Oyun Sektörünün Gücü (Orçun Köroğlu)

Transkript

1 Oyun Sektörünün Gücü (Orçun Köroğlu) Oyun yapımı senelerdir var olan ve gittikçe büyüyen bir meslek. Teknolojinin gelişim eğrisine bağlı olarak oyun sektörünün piyasadaki önemi de gittikçe artıyor. Rahatlıkla diyebiliriz ki; günümüzde oyun sektörü film sektörü ile yarışacak düzeye gelmiştir. Artık sadece pespembe bir hayal olduğu için değil, işin içinde büyük paralar döndüğü için de, insanlar oyun sektörüne adım atmaya çalışmaktalar. Xbox konsolu için Halo 2 çıktığında, bir gün içerisinde 125 milyon $ yaparak o hafta sinemalarda oynayan tüm filmlerden daha çok kazanç elde ettirmiştir. Oyun sektöründe ne gibi rakamların döndüğüne güzel bir örnek. Sektör'de konuşulan rakamlar böyle uçuk olunca, zaman içerisinde firmalar ve çalışma standartları da yeniden düzenlendi. Yıllar önce olduğu gibi bir kaç arkadaş bir araya gelip de bir oyun çıkarmıyor artık. Daha büyük çapta projeler üzerinde programlı çalışarak ve çok daha uzun bir yapım aşamasından geçerek oyunlar piyasaya çıkıyor. Eskiden çocukça olduğu düşünülen bu uğraş, şu anda dünyanın en çok para yapan ve en popüler mesleklerinden birisi. Fakat oyun sektöründe iş yapmak ve bu işten hayatınızı kazanmak istiyorsanız, profesyonel davranmanız ve çok çalışmanız şart. Gerek sektöre adım atmadan önceki dönemde, gerekse bir iş bulduktan sonra, yoğun çalışma temposu, uykusuz geceler ve bazen de stresli çalışma ortamı hayatınızın bir parçası olacak. Böyle bir meslek beraberinde birçok yan iş olanaklarını da getiriyor tabii ki. Bazıları hala büyümekte olan oyun sektörünün kardeş alanları da para kazanmak için güzel birer meslek sahası. Oyun dergileri, ses stüdyoları, motion capture oyunculuğu, seslendirme sanatçıları gibi birçok ilginç ve hoş meslek oyun sektörü ile bire bir çalışmalar içerisinde ve aynı yolda ilerlemekteler. Teknik olarak sektörü bir bütün olarak ele alsak da, oyun sektörü kendi içerisinde onlarca parçaya ayrılmış durumda. Değişik platformlar için yapılan oyunlar neredeyse tamamen değişik yapıya sahipler. Her platformun size sunduğu imkânlar farklı olduğu için karşılaşılan zorluklar da farklı oluyor. Platformlar oyun sektörü hakkında bilmeniz gereken ilk şeylerden birisi. PLATFORMLAR PC (Personal Computer) oyunları Günümüzde neredeyse her eve giren bilgisayarlar oyun sektörünün önemli platformlarından birisi. Oyun yapılan işletim sistemlerinin başında Microsoft Windows geliyor. Mac'ler için de sınırlı sayıda oyun yapılsa da Windows sistemi çok büyük bir yüzdeyle lider diyebiliriz. PC için oyun yapmak beraberinde çok önemli bir problemi getiriyor. O da herkesin sisteminin farklı olması. Kimi PC kullanıcısında yüksek performans bir sistem varken, kimi PC kullanıcısı sadece basit bir sisteme sahip olabiliyor. Buradaki kilit nokta oyunları olabildiğince düşük performanslı bir bilgisayarda çalışabilecek şekilde yapmak. Bir PC kullanıcısı iyi bir bilgisayar sahibi olmayabilir ama oyun oynamayı çok seviyor olabilir. İşte Pc için oyun yapımında bu şekilde düşünüp, olabildiğince çok sayıda insana oyunu satacak şekilde oyunun sistem gereksinimleri ayarlanmalıdır. Bu beraberinde oyunların kalitesinin de ayarlanmasını getiriyor. Bu sebeplerden dolayı PC için oyun yapımında bazen grafiklerden, seslerden veya bunlar gibi çok önemli öğelerden kesilmelere gidilmesi doğaldır. Oyunlar sadece çok iyi bilgisayar sistemleri olan insanlar için yapılırsa oyunun maddi açıdan getirisi azalır ve firma büyük bir hasar görür. Senelerce çalışılan bir yapımdan eğer yeteri kadar para kazanılamazsa yapımcı firmanın geleceği ciddi şekilde tehlikeye girer. Konsol oyunları Zamanında Atari'nin öncülüğünü yaptığı konsol platformu artık günümüzde Sony, Microsoft ve Nintendo'nun egemenliğinde gidiyor. Konsollar zaman içerisinde inanılmaz bir hızla değişim gösteriyorlar. Yeni çıkan bir konsol bir kaç sene sonra değişiyor, yeni modeller çıkıyor ve hatta daha uzun vadede sektöre veda ediyor. Yenilikçi olmak ve rekabeti arttırmak konsol platformunun en önemli kuralları. Konsolların en büyük avantajları PC'den faklı olarak, firmanın size sunduğu paketten çıkan sistem üzerinde çalışıyor olması ve upgrade şansına sahip olmamanız. Bu işleri hayli kolaylaştırıyor. Oyun yapımcısı firmalar konsolu ne kadar iyi tanırsa o kadar iyi oyunlar çıkarıyorlar. Tüketicinin elindeki makina aynı olduğu için neler yapabileceğiniz baştan belirli oluyor.

