ANLAM BÝLGÝSÝ YAZIM BÝLGÝSÝ DÝL BÝLGÝSÝ. Sözcükte Anlam: Çok anlamlýlýk, Gerçek. Cümlede Anlam: Öznel-nesnel yargý, Neden-sonuç

Transkript

1 Ön Söz TEMA 01 Sevgili Öðrenciler; Deðer Yayýnlarý, temelde okul derslerinize yardýmcý olmak, bu paralelde sizleri sýnavlara da hazýrlamak amacýyla Öðrenci Takipli Eðitim Seti ni hazýrladý. Bu sette, Türkçe dersinden temalara göre düzenlenmiþ altý fasikül bulunmaktadýr. Bu fasiküllerde yeterli konu anlatýmý, etkinlikler ve cevaplý testler yer almaktadýr. Temalara göre düzenlenen bu fasiküllerin giriþ bölümlerinde o fasiküllerde iþlenen konular ayrýntýlý olarak açýklanmýþtýr. Konu testleri ve ödev testleri takýmlarý da bu fasiküllerin paralelinde oluþturulmuþtur. Gerek fasiküller gerek konu testleri gerekse ödev testleri yeni sýnav sistemine ve müfredata uygun þekilde hazýrlanmýþtýr. Bu dokümanlarda dikkati öðrenmeye odaklayan renkli ama sade bir tasarým kullanýlmýþtýr. Hepinize baþarýlar dileriz. Türkçe Yayýn Kurulu Sami YILDIZ Alper BAYINDIR Abdullah ARAZ Yunus BÝLGE Sadi YILMAZ Mustafa OÐUZ Ömer MERT Halil ASLANTAÞ Nurettin ÖZÇELÝK ANLAM BÝLGÝSÝ Sözcükte Anlam: Çok anlamlýlýk, Gerçek anlam, Yan anlam, Mecaz anlam, Deyim Cümlede Anlam: Öznel-nesnel yargý, Neden-sonuç iliþisi, Amaç-sonuç iliþkisi, Koþul-sonuç iliþkisi, Karþýlaþtýrma, Abartma, Atasözü Parçada Anlam: Konu, Anahtar kelime, Ana düþünce, Yardýmcý düþünce, Baþlýk YAZIM BÝLGÝSÝ Ses Bilgisi: Kavramlar, Ünlülerin özellikleri, Büyük ünlü uyumu, Ünlü daralmasý, Ünlü türemesi, Ünlü düþmesi Yazým Kurallarý: Büyük harflerin kullanýldýðý yerler, Yer isimlerinin yazýmý, Uzay kavramlarýnýn yazýmý, Yazýmý karýþtýrýlan sözcükler, Sayýlarýn yazýmý Noktalama Ýþaretleri: Nokta, Virgül, Noktalý virgül DÝL BÝLGÝSÝ Fiilimsiler: Ýsim-fiiller, Sýfat-fiiller, Zarf-fiiller

2 ... Bölüm 01 Anlam Bilgisi... Sözcükte, Cümlede, Parçada Anlam SÖZCÜKTE ANLAM Dilin anlamlý en küçük parçasýna sözcük denir. Sözcükler tek baþlarýna bir anlamý karþýlayabildiði gibi cümlede de deðiþik anlamlar kazanabilir. Çok Anlamlýlýk Birden çok durum ya da kavramý ifade eden, birden çok anlamda kullanýlan sözcüklere çok anlamlý sözcükler denir. Bu baðlamda, ayný sözcük deðiþik cümlelerde farklý anlamlarda kullanýlabilir. Gitmek sözcüðü, Bu renk, ona gitmiþ. cümlesinde yakýþmak, Bu haber müdüre de gitmiþ. cümlesinde iletilmek, ulaþtýrýlmak, Yolculuk çok iyi gidiyor. cümlesinde herhangi bir durumda olmak, Yangýnda birçok ev gitti. cümlesinde yok olmak, Duvarýn boyasý gitmiþ. cümlesinde zarar görmek Çocuk okula gitti. cümlesinde çýkmak, ulaþmak anlamýnda kullanýlmýþtýr. Öyleyse gitmek sözcüðü çok anlamlýdýr. Gerçek Anlam Bir sözcüðün ilk ve asýl anlamýna gerçek anlam denir. Bir sözcüðün, söylendiði anda zihnimizde uyandýrdýðý ilk çaðrýþým, gerçek anlamdýr. Bu çuval çok aðýr. cümlesindeki aðýr sözcüðünün ilk anlamý tartýda çok çeken, hafif karþýtý dýr. Sözcük, cümlede de bu anlamda kullanýlmýlþtýr. Yani aðýr sözcüðü bu cümlede gerçek anlamýnda kullanýlmýþtýr. Fidan dikmek için derin bir çukur açtý. Sýnýfýn kýrýk camý deðiþtirildi. Bugün hava çok sýcak. Ahþap ev yanmýþ. cümlelerindeki altý çizili sözcükler gerçek anlamlarýyla kullanýlmýþtýr. Yan Anlam Bir sözcüðün gerçek anlamýndan tam olarak uzaklaþmadan kazandýðý anlamlara yan anlam denir. Sözcüðün ilk anlamýndan sonra kazandýðý bütün anlamlar aslýnda yan anlam olarak deðerlendirilebilir. Ancak yan anlam daha çok, organ adlarýnýn veya insana ait özelliklerin doðaya aktarýlmasýyla oluþur. Kapýnýn kolu yerinden çýktý. cümlesinde kol sözcüðü insanýn bir organýný karþýlamýyor. Ýnsanýn organýna benzerliðinden dolayý bir nesneye verilen ad olarak yani yan anlamda kullanýlmýþtýr. Çarkýn diþleri kýrýldý. Binanýn ön yüzünü boyadýk. Daðýn eteðinde bir koyun sürüsü vardý. cümlelerindeki altý çizili sözcükler yan anlamlýdýr. Mecaz Anlam Bir sözcüðün gerçek anlamý dýþýnda tamamen yeni, farklý bir anlamda kullanýlmasýna mecaz anlam denir. Dedesi aðýr bir hastalýk geçirdi. cümlesindeki aðýr sözcüðü tartýda çok çeken anlamýnda, yani gerçek anlamda kullanýlmamýþtýr. Bu sözcük cümlede tehlikeli, korkulu, vahim anlamýnda kullanýlmýþtýr. Bu anlam; sözcüðün gerçek anlamýndan farklý, yeni bir anlamdýr. Öyleyse aðýr sözcüðü bu cümlede mecaz anlamýyla kullanýlmýþtýr. Adam derin düþüncelere dalmýþ. Karþýmda kýrýk bir gönül vardý. 3

