AHġAP VE MOBĠLYA SEKTÖRÜNÜN 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNU AÇISINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Transkript

1 YENĠ YÜZYIL ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ AHġAP VE MOBĠLYA SEKTÖRÜNÜN 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNU AÇISINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Bitirme Projesi Ġ.Yusuf YILDIRIM Bölüm: ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği DanıĢman Prof. Dr. Yıldız TÜMERDEM Bitirme Tarihi (ġubat, 2014)

2 Özgünlük Bildirisi 1. Bu çalıģmada, baģka kaynaklardan yapılan tüm alıntıların, ilgili kaynaklar referans gösterilerek açıkça belirtildiğini, 2. Alıntılar dıģındaki bölümlerin, özellikle projenin ana konusunu oluģturan teorik çalıģmaların ve yazılım/donanımın benim tarafımdan yapıldığını 3. AraĢtırma ve/veya anket çalıģmaları için etik kurul onay yazısı alındığını bildiririm. Ġstanbul, Ġ. Yusuf YILDIRIM Ġmza

3 AHġAP VE MOBĠLYA SEKTÖRÜNÜN 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNU AÇISINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Bu çalıģma; pek çok iģ kazası ve meslek hastalığı yaģanan AhĢap ve Mobilya ĠĢletmelerinin ĠĢ Sağlığı Güvenliği Kanunu açısından değerlendirilmesi ve tespit edilen risklere karģı alınması gerekli önlemleri tespit etmeyi amaçlar Anahtar sözcükler: ahģap, insan, risk, mobilya

4 EVALUATĠON OF WOOD AND FURNĠTURE SECTOR ĠN TERMS OF HEALTH AND SAFETY LAW 6331 This study s purpose; determination of dangers and prevention of wood and furniture sector which occure many work accidents and job disesas in terms of Health and Safaty Law Keywords: wood, human, risk, furniture

5 ĠÇĠNDEKĠLER BÖLÜM 1. GĠRĠġ... 7 BÖLÜM 2. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNĠN KAVRAM VE KURALLARININ GELĠġĠMĠ ULUSAL VE ULUSLARARASI KURULUġLAR VE SÖZLEġMELER Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KAVRAMI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ TANIMI GÜVENLĠK KÜLTÜRÜ AHġAP VE MOBĠLYA ATÖLYELERĠNDE Ġġ GÜVENLĠĞĠ Mobilya ve Tarihi GeliĢimi AHġAP VE MOBĠLYA ATÖLYELERĠNDE VERĠLECEK Ġġ GÜVENLĠĞĠ EĞĠTĠMLERĠ AHġAP VE MOBĠLYA ATÖLYELERĠNDE KULLANILAN MAKĠNELER Hızar Makinesi Zımpara Makinesi Zımba Çakma Makinesi Soket Çakma Tabancası Havalı Matkap Makinesi Planya Makinesi Kapitone Makinesi KumaĢ Kesme Makinesi DikiĢ Makinesi KumaĢ Ölçüm ve Kontrol Makinesi Nokta Kaynak Makinesi Sabit Dikey Matkap Sulu Otomatik Demir Hızar Makinesi AHġAP VE MOBĠLYA ĠMALAT SEKTÖRÜNDE KAZALAR HASTALIKLAR VE TEHLĠKELER Kazalar Ġġ KAZALARININ OLUġ NEDENLERĠ Güvenliğe aykırı hareketlerden bazıları Ģunlardır Güvenliğe aykırı Ģartlardan bazıları Ģunlardır Ġġ KAZALARININ MEYDANA GETĠRDĠĞĠ ZARARLAR Görünen Zararlar Görünmeyen zararlar HASTALIKLAR VE TEHLĠKELER Kimyasal Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar Biyolojik Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar MOBĠLYA SEKTÖRÜNDE Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ SORUNLARI TOZLARDAN ETKĠLENME ġekil 14: Tozlardan Etkilenme Ağaç tozlarının neden olabileceği baģlıca sağlık sorunları SOLVENTLER ( MESLEKĠ ETKĠLENME YOLLARI ) GÜRÜLTÜ... 57

6 KAS VE ĠSKELET SĠSTEMĠ BOZUKLUKLARI KĠġĠSEL RĠSKLER ve MARUZĠYET DEĞERLERĠ BÖLÜM. 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER KAYNAKLAR... 69

