ECF 390 II. STAJ DERSİNDE ÖĞRENİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Transkript

1 ECF 390 II. STAJ DERSİNDE ÖĞRENİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 1. Reçete karşılanmasında ve kayıtlanmasında dikkat edilecek hususlar: Hekim tarafından muayene edilmiş olan hasta pek çok aşamalardan geçerek reçetesini almış ve eczacıya başvurmuş durumdadır. Eczacı bunu dikkate alarak hasta ile ilk temas kurduğu andan itibaren bütün hareketlerinde ölçülü, dikkatli, ilmi ve şefkatli olmak zorundadır. Aynı zamanda reçeteyi yazan meslektaşına yardımcı olma ve gerekirse hekimin dikkatinden kaçmış bazı hususları açığa çıkarma durumundadır. Aksi halde bu hatalardan doğacak sonuçlar eczacının sorumluluğunda gösterilir. Reçete karşılığı ilaçları hazırlamadan önce, reçetede bulunması gereken hususlar kontrol edilir. Reçete sağ üst köşesinde hasta adı, protokol numarası, tarih; sol alt köşesinde doktorun adı, diploma numarası ve bitiminde doktorun imzası bulunmalıdır. Reçetede herhangi bir konuda sonradan yapma değişiklikler, reçetede kullanılan kalemin değişmesi gibi durumlarda mutlaka doktorun ayrıca imza ve kaşesi aranmalı, eğer bu şart gerçekleşmemiş ise reçete ilk yazılış şekliyle karşılanmalıdır. Reçete bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Reçetede bir hata ya da şüpheli bir durum var ise mutlaka reçeteyi yazan hekimle temasa geçilmeli ve ancak tüm endişe verici durumlar ortadan kalktığı taktirde reçete karşılanmalıdır. Reçetede bulunan ilaçların aktif madde miktarları ve ambalaj şekilleri belirtilmemiş ise, belirtilmeyen nicelik, piyasada bulunan en küçük miktar olarak kabul edilerek reçete öyle karşılanmalıdır. Aynı ilacın simple ve compose şekilleri var ise simple; normal ve forte şekilleri var ise normal, 10 tablet ve 20 tabletlik şekilleri var ise 10 tabletlik, 100 mg ve 300 mg şekilleri var ise 100 mg lık şekli verilmelidir. Bazı özel durumlarda hekim in reçeteye yazdığı ilaç eczanede bulunmayabilir. Böyle bir durum gerçekleştiğinde aynı etken maddeyi aynı miktarda içeren, aynı farmasötik şekildeki başka bir fabrika tarafından üretilmiş olan başka isimli bir ilaç eşdeğer olarak reçetede yazan ilacın yerine verilebilir. Bu durum, tedavi giderleri kurumları tarafından karşılanacak hastaların reçetelerinde de kurum tarafından bildirildiği şekliyle eşdeğer ilaçlar arasında en ucuz olanı tercih etmek şeklinde tezahür eder. İlaçları hazırlarken bir dalgınlık yapmamaya özellikle dikkat edilmelidir. Bu nedenle ilacı raftan alırken, hastaya kullanımı anlatılırken ve teslim edilmek üzere paketlenirken azami dikkat gösterilmelidir. Eczacı, ilaçların kullanım şekillerini hastaya açıklamaktan ve anladığından emin olarak ilaçları teslim etmekle sorumludur. Bu açıklamayı yaparken hastanın sosyokültürel yapısını da dikkate alarak hastayı sıkmadan, gerekiyorsa ayrıntılara girerek hiçbir tereddüde mahal vermeyecek şekilde hastanın bilgilendirilmesi vazifesini yerine getirmelidir. Hasta kullandığı ilaçtan mümkün olduğu kadar çabuk sonuç almak ister. Hastaya etiketin üzerindeki dozun aşılmaması gerektiği anlatılmalıdır. Ayrıca gerekli durumlarda "Kullanmadan Önce Çalkalayınız" etiketi de hastanın, ilacın üstünde yüzen veya dibe çökmüş halde madde içeren bir preparatı 1

2 kullanmasını önler. Hastaya ilacın kullanılması hakkında mümkün olduğu kadar etraflı ve açık bilgi vermek gerekir. Hastanın ilacı yerinde ve zamanında kullanması da çok önemlidir. Rektal olarak kullanılacak bir supozituvarı yutması veya içilecek bir posyon ile friksiyon yapması, uyku getirecek veya dikkat dağıtacak bir ilacı sabah alması, sindirim düzenleyici bir ilacı yemekten sonra alması vb. gibi hataları yapmaması için hasta uyarılmalıdır. Tüm bu hususlara dikkat edilerek hazırlanan reçete, fiyatlandırılıp reçete kayıt defterine kaydedilir ve eczane kaşesi ile damgalandırılarak hastaya iade edilir veya iade edilemeyecek gruptan ise işlemleri yapılmak üzere eczanede bekletilir. 2. Reçete hazırlanmasında (majistral reçeteler) dikkat edilecek hususlar: Hekimin formülünü yazarak, eczacının da mesleki bilgisini kullanarak eczane laboratuarında ürettikleri preparatlara majistral preparatlar denir. Majistral preparat yapımına başlamadan evvel formülde adları geçen maddelerin özellikleri incelenir. Birlikte kullanılmaları halinde istenmeyen bir durum meydana gelmesi beklenen hallerde yani maddeler arası bir geçimsizlik ya da benzeri bir durum olması halinde eczacı mesleki bilgisini kullanarak durumu düzeltmeye çalışır. Ancak durumun düzelmesinin mümkün olmadığı hallerde reçeteyi yazan hekimle temasa geçerek formülde değişiklik yapma yoluna gider. Formüldeki maddelerin dozları üzerinde çok dikkatli olmak gerekir. Çocuk reçetelerinde ve T.K. deki B ve C cetvelindeki maddeleri içeren formüllerin olduğu reçetelerde maddelerin dozlarında çok dikkatli olmak gerekir. Reçetede yazılan maddelerden birinin yada birden fazlasının terapotik sınırlar üstünde olması, yani maksimal dozun (Bir maddenin vücutta toksik etki göstermeden alınabilecek en yüksek miktarı) aşılması halinde mutlaka hekimle temas sağlanmalı ve bunun sonucunda ya normal dozda hazırlanarak bu durum reçetenin bir kenarına belirtilip imzalanmalı ya da doz aşımı olan maddenin altı doktor tarafından el yazısı ile belirtilip imzalanması şartıyla reçetede yazdığı şekliyle hazırlanmalıdır. Hekim tarafından sözlü olarak yapınız denilse bile yapılamaz. Formülün yapımına temiz ve intizamlı bir bankoda başlamak, olabilecek bazı hataların baştan önlenmesine katkıda bulunur. Majistral preparatın yapımında baştan sona kadar titiz ve dikkatli olmak gerekir. Böylece beklenmeyen endişelere mahal verilemiş olunur. Tartım yapılması gerektiğinde terazinin dengesinden emin olunduktan sonra, yeni tartım kağıtları konulup vezinlerin temizliğinden emin olunarak tartıma başlanmalı, tartım bittikten sonra kullanılmış tartım kağıtları atılıp, vezinler zaman kaybetmeden dikkatlice yerlerine konmalıdır. Vezinlerin dış etkenlerden korunması; ayarlı ağırlıklarının oksitlenme ya da fiziksel kirlenme gibi nedenlerle değişmemesi açısından son derece önemlidir. Kefelerde kullanılan kağıtlar pürüzsüz olmalı veya kağıdın parlak yüzünün üste gelmesine dikkat edilmelidir. Madde kavanozları, tartım için içlerinden alınacak madde alınıp tartıldıktan hemen sonra yerlerine kaldırılmalı, kapakları kapalı tutulmalı ve içinde spatül gibi malzemeler unutulmamalıdır. Bu şekilde, önemli çoğunluğu beyaz toz yada granül şeklinde olan kimyasal maddelerin bir dalgınlık sonucu karıştırılması ya da iki defa kullanılması olasılığı ortadan 2