3 Sözcükte Anlam Misafirlerini çok sýcak karþýladý. Maça yetiþemezsek biletlerimiz yanar. cümlelerindeki altý çizili sözcükler mecaz anlamýyla kullanýlmýþtýr. Örnek.. 1 Aþaðýda bazý kelimelerin anlamlarý ve bu kelimelerin bu anlamda kullanýldýklarý cümleler verilmiþtir. Bu kelimeleri cümlelerin içinden bularak bulmacanýn satýrlarýna yazýnýz. Çözüm 1. Bir iþi saðlamak veya bozmak için giriþilen gizli çalýþma. OYUN Hiçbir zaman onlarýn oyununa kanmýþ deðildir. 2. Bir konuyu yazýlý veya sözlü olarak açýklamaya yarayan kelime dizisi. SÖZ Bu yazýda çoðu türküde rastladýðýmýz basmakalýp sözler vardýr. 3. Önemli, yararlý, deðerli þey. VARLIK Devlet; tarih, kültür ve tabiat varlýklarýnýn korunmasýný saðlar O Y U N S Ö Z V A R L I K Cevap C ANLAMLAR Soldan Saða 1. Bir iþi saðlamak veya bozmak için giriþilen gizli çalýþma. 2. Bir konuyu yazýlý veya sözlü olarak açýklamaya yarayan kelime dizisi. 3. Önemli, yararlý, deðerli þey. CÜMLELER Devlet; tarih, kültür ve tabiat varlýklarýnýn korunmasýný saðlar. Hiçbir zaman onlarýn oyununa kanmýþ deðildir. Bu yazýda çoðu türküde rastladýðýmýz basmakalýp sözler vardýr. Buna göre bulmacanýn 3. sütununda yer alan harfler aþaðýdakilerden hangisidir? A) B) C) D) Z B U R L S V Z R L K B ( SBS/8) Deyim Genellikle gerçek anlamýndan az çok ayrý bir anlamý olan, ilgi çekici bir anlatýmý bulunan, ifadeyi daha zengin kýlan, iki veya daha fazla kelimeden meydana gelen, kalýplaþmýþ söz topluluklarýna deyim denir. Karþýsýndakine diþ geçirmek inadý kabarmýþtý. cümlesinde diþ geçirmek söz öbeðindeki iki sözcük de gerçek anlamýndan uzaklaþmýþ, birlikte zorla veya inatla istediðini yaptýrmak anlamýný karþýlayarak kalýplaþmýþtýr. Deyimi oluþturan sözcükler deðiþtirilemez. Pabucu dama atýlmak deyimi yerine ayakkabýsý dama atýlmak denemez. Kelimelerden en az biri mecazlaþmakla birlikte gerçek anlamlý deyimler de vardýr. Küplere binmek deyimindeki sözcükler mecaz, aðzýna lokma koymamak deyiminde sözcükler gerçek anlamlýdýr. Deyimlerin çoðu çekimlenebilir. Gözüne girdim, gözüne girdin, gözüne girdi deyimleri kiþiye göre çekimlenmiþtir. Eþ veya karþýt anlamlý deyimler vardýr. Çamur atmak ile leke sürmek deyimleri eþ anlamlý, ayaðýný kesmek ile ayaðýný alýþtýrmak deyimleri ise karþýt anlamlýdýr. 4

4 KDT 01 Sözcükte Anlam KAZANIM DEÐERLENDÝRME TESTÝ Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde deyim, açýklamasýyla birlikte kullanýlmamýþtýr? A) Baltayý taþa vurmuþ, farkýnda olmadan arkadaþýmý incitmiþtim. B) Her þeyi abartarak anlatýyor, bire bin katmadan düþüncelerini anlatmýyor. C) Hýrsýzlar evde deðerli, diþe dokunur bir þey bulamamýþ. D) Top oynarken camý kýrdýðýmýzý öðrenince küplere bindi. Arý, bütün sözcüklerin gerçek anlamýyla kullanýldýðý cümlenin bulunduðu çiçekten bal özü alacaktýr. Buna göre arý, hangi çiçeðe konmalýdýr? A) Sarý B) Mavi C) Pembe D) Yeþil 2. Aþaðýdaki altý çizili sözcüklerden hangisi gerçek anlamýnýn dýþýnda (mecaz anlamda) kullanýlmýþtýr? A) Fýrtýna aðaçlarý kökünden sökmüþtü. B) Adamýn sert bakýþlarý beni ürkütmüþtü. C) Herkesi sevin ki dünya daha güzel olsun. D) Dýþarýsý çok soðuk, üþüyebilirsiniz. 5. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde soðuk sözcüðü, ötekilerden farklý anlamda kullanýlmýþtýr? A) Arkadaþlarýna bile soðuk davranan biridir. B) Soðuk havalar yeniden baþlayacakmýþ. C) Soðuktan elleri, ayaklarý mosmor olmuþtu. D) Yazýn soðuk içecekler çok tüketilmektedir. 6. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde, yardýmlaþma anlamýna gelen bir deyim yoktur? A) Benim de çorbada tuzum bulunsun. B) Bu iþi omuz omuza vererek baþardýk. C) Evin hâlini görünce yüreðim cýz etti. D) Kötü gününde elinden tutan olmamýþtý Kara sözcüðü hangi seçenekte kötü, sýkýntýlý anlamýnda kullanýlmýþtýr? A) Kara saçlarým bembeyaz oldu artýk. B) Kara bulutlar toplandý gökyüzünde. C) Bu kara haberi ona nasýl söylerim? D) Çocuðun kara gözleri vardý. Tavþan havuçlara ulaþabilmek için dünyaya gözlerini kapamak deyiminin karþýt anlamlýsýnýn yazýlý olduðu yolu kullanmalýdýr. Buna göre tavþan, numaralanmýþ yollardan hangisini kullanmalýdýr? A) 1. B) 2. C) 3. D) 4. 5

5 KDT.. 01 Sözcükte Anlam Ayrýlarý gayrýlarý olmamak 2. Ýçtikleri su ayrý gitmemek 3. Aralarýndan su sýzmamak 4. Aralarýna kara kedi girmek Numaralanmýþ deyimleri anlam bakýmýndan sýnýflandýrdýðýmýzda, hangisi dýþta kalýr? A) 1. B) 2. C) 3. D) Aþaðýdaki kartýn arka yüzünde bir deyimin açýklamasý verilmiþtir. Açýklamasý verilen bu deyim, kartýn ön yüzüne yazýlacaktýr. Buna göre, kartýn ön yüzüne aþaðýda cümle içinde kullanýlmýþ altý çizili deyimlerden hangisi yazýlmalýdýr? 9. Aðýr sözcüðü aþaðýdaki cümlelerin hangisinde gerçek anlamda kullanýlmýþtýr? A) Öðretmenlik aðýr ve zahmetli bir iþtir. B) Bu çanta çok aðýr, içinde ne var? C) Bana çok aðýr bir soru sormuþtu. D) Sabahýn bu saatinde uyanmak aðýr gelmiþti. 10. A) O zamanlar düþmanlarýmýz Boðazlar ýmýza göz koymuþtu. B) Meydana girildiðinde ilk önce Atatürk heykeli göze çarpýyor. C) Gazeteyi eline alýp köþe yazýlarýna göz gezdirdi. D) Çocuðun anlattýklarý karþýsýnda oradakilerin gözleri doldu. Bu öðrencilerden hangisi söylediði cümlede görmek sözcüðünü karþýlamak anlamýnda kullanmýþtýr? 12. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde deyimin açýklamasý yanlýþ verilmiþtir? A) Bu iþte bin lira içeri girip büyük kâr ettim. B) Bu iþ benim hesabýma gelir, yararýma olur. C) Beni hayata baðlamýþ ve bana hayatý sevdirmiþti. D) Kolu kanadý kýrýlmýþ, bir þey yapamayacak duruma gelmiþ, çaresiz kalmýþtý. 13. Aþaðýdaki cümlelerde geçen altý çizili sözcüklerden hangisi yan anlamýyla kullanýlmýþtýr? A) Çocuðun kolu çýkmýþ. B) Adam, çuvalý sýrtýna aldý. C) Kimin burnu kanamýþ? D) Masanýn ayaðý kýrýldý. 6