7 BÖLÜM 1. GĠRĠġ ĠĢ kazaları ve buna bağlı ölüm ve yaralanmalar, yalnızca ülkemizde değil, dünyada da ürkütücü boyutlardadır. Tüm bu koģullarda dünyada değiģen koģullarla birlikte, devletin çalıģma yaģamındaki denetim fonksiyonunun en aza indirilmesi, değiģen iģ yasaları ve iģ güvenliği mevzuatı var olan kuralsız ortama katkıda bulunmaktadır. ĠĢ kazalarının maddi kayıpları ise öyle bir boyuta ulaģmıģtır ki, Ġngiltere de yapılan bir çalıģmaya göre proje bedelinin % 8,5 oranındaki kısmı iģ kazaları ve meslek hastalıkları kaynaklı ölüm, yaralanma, iģ günü kaybı, sigorta ve sağlık masraflarına ayrılmak zorunda kalmaktadır. Bu çalıģmayı 15 AB ülkesini kapsayan coğrafyaya yansıttığımızda 902 milyar avro ciroluk bir boyuta ulaģan inģaat sektöründe, 75 milyar avronun iģ kazaları ve meslek hastalıkları kaynaklı giderlere harcandığı gerçeği açığa çıkmaktadır (14). Riskler kiģisel, çevresel, yapılan iģin niteliğinden kaynaklı olabilir kimi zaman iyi, kimi zaman ise yetersiz bir Ģekilde nicelleģtirilebilir. Riskin doğası ve kiģinin risk üzerindeki denetimi, riskin kavranıģını da değiģtirecektir. En genel tanımıyla tehlike, zarara veya yaralanmaya doğal olarak neden olma potansiyeli barındıran herhangi bir Ģey olarak tanımlanırken, risk ise bir tehlikeden kaynaklanacak olan zarar veya yaralanmanın olasılığı olarak tanımlanabilir. Tehlike ve Risk değerlendirme için farklı farklı teknikler bulunmaktadır (15). Bu raporda 3*3 Matris metodu kullanılmıģtır. Ġnsan, eğitimci boyutuyla da eğitilen boyutuyla da üniversitelerin en önemli ve en temel unsurudur. Günümüzde pek çok önleyici teknik ve iģ güvenliği sistemi olmasına rağmen hala iģ kazaları ve meslek hastalıkları yüzünden bir çok is gören olumsuz etkilenmekte, iģ göremez hale gelmekte ve hatta yaģamını yitirebilmektedir. Bu kayıpların doğrudan birey yaģamını olumsuz etkilemenin yanı sıra, bütün toplumun yaģantısını da olumsuz etkilediği yadsınamaz bir gerçektir. ĠĢ kazalarının, can kayıplarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi adına iģ dünyasına kazandırılan OHSAS standardının ve yeni 6331 sayılı iģ sağlığı ve güvenliği kanununun iģletmelerde risk analizi çalıģmaları yapma zorunluluğu getirmesi, söz konusu kayıpların en aza indirilmesi konusunda etkili olacağı tartıģmasızdır. Yeni çıkan ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, bunun nezdinde çıkan yönetmelikler ve tebliğler göz önüne alınırsa bir mobilya iģleme atölyesinin bu konuda bir çalıģma yapmıģ olmaması, çalıģanlarına çalıģanlarının yasal haklarını koruyacak, güvenliğinin sağlanmasına aykırı düģecek bir ortamda çalıģılmasının uygun olmayacağı düģünülerek bu çalıģma için geç kalındığı bile söylenebilir. Bu bağlamda iģletmenin çalıģanları ve üçüncü Ģahıslara hizmet veren ve riskler açısından da herkesin maruz kalabileceği alan olan iģletme alanı 6331 Sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu açısından incelenecektir.

8 BÖLÜM 2. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ 2.1. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNĠN KAVRAM VE KURALLARININ GELĠġĠMĠ ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinin Dünyadaki Tarihsel GeliĢimi : Yapılan iģ ile sağlık arasındaki iliģkiler (endüstri sağlığı - iģçi sağlığı - iģ hijyeni) üzerinde, ilk defa Yunan ve Roma uygarlıklarında durulmaya baģlanmıģtır. Fakat bu konuda etraflı incelemeler, Paracelsus ( , iģçilerin sağlık konularını ele alan ilk hekimlerdendir), Gregorius Agricola- George Bauer (Saksonyalı hekim, 1526 da Avrupa madenlerinde calıģan iģçilerin sorunlarıyla ilgili klasik bilgileri içeren De Re Metalica adlı eserini yazmıģtır) ve Bernardino Ramazzini ile baģlar. (9) Büyük Ġtalyan klinikçisi Bernardino Ramazzini ( ), endüstri sağlığının babası olarak kabul edilir. Bu zat, 1713 yılında yayınladığı De Morbis Artificum Diatriba isimli eserinde meslek hastalıkları ile uzun uzadıya meģgul olmustur. Endüstri sağlığı sorunları, daha sonra, özellikle sanayileģme hareketleri içinde büyük bir ilgi toplamıģtır. ĠĢ hekimliği Ġtalya da doğmuģ ise de, büyümesini ve geliģmesini sanayi inkılabının ( ) beģiği olan Ġngiltere de geçirmiģtir. Sir Percivale Pott, 1776 de baca temizleyicilerinin skrotüm (testis) kanserini tarif etmiģtir. Ġngiltere de Charle Turner Tacrach ( ) çok etraflı bir meslek hastalıkları kitabı yazmıģtır. Endüstri sağlığı meselelerinin devlet tarafından ele alınması, Ġngiltere de sanayi inkılabı hareketlerinin hızlanmaya baģladığı devrelere rastlar. Bu ülkede, XIX. yüzyılın baģlarında (1802), Sağlık ve Ahlakın Korunması Kanunu ve bunu izlemek üzere (1833) Fabrikalar Kanunu yayınlanmıģtır. Bu sonuncu kanunda, ĠĢ Güvenliği MüfettiĢliği öngörülmüstür. Aynı devrelerde, diğer Avrupa ülkelerinde de devletin calıģan insanı himaye etmeye baģladığı görülür: Fransa da 1810 yılında yayınlanan Ġmparator Kararnamesi, yine aynı ülkede 1841 yılında yayınlanan ĠĢ Mevzuatı bu gayretlerin ilk ürünleridir. Amerika Birlesik Devletlerinde ise, bu konuda, ancak bu ülkedeki sanayileģme hareketlerinin cok hızlandığı XX. Yüzyılın baģında büyük bir calıģma görülmektedir. Meslek Hastalıkları (The Occupational Diseases) isimli etraflı ilk Amerikan kitabı, Cornell Üniversitesi iç hastalıkları profesörü Gillmann Thomson tarafından 1914 yılında yayınlanmıģtır yılında Cenevre de, Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) kurulmuģtur. Uluslararası ÇalıĢma Örgütü tarafından, 1919 yılından bugüne kadar iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili birçok sözleģme çıkarılmıģtır. Bunların önemli bir bölümü de, Türkiye Cumhuriyeti tarafından onaylanarak yürürlüğe konulmustur. 20. yüzyılda, iģ sağlığı ve güvenliği, sanayide yaģanan geliģmelerle birlikte, özellikle kalkınmıģ ülkelerde ön planlarda yer almaya baģlamıstır. Gerçekten, Amerika BirleĢik Devletleri baģta olmak üzere, Ġngiltere, Kanada, Avustralya, Japonya ve Almanya gibi ülkelerde, iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili modern düzenlemeler yapılmıģtır.