2 Konsolların günden güne popüler olmasının en büyük sebebi, sistemin belirli bir fiyatda olması ve kolay bir şekilde kullanıma hazır olması. Konsolu mağazadan alıp eve gidebilir ve televizyona bağlayıp hemen oynamaya başlayabilirsiniz. İşin bazı psikolojik artıları da var. Konsollar kolay kullanım sağladıkları için tüketiciye rahatlık veriyor. İnsanlar PC sistemlerini 6 ay boyunca upgrade etmezlerse yeni oyunlarda zorluk yaşayabiliyorlar. Fakat konsol bir kaç sene boyunca oyun dışında para harcamayacağınız bir sistem olarak size eğlence sunabiliyor. Bu sebeple baş ağrısı yaşamak istemeyen tüketicilerin de seçimi konsollar oluyor. Konsollardaki en büyük zorluk ise konsolun sınırlarını öğrenmek ve limitlerinizi ileriye doğru taşımak. Eğer söz konusu konsolda yapılan aynı tarzda bir oyun sizin yaptığınızdan çok daha kaliteli olursa, büyük ihtimalle oyununuzun satış rakamları çok düşük olacaktır. Artık Konsol kullanıcılarının yaş ortalaması yükseliyor ve günden güne tahmin bile edemeyeceğiniz kişiler evlerine konsol alıyorlar. Nintendo'nun yeni nesil konsolu Wii de bu konuda gerçekten piyasayı etkiledi. Herkesin ilgisini çeken yeni kontrol sistemleri ve aile oyunlarını uygun konsol fiyatları ile piyasaya sokmuş olmaları, daha önce hiç konsol almamış insanlar bile oyun dünyasına adım attırdı. Tabii bu beraberinde rekabeti ve diğer konsolların satışlarını da arttırdı. Arcade oyunları Eskiden daha popüler olan arcade oyunları, ülkemizde Atari Salonları şeklinde adlandırılan oyun salonlarındaki oyun makinaları için yapılan oyunlardan ibarettir. Günümüzde hızla kaybolan arcade kültürü ve arcade makinalarına oyun yapımı da çok azalmıştır. Hala arcade oyunları yapılıyor olsa da konsollar ve PC oyunlarının gelişimi ile artık insanlar Arcade salonlarından uzaklaşıyorlar. Handheld (Elde taşınabilen portatif oyun aletleri) ve cep telefonu oyunları Günümüzde Nintendo DS ve Sony PSP'nin öncülüğünü yaptığı Handheld denilen, elde taşıyabileceğiniz küçük ama eğlenceli aletler piyasada büyük bir paya sahiptirler. Özellikle Nintendo GameBoy'un kırdığı satış rekorları hala listelerde yerini korumaktadır. Taşınabilir oldukları için ve çocuklara yönelik oyunları ile sektörde yeri sağlam olan hendheld oyun aletlerine yapılan oyunlar tabii ki sistemin sağladığı ölçüde ufak datalar üzerine kurulu oluyor. Fakat artık teknolojinin gelişmesi ile o küçücük aletlerde oynanan oyunlar neredeyse bir kaç sene önce televizyonlarımızda gördüğümüz oyunlarla aynı kaliteye gelmiş durumdalar. Sony firmasının PSP'si buna güzel bir örnek teşkil ediyor. İlk Playstation'ın oyunlarını PSP ile oynayabiliyor oluşumuz, gerçekten teknolojideki gelişimi açıkça ortaya koyuyor. Hala en çok satılmış oyunlardan birisi olarak tarihteki yerini koruyan Tetris oyunundan örnek alarak diyebiliriz ki hendheld için yapılan oyunlar basit grafikler veya seslere sahip olabilirler ama zekice hazırlanmış olmaları gerekiyor. Oyun yapımcıları ellerindeki imkanları sonuna kadar zorlayarak mümkün olduğu kadar kaliteli oyunlar yapmaya devam ediyorlar. Yükselen satış eğrisine sahip olan bu oyun aletlerinin yanı sıra artık cep telefonları için yapılan oyunlarda sektörde önemli bir yer edinmeye başladı. Telefonların da bilgisayarlar gibi hızla geliştiğini göz önüne alırsak gelecekte cep telefonu oyunlarının hangi noktalara geleceğini kim bilebilir? Eğitim amaçlı oyunlar ve Casual Games denen ilginç pazar İnternet sayfaları üzerinden oynanan binlerce basit oyundan, çocukların eğitimi için yapılan kelime oyunlarına kadar geniş bir yelpazeye yayılan bu bölüm, sektörün en göze batmayan kısımlarından birisi olmasına rağmen inanılmaz büyük bir kitleye hitap ediyor. Annenizden, beş yaşındaki yeğeninize kadar, değişik yaşlardaki insanlar bu oyunları her gün oynuyorlar. Bu pazar için yapılan oyunlar, genelde basit ve alışkanlık yapıcı oyunlar. Oyunların basit olması hızlı oyun üretimini sağlıyor. Oyun Yapım Aşamaları Oyun yapımı bilinenden çok daha zor ve karışık bir iş. Firmalarda çalışan kişi sayısına ve yapılan oyunun özelliklerine göre yapım aşaması değişik zaman limitlerine sahip olabiliyor. Bazı oyunlar 6 ayda tamamlanırken bazı oyunların yapımı 3 seneyi bulabiliyor.

3 Başarılı bir oyunun ortaya çıkması planlanan sürenin iyi kullanımına ve yapım aşamasındaki bazı önemli sıralamaların takip edilmesini gerektiriyor. Gerek küçük çaptaki firmalarda gerekse devasa büyüklükteki oyun firmalarında genel olarak aynı aşamalardan geçiliyor. Preproduction (Ön Hazırlık) Bu aşamada cevaplanması gereken bazı önemli sorular var. Bu sorular cevaplanmadan ve gerekenler yapılmadan bir sonraki aşamaya geçmek büyük bir yanlışlık olacaktır. Çok önemli bir aşama olan preproduction'da yapılması gerekenler sırası ile şunlardır. Oyunun hangi platform veya platformlara çıkarılacağı. Oyunun hangi oyun motoru veya motorlarını kullanacağı. Oyunun stilinin (Game Art Style) belirlenmesi. Oyunun ana karakterlerinin belirlenmesi. Oyun hakkındaki önemli ön çizimlerim (Concept Art) yapılması. Oyunun önemli özelliklerinin belirlenmesi ve tasarım dökümanlarının (Design Documents) hazırlanması. Production (Oyunun Yapımı) Bu aşama oyunun her şeyi ile yapımının gerçekleştiği, işlerin büyük kısmının halledildiği aşamadır. Preproduction'dan iyi bir zamanlama ile çıkmış yapımcı takım, production kısmından da iyi bir planlama ile zamanında çıkabilir. İşin en