6 Sözcükte Anlam KDT Otomobil, geniþ sözcüðünün gerçek anlamýyla kullanýldýðý cümlenin yazýlý olduðu alana park edilecektir. Buna göre otomobil, hangi alana park edilecektir? 17. Kýrmak sözcüðü, aþaðýdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamýyla kullanýlmýþtýr? A) Masadaki vazoyu kim kýrmýþ? B) Rüzgâr aðaçlarýn dallarýný kýrmýþ. C) Ýþiyle ilgili sözleriniz onu kýrmýþ. D) Oynarken evin camýný kýrmýþ. 18. Derin sözcüðü, aþaðýdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamda kullanýlmamýþtýr? A) Öðretmenine derin sevgiler besliyordu. B) Bahçede derin bir su kuyusu vardý. C) Eve gidince derin bir uyku çekeceðim. D) Bu þiirin derin anlamý var. 15. Aþaðýdakilerden hangisinde tutturmak sözcüðü, Bir memleket havasý tutturdum. cümlesindeki anlamýyla kullanýlmýþtýr? A) Neþesi yerine gelince güzel bir türkü tutturdu. B) Çocuk, babamýn yanýna gideceðim, diye tutturdu. C) Annesi, çantanýn bir kenarýndan da ona tutturdu. D) Hayata dair hedeflerini bir bir tutturdu. 19. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde sýcak sözcüðü diðerlerinden farklý anlamda kullanýlmýþtýr? A) Misafirlerini çok sýcak karþýlamýþtý. B) Ayaklarýný sýcak suyun içine sokmuþtu. C) Sýcak bir çay içince kendine gelmiþti. D) Sýcak havalarda pek dýþarý çýkmazdý Serin rüzgârlara pencereni aç 1 Karþýnda fecirle deðiþen aðaç 2 Bak, seyret aðaran rengini ufkun 3 Mahmur gözlerinde süzülen uykun 4 Bu cümlede numaralanmýþ sözcüklerden hangisi gerçek anlamýnýn dýþýnda kullanýlmýþtýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Bu kiþilerin ellerindeki levhalarda parlamak sözcüðü kaç deðiþik anlamda kullanýlmýþtýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 7

7 Cümlede Anlam CÜMLEDE ANLAM Yargý bildiren söz ya da söz öbeklerine cümle (tümce) denir. Her cümle belli anlam özelliklerine sahiptir. Öznel Yargý Doðruluðu ya da yanlýþlýðý kiþiden kiþiye deðiþen, doðruluðu tartýþýlan düþüncelerin anlatýldýðý yargýlara öznel yargý, bu yargýlarýn kullanýldýðý anlatýma da öznel anlatým denir. Bu yargýlar bence anlamý taþýr. En güzel kentimiz Ýstanbul dur. Türküler insaný büyüler. Yazarýn sürükleyici bir anlatýmý var. cümleleri öznel yargýlardýr. Nesnel Yargý Doðruluðu ya da yanlýþlýðý kiþiden kiþiye deðiþmeyen, deney ve gözleme dayanan tarafsýz yargýlara nesnel yargý denir. Bu yargýlarýn kullanýldýðý anlatýma da nesnel anlatým denir. Nesnel yargýlarda duygu ve izlenimlere yer verilmez. En büyük kentimiz Ýstanbul dur. Türkü, bir halk müziði türüdür. Yazar, kitabýnda sevgi konusunu anlatmýþ. cümleleri nesnel yargýlardýr. Neden-Sonuç Ýliþkisi Herhangi bir davranýþýn, eylemin, isteðin gerçekleþmesini sebebiyle birlikte ortaya koyan yargýlara neden-sonuç iliþkisi bildiren yargý ya da gerekçeli yargý denir. Bu yargýlarda neden ve sonuç bir aradadýr. Sebep (gerekçe) Çok kar yaðdýðýndan Hasta olduðu için Elektriklerin kesilmesi Benzinimiz bitince Caný çok sýkýldý, Sonuç yollar kapandý. okula gitmedi. iþlerimizi engelledi. yolda kaldýk. dýþarý çýktý. Yukarýdaki cümlelerde yargýlar gerekçeleriyle verilmiþtir yani neden-sonuç iliþkisi vardýr. Örnek.. 1 Açýk oturuma katýlacak konuþmacýlardan hangisi gürültü kirliliðinin nedeniyle ilgili bir konuþma yapacaktýr? A) Aslan Eren B) Kadriye Baþar C) Fahri Yýlmaz D) Zeliha Demir ( SBS/9) Çözüm Fahri Yýlmaz ýn konuþma konusu olan Gürültü Kirliliðine Yol Açan Bir Etken: Çarpýk Kentleþme ifadesi neden-sonuç iliþkisi bildirir. Bu ifadede Gürültü kirliliði sonuç, çarpýk kentleþme ise nedendir. Cevap C Amaç-Sonuç Ýliþkisi Ýþin, hareketin, eylemin gerçekleþtirilme amacýyla birlikte verildiði yargýlara amaç-sonuç iliþkisi bildiren yargýlar denir. Bu tür cümlelerde için, diye, üzere, dolayý, ötürü, maksadýyla... ifadeleri geçer. Bu cümledeki yargýlar neden sorusuna deðil, hangi amaçla sorusuna cevap verir. Amaç AÇIK OTURUM Gürültü Kirliliði Konuþmacýlar ve Konular Aslan Eren Gürültü Kirliliðinin Ýnsan Saðlýðýna Zararlarý Kadriye Baþar Gürültü Kirliliði ve Çözüm Yollarý Fahri Yýlmaz Gürültü Kirliliðine Yol Açan Bir Etken: Çarpýk Kentleþme Zeliha Demir Gürültü Kirliliðinin Bir Sonucu: Doðal Dengenin Bozulmasý Yer: MEB Þura Salonu Tarih ve Saat: Alýþveriþ yapmak için Seni göreyim diye Ödevlerini yapmak üzere Sonuç markete gidecek. buraya geldim. kütüphaneye gitti. Yukarýdaki cümlelerde yargýlar gerçekleþtirilme amaçlarýyla verilmiþtir. 8

8 Cümlede Anlam Koþul-Sonuç Ýliþkisi Bir olayýn, durumun gerçekleþmesi için daha önceden olmasý gereken baþka bir durumun varlýðýna koþula baðlýlýk denir. Bu cümlelerde sonucun ortaya çýkmasý bir koþulun varlýðýna baðlýdýr. Koþul Hava güzel olursa Akþam baban gelsin, Sonuç Kitabý sana veririm Baþarýlý olmasý Sonuç pikniðe gideriz. alýþveriþe çýkarýz. Koþul ama geri getireceksin. çok çalýþmasýna baðlý. Yukarýdaki cümlelerde yargýlar bir koþula baðlý olarak verilmiþtir. Karþýlaþtýrma Cümleleri Birbirleriyle iliþkili iki varlýk, iki kavram ya da herhangi iki þeyi, ortak olan ya da olmayan yönleriyle anlatan cümlelere karþýlaþtýrma cümleleri denir. Bu cümlelerde karþýlaþtýrma ilgisi gibi, kadar, daha, en... gibi sözcüklerle saðlanýr. En büyük kentimiz Ýstanbul dur. Bu gömlek sana daha çok yakýþmýþ. Mehmet gibi çalýþkan bir çocuk görmedim. Eskiden bu evin yerinde bir park vardý. Yukarýdaki cümlelerde karþýlaþtýrmalar yapýlmýþtýr. Abartma Bildiren Cümleler Bir þeyi olduðundan fazla ya da az gösteren yargýlara abartma bildiren yargýlar denir. Bugün dünya kadar iþim var. Çanta taþýmaktan kollarým koptu. Anlattýðý fýkraya gülmekten öldük. cümlelerinde abartma yapýlmýþtýr. Çünkü ifade edilen durumlar gerçeðin çok ötesindedir. Atasözleri Geçmiþten günümüze gelen, uzun deneyimlerden yararlanarak kýsa ve özlü öðütler veren, toplum tarafýndan benimsenerek ortak olarak kullanýlan kalýplaþmýþ sözlere atasözü denir. Atasözleri toplumun ortak ürünüdür, bu sözlerin belli bir söyleyeni yoktur. Atasözleri kalýplaþmýþ ifadelerdir. Sakla samaný, gelir zamaný. atasözünde sözcükler de söz dizimi de deðiþtirilemez. Atasözleri cümle niteliðindedir, bu yönüyle de deyimlerden ayrýlýr. Göz dikmek deyim, Göz, gördüðünü ister. ise atasözüdür. Kimi atasözleri gerçek anlamlýyken çoðu atasözü de mecazlý bir anlatýma sahip olabilir. Son piþmanlýk fayda etmez. atasözü gerçek anlamlýyken Minareyi çalan, kýlýfýný hazýrlar atasözü mecaz anlamlýdýr. Atasözleri benzetmeli bir anlatým taþýyabilir. Aðaç yaþken eðilir. atasözü bir benzetmeden hareketle eðitimin küçük yaþlarda daha etkili þekilde yapýlabileceðini anlatýr. Atasözleri tecrübeleri, gelenekleri, inanýþlarý yansýtabilir; çoðunlukla da ders ve öðüt içerir. Ayaðýný yorganýna göre uzat. atasözü öðüt bildirir. Mart kapýdan baktýrýr, kazma kürek yaktýrýr. atasözü tecrübeleri, Kýz beþikte çeyiz sandýkta. atasözü gelenekleri, Akacak kan damarda durmaz. atasözü ise inançlarý yansýtýr. Örnek.. 2 Aþaðýdaki atasözlerinin hangisinde mecazlý anlatým yoktur? A) Damlaya damlaya göl olur. B) Ak akçe kara gün içindir. C) Ayaðýný yorganýna göre uzat. D) Bin bilsen de bir bilene danýþ. Çözüm A daki atasözünde tutumluluk, B deki atasözünde tasarruf, C deki atasözünde ölçülü olma konu edilmiþtir. Bu atasözlerinde mecazlý bir anlatým vardýr. Ancak D deki atasözünde danýþma söz konusudur ve bu atasözü gerçek anlamlýdýr. Cevap D 9