9 ĠĢ sağlığı ve güvenliği olgusu, Avrupa Birliği içeriģinde de, 1980 li yıllardan itibaren ağırlıkla ele alınmaya baģlanmıģtır. Özellikle, 1989 yılında çıkarılan 89/391/EEC sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Direktifi, iģ sağlığı ve güvenliği alanında çerçeve direktif olarak kabul edilmiģ ve daha sonra bu çerçeve direktife dayanarak, çok sayıda bireysel direktif çıkarılmıģtır. Bugün gelinen noktada, iģ sağlığı ve güvenliği bir bilim dalı olarak ele alınmaktadır. Sanayide ve çalıģma hayatında yeni ortaya çıkan risklerle ilgili, sürekli olarak araģtırma ve geliģtirme çalıģmaları yürütülmekte ve yeni yasal düzenlemeler yapılmaktadır ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinin Türkiye deki Tarihsel GeliĢimi : Türkiye de çalıģan insanı koruma hareketleri ise, 1865 yılında yayınlanan Dilaver PaĢa Nizamnamesi ve onu izleyen Maadin Nizamnamesi (1869) ile baģlamıģtır. Endüstri sağlığı konusunun bütün yönleriyle ele alınması ise Cumhuriyet döneminde gerçekleģmiģtir yılında çıkartılan Dilaver PaĢa Nizamnamesi nde, Ereğli ve Zonguldak kömür havzası iģçilerinin dinlenme ve tatil zamanları, barındırma yerleri, çalıģma saatleri ve onların sağlıkları ile ilgili çeģitli konuların ele alındığı görülür yılında çıkarılan Maadin Nizamnamesi ise, bütün madenlerde çalıģanların güvenliği ile ilgili çeģitli hükümleri düzenleyen bir mevzuattır. Maadin nizamnamesi, kömür madeni iģ kolunda, o devirde yürürlükte bulunan zorunlu çalıģmayı ortadan kaldırmıģ ve bu süretle çalıģmanın ekonomik yönlerinin yanında insani yönlerine de değer verilmesi vurgulanmak istenmiģtir. 23 Nisan 1920 de Türkiye Büyük Millet Meclisi nin kurulduğu tarihten itibaren ise, iģ sağlığı ve güvenliği olgusu da gündeme getirilmiģ ve çeģitli yasal düzenlemeler yapılmaya baģlanmıģtır. Zamanına göre, son derece modern hükümlerle donatılmıģ olan, Ereğli Havza-I Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Muteallik Kanun (Ereğli Kömür Havzası Maden iģcisinin Hukukuna Ġliskin 151 sayılı Kanun), Milli Mücadele nin en yoğun olarak yaģandığı bir dönemde, 10 Eylül 1921 tarihinde, Sakarya SavaĢı sırasında çıkarılmıģtır. Daha sonra, 8 Haziran 1936 tarihinde çıkarılan 3008 sayılı ĠĢ Kanunu içeriģinde de, temel iģ sağlığı ve güvenliği hükümleri yer almıģtır. Ġkinci Dünya SavaĢından sonraki konjonktürde, sanayileģmenin daha yoğun yaģanmaya baģlandığı soğuk savaģ yıllarında ise, iģ sağlığı ve güvenliğinin ön sıralarda yer aldığını söylemek mümkün değildir yılında çıkarılan 931 sayılı ĠĢ Kanunu içeriģinde ilk defa modern hükümlerle yer alan disiplin, bu Kanunun Anayasa Mahkemesi tarafından Ģekil yönünden iptal edilmesinden sonra, 1971 yılında çıkarılan 1475 sayılı ĠĢ Kanunu içeriģinde de aynı hükümlerle yer almıģtır. Batı da, yıldır yaģanan endüstri devriminin bir nebze olsun yakalanabilmesi için, sanayileģmenin sürdürüldüğü 1970, 80 ve 90 lı yıllarda ise, 1475 sayılı ĠĢ Kanunu ve bu çerçevede çıkarılmıģ olan Tüzük ve Yönetmelikler, iģ sağlığı ve güvenliği alanının gereksinimlerine belli ölçüde cevap verebilmiģtir. Ancak, 20. yüzyılın sonları ve 21. yuzyılın baģlamasıyla birlikte, teknolojinin, tüm sanayi koģullarının, endüstri iliģkilerinin ve çalıģma mevzuatının baģ döndürücü bir hızla ilerlediği ve değiģtiği gerçeği ortaya çıkmıģtır. Avrupa Birliği nin, Aralık-1999 daki zirvesinde, Türkiye ye adaylık statüsünün tanınmasıyla birlikte, 2003 yılında 4857 sayılı ĠĢ Kanunu çıkarılmıģtır. Bu Kanunun iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümleri, belki birkaç madde dıģında, aynen 1475 sayılı ĠĢ Kanunu ndan aktarılmıģtır. Ancak, 4857 sayılı ĠĢ Kanununa göre çıkarılması gereken yönetmelikler, Avrupa Birliğinin 89/391/EEC sayılı çerçeve direktifine ve diğer bireysel direktiflere göre uyumlaģtırılmıģtır ve 2003 yılı ile 2004 yılı içeriģinde ardarda yayımlanmıģtır. Dolayısıyla, ülkemizde iģ sağlığı ve güvenliği mevzuatı modern hükümlerle donatılmıģ durumdadır. Ancak, uygulamada çok fazla mesafenin katedilmesi gerekmektedir.