3 kaldırılır. Sıvı maddelerin bulunduğu şişelerde de etiketin kirlenmemesi açısından uygun şekilde tutulmasına özen gösterilmelidir. Tartıma, formüldeki en küçük miktarda olan madde ile başlanır. Özellikle toz halinde karışımlar hazırlanırken, havana konulan ilk madde miktarı kadar diğer maddelerden de ilavelerle homojen karışımlar elde edilmeye çalışılmalıdır. Havanda çalışma esnasında havan eli daireler çizilerek en verimli öğütme ve karıştırma hedeflenir. Laboratuarda çalışılırken formüldeki maddelerin özellikleri dikkate alınarak kullanılacak malzemelerin seçiminde isabetli olunmalıdır. Kullanılacak malzeme tahrip gücü yüksek bir madde ya da boyayıcı bir madde ise tartım kağıdı yerine saat camı kullanılmalı; metallerle geçimsizliği olan iyot gibi maddelerle çalışılırken de metal spatül yerine porselen spatül tercih edilmelidir. Açık alevde patlama ya da parlama gösterebilecek maddeler içeren formüllerdeki ısıtma işlemleri için sıcak su banyosu tercih edilmelidir. Hazırlanan preparat solüsyon tipi bir preparat ise mutlaka süzgeç kağıdından süzülerek berrak olduğundan emin olunduktan sonra şişelenmelidir. Ancak içinde eterik yağ bulunan solüsyonlar ya eterik yağ konma aşamasından hemen önce süzülmeli, ya da süzme işlemi için suzgeç kağıdından başka bir süzücüden geçirilmelidirler. Süspansiyon tipi preparatlar ise mutlaka süzülmeden şişelenmelidirler. Çünkü süspansiyonlar, içlerinde asılı halde çözünmemiş katı maddeler bulunduran iki fazlı sistemlerdir. Süzme yapıldığı taktirde bu katı asıntılar süzgeç kağıdında kalacağından süzme işlemi yapılmadan şişelenir. Bu preparatların etiketlerine kullanmadan önce çalkalayınız şeklinde bir uyarı konulur. Böylelikle kullanım esnasında asıntı olan maddenin de homojen olarak dağılımı sağlanır. Preparatın ambalajlanması için en uygun ambalaj malzemeleri seçilmeli, hastanın kullanımı açısından zorluk oluşturacak şekildeki malzemeden kaçınılmalı ve kullanım sırasında gerekli olabilecek damlalık gibi ekipmanlar sağlanmalıdır. Preparatın dahilen kullanılması halinde beyaz etiket yapıştırılır. Dahilen kullanılan preparatlar ağızdan alınan ve kanda konsantrasyon yükselterek etki gösterenlerdir. Enfüzyon, dekoksiyon, şurup, limonata, posyon, süspansiyon, emülsiyon tipi preparatlara beyaz etiket yapıştırılır. Haricen kullanılanlara ise kırmızı etiket yapıştırılır. Bütün göz, kulak, burun damlaları cilt üzerinden kullanılan losyon ve pomatlar, vajinal ve rektal yoldan kullanılan supozituvar, ovul ve lavmanlar, enjektable preparatlar, ağız içi hastalıklarında kullanılan kollituvarlar, gargaralar ve diş preparatları ve şampuanlar haricen kullanılan preparatlar bu gruptandır. Majistral preparatlar Sağlık Bakanlığı nın eczacılar için öngördüğü majistral fiyat tarifesine göre fiyatlandırılırlar ve ilaç reçete kayıt defterine kaydedilir. Preparatın etiketi dikkatle tayin edilip (kırmızı veya beyaz), üzerine düzgün bir yazı ve itina ile (mümkünse daktilo ile) hastanın adı, soyadı, cinsiyeti, doktorun adı, reçete kayıt numarası, tarihi ve ilacın kullanılış şekli yazılmalıdır. Hazırlanan reçete eczanenin mührü ile mühürlenmelidir. Preparatın gerçek yapılma süresini hastaya bildirmekten kaçınılmamalıdır. Hazırlanmış olan majistrali sıcak sıcak hastaya vermek ya da gerçek yapılma süresini uzunmuş gibi göstermeye çalışmak uygun değildir. 3