büyük kısmı olan ve uzun süren bu kısımda yapılan şeyler şunlardır; Tasarım tamamlanmalıdır. Oyunun görsel ihtiyaçlarına (Art Assets) başlanmalıdır. Karakterlerin animasyonları yapılmalıdır. Hikaye ve hikayenin öğeleri baştan sona oturtulmalıdır. Kullanıcı ara yüzü (User Interface) tamamlanmalıdır. Alpha Alpha aşamasında oyun genel olarak bitirilmiştir. Eksiklikler olabilir fakat oyun test aşamasına girecek şekile bürünmüştür. Alpha aşamasında çok kritik bir bölüme adım atılır. Oyunun testleri başlar. Quality Assurance (QA) adı verilen kalite kontrol takımı, yani test ekibi oyunu test eder. Oyun test edilirken, rastlanan tüm hatalar, problemler, oyunun kalitesini düşüren öğeler raporlar halinde yapımcılara iletilir. Bu raporlar inanılmaz kritik raporlardır ve ciddiye alınması gereken bir bölümdür. Bu aşamada tüm bug'lar (hatalar) temizlenmelidir. Ayrıca production sırasında bitmemiş olan görseller tamamen bitirilmelidir. Bir çok oyun yapımında, texture'lardan (3 boyutlu modelleri kaplayan resimler), ara demolardaki resimlere kadar tüm görsellerdeki detaylar Production aşamasında başlar ve Alpha aşamasında bitirilir. Alpha aşamasında yapılanlar şunlardır; Testler başlar. Oyunun bütün özellikleri oynanabilir halde olmalıdır. Oyunun görsel ihtiyaçları (Art Assets) bitirilmelidir. Tüm bug'lar bulunmalı ve tamir edilmelidir. Oyunun tanıtımı, reklamları ve hakkındaki haberler piyasaya verilmeye başlar. Beta

4 Oyun Beta aşamasına geldiğinde artık oyuna hiç bir ekleme yapamazsınız. Artık her şey son aşamaya adım atmaktadır. QA ekibi tüm oyunu tekrar test eder. Bu aşamada online oynanan oyunlar için halktan gönüllüler istenebilir. Alpha aşamasında bitirilen oyunda yeni bug'ların oluşup oluşmadığı saptanmalıdır. Beta aşamasında her şey çok hızlı gelişir. Oyuna yeni bir şey eklenmez. Oyunun son testleri yapılır. Sadece acil görsel değişikliklere izin verilir. Gold Oyun artık disk'de hazır bir haldedir. Bu aşamada artık yapımcı ekip sevinç çığlıkları atmayı hak etmişlerdir (Tabii eğer ortaya çıkan oyundan memnunsalar veya gece gündüz çalışmaktan halleri kalmışsa). Sonunda, oyun paketlenip raflardaki yerini alma aşamasına geçer. not1. Bir sonraki bölümde Yayımcı (Publisher) Firmaların ve Yapımcı (Developer) Firmaların görevlerini inceleyeceğiz ve ayrıca Yapımcı Takım'daki bölümleri ve işbirliğinden bahsedeceğim. Hepinize sevgiler, saygılar. not2. Yazıda birçok yerde terimleri İngilizce bırakmaya ve Türkçe anlamlarını parantez içinde vermeye çalıştım. Bunun sebebi, oyun sektöründe bir gelecek düşünüyorsanız bu terimlerin dünyanın her yerindeki kullanımlarını görmenizi istemem. amanınızın ne kadarını oyunlara ayırıyorsunuz? Oyunlar yaşamınızın bir parçası haline gelmeye mi başladı? Hobiden çok bir tutku halini mi aldı? Hatta oyunlara bakış açınız bile değişti belki de? Artık bir oyunu oynamak ve bitirmek dışında bir şeyler yapmak istiyorsunuz? Belki de oynadığınız oyunlara katkıda bulunabilecek fikirler üretiyorsunuz? Oyun karakterleri çizmeye başladınız, haritalar tasarlıyorsunuz, hatta size ait oyun projelerini kağıt üzerinde hazırlıyorsunuz... Millet size deli gözüyle bakmaya mı başladı?... Belki de şu meşhur soruyu sıklıkla duymaya başladınız; "Ne zaman büyüyeceksin, kazık kadar adam oldun?" Belki de artık oyun yapımını bir meslek olarak düşünme zamanı gelmiştir. Fakat sorulacak çok soru var ve oyunların yapımı hakkında çok az bilginiz var. Bu büyük sektör her gün daha da büyüyor ve inanılmaz bir iş sahası haline geliyor. Eğer isterseniz ve doğru adımları atarsanız bu devleşen sektöre adım atabilrsiniz. İnanın, hiç bir şey imkansız değildir. Oyun Sektörü yazısının ilk bölümünde sektörün ana başlıklarını tanıdık. Oyunların sadece bir kişiden veya bir firmadan ibaret olmadığını gördük. Oyunların ne kadar geniş bir yelpazeye yayıldığını ve hangi dalda olursa olsun, oyun yapımında bazı spesifik adımların atıldığını gördük. Yazımızın bu bölümünde ise oyun yapan firmaların iç yüzünü ve yapımcıların görevlerini, ne iş yaptıklarını inceleyeceğiz. Bir firmada çalışsanız hangi bölümün size daha uygun olduğuna bir ışık tutacağız. Fazla uzatmadan birinci bölümde kaldığımız yerden devam edelim. Yapımcı ve Yayımcı Firmalar Bir oyunun piyasaya çıkmasının öncesi ve sonrasında, sözlü ve yazılı basın tarafından oyun değişik şekillerde oyun severlere tanıtılır. Reklamlar, ön incelemeler, röportajlar, oyundan bazı sahnelerin resimleri ve videoları tüketiciye aktarılır. Oyunun yapımı kadar önemli olan bu aşamalarda iki terim sıkça karşımıza çıkar. Devoloper (Yapımcı) ve Publisher (Yayımcı) firmalar. Bu iki firma tipi birbirinden tamamen farklı olan değişik yapıdaki firmalar olabileceği gibi bazı durumlarda yapımcı ve yayımcı firma aynı firma bile olabilir. Peki bu firmalar tam olarak ne yapar? Farkları nelerdir? Publisher (Yayımcı Firmalar) Asıl görevi, oyunun piyasaya sürülmesi için gerekli parayı temin etmek olan firmadır. Activision ve Electronic Arts büyük publisher firmalarına güzel birer örnektir. Fakat bu iki firmayı örnek vermemin sebebi bu firmaların piyasada çok büyük bir paya sahip olmalarıdır. Hatta öyle ki bu firmalar aynı zamanda oyunların yapımcılığını da üstlenebilecek kadar büyük bir kapasiteye sahiplerdir. Daha da ötesinde developer firmaları satın alıp bünyelerine katabilirler. Tabii ki bu gibi olaylar çok büyük publisher'ların yapabileceği şeylerdir.