10 2.2. ULUSAL VE ULUSLARARASI KURULUġLAR VE SÖZLEġMELER Türkiye deki Mevcut ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Sistemi Türkiye deki mevcut iģ sağlığı ve güvenliği sisteminin ana çatısı, ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde oluģturulmuģtur. ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde iģ sağlığ ı ve güvenliği faaliyetlerinde bulunan dört birim vardır. Bunlar; (13) ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (ĠSGGM) ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (ĠSGÜM) ĠĢ TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve AraĢtırma Merkezi (ÇASGEM) Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığı (SGK) ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı hariçinde ise, iģ sağlığı ve güvenliği faaliyetleri veya iģ sağlığı ve güvenliği bölümleri bulunan diğer kamu kurum ve kuruluģları ise Ģunlardır: Sağlık Bakanlığı (Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü) Çevre ve Orman Bakanlığı (Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü) BaĢbakanlık Acil Durum ve Afet Yönetimi Genel Müdürlüğü Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü ve Tüketiçinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Maden Ġsleri Genel Müdürlüğü ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu BaĢkanlığı) Türk Standardları Enstitüsü (TSE) Türkiye Bilimsel ve Teknik AraĢtırma Kurumu (TUBĠTAK) Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) Yukarıda belirtilen kurum ve kuruluģların dıģında, aģağıda belirtilen iģçi ve iģveren kuruluģları ile meslek örgütleri, dernek ve vakıflar da, iģ sağlığı ve güvenliği ile doğrudan ve dolaylı olarak ilgilenmektedirler: Türkiye ĠĢveren Sendikaları Konfederasyonu (TĠSK) Türk Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) Türkiye Kimya, Petrol, Lastik ve Plastik Sanayii ĠĢverenleri Sendikası (KĠPLAS) Türkiye ĠnĢaat ve Tesisat Müteahhitleri ĠĢveren Sendikası (ĠNTES) Türkiye Çimento Endüstrisi ĠĢverenleri Sendikası (CEĠS) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Türkiye ĠĢçi Sendikaları Konfederasyonu (TURK-ĠS) Hak ĠĢçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-ĠS) Devrimci ĠĢçi Sendikaları Konfederasyonu (DĠSK) Türk Tabipleri Birliği (TTB) Türk Mimar ve Mühendis Odaları Birliği (TMMOB) Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği (TKSD) Meslek Hastalıkları ve ĠĢ Kazalarını AraĢtırma ve Önleme Vakfı (MESKA) Mesleki Eğitim ve Küçük Sanayii Destekleme Vakfı (MEKSA)

11 Türkiye ĠĢ Güvenliği ĠĢ Adamları Derneği (TĠGĠAD) ĠĢ Sağlığı HemĢireliği Derneği 3146 sayılı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2. maddesinde, Bakanlığın iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevleri aģağıdaki (g), (r) ve (s) bentlerinde gösterilmiģtir: g) ĠĢ sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirlerin uygulanmasını izlemek, r) ĠĢyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önleyici ve koruyucu hizmetleri yürütenlerin niteliklerini belirlemek, eğitimlerini ve sertifikalandırılmalarını sağlamak, s) Mesleki yeterlilik sisteminin oluģturulması ve iģletilmesi için gerekli tedbirleri almak. Aynı Kanunun 12. maddesinde ise, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevleri aģağıdaki Ģekilde sayılmıģtır: a) ĠĢ sağlığı ve güvenliği konularında, mevzuatın uygulanmasını sağlamak ve mevzuat çalıģması yapmak, b) Ulusal politikalar belirlemek, bu politikalar çerçevesinde programlar hazırlamak, c) Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluģlarla iģbirliği ve koordinasyonu sağlamak, d) Etkin denetim sağlamak amacıyla gerekli önerilerde bulunmak, sonuçlarını izlemek, e) Standart çalısmaları yapmak, normlar hazırlamak ve geliģtirmek, f) Üretilen ve ithal edilen kiģisel koruyucu donanımların piyasa gözetimi ve denetimini yapmak, bu hususlarda usül ve esasları belirlemek, g) ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile iģ kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi konularında inceleme ve araģtırma çalıģmalarını planlamak, programlamak ve uygulanmasını sağlamak, h) Faaliyet konuları ile ilgili yayın ve dökümantasyon çalıģmaları yapmak ve istatistikleri düzenlemek, i) Mesleki eğitim görenler, rehabilite edilenler, özel risk grupları ve kamu hizmetlerinde çalıģanlar da dahil olmak üzere tüm çalıģanların iģ kazaları ve meslek hastalıklarına karģı korunmaları amacıyla gerekli calıģmaları yaparak tedbirlerin alınmasını sağlamak, j) ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü ile ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Bölge Laboratuvar Müdürlüklerinin çalıģmalarını düzenlemek, yönetmek ve denetlemek, k) ĠĢyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek üzere görevlendirilecek iģyeri hekimleri, iģ güvenliği uzmanları ve diğer görevlilerin iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim ve belgelendirme usül ve esaslarını belirlemek, l) ĠĢ sağlığı ve güvenliği alanında ölçüm, analiz, teknik kontrol, risk analizi ve değerlendirmesi, eğitim, danıģmanlık, uzmanlık hizmetlerini yapmak ve bu tür hizmetleri verecek özel ve tüzel kiģi ve kuruluģların niteliklerini belirlemek, yetki vermek, yetkilerini iptal etmek, kontrol ve denetimini sağlamak, m) Bakanlıkça verilecek benzeri görevleri yapmak sayılı Çalısma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve AraĢtırma Merkezi Teskilat Kanununun 2. maddesinde, ÇASGEM in iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevleri aģağıdaki ve (b) bentlerinde gösterilmistir: a) Çalısma hayatı, sosyal güvenlik, iģ sağlığı ve güvenliği, iģçi iģveren iliģkileri, istihdam, verimlilik, toplam kalite yönetimi, iģ piyasası alomaliye.com etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, iģ istatistikleri ve benzeri konular ile iģyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek üzere görevlendirilecek iģyeri hekimi, mühendis, teknik eleman, hemģire ve diğer sağlık personeline iģ sağlığı ve güvenliği konusunda gerektiğinde Bakanlık birimleri veya ilgili kurum ve kuruluģlar ile birlikte, eğitim programları hazırlamak, eğitim vermek veya eğitim hizmeti satın almak, sertifikalandırmak, bu konularla ilgili araģtırmalar yapmak veya yaptırmak,