4 3. Türk Farmakopesi nin kullanılması: Türk farmakopesi; maddelerin monografilerini (reaksiyonlarını, kullanım şekillerini, dozlarını, önemli fiziksel ve kimyasal özelliklerini, geçimsiz olduğu maddeleri), bazı preparatların hazırlanışlarını ve saklama şartlarını belirten resmi bir kaynak kitaptır. Sağlık bakanlığı ve ilgili kuruluşlar tarafından titiz bir araştırma sonucu hazırlanır ve ancak bakanlar kurulu tarafından onay verildikten sonra kullanılmaya başlanır. Günümüzde kullanılan Türk Farmakopesi tarihli ve 324 numralı ceride-i resmiyeyle müntresir: tarih ve 767 numaralı türk kodeksi hakkındaki kanuna göre hazırlanarak Aralık 1974 te yürürlüğe giren TF 1974 isimli farmakopedir. Ayrıca Türk Farmakopesinde aşağıda belirtilen zeyiller hakkında da geniş açıklamalar bulunmaktadır. Bunların büyük çoğunluğu günümüzde kullanılan yöntemler olmaları nedeniyle önemlidirler. Zeyil 1 : Reaktifler test solüsyonları. Zeyil 2 : Volümetrik tayinler, kullanılan solüsyonlar. Zeyil 3 : İndikatörler, PH sınırları ve renk değişiklikleri. Zeyil 4 : Dansite mililitrede ağırlık, spesifik ağırlık tayini. Zeyil 5 : Erime sınırları, erime derecesi, donma derecesi ve kaynama sınırlarının tayini. Zeyil 6 : Optik çevirme ve spesifik çevirmenin tayini. Zeyil 7 : Retraksiyon indeksinin tayini. Zeyil 8 : Spektrofotometri, kolorimetri. Zeyil 9 : Türbidimetri ve nefelometri. Zeyil 10 : Fluorometri. Zeyil 11 : Direnç tayin cihazının ayarlanması. Zeyil 12 : Farmakapode bulunan maddelerin tanıma reaksiyonları. Zeyil 13 : Klorürlerin sınır testi. Zeyil 14 : Sülfatların sınır testi. Zeyil 15 : Demir sınır testi. Zeyil 16 : Arsenik sınır testi. Zeyil 17 : Ağır metaller sınır testi. Zeyil 18 : Tampon solüsyonlar ve ph nın tayini. Zeyil 19 : Kalsiyum un bisodyum edetat ile tayini. Zeyil 20 : Azot miktar tayini. Zeyil 21 : Asitlik derecesinin tayini. Zeyil 22 : İyot indexinin tayini. Zeyil 23 : Sabunlaşma indeksinin tayini. Zeyil 24 : Sabunlaşmayan kısımların tayini. Zeyil 25 : Droglarda kül miktarının ve yabancı organik maddelerin tayini. Zeyil 26 : Kül miktarının tayini. Zeyil 27 : Metoksil miktarının tayini. Zeyil 28 : Karl Fischer metodu ile su tayini. Zeyil 29 : Kan şekeri miktarının tayini. Zeyil 30 : Kromotografi. Zeyil 31 : İnsülin injeksiyon mahlulü ve insülin çinko-protamin injeksiyon preparasyonunda çinko miktarının tayini. Zeyil 32 : İnsülin-Çinko süspansiyonunda çinko miktarının tayini. Zeyil 33 : İzotonik ve isoosmik solüsyonlar. 4

5 Zeyil 34 Zeyil 35 Zeyil 36 madde aranması. Zeyil 37 Zeyil 38 Zeyil 39 Zeyil 40 Zeyil 41 Zeyil 42 Zeyil 43 Zeyil 44 Zeyil 45 Zeyil 46 Zeyil 47 Zeyil 48 miktar tayini. Zeyil 49 Zeyil 50 Zeyil 51 Zeyil 52 Zeyil 53 Zeyil 54 Zeyil 55 Zeyil 56 Zeyil 57 Zeyil 58 : Tiyamin hidroklorürün fluorometrik miktar tayini. : İnjeksiyonluk preparasyonlar için kullanılan cam kapların muayenesi. : Mahlüllerde berraklık muayenesi ve injeksiyonluk mahlüllerde muallak : Pirojen testi. : Sterilitre testi. : Streptomisinin sterilite testi. : Anormal toksisite yokluğuna ait testler. : Diner kaprolde anormal toksisite yokluğu testi. : Heparin aktivitesinin tayini. : Antibiyotiklerin biyolojik miktar tayini. : Vitamin A nın miktar tayini. : Vitamin D nin biyolojik miktar tayini. : İnsülin preparasyonlarının biyolojik miktar tayini. : Eski tüberkülinin biyolojik miktar tayini. : Dijital yaprağı ve standardize edilmiş dijital yaprağı tozunun biyolojik : Oksitosik, pressor antidiüretik aktivitenin tayini. : Koryonik gonadotropinin biyolojik miktar tayini. : Serik gonadortropinin biyolojik miktar tayini. : İnsülin etkisinin uzatılması testi. : Toplam katı kısmın tayini. : Tozlar ve elekler. : Ağırlık ve ölçüler. : Farmasötik preparasyonlarda etanol miktarının tayini. : Elementlerin simgeleri ve atom ağırlıkları. : Mutat ve maximum dozlar cetveli. 4. Majistral Tarifenin Kullanılması: Majistral tarife, majistral preparatların fiyatlandırılmasında başvurulan kaynak kitapçıktır. Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanıp dağıtımı yapılan bu kitapta A cetveli B cetveli ve C cetveli olmak üzere 3 kısım vardır. A cetvelinde meslek hakkı için fiyatlandırma, B cetvelinde hammaddelerin fiyatlandırılması ve C cetvelinde ise ambalaj maddelerinin fiyatlandırılması yazılıdır. Yapılan majistral preparatların özelliklerine (toz, sıvı, sıcakta hazırlanan v.b.) göre bu kitapçıktan yararlanılarak fiyat belirlenir. Fiyatlandırma için preparat hazırlandıktan sonra Majistral terifenin A cetvelinden başlanarak, hazırlanan majistralin cinsine göre izlenecek yol seçilir, bu cetvelde eczacının hangi tip preparatlar için ne kadar meslek hakkı alacağı bellidir. Bu kısımda belirtilen fiyatlara daha sonra B cetvelinde bulunan fiyatlar esas alınarak hammaddelerin fiyatları eklenir ve son olarak da ambalaj maddesinin fiyatının eklenmesi ile KDV matrahı olarak kullanılacak toplam tutar hesaplanır. Bu tutar üzerinden gerekli KDV oranı da eklenerek fiyatlandırma tamamlanmış olur. Dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da, eğer majistral reçetede hammadde olarak kullanılan bir müstahzar var ise, bunun fiyatlandırılmasında müstahzarın KDV siz fiyatının B cetvelindeki diğer fiyatlara eklenerek aynı üründen iki defa KDV alınmamasıdır. 5

