NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ NUMUNE ALMA VE TRANSFER TALİMATI

Transkript

1 1 / 8 1.AMAÇ: Numunenin doğru teknikle, yeterli miktarda alınarak güvenli bir şekilde laboratuvara ulaşmasını sağlamak. 2.KAPSAM: Doktor, Hemşire, Ebe, Sağlık memuru, Laboratuvar teknisyeni 3.SORUMLULAR: Bu talimatın uygulanmasından tüm kan alma birimleri ve laboratuvarlar sorumludur. 4.UYGULAMA 4.1 NUMUNENİN ALINMASI: KAN ALMA Mavi kapaklı tüp (Sitratlı) PT, APTT, FİBRİNOJEN, D-DİMER Mor kapaklı tüp (EDTA'lı) Hemogram, HbA1c Sarı kapaklı: Biyokimya, Hormon, Elisa, Seroloji İdrar Kabı Sedimantasyon Tüpü Hasta bilgilerini içeren barkod numune alınacak tüplerin üzerine dik olarak yapıştırılır. Eller yıkanır her numune alımından önce eldiven giyilir. Kan almadan önce kimlik doğrulaması yapılır. Kan alınacak bölge(tercihen ön kol venaları) %70 alkol ile silinir. Kurutulmuş bölgeye turnike bağlanarak Vakutainer veya steril enjektör ile kan alınır.

2 2 / İDRAR NUMUNESİ Hasta bilgilerini içeren barkot numune alınacak idrar kabının üzerine yapıştırılır. Hasta yeterli idrarı yaptıktan sonra idrar numunesi numune toplama kabına konur laboratuvara gönderilir KÜLTÜR İdrar Kültürü: Mümkün olduğunca sabah ilk idrarı vermek önerilmektedir. Kültür için idrar miktarı en az 3 ml olmalıdır. İdrar örneği almadan önce idrar yollarının dış kısmı sabunlu su ile ıslatılmış peçete ile silinir, önce su ile sonra kuru peçete ile durulanır. İdrarın ilk kısmı dışarı yapılır ve orta akım idrar steril kaplara alınıp, idrar kabının ağzı kapatılarak 30 dakika içerisinde laboratuvara teslim edilir. Aksi halde kontaminant mikroorganizmalar hızla çoğalarak gerçek etken mikroorganizmanın üremesini baskılar. Hasta hiçbir şekilde idrar bardağının iç kısmına dokunmamalıdır. Açık kapaklı örnekler çevreden kolayca kontamine olur ve çevreyi de kontamine eder. Örnek +4 derecede 24 saat bekletilebilir. Sonda ile idrar alma: Steril koşullar altında sonda mesaneye itilmelidir. İlk mililitrelik idrar sondadan akıtılmalıdır. Orta veya geç idrar steril kaba alınmalıdır. Örnek sonda yeni değiştirildiğinde veya takıldığında alınmalıdır, böylece kolonize olmuş mikroorganizmalar dikkate alınmaz Daimi sonda takılmış hastadan örnek alma: Sondanın üretraya yakın bölümü %70 lik alkol ile temizlenir ve klemplenir. Steril koşullarda temizlenen bu bölgeden enjektör ile idrar alınır. Aspire edilen idrar steril kaba konur. Örnek asla idrar torbasından alınmamalıdır. Pediatrik hastalardan idrar örneği alma :Hipoalerjenik deriye yapışan plastik torbalar kullanılır.önce perianal bölge temizlenir, torba deri üzerine yapıştırılır.torba yapıştırıldığında her 15 dakikada bir kontrol edilir.45 dakika içersinde idrar toplanamaması durumunda tekrar temizlik yapılarak yeni bir torba bağlanır.transport uzayacaksa alınan örnek + 4 derecede 24 saat bekletilebilir Kan Kültürü: Kan kültürü hastanın ateşi yükselmeye başladığı dönemde alınmalıdır. Hasta bilgilerini içeren barkot numune alınacak tüplerin üzerine dik olarak yapıştırılır. Kimlik doğrulaması yapılır. Eller yıkanır, her numune alımından önce steril eldiven giyilir. Hastanın kolu sabit bir yere dayatılır. Kültür alınacak ven palpe edildikten sonra deri merkezden perifere doğru % 70 lik alkolle temizlenir ve kurumaya bırakılır. Sonra % 1-2 lik iyod tentürü uygulanır.% 70 lik alkolle kalan fazla iyod çıkarılır. Kan kültür şişesinin lastik tıkacıda aynı şekilde dezenfekte edilir