12 b) Bakanlık, bağlı kuruluģları ile ilgili kuruluģlarının personeli ile özel veya kamu sektöründe faaliyet gösteren iģyerlerindeki iģçi, iģveren veya yönetici personel için eğitim, seminer ve konferanslar tertip etmek veya bu konularda tertiplenmis eğitim, konferans ve seminerlere iģtirak etmek. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (ĠSGÜM) de, iģyerlerindeki gaz, toz, gürültü, titreģim ve termal konfor ölçümlerini gerçekleģtirmekte ve bu ölçümlerle ilgili olarak kendiģine bağlı olarak faaliyet gösteren laboratuvarlarda analiz çalıģmalarını yürütmektedir. ĠSGÜM, Türk Hükümeti ve Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) arasında yapılan anlaģmayla Uluslararası ÇalıĢma KoĢullarını ve Çevresini ĠyileĢtirme Programı (PIACT) çerçevesinde, ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün alt birimi olarak 1968 yılında kurulmuģtur. Avrupa Birliği tarafından desteklenen ve Türkiye de ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinin GeliĢtirilmesi (ĠSAG) Projesi ( ) ile ĠSGÜM un binası tamamen yenilenmis, laboratuvarlar modern cihaz ve ekipmanla donatılmıģ ve teknik personele yurt içi ve yurt dıģında teknik eğitimler verilmiģtir. Proje kapsamında, sanayi yoğunluğu dikkate alınarak Kocaeli Universitesinin de katkılarıyla ĠSGÜM Kocaeli Bölge Laboratuvarı kurulmuģtur. ĠSGÜM un, Ankara da bulunan merkezinden baģka, Ġstanbul, Ġzmir, Adana, Zonguldak, Kocaeli ve Kayseri de Bölge Laboratuvar ġeflikleri bulunmaktadır ULUSLARARASI ÇALIġMA ÖRGÜTÜ (ILO) Uluslararası ÇalĢsma Örgütü, 1919 da imzalanan Versay AntlaĢmasında öngörülen Milletler Cemiyeti ile ortaya çıkmıģtır. Amaç, Birinci Dünya SavaĢından sonra giderek büyüyen sorunlara yönelik sosyal reform niteliğinde çözümler bulmak ve reformların uluslararası düzeyde uygulanmasını sağlamaktır.(ilo) Ġkinci Dünya SavaĢından sonra, Philadelphia Bildirgesi ile birlikte, ILO'nun temel amaç ve ilkeleri yeniden oluģum ve geniģleme sürecine girmiģtir. Bildirge, savaģ sonrası ulusal bağımsızlıkla birlikte büyümeyi öngörmüģ, geliģmiģ dünya ile büyük ölçekte teknik iģbirliğinin baģlangıcının müjdecisi olmuģtur. BirleĢmis Milletler üyeleri içinde yalnızca ILO üçlü bir yapıya sahip bulunmaktadır; iģveren ve iģçi temsilcileri ekonominin "sosyal tarafları" politika ve programların Ģekillendirilmesinde, ücüncü tarafı oluģturan hükümet temsilcileri ile eģit söz hakkına sahiptirler. ILO, sosyal ve ekonomik konularda ve baģka alanlarda geçerli ulusal politikaların geliģtirilmesinde ve duruma göre uygulanmasında sendikalar ve iģverenler arasındaki sosyal diyalogu geliģtirerek aynı üçlü yapılanmayı üye ülkelerde de teģvik etmektedir. Uluslararası asgari çalısma standartları ve ILO nun geniģletilmis politikaları, her yıl toplanan Uluslararası ÇalıĢma Konferansı nda belirlenmektedir. ILO üyesi ülkeler tarafından finanse edilen çalıģma programı ve bütçesi ise her iki yılda bir aynı Konferans tarafından benimsenmektedir. Konferansta ayrıca, dünyada çalıģanların durumu ve sosyal konulardaki sorunlar ile ilgili tartıģmaların yapıldığı uluslararası forumlar gerçekleģtirilmektedir. Her üye ülkenin, iki hükümet temsilcisi, bir iģveren ile konferansa katılma hakkı vardır. Bu delegeler, bağımsız olarak söz alabilirler ve oy verebilirler. Konferansın yıllık oturumları arasındaki ILO çalıģmaları ise, 28 Hükümet temsilcisi ile 14 iģçi ve 14 iģveren temsilcisinden oluģan Yönetim Kurulu tarafından sürdürülür.