6 Günümüzde majistral preparatların fiyatlandırılmasında Eczane Yönetim yazılımı kullanılarak bilgisayarlardan da yararlanılmaktadır. Bu yazılımlar da Majistral tarifesi esas alınarak hazırlanmış, kullanımı oldukça kolay olan yeniliklerdendir. 5. Uyuşturucu ilaçlar, bir uyuşturucu reçetesinin karşılanmasında ve kayıtlanmasında dikkat edilecek hususlar: Uyuşturucular; opium alkaloidi olan morfin ve morfin benzeri etki gösteren yarı sentetik ya da sentetik diğer maddeleri içeren, kuvvetli analjezik etkilerini tamamen Santral Sinir Sistemi üzerindeki aktiviteleri sebebi ile gösteren ve hepsinde az veya çok bağımlılık yapma potansiyeli mevcut olan ilaç grubudurlar. Bu ilaçlar bağımlılık yapma potansiyeline haiz olduklarından kontrole tabi ilaçlardır. Ecza depoları ve bazıları da Sağlık Bakanlığından alınacak izin ile Toprak Mahsülleri Ofisinden eczacının bizzat başvurusu ile temin edilirler. Eczaneye giren Narkotikler, bu ilaç grubuna ait kayıt defterinin giriş kısmına giriş tarihi ve adeti ile kaydedilir. Daha sonra da aynı numara ile uyuşturucu maddelere ait kayıt defterinin sarfiyat bölümüne ikinci kez kaydedilir. Bu gruptan olan ilaçlar yalnız başlarına normal reçeteye yazılamazlar. Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan ve otokopili 3 suret olarak hazırlanan, seri numaralı, kırmızı renkli reçetelere de yazılmaları gerekir. Yazılış kuralı bir haftalık maksimal dozun yarısını geçmeyecek kadar olabilir. Bu grup ilaçları reçeteleyen hekim, söz edilen kırmızı reçetenin bir nüshasını ayırarak iki nüshayı hastaya verir. Eczane gelen reçeteyi öncelikle normal reçete kayıt defterine renkli kalemle işledikten sonra, Uyuşturucu maddelere ait kayıt defteri ne de işler. Gelen iki nüshanın bir tanesini müteakip ayın ilk on günü il sağlık müdürlüğüne göndermek üzere bekletir, ikinci sureti ise hasta bir kuruma bağlı ise kuruma fatura eder, böyle bir kurum yok ise beş sene süreyle eczanede muhafaza eder. Eczanedeki uyuşturucu maddeler diğer ilaçların aksine normal raflarda bulunamazlar. Bunların saklanması için eczanede anahtarının mes ul eczacıda bulunduğu kilitli dolap olması gerekmektedir. Eczanelerde bulunan kırmızı reçeteye tabi ilaçlar şunlardır: Alfentanyl Ampul Aspesmil damla Beta Ampul Cardiazol dicodide Cocainli müstahzarlar Dicodid Dilavdide tablet Dolantin ampul Fucadol tablet Fentanyl Fenetilin Heptadol ampul, tablet, supp. Jetrium ampul, tablet, supp. Morfin 0,01 ampul Morfin 0,02 ampul Pantopan solüsyon Pethidin tablet Poudre opium Ritalin tablet Rohypnol tablet, ampul Sedella ampul Sosegon tablet, ampul Teinture D opium Thalamonal ampul Ticarda damla Ticarda tablet 6

7 6. Reçetesiz verilebilen ilaçlar: Reçetesiz verilebilen ilaçlar, hastanın doktora gitmeden eczaneden alabileceği, ancak hastanın kullanmasında herhangi bir sakınca bulunmayan ilaçlardır. Vitamin ve mineral eksikliğini gideren ilaçlar, doğal bitkisel ilaçlar, diyet için şeker ihtiyacını karşılayan ilaçlar, soğuk algınlığında hastaların daha önceki deneyimlerine bağlı olarak doktora tekrar gitmeye gerek duymadığı durumlarda alınan boğaz pastilleri ve çeşitli antiseptik ilaçlar reçetesiz verilebilen ilaçların başlıcalarıdır. 7. Reçetesinin eczanede alıkonulması gereken ilaçlar: Kırmızı reçeteye tabi olan uyuşturucu ilaçlar ve yeşil reçeteye tabi olan psikotrop ilaçların reçeteleri eczanede saklanmalıdır. Bu tür ilaçların reçeteleri 3 suret ve otokopili olur. Bu grup ilaçları reçeteleyen doktor, yazdığı reçetenin bir kopyasını kendisi alır. Hasta, diğer iki suret ile eczaneye gelir. Eczacı reçeteyi normal reçete kayıt defterine ve daha sonra da uyuşturucu veya psikotrop ilaçlara ait kayıt defterine kaydettikten sonra, birinci suretini müteakip ayın ilk on günü İl Sağlık Müdürlüğüne göndermek üzere bekletir, diğer sureti ise hastanın bağlı olduğu kuruma fatura eder. Böyle bir kurum olmaması halinde 5 yıl boyunca eczanede muhafaza eder. 8. Zehirli ve ayrı bulundurulacak ilaçlar: Eczanede bulunan bütün zehirli maddeler, kilitli bir dolapta muhafaza edilir, bu maddeler T.K. nin B Cetvelinde kayıtlıdır. Bu maddelerin konulduğu dolaplar kırmızı boyalı ve üzerinde "şiddetli zehir" veya "toxique" yazılı olmalıdır. Maddelerden toz olanlar cam kapaklı geniş ağızlı kavanozlarda, sıvı olanlar da cam kapaklı şişelerde muhafaza edilirler. Kavanoz veya şişeler üzerinde beyaz zemin üzerine kırmızı yazı ile isimleri yazılmış etiketler bulunmalıdır. Ayrıca her kavanoz veya şişe üzerinde "şiddetli zehir "veya "toxique" ibaresi bulunan etiketler de yapıştırılmış olmalıdır. Ayrı bulundurulacak maddeler ise T.K. nin C cetvelinde kayıtlıdır. Bu maddelerin konulduğu dolap ise üzeri yeşil boyalı ve üzerinde "ayrı bulundurulacak" veya "aseparer" yazılı olmalıdır. Madde kavanozları veya şişeler cam kapaklı olup, üzerine beyaz zemin üzerine yeşil yazıyla isimleri yazılmış olmalıdır. Ayrıca üzerine "ayrı bulundurulacak" veya "aseparer" ibaresi bulunan etiketler de yapıştırılmış olmalıdır. B Cetveli (toxic) : -Acidum arsenicosum -Hyoscyami folium -Adrenalinum -Liquor kalii arsenitis -Aethylmorphini hydrochloridum -Lobelini hydrochloridum -Apomorphini hydrochloridum -Morphini Hydrochloridum -Arecolini hydrochloridum -Natrii arsenas -Atropini sulfas -Natrii methylarsinas -Belladonae folium -Neosalvarsan -Bromoformium -Nitroglycerinum solutum -Bromum -Oleum phosphoratum -Cantharis 7