5 Developer firmaları ellerindeki oyun projeleri ile publisher firmalarla görüşürler. Bu toplantılarda yapmak istedikleri oyunun neden çok başarılı bir oyun olduğunu publisher firmaya anlatırlar. Publisher firmalar belirli dönemlerde belirli sayılarda oyuna yatırım yaparlar. Eğer bir oyunun satacağına inanıyorlarsa developer firma ile olan görüşmeler çok daha ciddi ve önemli bir noktaya gelir. Developer ve publisher firmalar artık zaman ve paradan bahsetmeye başlarlar. Developer, oyunu ne kadar sürede alfa ve beta aşamalarına taşıyabileceklerini publisher firmaya sözlü ve yazılı olarak belirtirler. Bu verilen süre çok önemlidir. Bir oyunun belirlenen süreden daha geç zamanda çıkması sadece oyuncuları değil ortaya parayı koyan publisher firmayı da kötü bir şekilde etkiler. Diğer önemli bir nokta ise para konusudur. Para mevzuları her firmanın anlaşmasına göre değişir. Genelde publisher firma projeyi kabul ettikten sonra developer firmaya belli bir miktar para verir. Bu para oyunun yapım aşamasındaki masraflar içindir. Bazı firmalar anlaşmaları periyodlar halinde yaparlar. Belli periyodlarda belli aşamalara varılacağı konusunda anlaşılır. Developer firma birinci periyodu tamamladığı zaman daha önce konuşulan hedeflere varıldığını publisher firmaya gösterir ve publisher firma yeniden ödeme yapar. Bu, oyun piyasaya sürülünceye kadar böyle gider. Bu noktada değinmemiz gereken en önemli nokta oyunun haklarının kimde kalacağıdır. Bu haklara 'Intellectual Property' (Telif Hakları) denir. Intellectual Property, oyunun filminin yapılmasından, çizgi romanının çıkmasına kadar olabilecek gelişmelerde kimin söz sahibi olduğunu ve kimin para kazanacağını belirleyen haklardır. Çok önemli olan intellectual property haklarına sahip olmak için developer firmalar genelde bir çok taviz vererek oyunu piyasaya sürerler. Developer (Yapımcı Firmalar) Developer firmalar iki önemli kural ile çalışırlar. Plan ve takım çalışması. Bu iki kural bir oyunun başarılı olmasının arkasında yatan yegane öğelerdir. Oyun yapan bir takım ne kadar iyi olursa olsun doğru şekilde organize olmazlarsa ortaya kötü bir oyun çıkabilir ve hatta bazen oyun iptal bile olabilir. Bu da küçük firmalarda iflas anlamına bile gelebilir. Bu yüzden oyun yapımcısı insanlar ne kadar eğlenceli bir iş yapsalarda aslında işlerinde büyük bir ciddiyete sahiptirler ve takım çalışmasında çok başarılıdırlar. (Başarılı developer firmalarına İnfiniti Ward'ı örnek verebiliriz. Bu senenin en iyi oyunlarından biri olan Call of Duty 4'ü yapan bu firma, publisher firma olarak Activision ile çalıştı. Publisher ve developer firmaların arasındaki farka güzel bir örnek) Yapımcı firmalarda genelde zincir şeklinde bir yapı vardır. Her departmanın çalışanları deneyimli bir lidere sahiptirler ve o kişiyle her zaman organize bir şekilde çalışırlar. Aynı şekilde departman liderleri de tüm takımın lideri ile direk ilişkidedirler. Firmaların büyüklüğüne göre çalışanların yaptıkları işler değişebilir. Büyük firmalarda daha çok departman vardır ve insanlar bir tek iş üzerine odaklanırlar. Mesela animasyoncu sadece animasyonları hazırlarken, karakterleri hareket ettirebilmek için gerekli olan iskelet sistemini yapan kişi ayrıdır. Küçük firmalarda bir kişinin bu şekilde bir kaç işin sorumluluğunu alması normaldir. Daha önce bahsettiğim gibi developer genelde oyunu çıkartacak bir publisher firma arar. Fakat bu bir kural değildir. Bazı yapımcı firmalar kendi içlerinde pazarlama departmanı kurarlar ve oyuna reklam ve sponsor alarak tüm masrafları kendileri çıkartırlar. Özellikle piyasaya yeni giren firmalarda bu tip çalışmalar görülür. İsterseniz gelin yapımcı firmalarda çalışan insanların konumlarını ve oyunları nasıl yaptıklarına bir göz atalım. Production Department (Üretim Departmanı) Yaptığınız şey bir oyun bile olsa sonuçta elinizde bir ürün var ve bir üretim departmanına sahip olmaktan daha doğal bir şey olamaz. Production departmanını producer sıfatındaki kimse götürür. Producer kelimesi sıklıkla karşımıza çıkar ve bazen kafa karıştırıcı olabilir. Genel anlamda ele aldığımızda iki türlü producer vardır. İnternal (İç) ve External (Dış) Producer. Yani Developer firmanın içinde (İnternal) çalışan producer'lar ve Publisher firmada (External) çalışan producer'lar.