13 ILO sekreteryası, merkez büroları, araģtırma merkezi ve basımevi Cenevre deki Uluslararası ÇalıĢma Ofisi nde faaliyet göstermektedir. 40'ı aģkın ülkede ILO'nun bölge, alan ve ülke ofiģleri bulunmaktadır ve yerinden yönetim ilkesine göre çalıģmaktadır. Yönetim Kurulu ve OfiĢin çalıģmalarına, temel sanayi kollarında oluģturulan gene üçlü yapıdaki komiteler yardımcı olmaktadır. Bunların yanısıra, mesleki eğitim, yönetim geliģtirme, iģ güvenliği ve sağlığı, endüstriyel iliģkiler, çalıģanların eğitimi ve kadın ve genç iģçilerin özel sorunları konularında uzman kiģilerden oluģan komiteler de bu çalıģmaları desteklemektedir. ILO üye ülkelerinin bölgesel toplantıları, bölge ile ilgili özel konuları değerlendirmek üzere düzenli olarak yapılmaktadır. ILO nun dört temel stratejik hedefi vardır: - ÇalıĢma yaģamında standartlar, temel ilke ve haklar geliģtirmek ve gerçekleģtirmek. - Kadın ve erkeklerin insana yakıģır iģlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat yaratmak, - Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak. - Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirmek. Bu hedefler bir dizi yolla gerçekleģtirilmektedir: - Temel insan haklarını geliģtirmek, çalıģma ve yaģam koģullarını iyileģtirmek, istihdam olanakları yaratmak üzere uluslararası politika ve programların oluģturulması. - Uluslararası çalıģma standartlarının oluģturulması; bu standartların uygulanmasının izlenmesi için uygun mekanizmanın oluģturulması, standartların ulusal merciilere, söz konusu politikaların hayata geçirilmesinde, yol gösterici olmaktadır. - Ülkelerin söz konusu politikaları pratikte fiilen gerçekleģtirmelerine yardımcı olmak için, kapsamlı bir uluslararası teknik iģbirliği programının, sosyal tarafların aktif ortaklığı ile oluģturulması ve uygulanması. - Bu çabaların tümünün geliģtirilmesi için eğitim, öğretim, araģtırma ve yayın faaliyetlerinde bulunulması. Halen, ILO ya üye ülke sayısı 220 olup, Türkiye Cumhuriyeti 1932 yılında üye olmuģtur. Bugüne kadar, ILO tarafından akdedilen sözleģmelerin toplam sayısı 188 ve tavsiye kararlarının toplam sayısı ise 199 dur DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (WHO) 1945 yılında ABD nin San Francisco kentinde toplanan BirleĢmis Milletler Konferansı, bu dönemde bütün halkların sağlığının, dünyada barıģ ve güvenliğin sağlanması açısından temel önem arz ettiğini kabul ederek Çin ve Brezilya lı delegelerin bir Uluslararası Sağlık Örgütü kurulması amacıyla toplantı düzenlenmesi oybirliğiyle kabul edilmistir Temmuz 1946 tarihleri arasında New York ta toplanan Uluslararası Sağlık Konferansı nda,türkiye nin de içinde bulunduğu 61 ülkenin temsilcileri tarafından WHO Anayasası imzalanarak en az 26 üye ülkenin resmi kabulu ile yürürlüğe girmesi için iģlem baģlatılmıģtır. Türkiye 2 Ocak 1948 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü ne üye olmuģtur. 26 üye ülkenin resmi kabul iģlemi 7 Nisan 1948 tarihinde netleģmis ve 7 Nisan günü tüm Dünya da Dünya Sağlık Günü olarak kabul edilmiģtir. Türkiye Cumhuriyeti, 9 Haziran 1949 tarih ve 5062 sayılı Kanun la Dünya Sağlık Örgütü Anayasası nı onaylayarak WHO ya resmen üye olmuģtur.

14 Ġlk Genel Kurul da bölgesel örgütlenme tartıģılmıģ ve oluģturulan Komisyonun yaptığı çalıģma sonucu Bölge Ofisi kurulması kararlaģtırılmıģtır. Bölge Ofis lerinin baģlıca amaçlarından biri de WHO ile Ulusal Hükümetler arasında etkin bir iliģkinin sağlanmasıdır. WHO ya, Mayıs 2000 itibariyle 191 ülke üyedir ve 2 ülke de ortak üye statüsündedir.dünya Sağlık Örgütü nün amaçlarına ulaģmak için yerine getirdiği görevler Ģunlardır: a) Sağlık alanında uluslararası nitelik taģıyan çalıģmalarda yönetici ve koordinator makam sıfatıyla hareket etmek. b) BM, Ġhtisas KuruluĢları, sağlık idareleri, meslek grupları ve keza uygun görülecek diğer örgütlerle fiili bir iģbirliği kurmak ve sürdürmek. c) Hükümetlere, istek üzerine, sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi için yardım yapmak. d) Uygun teknik yardım yapmak ve acil durumlarda, hükümetlerin istekleri ya da kabulleri ile gereken yardımı yapmak. e) BM in isteği üzerine, manda altındaki ülkeler halkı gibi özelliği olan topluluklara sağlık hizmetleri götürmek ve acil yardımlar yapmak ya da bunların sağlanmasına yardım etmek. f) Epidemiyoloji ve istatistik hizmetleri de dahil olmak üzere gerekli görülecek idari ve teknik hizmetleri kurmak ve sürdürmek. g) Epidemik, andemik vb. hastalıkların ortadan kaldırılması yolundaki çalıģmaları teģvik etmek ve geliģtirmek. h) Gerektiğinde diğer Ġhtisas KuruluĢları ile iģbirliği yaparak kazalardan doğan zararları önleyebilecek önlemlerin alınmasını teģvik etmek. j) Gerektiğinde diğer Ġhtisas KuruluĢları ile iģbirliği yaparak, beslenme, mesken, eğlence, ekonomik ve çalıģma koģullarının ve çevre sağlığı ile ilgili diğer bütün unsurların iyileģtirilmesini kolaylaģtırmak. k) Sağlığın geliģtirilmesine katkıda bulunan bilim ve meslek grupları arasında iģbirliğini kolaylaģtırmak. l) Uluslararası sağlık sorunlarına iliģkin sözleģmeler, anlaģmalar ve tüzükler teklif etmek, tavsiyelerde bulunmak ve bunlardan dolayı Örgüt e düģebilecek ve amacına uygun görevleri yerine getirmek. m) Ana ve çocuk sağlığı ve refahı lehindeki hareketleri geliģtirmek, ana ve çocuğun tam bir değiģme halinde bulunan bir çevre ile uyumlu halde yaģamaya olan kabiliyetlerini arttırmak. n) Ruh sağlığı alanında özellikle insanlar arasında uyumlu iliģkilerin kurulmasına iliģkin her türlü faaliyetleri kolaylaģtırmak. o)sağlık alanında araģtırmaları teģvik ve rehberlik etmek. p) Sağlık, tıp ve yardımcı personelin öğretim ve yetiģtirilme normlarının iyileģtirilmesini kolaylaģtırmak. r) Gerekirse diğer ihtisas kuruluģları ile iģbirliği yaparak kamu sağlığı, hastane hizmetleriyle sosyal güvenlik de dahil koruyucu ve tedavi edici tıbbi bakıma iliģkin idari ve sosyal teknikleri incelemek ve tanıtmak. s) Sağlık alanında her türlü bilgi sağlamak, tavsiyelerde bulunmak ve yardımlar yapmak. t) Sağlık bakımından aydınlatılmıģ bir kamuoyu oluģumuna yardım etmek. u) Hastalıkların, ölüm nedenlerinin kamu sağlığı uygulama metotlarının uluslararası normlarını tayin etmek ve ihtiyaca göre yeniden gözden geçirmek. v)teģhis yöntemlerini gerektiği kadar standart hale getirmek. y) Yiyeceklere, biyolojik, farmasotik ve benzeri ürünlere iliģkin uluslararası normlar geliģtirmek, kurmak ve bunların kabulünü teģvik etmek. z) Genel olarak Örgüt ün amacına ulaģmak için gereken her önlemi almak.