8 -Opium -Chloroformium pro narcosi -Opium concentratum -Cocae folium -Opium pulveratum -Cocaini nitras -Pastilli hydrargryri chloridi -Codeini phosphas -Pastilli hydrargryri oxicyanidi -Codeinum -Phosphorus -Colchicinum -Physostigmini salicylas -Colchici semen -Pilocarpini hydrochloridum -Diacetylmorphini hydrochloridum -Pilocarpini nitras -Digitalinum -Scopolamini hydrobromidum -Digitalis folium -Solutio digitalini -Emetini hydrochloridum -Strophanthinum -Extractum belladonnae -Strophanthi semen -Extractum hyoscami -Strychini nitras -Extractum opii -Strychini sulfas -Extractum strychni -Strychini semen -Homatropini hydrocloridum -Tinctura opii -Hydrargyri cloridum corrosivum -Tinctura opii crocata -Hydrargyri iodidum -Tinctura strophanthi -Hydrargyri oxycyanidum -Tinctura strychni -Hydrargyri oxidum flavum -Veratrinum -Hydrargyri oxidum rubrum -Yohimbini hydrochloridum -Hydrargyri salicylas -Hydrastinini hydrochloridum C cetveli : -Acentanilidum -Hydrargyrosi iodidum -Acidum aceticum -Hydrastidis rhizoma -Acidum agaricinicum -Acidum chrysophanicum -Acidum nitricum crudum -Ipecacuanhae radix -Acidum nitricum fumans -Kalii hydroxidum -Acidum phosphoricum -Kalii stibyli tartras -Acidum picricum -Liquor cresoli saponatus -Acidum sulfuricum -Liquor kalii hydroxidum -Acidum sulfuricum crudum -Liquor natrii hydroxidum -Acidum trlchioraceticum -Lobeliae herba -Aethyli bromidum -Injectabile coffeini -Acidum chromicum -Lodoformium -Acidum chrysophanicum -İodium -Methylsulfonalum -Amylii nitris -Natrii cacodylas -Aqua laurocerasi -Natrii hydroxidum -Aqua zinco - Cuprica -Natri nitras - Argenti nitras -Oleum chenopods anthelminthici -Argenti nitras cum kalii nitras -Oleum hydnocarpi -Barbitalum -Oleum sinapis -Barii chloridum -Potasium hydroxyde -Benzocainum -Papaverin HCl 8

9 -Bromadalum -Paraldehyd -Bromisovalum -Phenacein -Calcium hypophosphitum -Phenobarbital -Carboni tetrachloridum -Phenol phtalein -Chinidini sulfas -Phenol -Chlorali hydras -Plumbi acetas -Coffeinum -Saccharin -Coffeinum cum natrii benzoate -Santonin -Coffeinum cum natrii salicylate -Scillae bulbus -Cotarnini chloridum -Secale cornohum -Creosotum -Sirop de belladon -Creosolum crudum -Sirop de codein -Cupri sulfas -Sipor de oipum -Cupri sulfas crudum -Sol. adrenalin -Ephedrini hydrochloridum -Sol. formaldehid -Euphorbium -Sol.sous acetate de plombe -Extractum filicis -Sulfanol -Extractum scillae -Tinctura de belladone -Extractum fluidum hydrastidis -Extractum fluidum ipecacuanhae -Teinture de digitale -Extractum fluidum secalis cornuti -Teinture de hyocyami -Filicis rhizoma -Teinture de iode -Guaiacolum carbonatum -Teinture de lobelia -Guaiacolum liquidum -Teinture de scillae -Gutti -Zinci chloridum -Hydrargyrosi chloridum -Zinci sulfat -Teinture de colchisi 9