6 İster internal ister external olsun Producer oyunun yapıma başlanmasından bitişine kadar tüm basinla ilişkileri, tanıtımları, zamanlama ve para mevzularını organize eder. Producer genelde developer takımının işleri nasıl yürüttüğünü yakından takip eder. Yapım aşamasına direk karışmasa da firmanın para kazanması ve başarılı olması adına fikirlerini ortaya koyar. Mesela oyuna eklenecek bir özelliğin yapım aşamasını ve yapımın tamamlanma süresini uzatacağı belirlenirse producer bu konudaki görüşlerini ortaya koyar. Producer her zaman insanlarla ilişkilerde başarılı olan insandır. Oyun üzerinde çalışan insanların moralini bozmadan isteklerini kabul ettirmeyi bilmelidir. Aynı zamanda çalışanları dinleyip fikirlerini hayata aktarmakta yardımcı olmaya da çalışır. Mükemmel organizasyon ve halkla ilişkiler vasıflarına sahip olmalı ve bir oyunun başarılı satış rakamlarına ulaşması için elinden geleni yapmalıdır. Sık sık duyabileceğiniz bazı terimler kafa karıştırıcı olabilir. Çok kısa bir şekilde açıklamak gerekirse Executive Producer, firmanın bir kaç projesini (hatta deniz aşırı projeleri) aynı anda idare eden daha kıdemli producer'lara verilen isimdir. Associate Producer ise producer'ın yardımcısı diyebileceğimiz bir görevdedir. Design Department (Tasarım Departmanı) Oyunları eleştirirken insanların ilk not verdiği konu grafikleri ve görsel öğeleridir. Ne kadar bir kitabın kapağıyla değeri biçilmez dense de hoş görsellere sahip bir oyun gördüğümüzde oyuna karşı pozitif bir yaklaşımımız olur. Özellikle yeni nesil konsollar ve bilgisayarlar oyunların grafiklerini şu ana kadar hiç görülmemiş kalitelere taşıyabiliyorlar. İşte tasarım departmanı oyunun görsel yapısını şekillendiren departmandır. Lead Design (Tasarım Lideri) Tasarim ekibinin lideridir. Oyunun görsel vizyonu lead design tarafından takip edilir. Her oyunun bir görsel stili (Art Style) vardır. Bazı oyunlar gerçekçi (Crysis gibi), bazı oyunlar karikatürize (Sam and Max gibi), bazı oyunlar korku (Resident Evil gibi) stillerinde yapılmıştır. Bir oyun yapıyorsanız ilk olarak görsel stilinizi belirlemeli ve çalışmaları o yönde götürmelisiniz. Tasarım Lideri bu stilin sabit kalmasını sağlayan kişidir. Aynı zamanda programcılarla grafik departmanında çalışanlar arasındaki bağı da tasarım lideri götürür. Programcılar oyunun bölümlerinde ne kadar büyüklükde kaç tane modelin kullanılacağını tasarım lideri ile tartışırlar. Tasarım lideri takımına bu bilgileri geçer ve her şeyin yolunda olduğundan emin olmak için takımıyla birlikte çalışır. Tasarım Lideri genelde takımın en deneyimli kişilerindendir. Tüm departmanlar arasındaki bağı kuracağından dolayı, sektördeki alanların çoğunda deneyimi veya bilgisi olması beklenir. Consept Artist (Konsept Tasarımcı-Çizeri) Konsept Tasarımcı çok iyi derecede çizim yeteneğine sahip, oyunun vizyonunu belirleyecek kişilerdir. Tasarım lideri kafasındaki oyun modelini konsept çizeri ile paylaşır ve tüm takım beklemeye başlar. Konsept çizeri oyunla ilgili ilk çizimleri yapmadan takım işe başlayamaz. Oyun yapımının ilk aşamasında çok önemli bir görevi olan concept artist, oyunun yapımı devam ettiği sürece bir çok rica ile rahatsız edilir. "Şu kıza bir şapka düşünüyoruz, bir şeyler çizikdirsen?", "Bu binayı biraz daha Çin veya uzak doğu motifleri ile süslesek?", "Sence bu silaha füze atar eklesek, nasıl olur? İstersen sen bir çalış üzerinde, bakalım nasıl olacak?" gibi bitmek bilmeyen bir hikayedir konsept çizerinin yaşamı. Konsept tasarımcısı, klasik kağıt üzeri çizim araçları dışında, Photoshop veya benzeri bir 2D program ile tablet denilen çizim aksesuarları kullanır. Level Designer (Bölüm Tasarımcı) Genelde büyük firmalarda ayrı bir iş sahası haline gelen bölüm tasarımı, oyunun daha keyifli olması, oyuncunun oyunun dünyasına daha sıkı sıkıya bağlanmasını sağlayan önemli bir meslektir. Bölüm tasarımcısı, oyunu oyuncunun gözünden görmeyi iyi bilir. Bölümün tasarımını kağıt üzerinde kuş bakışı tasarlayıp daha sonra oyunun dünyasına taşıır. Oyuncuların bölümden zevk almasını sağlar ve oyunun zorluk seviyesini belirleyecek

7 kararlar alır. Bir amaç için kaç farklı yol çizileceği, ne gibi problemlerin aşılması gerektiği bölüm tasarımcısı tarafından belirlenir. Bölüm tasarımları tek kişilik senaryo için farklı, çok kişilik oyunlar için farklıdır. Deathmatch gibi çok kişilik oyunların haritaları daha basit ve oyuncu tarafından çabuk ezberlenebilecek olmalı, ciddi seviyede avantaj sağlayacak bölgeler olmamalıdır. Tek kişilik senaryonun bölümlerinde ise her şeyin bir sebebi olmalıdır. Bir binanın yanındaki heykel sadece görsel açıdan güzel gözüksün diye değil, belki oyuncuya bazı yolları kapamak açısından veya bölümde karşımıza çıkacak bir karakterin geçmişini daha yakından tanımak için oraya konmuş olabilir. Bölüm tasarımcısı oyuncu ile oyun dünyası arasındaki bağı güçlendiren kişidir. Bölüm tasarımcı, firmanın kullandığı 3D program dışında, eğer varsa oyuna ait bölüm tasarım veya editör programını da kullanır. Bölüm tasarımcısı olmak isteyen kişiler değişik oyunların mod/harita yapımlarında deneyimli olmalıdırlar. Unreal Tournament serisinin UnrealEd programı bu programlara güzel bir örnektir. Tüm oyunculara bedava olarak açık olan bu tarz editörler sektörde gelecek düşünen gençler için birer hazinedir. Model Artist (Model Tasarımcı) Oyunlarda gördüğümüz tüm karakterler ve nesneler modellerden oluşuyor. 