9 KDT Cümlede Anlam 02 KAZANIM DEÐERLENDÝRME TESTÝ Aðaç yapraðýyla gürler. 2. Yalnýz taþ duvar olmaz. 3. Bir elin nesi var, iki elin sesi var. 4. Danýþan, daðý aþmýþ; danýþmayan, düz yolda þaþmýþ. Yukarýdaki atasözlerinden konularýna göre üçlü bir grup oluþturulsa hangisi grubun dýþýnda kalýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 5. Aþaðýdaki dizelerin hangisinde neden-sonuç iliþkisi vardýr? A) Bulamadým þu hâlimden anlayan Gönül hasta, dudak hasta, dil hasta Limana ilk önce, yelkeninde koþul-sonuç iliþkisi bulunan cümlenin yazýlý olduðu tekne girecektir. Buna göre limana girecek olan ilk tekne hangisidir? B) Sabahýn baþlangýcý gecenin bitiminde Bir kurt açlýktan kývranýp durur ininde C) Sazlarýn arasýnda sýkýþan bir nilüfer Batak kuþlarýna kaçak gülümser A) 1. B) 2. C) 3. D) (1) Kýrsal bölgelerde yaþayan halk, kentlilere oranla düþük eðitimli. (2) Kýrsal alanda eðitim için yeni yatýrýmlar yapýlýyor. (3) Ýnsanlara eðitimin önemi anlatýlýyor. (4) Çocuklarýn okula gönderilmesi için ailelerle görüþülüyor. D) Mýsýrlar koçan tuttu, sarý püsküller saldý Bu yaz ortasýnda da yalnýzlýk bizde kaldý 6. Numaralanmýþ cümlelerin hangisinde karþýlaþtýrma söz konusudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 3. Aþaðýdaki atasözlerinin hangisinde mecazlý bir söyleyiþ vardýr? Ayþe, amaç-sonuç iliþkisi bulunan cümlenin yazýlý olduðu kýr çiçeðini koparýp annesine verecektir. Buna göre Ayþe, annesine hangi çiçeði verecektir? A) Çok konuþan çok yanýlýr. B) Körle yatan þaþý kalkar. C) Bugünün iþini yarýna býrakma. D) Dost ile ye, iç; alýþveriþ etme. 10 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

10 Cümlede Anlam KDT Hangi cümlede nesnel bir anlatým söz konusudur? A) Yazarýn, Çalýkuþu romanýnda kahraman, bir öðretmendir. B) Okuyanlarý büyüleyen bu romanda yazar yalýn bir anlatým kullanmýþtýr. C) Eser, okuyaný anlatýmý ile etkiliyor. D) Çalýkuþu, okduðum en güzel romandý. Trafik polisi, kýrmýzý ýþýkta geçtiði için, üzerinde öznel yargýnýn bulunduðu kamyona ceza kesmiþtir. Buna göre, trafik polisinin ceza kestiði kamyon hangisidir? A) Kýrmýzý B) Mavi C) Turuncu D) Yeþil 11. Kiþilikli, iyi insanlarla arkadaþ olmak, kiþiye yarar saðlar. Kötü insanlarla arkadaþlýk ise kiþiye sadece dert verir. anlamýna gelen atasözü aþaðýdakilerden hangisidir? A) Huylu huyundan vazgeçmez. B) Bülbülle konuþan güle, kargayla konuþan küllüðe. C) Deveciyle konuþan kapýsýný büyük açar. D) Kendine acýmayan baþkasýna da acýmaz Aþaðýdakilerden hangisi öznel bir yargý deðildir? A) Etrafta renk renk sevimli kelebekler var. B) Aðaçlar havayý temizler. C) Kuþlarýn neþeli çýðlýklarý yankýlanýyor. D) Ýnsanlar yaþama daha ümitli bakýyor. Bu helikopter, neden-sonuç iliþkisi nin bulunmadýðý alana inecektir. Buna göre helikopter aþaðýdaki alanlardan hangisine inecektir? 9. Aþaðýdaki atasözlerinden hangisi, iyilik yapýlan bir kiþiden zarar görüldüðü durumlarda söylenir? A) Ýnsan çeþit çeþit, yer damar damar. B) Huylu huyundan vazgeçmez. C) Besle kargayý, oysun gözünü. D) Ýyilik et kele, övünsün ele. 11

11 KDT.. 02 Cümlede Anlam (1) Yazar yeni kitabýnda, bir adamýn üç günlük hikâyesini anlatýyor. (2) Bu hikâyeler, kahramanýn bilinçaltýnýn yansýmalarýndan oluþuyor. (3) Yazar, kahramanýn iç dünyasýný ise doðayla iliþkilendirerek anlatýyor. (4) Özgün bir anlatýmý olan bu hikâyeler okurun duygu evrenini renklendiriyor, yaþamýna derinlik katýyor. Bu parçadaki numaralanmýþ cümlelerden hangisi öznel bir yargýdýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) Bilginin sýnýrý yoktur. Bildiðimiz bir þeyi bile bizden daha iyi bilen mutlaka vardýr. Gerçek geliþim ve baþarý için iyi bir bilene danýþmak, onun bilgi ve tecrübesinden yararlanmak kiþiyi daha baþarýlý kýlar. Aþaðýdaki atasözlerinden hangisi, parçadaki düþünceyi destekler? A) Akýl, akýldan üstündür. Seyahat þirketi yetkilisinin müþterilerine yaptýðý bu konuþmanýn hangi cümlesinde karþýlaþtýrma söz konusu deðildir? B) Akýlsýz baþýn cezasýný ayaklar çeker. C) Akýl, kiþiye sermayedir. A) 1 B) 2 C) 3 D) Akýl için yol birdir. D) Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde abartma 18. söz konusudur? A) Kitaptaki kahramanlar hayatta her zaman karþýlaþabileceðimiz tipler. B) Yazar konuyu sürükleyici bir anlatýmla kaleme almýþ. C) Beþ yüz sayfalýk kitabý bir solukta okudum. D) Okurlar kitapta kendi yaþamlarýndan izler buluyor. 15. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde amaç-sonuç iliþkisi söz konusudur? A) Ülkem için her fedakârlýðý yaparým. Bu otel görevlisinin konuþmasýndaki hangi cümlede abartma söz konusudur? B) Fidan dikmek için bir çukur kazdý. C) Hasta olduðu için iþe gidememiþ. D) Yaðmur yaðdýðý için iþlerimiz aksadý. 12 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