10 9. Kullanımı süreli olan (miyadlı) ilaçların gözden geçirilmesi ve süresinin sonuna yaklaşanlar ile ilgili önlemler: Sıklıkla ilaçların kontrol edilmesi ve bazen de ihtiyaca göre miadı kısa olan ilaçların o an getirilmesi alınacak önlemlerin başında gelir. Eczaneye yeni gelen ilaçlar raflarda ve stoklarda arka kısımlara konularak, miyadı yakın olan ilaçların daha önce tüketilmesi sağlanabilir. Miadı uzun olan ilaçlar daha sonraya bırakılmalıdır. Raflarda ilaç kontrolü sırasında süresinde sorun olan ilaçlar bir kağıda yapıştırılarak bulunduğu rafa yapıştırılır. Böylece yakın miyadlı olan ilaç hatırlanmış olabilir. Son kullanma tarihi çok yakın olan ilaçlar israfın önlenmesi adına bitme tarihinin son kullanma tarihinden önce olmasına dikkat edilerek muadillerinin yerine verilebilir. Şayet hastaya verilecek ilacın son kullanma tarihi, ilacın tüketilme süresinden daha yakın ise kesinlikle hastaya verilmemelidir. Miyadı dolmuş olan ilaçlar, derhal toprağa gömmek ya da yakmak suretiyle imha edilmelidirler. Miyadı dolmuş olan ilaç kontrole tabi ilaçlar sınıfında iseler, bir tutanakla beraber il sağlık müdürlüğüne teslim edilirler. Raporla verilen ilaçlarda raporun bitimine yakın bir süre kalmışsa reçetede yazan miktar değil sadece kalan raporlu güne yetecek kadar ilaç verilebilir. Raporun bitimine bir ay kala yeniden rapor alınmalıdır. Böylece ilaç israfı önlenir, ilaçların güvenli kullanımı sağlanır. 10. Sıcaklık, nem, ışık gibi etkenlerle bozulabilecek ilaçların gözden geçirilmesi ve alınan önlemler: Çeşitli farmasötik şekiller arasında dayanıklılık açısından muhteviyatlarından ileri gelen farklılıklar olabilir. Bu sebeple farklı şekillerdeki preparatlar için özel saklama şartları oluşturulmalıdır. Başlıca özel saklama koşulları ortam ısısı ve ortamın aydınlığıyla alakalıdır. Ayrıca nem oranı da ilaçların stabiliteleri üzerine etki eden en önemli etkenlerdir. Attenüe aşılar ve insülin gibi hormon ilaçları, gerek kontaminasyonun gerekse denatürasyonun önüne geçmek için minimal enzimatik aktivitenin olduğu +4 C civarında yani buzdolabında saklanmalı, bunların nakli içinde buz aküleri yada termoslu çantalar kullanılarak soğuk zincir sağlanmalıdır. Yine suppozituvar, ovül gibi farmasötik şekiller de vücut ısısında yarı sıvı forma dönüşecek şekilde hazırlandıklarından, saklanması sırasında serin yere gerek duyan şekillerdir. Tabletler içinse nem; tablet sertliği, dağılabilme ve raf eliminasyonu açısından önem taşımaktadır. Miyad tespiti için yapılan ölçümler normal nem oranı ve oda sıcaklığında yapıldığından miyadın sağlanmasında nem oranını normal değerlerde tutmaya ve sıcaklığın oda ısısını aşmamasına özen göstermek gerekir. Reklam amacı ile vitrinlere konulacak ilaç kutularının içlerinin boşaltılması da direkt güneş ışığı nedeniyle istenmeyen bozunmaların önüne geçmek açısından alınabilecek tedbirlerin başlıcasıdır. Buna ilaveten ışıktan etkilenebilecek preparatları da, raflar yerine bunlar için hazırlanmış dolaplarda saklamak daha uygun olur. 11. Ölçü ve tartı aletlerinin denetimine ilişkin işlemler: Eczanede bulunan ölçü ve tartı aletlerinin denetimi, eczacının çağrısı ile Belediye Ayarlar ve Ölçüler Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir. Denetimde terazinin doğru olup olmadığı, vezinlerin standartlara uygunluğu, mezur, pipet ve büret gibi malzemelerin doğruluğu araştırılır. Ayarları bozulmuş olan ölçü aletleri kullanımdan çıkarılır. Denetim 10

11 sonucunda bir form doldurulup eczaneye bırakılır ve bu form ölçümlerin yapıldığı alanda görülebilecek bir yerde çerçevelenerek asılır. Bu denetim 2 yılda tekrarlanır. 12. İlaçların ve diğer kalemlerin stok denetimi: Bu işlem eczanelerde eczacının tecrübeleri ve alışkanlıkları doğrultusunda düzenlenmektedir. Azalan ya da biten ilaçların sipariş listesine not edilmesi ve depolardan ilacın reçetelenme sıklığı da göz önüne alınarak talep edilmesi ile stok denetimi gerçekleştirilir. Bunun yanında belli aralıklarla raflara bakılarak, sipariş listesi için gözden kaçan ilaçların tespit edilmesine çalışılır. Soğuk algınlığı ilaçları, güneşten korunmak için kullanılan kozmetik preparatlar gibi mevsime bağlı olarak kullanım sıklığı değişen ilaçlar için ecza depolarının sunduğu özel iskontolardan yararlanmak adına yüklü alım yaparak da stok yapılabilmektedir. Bilgisayar kullanımının yaygınlaşması ile de giriş ve çıkış kayıtları incelenerek her an eczanede hangi ilacın ne kadar kaldığı, istatistiksel olarak çok tüketilen ilaçların tespiti, mevsimlere göre dağılımları da rapor şeklinde hazırlanmış, böylece stok denetimi oldukça kolaylaşmıştır. Azalan ya da biten ilaçlar için eczacının anlaşmış olduğu depolardan birine yada birkaçına sipariş okunarak temin etme yoluna gidilebilmektedir. Eczacı, çeşitli depolar arasında ilaç alım fiyatları ve ödeme şartları bakımından kendisine en uygun olan ecza deposundan ya da depo kanalı kullanmadan anlaşmalı olduğu ilaç firmasından alım yapmakta serbesttir. 13. Eczane-Ecza Deposu (ve diğer toptancılar) İlişkileri, İstek Yapılması, Gelenlerin Denetimi ve Kayıtlanması, Ödeme Koşulları: Eczane-Ecza Deposu İlişkileri: Eczanede azalan, biten ya da kullanımında artış beklendiği için alım yapılması gereken ilaçlar sipariş listesine kaydedilerek Ecza Depoları, Toptancılar ya da İlaç Fabrikalarına sipariş edilir. Bu siparişlerin verileceği depolar eczacının keyfiyetindedir. Eczacı, koşulları bakımından kendisine en uygun olan depodan sipariş verebilir. Depo elemanları en kısa zamanda sipariş edilmiş olan ilaçları eczaneye teslim eder ve bunun karşılığında eczacıdan teslim edildiğini belirtir kaşe ve imza alır. Teslim edilen paketin içindeki faturada yazan miktarlarla paketteki ilaçların sayısı karşılaştırılır, sorun yok ise miyadlarına bakılır ve her şey yolunda ise raflara ya da yerleştirilir. Eksik, hatalı, miyadı geçmiş ya da çok yakın ilaçlar; açılmış, çok yıpranmış fiyat etiketi olmayan kutular olması halinde iade edilir. Eczane-Diğer Toptancılar arasındaki ilişkiler: Eczacı ilaç dışındaki ürünlerin siparişini haftada bir ya da iki kez sipariş almak için eczaneye gelen toptancılara bildirir. Bunun için de önceden hazırlanmış eksikleri belirten bir sipariş listesinin bulunması elzemdir. 14. Eczane-Bölge Eczacı Odası İlişkileri: Eczacı kendisini ilgilendiren her konu hakkında bölge eczacı odası ile temas halindedir. Eczacı, eczane açmak için eczacı odasına kaydolmak zorunda ve her ay belli bir miktar aidat ödemektedir. Bölge eczacı odası ise her ay eczacıları ilgilendiren gelişmeleri 11