15 AVRUPA KOMĠSYONU ĠS SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ AJANSI (OSHA) OSHA nın kuruluģ amacı: Avrupa Birliğinde iģyerlerinin daha sağlıklı, güvenli ve üretken olmalarına katkıda bulunmaktır. Ajans, iģ sağlığı ve güvenliği konusunda ülkelerin geliģimi ve konuyla ilgili bilgi paylaģımını sağlamaktadır. Ajans üçlü bir yapıda organize olup karar verici konumda olan her bir üye devletin devlet, iģçi ve iģveren temsilcilerini bir araya getirmektedir. Ajansın kuruluģu ve aktiviteleri üç Direktifle düzenlenmiģtir: 2062/94, 1643/95 ve 1654/2003. Ajans merkezi Ġspanya nın Bilbao kentindedir. Bütün üye ülkeler devlet, iģçi ve iģveren tarafları ile Ajansa üyedirler. Yaklasık 50 kiģinin görev aldığı Ajansın çok sayıda yayını ve yıllık düzenli aktiviteleri bulunmaktadır. Ayrıca her yıl Ekim ayının ikinci haftasını iģ sağlığı ve güvenliği haftası olarak kutlamakta ve değiģik etkinlikler düzenlemektedir. Ajansın bütün üye ve aday ülkelerce aynı formatta düzenlenen bir internet sayfası ve bilgi ağı mevcut olup bu sayfa aracılığı ile tüm üye ülkelerin konu ile ilgili bilgi alıģveriģinde bulunmaları sağlanmaktadır. Türkiye Ajansa aday ülke olarak gözlemci statüsünde katılmaktadır ULUSLARARASI KURULUġLAR NEZDĠNDE Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ ĠĢ sağlığı ve güvenliği hakkı, 1948 BirleĢmiĢ Milletler Ġnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde Ģu Ģekilde vurgulanmıģtır: Herkesin, çalıģma, mesleğini seçme ve adil ve uygun iģ koģullarında çalıģma hakkı bulunmaktadır BirleĢmiĢ Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar AntlaĢması da, söz konusu meseleyi Ģu ifadelerle teyit etmektedir: Söz konusu antlaģmaya taraf olan devletler, herkesin adil ve uygun çalıģma koģullarına sahip olmasını ve bu koģulların özellikle sağlık ve güvenlik gereklerini karģılıyor olması hususunu tanımaktadır. ĠĢ sağlığı ve güvenliği, bu taahhütleri karģılayacak olan kilit faaliyettir yılında imzaya açılan Avrupa Sosyal ġartı ile de, adil çalıģma koģulları hakkı, çalıģmada sağlık ve güvenlik hakkı, çocukların ve gençlerin korunma hakkı, kadın çalıģanların korunma hakkı, bazı zayıf kesimler için çalıģma ortamı dıģında getirilen özel koruma; zihinsel ya da bedensel açıdan güçsüz kimselerin mesleki yetiģme, mesleğe ve topluma uyum sağlama hakkı, nüfusun tümüne getirilen koruma; sağlığın korunması hakkı, sosyal ve tıbbi yardım görme hakkı koruma altına alınmıģtır de kabul edilen Avrupa Sosyal ġartına Ek Protokol ile ġartın ilk Ģekline, meslek ve istihdamda cinsiyete dayalı ayrımcılık yapılmaksızın fırsat ve muamele eģitliği hakkı, çalıģanların danıģma ve bilgi alma hakkı, çalıģanların çalıģma ortamı ve koģullarının belirlenmesine ve iyileģtirilmesine katılma hakkı eklenmiģtir. Son olarak, 1996 da ġarta, cinsel tacize ve saldırgan davranıģlara karģı korunma hakkı ve çalıģan temsilcilerinin korunma hakkı da eklenerek Gözden GeçirilmiĢ Avrupa Sosyal ġartı yayınlanmıģtır. Ayrıca, Gözden GeçirilmiĢ ġart, genel bir hükümle bu hakların kullanılmasını ayrımcılığa karģı da korumaktadır.