12 Parçada Anlam PARÇADA ANLAM Paragraflar, düzyazýlarýn kendi içinde satýr baþlarýyla ayrýldýðý bölümlerdir. Hem metinlerin hem de paragraflarýn deðiþik anlam ve yapý özellikleri vardýr. Konu Paragrafta üzerinde durulan, hakkýnda söz söylenen düþünce, olay ya da duruma konu denir. Konusu bilinmeyen paragrafýn anlaþýlmasý güçtür. Konuyu bulmak için metne; Parçada neyden söz ediliyor? Hakkýnda söz söylenen nedir? sorularýný yöneltiriz, aldýðýmýz cevap bize metnin konusunu verir. Kitap okumak sýkýntýlarýmýzý unutturur. Hayatýmýzý, ruhumuzu, kafamýzý, düþüncelerimizi ve fikirlerimizi aydýnlatýr. Kitap okuyan kiþilerin iyi ve olumlu yönde hayatý deðiþir. Kitap okumak kiþiyi maddi ve manevi yönlerden üstün kýlar. Kitap okumak, insanda olumlu ilgilerin uyanýp geliþmesine yardým eder. Bu parçada kitap tan çokça söz ediliyor. Peki kitapla ilgili olarak neyden söz ediliyor? Bu parçada kitap okumanýn yararlarýndan söz ediliyor. Öyleyse bu parçanýn konusu kitap okumanýn yararlarý dýr. Örnek.. 1 Doðal yaþamý desteklemeyi amaç edinen dernek, kurduðu Ekolojik Pazar da doðaya ve insana zararlý olduðu bilinen naylon torbalarýn kullanýlmasýna bugünden itibaren izin vermeyecek. Bunun için kese kâðýdý kullanýmýný kýsa bir dönem serbest býrakacak ancak ileride tamamen bez torbaya geçilmesini saðlayacak. Bu paragrafta aþaðýdaki sorulardan hangisinin cevabý vardýr? A) Ekolojik pazarlar nasýl yaygýnlaþtýrýlacak? B) Doðal yaþamý korumak için neler yapýlýyor? C) Naylon torbanýn insana ve doðaya verdiði zararlar nelerdir? D) Doðal ürünlerle beslenmek insan saðlýðýný nasýl etkiler? ( SBS/8) Çözüm Bu tip sorular da konu ile ilgilidir. Parçada B deki soruyla ilgili bilgi verilmiþtir. Çünkü parçada naylon torbalarýn kullanýlmasýndan vazgeçilip kâðýt torbalarýn kullanýlmaya baþlanacaðýndan söz ediliyor. Anahtar Kelime Cevap B Bir cümlenin, sözün veya paragrafýn yansýtmak istediði anlam için en büyük ipucunu veren ana kavram ya da kelimeye anahtar kelime denir. Konu belirlenirse anahtar kelimeye kolayca ulaþýlýr. Çünkü anahtar kelimeler konuyla ilgilidir. Bazen bir þarkýya dalar, hüzünleniriz. Bazen eski bir anýya... Bazen tatlý bir gülümseme gelir aklýmýza, bazen tatlý bir buse... Hepsinde sevginin izleri vardýr, geçmiþte kalan ama hâlâ yaþanan... Þimdi her þeyi bir kenara býrakýn! Ve geçmiþte kalan tatlý bir anýnýzý düþünün. Düþünün haydi. Tamam. Þimdi o anýnýza geri dönün ve yine ayný þeyleri yaþamaya çalýþýn. Mutlu oluyorsunuz, deðil mi? Ýþte bunun sebebi, içinizdeki o sevgi pýnarýdýr. Bazen geçmiþte yaþanan acý olaylar gelir aklýmýza. Düþünürüz! Acý ile dolar yüreðimiz. Ama yine de mutlu olmaya çalýþýrýz. Çünkü yüreðimizde hâlâ sevgi kýpýrtýlarý vardýr. Bu parçada mutluluk ve sevgi kavramlarý üzerinde durulmaktadýr. Bu iki kavram çýkarýlýrsa metnin anlaþýlmasý mümkün deðildir. Öyleyse bu metnin anahtar kelimeleri sevgi ve mutluluk tur. Ana Düþünce Bir yazý veya konuþmada çeþitli yardýmcý düþüncelerle desteklenen ve metnin tamamýnda verilmek istenen düþünceye ana düþünce (ana fikir) denir. Ana düþünce ifadeleri bir yargý taþýr. Yazarken veya konuþurken ister bir olay aktaralým isterse bir konudaki düþüncemizi aktaralým, bunlarýn hepsini bir amaç için ortaya koyarýz. Ana düþünce, aktarmak istenen bu mesajdýr. Ana düþünce paragrafýn baþýnda, ortasýnda, sonunda olabileceði gibi paragrafýn geneline sindirilmiþ de olabilir. Ana düþünceyi bulmak için metne; Yazar / þair bu metni hangi amaçla yazmýþ? Yazar / þair okura hangi mesajý vermiþ? Yazar / þair neyi vurgulamýþ? 13

13 Parçada Anlam sorularýný yöneltiriz, aldýðýmýz cevap bize metnin ana düþüncesini verir. Tartýþma bir konu veya sorun üzerinde düþüncelerin karþýlýklý olarak dile getirilmesidir. Sorgulamaya, eleþtirmeye, çözümlemeye ve daha iyisini bulmaya yönelik bir eylem olan tartýþma, doðruya ulaþma yollarýndan biridir. Bu nedenle, gerçeðe ulaþmak isteyenler, olaylarýn nedenlerini tartýþarak neden-sonuç iliþkilerini bulmaya çalýþýrlar. Bu þekilde, tartýþmayla ulaþýlan sonuç saðlýklý olacaktýr. Yazar bu metinde tartýþma dan söz etmiþtir. Peki yazar bu metni tartýþma hakkýnda hangi mesajý vermek için yazmýþtýr? Yazar bu metinde tartýþmanýn, doðruya ulaþmanýn bir aracý olduðunu vurgulamak için yazmýþtýr. Öyleyse bu metnin ana düþüncesi Tartýþma, kiþiyi doðruya ulaþtýrýr. yargýsýdýr. Örnek.. 2 Ýstese de çok uzaða gidemiyor insan kendisinden. Hangi trene binse içindeki bir adrese varýyor sonunda. Hangi rüzgâra tutunsa kendine savruluyor. Hangi denize açýlsa yine kendi kýyýlarýnda buluyor kendini... Bu parçada asýl anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir? A) Ýnsan ne yaparsa yapsýn, kendi gerçeðinden kaçamaz. B) Ýnsanýn kendini tanýmasý, farklý deneyimler yaþamasýna baðlýdýr. C) Ýnsanýn mutluluðu kendi özelliklerini keþfetmesinden geçer. D) Ýnsanýn iç dünyasý gezip gördüðü yerlerle zenginleþir. ( SBS/8) Çözüm Parçada asýl anlatýlmak istenen yani parçanýn ana düþüncesi ilk cümlede verilmiþtir. Bu ana düþünceyi ayný anlamý verecek þekilde deðiþik sözcüklerle A da görüyoruz. Cevap A Yardýmcý Düþünceler Ana düþünceyi inandýrýcý bir duruma getirmek, desteklemek amacýyla metinde yer verilen düþüncelere, görüþlere yardýmcý düþünce denir. Bir paragrafta ana düþünce bir taneyken yardýmcý düþünce birden fazla olabilir. Yardýmcý düþünceler ana düþünceyle baðlantýlarý ölçüsünde önem kazanýr. Yardýmcý düþünceyle ilgili sorular;... deðinilmemiþtir?... çýkarýlamaz?... söylenemez?... yer verilmemiþtir?... yoktur?... ulaþýlamaz? gibi olumsuz þekillerde ve altý çizili olarak gelir. Seçeneklerin üçünde parçada sözü edilen görüþ veya düþünceler yer alýr. Bunlar parçanýn yardýmcý düþünceleridir. Bizden istenen, parçada yer almayan görüþ veya düþünceyi belirlemektir. Dolayýsýyla bu tür sorularýn cevabý metnin içindedir. Önemli olan, metindeki cümlelerle seçenekleri doðru þekilde karþýlaþtýrmaktýr. Tiyatro toplumdaki eksiklikleri giderir, toplumu ileri götürür. Ýnsanlarý birbirine karþý sorumlu, uygar toplumlar yetiþtirir. Tiyatro uyarý görevini yapar ve insanlara gerçek düþünce gücünü, özgürlüðü saðlar. Toplumda dayanýþmayý öðretir, sorumluluk duygusunu aþýlar. Düþünerek, yorumlayarak yaþamayý, yargýlamayý öðretir. Bu metinden çýkarýlabilecek yargýlar yani bu metnin yardýmcý düþünceleri: Tiyatronun toplumun ilerlemesini saðladýðý (Ýlk cümlede) Tiyatronun insana sorumluluk duygusunu aþýladýðý (Ýkinci ve üçüncü cümlede) Tiyatronun toplumu aydýnlattýðý (Ýkinci ve dördüncü cümlede) Tiyatronun düþünce özgürlüðüne zemin hazýrladýðý (Ýkinci cümlede) Tiyatronun bilinçli yaþamaya katký yaptýðý (Dördüncü cümlede) Ancak parçada tiyatronun, insanlarýn ruhsal sorunlarýný giderdiðine deðinilmemiþtir. Bu tip sorularda seçeneklerdeki açýklamalarý parçadaki cümlelerle eþleþtirmeye çalýþýrsak cevabý kolayca buluruz. 14