12 derleyerek eczacıya bir bülten halinde sunar, bir meslek örgütü olarak meslektaşlar arasında dayanışmanın teminatıdır. Eczacılıkla ilgili sorunların çözüme kavuşturulması için yollar arayan ecza odası aynı zamanda eczacıların haklarının savunucusudur. Eczacılar, meslek yaşamları boyunca eczacı odalarına bağlı olmak durumundadırlar. Eczacı odası yönetim kurulu seçimleri 2 yılda bir yapılır ve bu seçimlerde her eczacı oy kullanma ve aday olma hakkına sahiptir. 15. İşletme, Envanter, İmalat, Reçete, Narkotik, Teftiş, Personel Defterlerinin Tutulması: İşletme Defteri: Bu defter kullanılacak seneden önce her sayfası numaralandırılarak noter tarafından onaylanır. Bir yıl içinde eczaneye giren ilaç ve diğer malzemelerin fatura tarihi ve numaraları bu deftere işlenir. Ayrıca, eczanede satışı yapılan her şeyin kasa ve fatura tutarları bu deftere işlenerek bir yıl sonraki kar ve buna bağlı olarak ta gelir vergisi hesaplanır. Envanter Defteri: Bu defter de noter onayından sonra kullanılan her yıl sonunda eczanede satılmamış olarak kalan ilaç ve diğer malzemelerin satış fiyatları ve adetleri not edilerek, gelir vergisi ve kar-zarar hesabına yardımcı olur. İmalat Defteri: Eczanede hazırlanan majistral preparatların kaydedildiği defterdir. Majistral preparatlar için kullanılan malzemelerin hangisinden ne kadar kullanıldığı, ne kadar kaldığı gibi noktaların takibi açısından gereklidir. Reçete kayıt defteri: Bu defter eczaen açma ruhsatı alındıktan sonra bulunulan ilin bağlı olduğu Eczacı Odasından ücret karşılığı alınırve her sayfası İl Sağlık Müdürlüğünden numaralandırılarak onaylanır. Eczaneye gelen tüm reçeteler bu deftere kaydedilir. Narkotik Maddelere Ait Kayıt Defteri: Bu defter de Eczacılar Odasından Ücret karşılığı temin edilir. Eczaneye alınan ve satışı yapılan narkotik grubu ilaçların kayıtlarının tutulduğu defterdir. Teftiş Defteri: Eczanenin Sağlık Bakanlığı ve İl Sağlık Müdürlüğü tarafından yürütülen teftişlerinde bu defter kullanılır. Teftiş raporları ve eksik bulunularak düzeltilmesi gereken hususlar bu deftere kaydedilir. Böylece daha sonraki ziyarette eksik noktaların düzeltilip düzeltilmediğine bakılır. Personel Defteri: Bu deftere eczanede, eczacının dışında çalışan kişilerin işe girişçıkış tarihleri ve özgeçmişleri kaydedilir. SSK teftişlerinde bu defter kullanılır. 16. Eczane Personelinin Bordrolarının Düzenlenmesi ve Sigorta Pirimlerinin Yatırılması: Eczanede çalışan personelin sigortalı olması gerekir. Yasalarımıza göre işyerlerinde sigortasız işçi çalıştırılması suçtur. Eczacı yanında çalışan kişilerin sigortalı olmasından ve işveren sıfatından ötürü de sigorta primlerinin yatırılmasından sorumludur. 12

13 Bunun için işe aldığı kişinin İşe Giriş Belgesini 1 ay içinde SSK Şubesine göndermek zorundadır. Kurum İlk defa sigortalı olana Sigorta Sicil Kartı verir. Aylık sigorta primleri ve bildirgesi, eczacı her takvim ayı için çalıştırdığı elemanların sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançlar toplamını, kendilerine yapılan her çeşit ayni ve nakdi yardımların tutulan kazançlar toplamını, pirim ödeme gün sayılarını, sigorta primleri ve diğer gerekli bilgileri gösteren Aylık Sigorta Pirimleri Bildirgesini, en geç ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar vermek zorundadır. 17. Resmi Kurum ve Kuruluşlarla Anlaşma Yapılması, İskonto ve Başlıca Diğer Koşullar: Resmi kurumlarla anlaşma yapılması: Eczacı, eczacılar odasına dilekçe ile başvurarak bildirim alır ve TEB den anlaşma metni istenir. İlgili bankaya gereken ücretin ödendiğini belirten dekont karşılığı anlaşma metni alınır ve uygun şekilde doldurulup, resmi bir anlaşma metni olduğundan damga pulu yapıştırılır, eczacının kaşe ve imzası ile onaylandıktan sonra kuruma verilerek başvuru yapılmış olur. Bu başvuru yapıldığı andan itibaren eczacı, o kurumdan olan hastaların reçetelerini karşılayabilir. Başvuru en kısa zamanda kurumun en üst derece yetkilisi tarafından kaşelenip imzalanır ve 1 kopyası ayrılıp diğer iki nüsha eczaneye gönderilir. Eczacı kuruma keseceği ilk fatura ile birlikte bu iki nüshanın birini kuruma tanzim eder. Ayrıca ilk faturaya ek olarak eczacının ilgili bankalardan birisine ait hesap cüzdanının ön yüz fotokopisini de kuruma bildirmesi, ödemelerin yapılabilmesi için zorunludur. Kurum ve kuruluşlar, % 2,5 iskonto yapan ve daha önce süresiz olarak anlaşma feshi yapılmamış olan tüm eczanelerin anlaşma başvurularını kabul ederek eczane ile anlaşma yapar. İskonto ve diğer başlıca koşullar: İlaçlar reçetenin tanzim tarihinden itibaren dört işgünü içinde öncelikle anlaşma yapılan eczanelerden temin edilecektir. Bu sürenin dışında gelen müracaatlarda reçete içeriği ilaçlar eczanece verilmeyecektir. Ayakta ve meskende yapılan tedaviler sonucu gerek görülen ilaçların anlaşmalı eczanelerden alınması halinde, eczanece yapılacak indirim miktarı düşüldükten sonraki indirimli ilaç bedelleri için fatura düzenlenerek hastanın kurumundan tahsili yoluna gidilecektir. Yeni düzenlemeye göre hasta katılım payı olan % 20 ya da % 10 bedel hastadan alınmayıp anlaşma gereği belirlenecek oranda ıskonto yapılan tutarın tamamı kuruma fatura edilecektir. Hasta katılım payı olan oran ise hastadan kurumca tahsil edilecektir. Bu kısımda eczaneye iş düşmemektedir. Ancak BAĞ-KUR dan sosyal sağlık güvencesi alma durumunda olan, fakat henüz emeklilik hakkına erişememiş sigortalılar, sağlık karneleri üzerinde katılım payı olarak belirtilen % 20 lik ya da % 10 luk katılım paylarını eski protokoldeki gibi ilaçlarını alırken eczaneye ödemektedirler. Örnek: Memurun alacağı ilaç bedelinin TL. olduğunu varsayalım. Eczane anlaşma gereğince %2,5 ıskonto miktarını düştükten sonra TL'nin tamamı kuruma fatura edilerek tahsil edilecek, kurumsa bu miktarın % 20 si olan TL yi ilgili çalışanının bordrosunda sağlık giderleri/reçete bedeli başlığı altında gider olarak göstererek tahsil yoluna gidecektir. 13