3 3 / 8 Çocuklar için 1-5 ml, yetişkinler için 10 ml kan alınarak kan kültür şişesine konur. Kan kültür şişesine konduktan sonra pıhtılaşmaması için yavaşça sallanarak karıştırılır. Kan kültür şişesi kültür istek formuyla beraber laboratuvara gönderilir.24 saatlik süre içinde en fazla 3 adet kan kültürü alınabilir. Kültürlerin 30 veya 60 dakika aralar ile alınması önerilir Boğaz Kültürü Hastanın ağzını iyice açması derin bir nefes alması söylenir. Abeslang ile dil aşağıya bastırılırken pamuklu steril eküvyon çubuğu tonsillalara, farenks mukozasına iyice sürülür. Tonsilla üzerinde eksudasyon ya da yalancı zar varsa bu zar kenarlarına sertçe ve onu kısmen kaldırabilecek biçimde sürtülerek örnek alınır. Sonra eküvyon ağız içinde hiçbir yere değdirilmeden çıkarılır ve içinde taşıma besiyeri olan tüpe konur Balgam Kültürü: Sabah ilk balgamın verilmesi anlamlıdır. Hasta ağzını su ile çalkalamalı, varsa protezi çıkartmalıdır. Derin bir öksürükle tek defada çıkardığı balgam steril kaba alınıp hemen kapağı kapatılıp 30 dakika içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Aksi halde enzimatik aktivite mikroorganizmaları etkisiz hale getirir Gaita Kültürü: Numuneler hasta tarafından doğrudan temiz kapaklı bir kap içine ve etrafa bulaştırılmadan alınır. En geç 30 dakika içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Hasta dışkı vermiyor ise steril bir eküvyon ile rektal yolla alınabilir. Parazitolojik incelemeler için eküvyonla alınan örnek yeterli değildir. Gaita idrar ile karıştırılmamalıdır Yara Kültürü Yara çevresindeki deri % 70 lik alkol ile silinir ve kuruması bekletilir. Daha sonra yaranın türüne uygun örnek alınır. *Akut yaralar: Steril eküvyon çubuğu ile yara üzerindeki irinli kısım alınır ve atılır. 2.steril eküvyon çubuğuyla yara taban ve kenarına sürülür ve eküvyon içinde taşıma besi yeri olan tüpe konur. *Kronik yaralar ( yanık yaraları ve dekübitis yaraları ) : Sürüntü örnekleri tercih edilmez. Steril bistüri ile alınan örnekler steril kaba konur.

4 4 / 8 Kapalı abse: İrin miktarı az ise eküvyon çubuğuyla, fazla ise steril enjektörle örnek alınır. Alınan örnekler laboratuvara gönderilir. Transportu 2 saatten uzun sürerse 24 saat oda ısısında bekletilebilir Trakeal Aspiratlar Örnekler steril kaba konularak laboratuvara ulaştırılır. Bakteriyel kültür için 1 ml materyal olmalıdır. Numune oda ısısında 2 saat,+ 4 derecede 24 saat bekletilebilir Meni Kültürü Örnek steril kap içersinde verilir. Örnek verilmeden önce genital organların temizliğine dikkat edilir Kateter Kültürü Kateterin çevrsindeki deri alkol ile silinir.kateter aseptik olarak çıkartılır,deri yüzeyinden geçen kateter bölümü ve distal uçtan 5 cm kesilir.steril kaba konur. + 4 derecede 24 saat kalabilir Steril Vücut Sıvıları: (Bos,Peritoneal, Plevral, Sinoviyal) Materyal steril koşullarda ve mutlaka steril tüplere alınmalıdır. Örnekler laboratuvara hiç bekletilmeden ulaştırılmalıdır. Örnekler kesinlikle buzdolabına kaldırılmamalıdır. Ayrıca hasta başında direkt olarak kan kültür şişelerine inokülasyon yapılabilir MİKROSKOBİK BAKILAR Gaita mikroskopisi : Hasta bilgilerini içeren barkot numune alınacak gaita kabının üzerine yapıştırılır. Gaita kabına fındık büyüklüğünde gaita verilmelidir.örnek inkontinan erişkinlerde veya bebeklerde bez bağlanarak alınabilir.( Bez ters bağlanmalıdır.) Gaita idrar ile karıştırılmamalı, kabın dışına gaita bulaştırılmamalı ve en geç 30 dakika içinde laboratuvara ulaştırılmalı. Hastanın gaita veremediği durumlarda rektal sürüntü alınabilir. Eritrosit ve lökosit araştırılır.*gaita da parazit araştırılması: Gaita kabına fındık büyüklüğünde gaita verilmelidir. Parazit ve yumurtaları araştırılır Kıl kurdu tespiti: Seloteyp yöntemi kullanılır.hasta sabah tuvalete gitmeden önce laboratuvardan verilen lam üzerine yapıştırılmış selofan bandı anal bölgeye bir elin baş ve işaret parmağıyla yapıştırır ve çeker. Selofan bant lam üzerine yapıştırılır. Sonra lam laboratuvara getirilir.