14 Parçada Anlam Baþlýk Bir yazýnýn, bir kitabýn bölümlerinin baþýna konan ve konuyu kýsaca tanýtan söze baþlýk denir. Bir paragrafýn baþlýðý konu ve ana düþünceyle doðrudan ilgilidir. Baþlýk, konu ve ana düþüncenin özeti gibidir. Baþlýk, paragrafýn tamamýný kapsar. Paragrafýn baþlýðýný bulurken paragraf okunduktan sonra ilk ve son cümle tekrar okunmalýdýr. Bu cümleler genellikle konuyu ve ana düþünceyi verir. Örnek.. 3 Ormanlar canlý yaþamý için çok önemlidir. Bu nedenle ormanlarý mutlaka korumalý, orman yangýlarýný önlemeliyiz. Bunun için, tanýk olduðumuz orman yangýnlarýný yetkililere hemen haber vermeliyiz. Küçük yangýnlara ise yardým gelene kadar kendimiz müdahele etmeliyiz. Toplumu aydýnlatmalý; yangýna neden olabilecek cam kýrýklarýný ormana atmamalý, ormanda piknik ateþi yakmamalýyýz. Ýngiltere nin güneyindeki bir adada bulunan Stonehenge (Sýtonhenç) yaklaþýk 4000 yýl önce inþa edilmiþtir. Büyük bölümü yok olmuþ bu yapýnýn geriye kalan taþlarýndan en büyüðü 9 m uzunluðunda ve yaklaþýk 45 ton aðýrlýðýndadýr. Taþlar, iç içe birkaç çember oluþturacak biçimde dizilmiþtir. Bu yapý, o zamanýn insanlarý tarafýndan Ay ýn ve Güneþ in hareketlerinin izlendiði bir gözlemevi olarak da kullanýlmýþtýr. Bu parçada Stonehenge ile ilgili olarak aþaðýdakilerin hangisine deðinilmemiþtir? A) Taþlarýnýn belirli bir düzenle yerleþtirildiðine B) Araþtýrma-inceleme amacýyla kullanýldýðýna C) Bir kýsmýnýn günümüze kadar ulaþtýðýna D) Bu tür bir yapýnýn ilk örneði olduðuna ( SBS/8) Bu parçada orman yangýnlarýný önleme adýna yapýlmasý gereken çalýþmalardan söz edilmiþtir. Bu durumda metnin baþlýðý Orman Yangýnlarýný Önleme olacaktýr. Örnek.. 4 Okuma; biri görme, diðeri anlama olmak üzere iki yetiye dayanýr. Bir nesne üzerindeki yazýlarý, iþaretleri ve simgeleri görme eylemini, anlama eylemi izler. O zaman okuma nýn tanýmýnda, bu iki temel özellik vurgulanmalýdýr. Bu paragrafa göre okuma nýn tanýmý, aþaðýdakilerden hangisidir? A) Hayatý kitaplardan öðrenmektir. B) Bir metni bellekteki biçimiyle tekrarlamaktýr. Çözüm C) Bir konuda uzmanlaþmak için öðrenim görmektir. Parçadaki Taþlar, iç içe birkaç çember oluþturacak biçimde dizilmiþtir. cümlesinden A daki yargýya, Bu yapý, o zamanýn insanlarý tarafýndan Ay ýn ve Güneþ in hareketlerinin izlendiði bir gözlemevi olarak da kullanýlmýþtýr. cümlesinden B deki yargýya Büyük bölümü yok olmuþ bu yapýnýn geriye kalan taþlarýndan en büyüðü 9 m uzunluðunda ve yaklaþýk 45 ton aðýrlýðýndadýr. cümlesinden C deki yargýya ulaþýlabilir. Ancak parçada Stonehenge ile ilgili olarak D deki Bu tür bir yapýnýn ilk örneði olduðuna yargýsýna deðinilmemiþtir. D) Bir yazýyý oluþturan harf ve iþaretlere bakarak bunlarý çözümlemektir. Cevap D Cevap D ( SBS/8) Çözüm Parçada okuma nýn tanýmýnda, görme ve anlama kavramlarý vurgulanmalýdýr deniyor. Bu kavramlar da D seçeneðinde bakmak ve çözümlemek þeklinde verilmiþtir. 15

15 KDT 03 Parçada Anlam KAZANIM DEÐERLENDÝRME TESTÝ Modern çaðýn en yaygýn hastalýklarýndan biri, belki de ilki hâline gelen depresyonun birçok belirtisi vardýr. Sürekli somurtmak ve çabuk üzülüp aðlamak en belirgin iþaretidir depresyonun. Olaylara karamsar bakmak, sevdiklerine karþý ilgisiz bakmak, kendinden nefret etmek de depresyonun belirtilerindendir. Bu parçanýn konusu aþaðýdakilerden hangisidir? A) Depresyonun yaygýn bir hastalýk olduðu B) Depresyonun belirtileri C) Depresyonun tedavi yollarý D) Depresyona yakalanan kiþilerin özellikleri 4. Öðretmenin bu sözleriyle asýl anlatmak istediði aþaðýdakilerden hangisidir? A) Anne ve babalar çocuklarýnýn yetiþmesi için özveride bulunmalýdýr. B) Toplum, vatan sevgisinden yoksun kimselere ilgi göstermez. C) Çocuklarýn, saðlýklý bireyler olarak topluma kazandýrýlmasý gerekir. D) Bir ülkenin geleceði çocuklarýnýn iyi yetiþtirilmesine baðlýdýr. 2. Ýyi bir dinleyici olmak için birtakým alýþkanlýklar gerekir. Ýyi bir dinleyicinin gözü de aklý da konuþmacýda olur. Ýyi bir dinleyici, konuþulan konu üzerinde kafasýnda uyanan sorulara cevap arar. Dinlediklerini bu sorularla öðrenir. Ýyi bir dinleyiciyi, konuþmacýnýn görünüþü deðil; anlattýklarý ilgilendirir. Bu kiþilerin konuþmalarýndan aþaðýdaki sonuçlardan hangisi çýkarýlamaz? Bu parçada aþaðýdakilerden hangisi anlatýlmaktadýr? A) Baþarýlý bir konuþmacýnýn nitelikleri A) Doða, bitmez tükenmez bir kaynaktýr. B) Söz söyleme sanatýnýn incelikleri B) Teknoloji, doðal çevreyi bozmuþtur. C) Ýyi bir dinleyicinin özellikleri C) Doðanýn yenilenme yeteneði sýnýrlýdýr. D) Dinlemenin öðrenmedeki yeri D) Ýnsan, doðayý sorumsuzca kullanmaktadýr. 16