3D programlarla yaratılan bu karakter, nesne ve objeler Model Tasarımcı tarafından saatlerce ve hatta günlerce süren uğraşların sonucunda ortaya çıkıyor. Karakter modeli tasarımı yapan kişiler insan anatomisini mükemmel bir şekilde tanımalı, bina ve çevre tasarımında çalışanlar mimari bakış açısına sahip olmalıdırlar. Sektörde genelde model tasarımcılar organik (karakter, hayvan, bitki vs.) ve inorganik (mobilya, nesne, bina vs.) model tasarımcıları olarak ikiye ayrılırlar. Hangi dal olursa olsun model tasarımcılarının en büyük problemleri modellerdeki limitlerdir. Bu limitleri programcılar oyunun motoruyla alakalı ve sistem gereksinimlerine uygun olarak belirlerler. Model tasarımcıları uzun saatlerini, yaptıkları bir modeli daha düşük çözünürlüklere indirmek için harcarlar. Bu heralde tüm model tasarımcılarının ortak sorunudur. Firmanın kullandığı 3D programlar model tasarımcının hayatıdır. Sektörde, 3D Studio Max veya Maya, birincil 3D program olarak firmalar tarafından tercih edilmektedir. İki programın bir birine göre artı ve eksileri olsa da ikisi de ihtiyaçları karşılamaktadır. Bu programlardan birini iyi kullanan tasarımcı diğerine geçiş yaparken zorlanmaz. Model tasarımcılar ayrıca model detayları için yüksek poligon programlarından birinde uzman olabilirler. Bu konuda, Zbrush ve Mudbox sektörün önde gelen programlarındandır. Texture Artist (Kaplama Tasarımcı) Model tasarımcı çalıştığı modeli bitirdiğinde Texture sanatçıları tarafından başka bir çalışmaya girilir. Modelin kaplanması aşaması başlar. Texture sanatçıları modeli kaplayacak olan görseli yapan kişilerdir. Bu bir terzinin giysi yapmasına benzer. Modeli kaplayacak resim her açıdan güzel görünmeli ve oyunun sanat stiline uygun olmalıdır. Texture tasarımcıları genelde belirli bir renk paleti ile limitlidirler. Şu ana kadar yapılmış en başarılı oyunlar her zaman daha az renk tonları ile limitlendirilmiş oyunlardır. (Metal Gear Solid ve Half Life serileri buna güzel bir örnektir.) Texture tasarımcısı olarak çalışan insanlar zamanlarının çoğunu photoshop veya benzeri bitmap grafik programları ile geçirirler. Texture tasarımcısı, yapacağı textureler için referans olarak bol bol internet de araştırma yapmalı, gördüğü referans fotoları arşivlemeli ve her zaman yanında bir fotoğraf makinesi taşımalıdır. Sokakda gezerken gördüğünüz bir su birikintisi veya eski kırık bir tuğla, çalışacağınız bir oyunun texture setine katkıda bulunabilir. Texture'ler gerçek hayattan fotolar ve referanslarla yaratılabileceği gibi, oyunun sanat stiline göre çizim ile de yapılabilir. Texture tasarımcısı, Photoshop gibi bir 2D Bitmap bazlı programda uzman olmalı ve en az orta seviye çizim yeteneğine sahip olmalıdır. Aynı zamanda genelde oyun sektöründe kullanılan UV-map ve tiling texture tekniklerini iyi bilmelidirler. Rigging Artist (Model iskeleti Tasarımcısı) Genelde büyük firmalarda ayrı bir iş sahası haline gelen bu meslek, animasyon yapımcıları ile model tasarımcıları arasındaki köprüyü oluşturur. Bir karaktere animasyon programları ile hayat vermek için ilk önce karakterin iskelet ve eklemleri 3 boyutlu ortamda hazırlanmalıdır. Bu aşama gerçekten çok kritik ve hassa bir aşamadır. İnsan vücudunun limitlerini bilmek ve iskelet sisteminin nasıl çalıştığını anlamak bu işi yapanların bilmesi gereken en önemli şeylerdir. Eğer rigging doğru bir şekilde hazırlanmazsa, karakter hareketlendiğinde bir çok sorunla karşılaşılabilir. Rigging işlemi bittiğinde model animasyoncu için hazır demektir.

8 Model tasarımı gibi rigging işlemi için de 3DS Max veya Maya kullanılır. Animation Artist (Animasyoncu) Animasyon, oyunumuza hayat gelmesi, modellerin hareket etmeye başlaması demektir. Oyun animasyonları her ne kadar 3 boyutlu ortamda hazırlansa da bildiğimiz kağıt üzeri animasyon teorileri ve teknikleri ile yapılırlar. Bir animasyoncu etrafında gördüğü hareketleri iyi algılayan insandır. Animasyoncular yollarda yürüyen insanlara bile farklı gözle bakarlar. Bir kuşun uçuşu, ağır çekimde bir hareket şöleni, bir çoçuğun ağlaması yüzlerce şekile bürünebilen bir surat haline gelir. Animasyoncular sıklıkla insanların ve hayvanların hareketlerini analiz ederler ve not defterlerine çizimler yaparlar. Animasyon yapan insanların en belirgin özellikleri zamanlama ve poz konusunda uzman olmalarıdır. Özellikle oyun sektöründe karakterlerin her hareketini ayrı bir video klip olarak ayırabilmek ve hareketler arasındaki geçişi doğru şekilde yapabilmek gerçekten çok önemlidir. Firmanın kullandığı 3D animasyon programı hakkında üstün bilgi sahibi olmalıdır. Genelde firmalar animasyonlar için de 3DS Max veya Maya kullanmaktadır. Programming Department (Programlama Departmanı) Programcılar yarı delidir derler. Bu heralde duyabileceğiniz en ilginç iltifatlardan biridir. Gerçekten başarılı programcılar çok zeki ve farklı insanlardır. Olaylara herkesten farklı bir bakış açısıyla bakarlar. Matematik ve rakamların olaylar ile bağlantısı arasındaki bağı en iyi onlar anlar. Bir çok insana çok karışık gibi gözüken sayfalarca kod ve rakamı bir hikaye okur gibi okurlar. Tamam belki biraz abartıyorum ama inanın ki programcıların işi zordur. Genelde programlama departmanı ile diğer departmanlarla arasında büyük bir boşluk oluşur. Bunun en büyük sebebi firmada çalışanların programcının ne yaptığını ve limitlerini