5 5 / Gaita da gizli kan : Gaita kabına gaita alınır. Hastaya 2 gün et içermeyen diyet uygulanmalı ve hasta demir içeren ilaç kullanmamalıdır Boyalı Mikroskobik İncelemeler ( ARB, Gram Boyama Ve Metilen Mavisi ) Tüberküloz hastalığını saptamada kullanılacak birinci basamak testtir. Balgam, idrar, mide özsuyu ve aside dirençli basil olduğu düşünülen yara vb. materyaller hekimin uygun gördüğü şekilde (ideali üç gün üst üste) alınarak laboratuvara gönderilir. Balgam kapaklı ve steril kaplarda, kapağı iyice kapatılmış etrafı kontamine etmeyecek şekilde teslim edilir. Tercihen üç gün üst üste sabah ilk balgam alınmalıdır. Tükürükten ibaret örnekler çalışmaya alınmazlar. İdrar kapaklı ve steril kaplarda, kapakları iyice kapatılmış etrafı kontamine etmeyecek şekilde teslim edilir. Sabah ilk idrar olmalıdır. 24 saat biriktirilen idrar kabul edilmez. Diğer materyaller için benzer koşullar geçerlidir. Materyaller bir saat içerisinde laboratuvara teslim edilir Spermiogram: Bu işlem, 3-5 günlük cinsel perhiz, yani ilişkisiz bir dönem sonrası yapılmalıdır. Steril bir kap kullanılmalıdır. Testin doğru sonuç vermesi için semen örneği en geç 30 dakika içinde laboratuvara ulaştırılmalı, tercihen alınacak bu örnek laboratuvara yakın bir mekanda verilmelidir Plevra Vb. Sıvılar Steril enjetör ile aspirasyon sıvı alınır. Enjektör iğnesinin ucuna bir lastik mantar batırılarak bekletilmeden laboratuvara gönderilir Vagen, Üretral Akıntı Steril eküvyon ile erkekte üretradan, kadında serviksden alınır. Bekletilmeden laboratuvara gönderilir PATOLOJİ NUMUNELERİ: Ameliyat ve biyopsi materyalleri Materyaller uygun tespit solüsyonunda ve hacimlerine uygun büyüklükte kapların içinde gönderilmelidir. Tercih edilen tespit solüsyonu %10 luk formalindir. Tespit solüsyonunun miktarı doku hacminin yaklaşık 10 katı kadar olmalıdır. Otoliz ve dokunun kurumasını önlemek amacıyla (frozen hariç) materyaller hastadan alındıktan hemen sonra tespit solüsyonuna konmalıdır.örnek kabının kapağı dokunun düşmesini ya da tespit solüsyonunun akmasını önleyecek şekilde kapatılmalı ve etiketlenmelidir İnce iğne aspirasyon materyalleri Yayma olarak alınmış materyaller %96 lık alkol de tespit edilmelidir. Enjektörle alınan materyaller bekletilmeden laboratuvara gönderilmelidir.

6 6 / Vücut boşluklarından alınan sıvılar Saklama kabına alınan materyaller hemen patoloji laboratuvarına ulaştırılmalıdır. Mesai saatleri dışında alınan örnekler buzdolabında saklanmalı (+4 derecede) ve bir sonraki iş gününün sabahında gönderilmelidir Servikovajinal smear Serviksten alınan örnekler transizyonel zonu da içermelidir. Sıvı bazlı smear ise numunenin kapağı kapatılmalı, konvansiyonel smear ise lama yayılıp %96 lık alkolle tespit edilerek smear kutusuna konmalı ve laboratuvara gönderilmelidir Otopsi materyalleri Laboratuvar koşulları çerçevesinde yalnızca bebek otopsisi yapılmaktadır. Fetüs ya da bebek uygun kap içinde ve uygun tespit solüsyonuna konularak olası ise plasenta ile birlikte gönderilir. Tetkik istek formu olarak tüm tetkikler için gönderilen istek formu eksiksiz olarak doldurulmalıdır. Hastanın adı, soyadı, yaşı, cinsiyeti, tanı ve ön tanısı belirtilmelidir. Materyali gönderen hekimin adı, soyadı, ve kaşesi ile birlikte hastaya ait demografik ve klinik bilgiler (USG, röntgen, tahlil vb.) istek formunda tam olarak belirtilerek spesmen ile birlikte gönderilmelidir. Örneğin alınma şekli, alınma saati ile tespit solüsyonuna konduğu tarih ve saat istek formunda belirtilmelidir. Örnekler, taşımadan sorumlu personel tarafından istek formundaki bilgiler ve örnek kabı üzerindeki etikette yer alan bilgiler karşılaştırılıp doğrulanarak teslim alınmalıdır. Frozen ve vücüt sıvıları dışındaki tüm materyaller uygun örnek kabına yerleştirilip, uygun tespit solüsyonuna konduktan sonra aynı gün içinde (mesai saatleri dışında alınmış ise bir sonraki günün sabahında) patoloji laboratuvarına ulaştırılmalıdır. Vücut sıvıları olası ise hemen, mesai saatleri dışında alınmış ise buzdolabında bekletilerek ertesi günün sabahında laboratuvara teslim edilmelidir. 4.2.NUMUNELERİN TRANSFERİ: Poliklinik hastaları için ayrılmış olan kan alma odalarında numuneler pnömotik sistem aracılığıyla laboratuvara gönderilir. Pnomotik sistem arızalı olduğunda, transfer elemanı tarafından toplanarak laboratuvara götürülür. Poliklinik hastalarının idrar ve gaita numuneleri hasta /yakınları tarafından laboratuvar numune toplama alanına bırakılır. Servisten alınan tüm kan numuneleri pnömotik sistem

