile en yakın alıcısını (bir adım geri bir adım ileri) belirleyebilmelerini sağlamakla sınırlıdır. Öte yandan, kendi hammaddesi, kendi yemi ve kendi hayvanı ile işlenmiş hayvansal gıda üretimi yapan bir entegrenin sorumluğu bunun çok daha ötesindedir. Gelişen teknoloji ve barkod sistemi ile farklı izlenebilirlik modelleri ve sistemleri üretici ve ürün bazında geliştirilebilir. 36

37 37

38 38

39 Yem ve Gıda G GüvenliG venliği Konusunda Detaylı Bilgiye AB nin ilgili web adresinden ulaşı şılabilir. 39

40 SONUÇ AB ile bütünleşme veya AB ne ihracat dikkate alındığında Gıda Yasasının tüm hükümleri ve ilgili mevzuat uygulanmak zorundadır. AB yem ve Gıda Güvenliği mevzuatı ve özellikle Yem Hijyeni ile ilgili mevzuat sektöre büyük sorumluluk yüklemiştir. Güvenli gıda üretimi için Yem Hijyen tüzüğü ile gelen tüm yükümlülüklerin (HACCP, Güvenli Yem Üretimi için İyi Uygulamalar, Ruhsat-Onay, İyi Besleme Uygulamaları vb.) yem üreticileri, hayvansal gıda üreticileri ile hayvan beslemeciler tarafından yerine getirilmesi öngörülmüştür. Yem ve Gıda güvenliği kapsamında düşünülmesi gereken İÇME SUYU kalitesi ve uygunluğu da mutlaka dikkatle irdelenmelidir. Sadece AB ne uyum veya AB ne yönelik satışlar için değil, en az AB vatandaşları kadar sağlık ve beslenmesi önemli olan TÜRK ULUSU için in de Yem-Gıda GüvenliG venliği i konusuna gereken önem verilmelidir. Bu bağlamda, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı başta olmak üzere Türkiye Yem Sanayicileri Birliği, Hayvan Besleme Bilim Derneği ve konuyla ilgili tüm sivil toplum kuruluşlarına büyük görevler düşmektedir. 40

41 TEŞEKK EKKÜRLER 41