16 Parçada Anlam KDT Türkiye mizde her yüz kiþiden beþi gazete okuyor. Bu oran Almanya da yüzde elli dokuz, Fransa da yüzde kýrk sekiz, Ýsrail de yüzde elli birdir. Kitap okuma oraný Almanya da yüzde yirmi yedi, Fransa da yüzde on dokuz, Ýsviçre de yüzde yirmi altý, bizde ise yüzde dörttür. Bu parçadan aþaðýdakilerden hangisi çýkarýlabilir? A) Gazete okuma oraný en düþük ülkeyiz. B) Az kitap okuyan bir milletiz. C) Ülkemizde dergi satýþlarý yüksektir. D) Batýlýlar roman okumayý çok sevmektedir. Hasan ýn gazeteden okuduðu bu yazýnýn baþlýðý aþaðýdakilerden hangisi olabilir? A) Doðal Denge Dozuluyor B) Küresel Isýnma Hýzlandý C) Denizler Hýzla Kirleniyor D) Doðal Kaynaklar Azalýyor Yalnýzca gözlemlerim, algýlamalarým ve duygularýmla, içimden geldiði gibi yazýyorum. Birey ve insan odaklý, eyleme fazla yer vermeyen öyküler yazýyorum. Deðiþik ve yeni bir þey anlatmýyorum, kahramanlarým sýradan. Yazmak bir anlamda anýmsamak benim için. Yaþanmýþla bugün ve henüz yaþanmamýþ olan arasýnda bir köprü. Bu nedenle de iç seslere, hesaplaþmalara ve geri dönüþlere çok yer veriyorum. Bu paragrafta aþaðýdaki sorulardan hangisini cevabý yoktur? A) Yazýlarýnýzý nasýl yazýyorsunuz? B) Yazýlarýnýzýn kahramanlarýný kimler oluþturuyor? C) Yazýlarýnýzýn konularýný nasýl seçersiniz? D) Yazýlarýnýzý yazarken plan yapar mýsýnýz? Zeynep, okuduðu bu metnin anahtar kelimelerini azim, displin, çalýþma, baþarý olarak belirlemiþtir. Bu kelimeleri belirlerken Zeynep ne düþünmüþtür? A) Paragrafýn anlamýyla en büyük ipuçlarýný bu kelimeler veriyor. B) Günlük yaþamda sýkça karþýlaþtýðým kelimeler. C) Bu kelimelerin anlamlarýný sözlükten bulmam gerekiyor. D) Bu kelimelerin birden çok anlamý var. 17

17 KDT.. 03 Parçada Anlam Çevgan, takým oyunudur. At üstünde oynanan bu oyun, Türklerce çok eskiden beri biliniyordu. Oyunun çýkýþ yeri Asya dýr ve günümüzde de Hindistan da, Orta Asya da oynanmaktadýr. Buradan Anadolu ya, Haçlý seferleriyle de Avrupa ya geçmiþ ve burada polo adýný almýþtýr. Bu parçada çevgan oyunu ile ilgili olarak aþaðýdakilerin hangisinden söz edilmemiþtir? A) Bireysel bir oyun olmadýðýndan B) Orta Asya dan dünyaya yayýldýðýndan C) Günümüzde unutulduðundan D) At ile oynandýðýndan Osman, çevre sorunu ile ilgili bir kompozisyon yazmýþtýr. Osman bu kompozisyonunda çevre sorunlarýyla ilgili olarak alaðýdakilerin hangisine deðinmemiþtir? A) Ormanlarýn yok edilmesine B) Topraða atýk madde býrakýlmasýna C) Plansýz þehirleþmeye D) Denizlerin kirletilmesine Moda, zaman içinde dünyadaki gidiþat ile paralel bir þekilde çeþitlendi ve yaþamýn pek çok alanýnda tercihlerimizi belirledi. Þimdi sadece giysilerin deðil, insanlarýn, mekânlarýn, semtlerin, þehirlerin, kitaplarýn, yazarlarýn, TV programlarýnýn, filmlerin, yemeklerin, ev eþyalarýnýn da modasý var. Kimileri ihtiyaçlara denk düþüp çok uzun süre etkili oluyor, kimileri daha doðmadan ölüyor. Ama þu var ki pek çoðumuz, modanýn dýþýnda kalmaktan korkuyoruz. Bu parçada aþaðýdakilerden hangisi anlatýlmaktadýr? A) Modanýn insanlarý yönlendirmesi B) Modanýn yaþamýn pek çok alanýnda etkili olmasý C) Modanýn halk tarafýndan çok tutulmasý D) Modanýn geçici olmasý Selim e babasýnýn verdiði bu kartta asýl anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir? A) Sevginin bütün insanlarý kuþattýðý B) Sevgiye herkesin gereksinim duyduðu C) Hayatýn sevgi ile anlam kazandýðý D) Sevginin insanlar arasýnda yayýlmasý hâlinde kalýcý olacaðý 18

18 8. SINIF Adý / Soyadý Doðru Yanlýþ Türkçe Haftalýk Ödev Ýzleme Testi 1 1. Tema Sözcükte Anlam 1. Aþaðýdaki bulmacayý verilen bilgilere göre çözünüz. Buna göre, bulmacada rakamlarla gösterilen kutulara gelen harflerin oluþturduðu þifreyi bulunuz. 3. Anahtarlar, arabalarla deyim oluþturacak þekilde eþleþtiriniz Soldan Saða 1. Daðýn eteklerine kar yaðmýþ. cümlesinde yan anlamýyla kullanýlan sözcük 2. Bu ameliyattan sonra hafif bir iþte çalýþmalý. cümlesinde güç veya yorucu olmayan anlamýnda kullanýlan sözcük 3. Derneðin tüm üyeleri bizi çok sýcak karþýladýlar. cümlesindeki mecaz anlamlý sözcük 4. Onu herkes tanýr, patýrtýya pabuç býrakmayan biridir o. cümlesinde yýldýrmalara aldýrmayýp bildiðini yapmak anlamýna gelen deyimin ikinci sözcüðü Aþaðýda derin sözcüðünün anlamlarý ve bu anlamda kullanýldýðý cümleler verilmiþtir. Bu cümlelerle anlamlarý eþleþtriniz. 1 Ýçte yer etmiþ a Ýki derin nefesten sonra kendime geldim. 2 Ayrýntýlý b Bahçenin ortasýnda derin bir kuyu vardý. 3 Dibi yüzeyinden uzak olan c Bu adamýn derin bir denizcilik bilgisi vardý. 4 Uzun süren d Ne derin acýlar çektim, bilemezsin