tam olarak anlayamamasıdır. Programcılar fikirlerini, yapabilecekleri şeyleri ve ne kadar sürede yapabileceklerini takımın liderine anlatmalıdırlar. Firmaların günlük ve haftalık toplantılarında bu konular konuşulmalıdır. Oyuna ait bazı fikirler kesinlik kazanmadan programcı her hangi bir kod yazamaz. O yüzden oyun hakkındaki fikirlerin kesin olarak kabul edilmesi, yapılabilitesi ve ne sürede tamamlanabileceği belirlenmelidir. Bu noktada oyunun hazırlanacağı oyun motorunun belirlenmesi en önemli konudur. Programcıların iki ihtimali vardır. Birincisi piyasada başarılı bir şekilde kullanılan bir oyun motoruna para harcamak ve hemen oyunun yapımına geçmek. İkincisi ise kendi oyun motorunu yaratmak. Profesyonel programcılar bunu yapabilirler, fakat oyunun piyasaya sürümü için gerekli süreyi çok uzatacağı için genelde piyasadaki ünlü oyun motorları ile çalışmaya gidilir. (Şu anda piyasada en çok kullanılan, bir çok harika oyunun yapımını kolaylaştırmış olan Unreal oyun motorunu bir çoğunuz duymuştur.) Programlama departmanı bir programlama lideri (Lead Programer) etrafında şekillenir. Oyunların tüm programlamasını bir kişi yapmaz. Aynı tasarım departmanında olduğu gibi programla departmanında da görev ayrımı vardır. Grafik (Graphıc) programcısı, Yapay zeka (AI) programcısı, Fizik (Physic) programcısı, Oyuniçi (Gameplay) programcısı, Network programcısı ve İhtiyaç (Tool) programcısı sektördeki en önemli programcı sıfatlarıdır. Çok genel anlamda basitçe görevlerinden bahsetmek gerekirse eğer; Grafik programcısı, oyunun grafiklerinin hangi hızda hangi kalitede gözükmesi gerektiği ve oyun içerisinde kullanılan kaplamaların madde özelliklerinin (shader) hazırlanmasından sorumludur. Yapay zeka programcısı, oyuncular dışındaki karakterlerin olaylara tepkilerinden sorumludur. Fizik programcısı, oyundaki karakter ve objelerin birbirleri ile olan ilişkilerinden sorumludur. Oyuniçi programcısı, karakterlerin hareketlerinden ve oyunda etki-tepki şeklinde gelişen olaylardan sorumludur. Network programcısı, oyunun online özelliklerinden sorumludur. Son olarak Tool programcısı, yapımcı ekibin ihtiyacı olan küçük programlar ve işleri hızlandıracak daha karışık programlar yazmaktan sorumludur. KÜÇÜK bir süpriz Programcılık konusunda az bilgisi olan fakat hevesli olan arkadaşlarımız için Türkiye'nin en büyük oyun projelerinden birisi olan Hükümran Senfoni'nin yapımcı ekibi Ceidot Stüdyoları'ndan Grafik Programcı Tuna Hünerli ile görüştüm. Tuna konu hakkında sorularımı cevaplamaktan çok memnundu. Türkiye'de oyun sektörü hakkında çok az Türkçe kaynak

9 bulunduğu konusunda kendisi de benimle aynı fikirdeydi. Gelin hep beraber Tuna Hünerli ile olan kısa görüşmemize geçelim ve bu güzel sohbetten sonra da Oyun Sektörü yazımın son bölümüne adım atalım. < Ceidot'un genç yeteneği Tuna "Hünerli" Meslek : Yazılım Mühendisi, Grafik Programcı Stüdyo : Cèidot Projeler : Hükümran Senfoni / Hükümran Senfoni Online Nasıl ve neden oyun sektöründesin? Tesadüfen oldu diyemem. Çok uzun süredir bu konuda amatör olarak çalışmalarım devam etmekteydi, Cèidot ile profesyonel anlamda bu sektörde çalışmaya başlamış oldum. Tam olarak Ceidot'daki görevin nedir? Stüdyoda yazılım mühendisi olarak çalışıyorum, uzmanlık alanım ise grafik programcılığı. İş ortamın nasıl? Normal bir ofisin biraz daha renkli olanı diyebiliriz. İşinin en ilginç ve en zor kısımları nelerdir? Çalışmaya başladığım günden itibaren sürekli yeni şeyler öğreniyor ve bu öğrendiklerimi hemen uygulayabilme fırsatını bulabiliyor olmam işimin en sevdiğim kısmı. Projelerde iş gücünün nasıl paylaşılacağından tutun da hangi algoritmaların kullanılacağına kadar herşeyin detaylı olarak belirlenip planlandığı teknik tasarım larla ilgili kararların alınması ise işin en zor kısmı diyebilirim. Hangi programları kullanıyorsun ve sektörde tercih edilen programlar nelerdir? Oyun projelerinin ve ekiplerin büyüklüklerine göre hangi yazılımların kullanıldığı değişiklik gösterebilir. Proje büyüdükçe idaresi zorlaşacağından bazı kontrol sistemleri kullanılmaktadır. Aynı konuda ya da farklı konularda çalışan insanların ürettikleri içerikler (kod, grafik, sanatsal içerik, vb...) versiyon kontrol sistemlerinde (revizyon kontrol) önceki halleri bozulmadan ya da silinmeden saklanırlar. Hangi versiyon kontrol sisteminin kullanıldığı ise ihtiyaçlara göre değişiklik gösterebilir (biz subversion kullanıyoruz). Kalabalık ekiplerde oluşabilecek karışıklıkları minimuma indirmek açısından da çok kullanışlı araçlardır versiyon kontrol sistemleri. Uzmanlık alanım yazılım olduğundan yazılımla ilgili konuşmak isterim. Yazılım ekiplerinde çalışanlar çok çeşitli dilleri zaman zaman kullanabilirler; fakat oyun sektöründe dünyada standartlaşmış bazı kalıplar vardır. Bunlardan bir tanesi yazılım dili olarak C/C++ kullanılıyor olmasıdır. Yazılım geliştirme ortamları ve yaygınlıkları açısından çok seçeneğimiz olduğunu söyleyemem. Visual Studio bizim ihtiyaçlarımızı fazlasıyla karşılayan bir IDE olduğu için onu kullanıyoruz (en yaygın olarak kullanılan IDE). Kesinlikle C/C++ kullanılacak diye bir şart yok tabii ki ama üçüncü parti bir yazılım kullanmak istediğinizde karşınıza çıkacak arayüzler çoğunlukla C/C++ olacaktır. En çok hangi sanat stilini tercih edersin? Realistik tarzlar daha çok ilgimi çekiyor, ama Crysis örneğinde olduğu kadar olması bazen itici gelebiliyor.