14 Örnek: Bağkurlunun alacağı ilaç bedelinin TL olduğunu varsayalım. Aynı hastanın sağlık karnesinde ilaç katılım payı olarak % 20 lik tutar belirtilmiş olsun. Eczane BAĞ-KUR ile yaptığı anlaşma gereği ilaç fiyatı üzerinden % 2,5 iskontoya karşılık gelen TLlik indirimi yaptıktan sonra kalan TL nin % 20 si olan TL yi hastadan alarak geri kalan TL yi kuruma fatura eder ve Hasta Katılım Payı Olan %10... %20... TL yi hastadan aldı ğını gösteren kaşe ile durumu reçetenin arkasına belirtir. Anlaşmalı eczane bulunmaması veya anlaşmalı eczane bulunmasına rağmen reçetede yazılı ilacın bu eczaneden temin edilememesi durumunda, anlaşma yapılmayan herhangi bir eczaneden memur tarafından alınan ilaç bedelinin tamamı ilgili memurca ödenecektir. Eczane ilgili kişi adına fatura düzenleyerek bu kişiye faturayı verir. Daha sonra anlaşmalı olmayan eczaneden ilaçlarını almış olan kişiye, bu faturayı kurumuna ibraz etmesi halinde fatura tutarının %80 i, (katılım payından muaf olan ilaçlar için tamamı) kurumca ödenir. Bu ödemenin yapılabilmesi için, reçeteye ilaçların fiyat kupürlerinin tamamı ilacın ismi de yer alacak şekilde yapıştırılacaktır. Eczane tarafından verilecek ilaçları ve tutarını gösteren faturanın da ilaç fiyat kupürleri yapıştırılmış olan reçete ile birlikte ibrazı zorunludur. Kurumlar, reçete bedellerini, üzerinde gerekli incelemeleri yaptıktan sonra, reçetelerin kuruma veriliş tarihinden itibaren en geç 18 iş günü içinde ödeyeceklerdir. Emekli Sandığı'nın düzenlediği fotokopili sağlık karnelerinde, ayakta ya da yatan hasta reçetesi biçiminde ayrım olmadığından, yatan hasta reçetelerine reçeteyi yazan hekim tarafından "Hastanede Yatmaktadır" ifadesinin yazılması, hastane eczanesinde bulunmayan ilaç için "Kendisi veya Benzeri Yoktur" kaşesinin basılması, hastane eczanesinin olmaması durumunda, bu hususun belirtilerek yetkili kişi tarafından onaylanması gerekmektedir. Emekli Sandığı ile anlaşması bulunan eczacıların reçeteleri karşılarken Emekli Sandığı sağlık karnesi olup olmadığına mutlaka bakmaları ve reçetenin sağlık karnesinde kayıtlı olmasına dikkat etmeleri gerekir. EK 1: Eczanenin yerleşme planı Ülkemizde eczaneler ilaçlar genellikle şu sistemler düşünülerek yerleştirilirler. * Alfabetik yerleştirme sistemi: İlaçların isimlerinin başharflerini dikkate alarak yapılan bu yerleştirme ile yabancı elemanların güçlük çekmeden, aradıkları ilacı bulabilmeleri mümkün olur. * Farmakolojik yerleştirme sistemi: Bu sistem ilacın dengeli tüketimini sağlar. Eczacının bilgisini yenilemesi, her çıkan yeni ilaç hakkında detaylı bilgi edinmesi ve hastaya ilaç tedavisinde daha isabetli seçim yapılabilmesi bu sistemle mümkün olur. Bu yerleştirmede ilaçların etkileri dikkate alınır. Staj yaptığım eczane de bu sisteme göre ilaç yerleştirmekteydi. Raflar sırasıyla ağrı eksiciler ve soğuk algınlığı ilaçları, antibiyotikler, mide ilaçları, kalp hastalıkları ve tansiyon ilaçları, kadın hastalıkları ilaçları, psikiyatrik ilaçlar şeklinde sıralanmıştı. Bu ilaçlar da kendi aralarında bir alfabetik sıra oluşturacak şekilde dizilmişlerdi. Ancak merhemler, vitaminler, 14

15 injeksiyonluk preparatlar ya da şuruplar gibi farmasötik şekiller kendi aralarında farmakolojik sıra oluşturacak şekilde kendilerine ait rafa yerleştirilmişti. Isı ile bozulabilecek ya da dozu değişebilecek ilaçlar buzdolabında, uyuşturucu ve psikotrop ilaçlar anahtarı mes ul müdürde olan çelik kasada, şuruplar ise rafların altındaki kapaklı dolaplarda bulunmakta idi. * Firmalara göre yerleştirme sistemi: İlaçların imal edildikleri fabrikalara göre yapılan bu yerleştirmeden daha çok ecza depolarında yararlanılır. EK 2: Acil Durumlarda Kullanılacak İlaç ve Antidotlar: Eczanede yılan ve akrep sokmaları gibi durumlarda kullanılacak serumlar, epilepsi krizinde kullanılabilecek ilaçlar, kalp krizi geçiren hastalarda Angina Pectoris in hafifletilmesi için uygulanabilecek İsosorbid dinitrat gibi nitrat preparatlarının bulunması gerekmektedir. Ayrıca yaralanma ve tramva gibi durumlarda ilkyardım için kullanılacak ilaçların bulunması, yara temizliği ve bakımı için gerekli maddelerin her an kullanılacak şekilde muhafaza edilmesi gerekmektedir. Bunun yanında ilaç zehirlenmeleri için kullanılacak aktif kömür preparatları ve anaflaksiye karşı kullanılan adrenalin atropin gibi ilaçlar, serum fizyolojik gibi preparatların bulundurulması da gereklidir. 15