7 7 / 8 aracılığı ile idrar, gaita, kültür vb gibi diğer numuneler numune taşıma kabı içinde transfer elemanı ile laboratuvara gönderilir. Dışarıdan gelen numuneler soğuk zincire uygun transfer kaplarında laboratuvara ulaştırılır NUMUNE ALIM VE TRANSFERDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: 1. Tüm numuneler laboratuvarın önerdiği sızdırmaz ve kırılmaz kaplara konulmalıdır. 2. Numune kırılmaz ve sızdırmaz kap içerisinde taşınmalıdır. 3. Numune kaplarının kapalı olup olmadığı kontrol edilmelidir. 4. Örneklerin dış kısmı ve istem formları örnekle kontamine edilmemelidir. 5. Transfer esnasında personele ve çevreye bulaşı önlemek için taşıma işlemi azami dikkat göstererek yapılmalıdır. 6. Numune kabul ve transferinin tüm aşamasında eldiven giyilmelidir. 7. Transfer esnasında sert ve ani hareketlerden kaçınılmalı, numunelerin çalkalanmamasına dikkat edilmelidir. 8. Numune bölüm bazında belirlenen örnek toplama alanına bırakılmalıdır. Örnekler düzenli bir şekilde muhafaza edilmelidir. 9. Numune toplama alanı dışındaki alanlara numune bırakılmamalıdır. 10. Kan alma biriminden laboratuvara numune transferi acil haller dışında 20 dk. aralıklarla yapılır. Acil numuneler bekletilmeden laboratuvara ulaştırılır. 11. Acil istemlerde numune kabul personelinin bilgisi dahilinde toplama alanına bırakılmalıdır. 12. Dökülme tehlikesi olan numunelerin (idrar, patoloji materyali vb.) taşıma kabına devrilmelerini önleyecek şekilde DİKEY olarak yerleştirilmelidir. 13. Tüm numuneler laboratuvar kabul bölümünde toplanır, birim elemanının haberi olmadan numune kabul alanına bırakılmamalıdır. 14. Numunelerin taşıma kabından alınıp alınmadığı laboratuvar sorumlu personeli tarafından kontrol edilir. 15. Numune alınma saati kaydı için alınan numune barkodu okutulmalıdır. 16. Numuneler laboratuvara geldiğinde barkodları kontrol edilir. Barkodsuz numuneler kesinlikle kabul edilmez ve çalışılmaz. 17. Katkılı tüplerde (sıtrat ve edtalı) kanın pıhtılaşması, çökelmesi gibi durumlar söz konusu ise numune çalışılmaz. 18. Numuneler çalışılmayacak durumda ise hastalardan tekrar numune alınır.

8 8 / Laboratuvara gelen ve uygun olmayan numunelerin numune red kriterleri belirlenmiştir. Red kriterlerinin oluşması nedeniyle numune kabul edilmemişse tetkiki isteyen birime otomasyon aracılığıyla bildirilir. 20. Numune kabul saati kaydı için laboratuvara gelen tüm numunelerin barkodu okutulmalıdır. 21. Taşıma kaplarının temizliğine dikkat edilmelidir. Her akşam mesai bitiminden önce 1000 ppm lik klor solüsyonu ile temizlenir. Eğer kap içine kan, idrar gibi biyolojik materyal bulaşmışsa ppm lik klor solüsyonu ile temizlenir. 5.İLGİLİ DÖKUMANLAR Pnömatik Tüp Taşıma Sistemi Kullanma Talimatı Laboratuvar Test Rehberleri