19 8. SINIF Türkçe Haftalýk Ödev Ýzleme Testi 1 4. CÜMLE KUTUSU Þehrin yüksek kesimlerine dün gece kar yaðmýþ. Sabahleyin arabalý vapurla karþý yakaya geçtiler. 8. Aþaðýdaki çocuklardan hangisi, konuþmasýnda mecaz anlamlý bir sözcük kullanmamýþtýr? Ýnsan seli, Ulus Meydaný na doðru akýyordu. Yanaðýndaki yaradan iz kalmadý. Aþaðýdakilerden hangisi bu cümle kutusundaki altý çizili sözcüklerden herhangi biriyle iliþkilendirilemez? A) gerçek anlam B) deyim C) mecaz anlam D) yan anlam 5. Ýstanbul dan ayrý kaldýðýnýz zaman þehrin 1 rengini, ritmini, karmaþasýný özlediðiniz kadar 2 3 kokusunu da özlersiniz. 4 Bu cümledeki numaralanmýþ sözcüklerden hangisi gerçek anlamýyla kullanýlmamýþtýr? A) 1. B) 2. C) 3. D) Ertesi gün ayný yoldan Bodrum'a döndük. 2. Babam birdenbire bana döndü, Çantayý evde unuttuk. dedi. 3. Sahildeki balýkçý kahvesine uðrayýp eve dönmüþler. 4. Konuþmasýnýn sonunda yine lise öðretmeni olduðu zamana döndü. Bu cümlelerde dönmek sözcüðü kaç farklý anlamda kullanýlmýþtýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 9. Ýstanbul un hýzla akan, sarsan, alýþýk olmayaný fena çarpan temposundan sonra tüm þehirler eksiktir. Baþka þehirlerde hep tatildesiniz sanki. Aþaðýdakilerden hangisi bu cümledeki altý çizili sözcüklerden birinin anlamý deðildir? A) Noksan, tamam olmayan B) Üzücü C) Ýlerleyiþ, geliþme hýzý D) Eðlenmek, dinlenmek amacýyla çalýþmadan geçirilen süre 7. Açmak sözcüðünün aþaðýdaki açýklamalarýndan hangisi birlikte verilen örnek cümleye uygun deðildir? A) Yakýþmak, güzel göstermek: Bu boyayý biraz daha açmalý da duvarý öyle boyamalý. B) Geçit saðlamak: Ýki oda arasýna kapý açtýk. C) Bir aygýtý çalýþtýrmak: Dönüþ yolunda radyoyu açtýk. D) Týkalý bir þeyi bu durumdan kurtarmak: Çalýþýp çabaladý, sonunda su borusunu açtý. 10. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde deyim, açýklamasýyla birlikte kullanýlmýþtýr? A) Her iþinde gösteriþ yaparak insanlarý aldatýr, göz boyardý. B) Köylerden bizleri tanýyanlar bile geldiler, gözaydýn ettiler. C) Bu köylerde kimse kimsenin canýna, malýna göz dikmezdi. D) Antrenmanlarda göz dolduran bu futbolcu, büyük takýmlardan transfer teklifi alýyor.

20 8. SINIF Adý / Soyadý Doðru Yanlýþ Türkçe Haftalýk Ödev Ýzleme Testi 2 1. Tema Cümlede Anlam 1. Koþucular, yarýþý, kanýtlanabilirlik açýsýndan ötekilerden farklý olan cümlenin yazýlý olduðu pistte yapacaktýr. Buna göre yarýþýn, hangi pistte yapýlacaðýný belirleyiniz. 3. Numaralanmýþ vagonlar yan yana geldiðinde bir cümle oluþturmaktadýr. Ancak bu cümlenin kiþisel görüþ ifade etmesine neden olan vagon bakýma alýnacaktýr. Buna göre, kaç numaralý vagonun bakýma alýnacaðýný belirleyiniz. 1 2 Kapalýçarþý da paha biçilmez A Sakarya, doðal güzellikleriyle eþsiz bir kenttir. 3 4 B Romancý, anlatýmýyla okurlarýný olayýn içine çekmeyi baþarýyor. sanat eserleri satýlýyor C Bu romanda olaylar bir kýyý kasabasýnda geçiyor. D Adamýn yoldan gelmiþ bir hâli vardý. 2. Aþaðýda verilen atasözlerinden hangilerinin mecazlý bir söyleyiþe sahip olduðunu belirleyiniz. 4. Sembollerle belirlenen cümleler neden-sonuç, amaç-sonuç, koþul-sonuç kavramlarýyla iliþkilendirilmek istenmektedir. Buna göre aþaðýdaki kutucuðu doðru sembolleri yerlerine yerleþtirerek doldurunuz. 1 Güneþ balçýkla sývanmaz. neden-sonuç amaç-sonuç koþul-sonuç Nerede birlik, orada dirlik... Meyveli aðacý taþlarlar. Þiirlerimi herkes okusun diye yalýn bir dille yazýyorum. 4 Derdini söylemeyen derman bulamaz. Heyecandan bazý sorularý yapamamýþ. 5 At sahibine göre kiþner. Kitabý benden geri vermek üzere almýþtý.

21 8. SINIF Türkçe Haftalýk Ödev Ýzleme Testi 2 5. AÇIK OTURUM Çevre Sorunlarý Konuþmacýlar ve Konular Cem Demirok Hýzla Artan Nüfusun Çevreye Etkisi Nihal Soysal Plansýz Sanayileþmeden Kaynaklanan Çevre Sorunlarý Mete Serbest Ürün Kalitesini Artýrmak Amacýyla Kullanýlan Tarým Ýlaçlarý ve Çevre Hamit Atmaca Çevre Sorunlarýný Gidermenin Yolarý Yer: Ege Üniversitesi Atatürk Kültür Merkezi-Ýzmir Tarih ve Saat: (1) Hayatlarý boyunca unutamayacaklarý bir gün yaþamýþlardý. (2) Kimse, kocaman köpek balýklarýnýn bulunduðu tünelden geçerken þaþkýnlýðýný gizleyememiþti. (3) Öyle ki içlerinden birisi, Daha önce de köpek balýðý gördüm ama bu kadarýný hiç görmemiþtim. deyivermiþti. (4) Türkiye nin bu modern akvaryumundaki heyecanlý geziye katýlan yüz çocuk, yorgunluðunu bir kafede yedikleri tatlý ve sýcak çikolata ile attý. Bu parçada numaralanmýþ cümlelerin hangisinde karþýlaþtýrma söz konusudur? A) 1. B) 2. C) 3. D) 4. Açýk oturuma katýlacak konuþmacýlardan hangisinin çevre sorunlarýnýn nedeniyle ilgili bir konuþma yapacaðý kesinlikle söylenebilir? A) Cem Demirok B) Nihal Soysal C) Mete Serbest D) Hamit Atmaca 6. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde nesnel bir yargý vardýr? A) Yahya Kemal, 20. yüzyýlda yaþamýþ deðerli bir þairimizdir. B) Filmde, þehirden oldukça uzaktaki çiftliðinde yalnýz yaþayan bir ihtiyarýn korkularý anlatýlýyor. C) Yazar, bu öykülerinde yöre insanýnýn inatçý kiþiliðini öne çýkarmak istemiþ. D) IV. Murat ý anlatan oyunda yönetmen, kullandýðý dekorlarla seyirciyi o zamana götürmeyi baþarýyor. 9. Hava kararmadan, atlarýmýza binip daðýn ardýndan köye vardýk. Atlarý çok sevdiðimden bu tayý bana babam, ben henüz çocukken aldý. Çiftlikteki atlar, gösteriþli, týrnaklarý büyük ve alaca renkliydi. Atlar bastýðý yerleri sarsýyor, daðlarý yerlerinden oynatýyordu. Murat ýn, abartýlý bir anlatýmýn söz konusu olduðu cümlenin baþýndaki eþyaya ihtiyacý vardýr. Buna göre Murat, aþaðýdaki oyuncaklardan hangisini satýn almalýdýr? A) B) C) D) Sahildeki parkta biraz otursak da çay içsek. 2. Bilet aldýnýz mý içeri girebilirsiniz. 3. Onu görmeye gitmiþtik ancak evde kimse bulamadýk. 4. Saatte 80 km hýzla giderseniz oraya bir buçuk saatte gidersiniz. Numaralanmýþ cümlelerin hangisinde koþul anlamý yoktur? A) 1. ve 3. B) 1. ve 4. C) 2. ve 3. D) 3. ve Herkes ektiðini biçer. 2. Yalnýz taþ duvar olmaz. 3. Komþu komþunun külüne muhtaçtýr. 4. Her aðacýn meyvesi olmaz. Yukarýdaki atasözlerinden hangileri anlamca ayný doðrultudadýr? A) 1. ve 2. B) 1. ve 3. C) 2. ve 3. D) 3. ve 4.