10 En çok hangi tarz oyunları tercih edersin? Bir oyun iyiyse hangi tür olduğuna bakmadan severek oynarım. Saymadım ama FPS türü oyunlar büyük ihtimalle çoğunluktadır. Oyun sektörünün geleceği hakkında ne düşünüyorsun? Global anlamda oyun sektörü hergün büyüyüp gelişen bir sektördür ve gelecekte de bunun değişeceğini düşünmüyorum. Türkiye için durum biraz farklı, oyun sektörü henüz emekleme dönemlerinde. Bir mucize olup da büyük yatırımcılar bu sektördeki potansiyeli görüp yatırım yapmaya başlarlarsa dünya standartlarında oyunlar üretilmeye başlanır. Bu şekilde devam ederse dünyada hızla gelişen oyun sektörüne Türkiye den yetişmek gelecekte çok daha zor olacaktır. Bir oyun firmasına girebilmek için ne yapmak lazım? Oyun projeleri çok farklı disiplinlerdeki elemanların birarada çalışabilmelerini mümkün kılabilen büyük ve karışık projeler oldukları için gerek duyulan alanlarda işinde uzmanlaşmış insanların bulunması ideal olanıdır. Yani bir kişi hem programcı olup hem grafikerlik yapıp üstüne bir de seslendirme üzerine çalışırsa herhangi bir alanda yoğunlaşıp o alanda sağlayabileceği verimden daha az verim sağlayacaktır. Tercihen profesyonel tecrübe, yoksa umut vadeden örnek çalışmalar akademik kariyerden çok daha önemli kriterlerdir (en azından bizim için). Türkiye de oyun yapmak icin çalışmak ve yurt dışında çalışmak arasındaki farklar nelerdir? Türkiye de oyun yapmanın zorluklarını, bu konuda ciddi çaba gösteren bütün arkadaşlar ya görmüşlerdir ya da göreceklerdir. Öncelikle yaptığınız işi insanların ciddiye almaları için çok sabırlı olmanız gerekebilir. Oyun sektörünün dünyada çok büyük bir sektör olduğunu ve Türkiye de bu sektörün henüz oluşmakta olduğunu da göz önünde bulundurduğumuzda ülkemizde oyun geliştiricisi olmaya çalışmak çok büyük risk olmakta, belki de bu yüzden yatırımcılar uygun bir yatırım olarak görmüyorlar Türkiye de oyun sektörüne yapılacak yatırımları. Yatırım bulma zorluğu başta gelirken, iş gücü bulmaktaki zorluklar bunun peşinden geliyor. Bu iki zorluk Türkiye de oyun geliştiricisi olmayı neredeyse imkansız hale getiriyor. Yurt dışında oyun yapımcılarına destek veren teşvik eden devletler bile var. Oyun sektöründe çalışmak isteyenlere tavsiyelerin nelerdir? Oyun projelerinde çok farklı dallarda çok farklı disiplinlerde kişiler çalışabildiğinden öncelikle hangi dalda çalışmak istediğinize karar vermeniz gerekli. Programcı olmak istiyorum dediğiniz zaman bile önünüze çok geniş bir yelpaze çıkıyor. Örnek vermek gerekirse hem yapay zekadan, hem grafik programcılığından, hem network programlamadan iyi anlayan birisi yerine bu dallardan herhangi birinden çok çok iyi anlayan, uzmanlaşmış birisi daha tercih edilendir. Yazılımcı olan birisinin oyun programcısı olabilmesi için kendini çok farklı şekilde geliştirmesi gerekmektedir. Mevcut eğitimler oyun programcılığına yönelik değillerdir. Üniversitelerin mühendislik mimarlık fakültelerinde bulunan bilgisayar mühendisliği gibi bölümler belli bir avantaj sağlayacaktır ama yeterli olmayacaktır. Pek çok sektörde olduğu gibi oyun sektöründe de kendinizi verilenlerin dışında zaman ayırarak geliştirmeniz gerekmektedir. Çok istekli olup da nereden başlayacağını bilemeyen arkadaşlar için önerim oyun geliştirme sürecinin nasıl işlediğini öğrenmekle ilk adımı atmaları olacaktır. Bununla ilgili Türkçe kaynak bulmak pek mümkün değil. Daha detaylı soruları olan arkadaşlara zaten Cèidot olarak elimizden geldiğince yardımcı olmaya çalışıyoruz. Soruları olan arkadaşlar e-posta yoluyla ulaşıp sorularını direkt olarak bize de iletebilirler. Ses Departmanı (Audio Department) Oyunun tüm ses efektleri ve müzikleri ile ilgili departmandır. Seslendirmeler ve efektler için küçük firmalar dış kaynaklardan yardım alırlar. Daha büyük firmalar kendi içlerinde ses sistemleri ve ses odalarına sahip olabilirler. Ses departmanının ne kadar önemli olduğunu anlamak istiyorsanız sevdiğiniz bir oyunu sessiz bir şekilde oynamayı denemelisiniz. Aradaki fark bir uçurum gibidir. Kalite kontrol departmanı (Quality Assurance)

11 Kısaca QA denilen bu departman oyunun testini yapar. Oyun testlerinde çalışan insanlar sabahtan akşama kadar oturup istedikleri gibi oyun oynuyorlar diye düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Oyun testleri kritik ve hassas bir iştir. Oyun testinde çalışanlar oyundaki sorunları, eksiklikleri ve göze batan problemleri kağıt üzerinde not alır ve raporlar halinde sunarlar. Oyun testinde çalışan kişiler sistemli ve organize çalışmayı bilmelidirler. Ayrıca yapımcı firmada konuşulan dile hakim olmalı ve raporları temiz olmalıdır. Oyun yöneticileri (Game Masters) Massively Multiplayer Online Games (MMOG) denilen devasa büyüklükteki online oyunların kontolünü yapan kişilere oyun yöneticileri deniliyor. Bu deparman sadece bu daldaki oyunlarda ve yeni yeni gelişen bir departman. Bu tarz oyunlarda oyuncular dünyada 24 saat boyunca aktif oldukları için olayları takip edecek, yani biraz polislik yapacak birilerine ihtiyaç oluyor. İşte oyun yöneticileri bu işle uğraşıyorlar. Oyun yapmak kolay değil Gördüğünüz gibi bir oyunun yapımı için çalışan onlarca, yüzlerce insan var. Bir oyun yapımı bir film yapımı ile aynı derece emek, zaman ve insan gücü istiyor. Eğer oyun sektöründe bir gelecek düşünüyorsanız, sadece oyun oynayan kimliğinizden sıyrılmalı, iş hayatından başarılı olmak için çalışmaya başlamalısınız. Sektör hala büyüyor ve gelişiyor. Doğru adımları atarak, zaman kaybetmeden ilerlemelisiniz. Bu sektörde en çok rağbet görülen şey deneyim ve kabiliyet. Eğer kabiliyetli olduğunuza inanıyorsanız, şimdiden kolları sıvayıp çalışmaya başlamalısınız. Oyun Sektörü yazısı burada bitmiyor. Bir sonraki bölümde oyun sektörünün başka bir boyutuna adım atacağız ve oyunlarla oyuncular arasındaki bağı ve limitleri konuşacağız. Oyunlar oyuncuları nasıl etkiliyor, neden oyunları satın alırken yaş limitlendirmeleri var ve bu sınırlamalar kimler tarafından nasıl belirleniyor? Tüm bu konulara bir sonraki oyun sektörü yazısında değineceğiz. Hepinize bol oyunlu günler diliyorum.