16 Avrupa Topluluğunu kuran AntlaĢmanın 137. maddesinde ise, çalıģma ortamındaki çalıģanların sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili olarak daha iyi bir düzeyin garanti edilmesini teģvik edici iyileģtirmeler hakkındaki asgari gereksinimlerin belirlenmesi gerektiği hususu hükme bağlanmıģtır. Bu kapsamda; çalıģanların çalıģma hayatları boyunca iģyerindeki tehlikeli çevresel faktörlerin etkilerine açık olabileceği, küçük ve orta ölçekli iģletmelerin oluģturulması ve geliģmesinin zorunlu olduğu, çalıģanların sağlık ve güvenliğini iģyerinde korumak için önlemler almanın, aynı zamanda, belli bazı durumlarda, kendileri ile beraber kalmakta olan diğer kiģilerin sağlığını ve güvenliğini korumak için de yardımcı olduğu, sağlık ve güvenlik konusunu kapsayan mevzuat sistemlerinin geniģ ölçüde değiģkenlik gösterdiği ve iyileģtirilmeleri gerektiği, teknik özellikler ve/veya oto-kontrol gerektiren standartları içeren ulusal hükümlerin, konu hakkındaki sağlık ve güvenliğin korunması ile ilgili olarak değiģik seviyelerde sonuçlar doğurarak sağlık ve güvenliğin ihmal edilmesine yol açan rekabetçi düzene izin verdiği, iģyerindeki iģ kazalarının ve meslek hastalıklarının sıklığının hala cok yüksek olduğu, çalıģanların sağlık ve güvenliğini kollamak ve daha yüksek derecede bir korunmayı sağlamak için gecikmesizin önleyici tedbirler alınması veya mevcut tedbirlerin iyileģtirilmesi gerektiği, iyileģtirilmiģ bir koruma derecesinin sağlanması amacıyla çalıģanlar ve onların temsilcilerinin kendi sağlık ve güvenliklerine iliģkin riskler ve bu riskleri azaltmak veya ortadan kaldırmak için gerekli önlemler hakkında bilgilendirilmeleri zorunlu olduğundan, aynı zamanda gerekli koruyucu önlemlerin alındığını takip etmek için ulusal kanunlar ve/veya uygulamalara uygun olarak dengeli bir katılımın sağlanması ile belli bir katkıda bulunabilecek bir durumda olmaları gerektiği, iģyerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili olarak bilgi, diyalog ve dengeli bir katılımın ulusal kanunlar ve/veya uygulamalara uygun olarak, uygun prosedür ve araçların kullanımı ile iģverenler ve çalıģanlar ve/veya onların temsilcileri arasında geliģtirilmesinin zorunlu olduğu, çalıģanların hijyen ve sağlığındaki iyileģtirmeler ile güvenliğinin, ekonomik nedenlerden daha az önemli sayılmaması gereken bir hedef olduğu, iģ sağlığı ve güvenliğinin daha iyi korunabilmesi için, iģverenlerin, faaliyet alanlarına özgü tehlikeleri de göz önüne alarak iģyeri tasarımı konusundaki en son bilimsel ve teknolojik ilerlemeleri takip etmekle ve katılım haklarını kullanan çalıģanların temsilcilerini bu konuda bilgilendirmekle yükümlü tutuldukları hususları ile ilgili olarak bir çerçeve direktif yayımlanmıģtır. Söz konusu direktif, hem kamu ve hem de özel bütün faaliyet sektörlerine (sanayi, tarım, ticaret, idari iģler, hizmet, eğitim, kültür, eğlence vb.) uygulanmaktadır. Direktif, yalnızca, silahlı kuvvetler veya polis gibi belirli özel kamu hizmetlerinde veya direktifin hükümleri ile kaçınılmaz bir Ģekilde çatıģan sivil koruma hizmetleri alanlarında uygulanmamaktadır. Bu direktifin gerekçesi aģağıda verildiği gibidir: Avrupa Toplulukları Konseyi; Avrupa Ekonomik Topluluğunu kuran antlaģmayı (Roma Antlasması- 1957) ve özellikle de antlaģmanın 118 (a) maddesini (yeni 137. madde) göz önünde tutarak, Komisyonun önerisiyle, Güvenlik, Sağlık ve Hijyenin korunması ile ilgili DanıĢma Komitesine danıģtıktan sonra, Avrupa Parlamentosu ile iģbirliği içeriģinde ve Ekonomik ve Sosyal Komitenin görüģünü göz önünde tutarak, AntlaĢmanın 118 (a) maddesi, Konseyin özellikle çalıģma ortamında, çalıģanların güvenliği ve sağlığı ile ilgili daha iyi bir düzeyin garanti edilmesini teģvik edici iyileģtirmeler ile ilgili asgari gereksinimleri direktifler yayınlamak süretiyle belirleyeceğini hükme bağladığından, Üye devletlerin, AntlaĢma gereğince, bu alanda iyileģtirmeleri teģvik etmeyi ve sağlanan iyilestirmeleri korurken bir yandan da koģulları uyumlu hale getirmeyi yüklenmiģ olmaları nedeniyle, bu direktif, her bir üye devlette elde edilen koruma seviyelerinde herhangi bir indirimin gerçekleģtirilmesine izin vermediğinden, çalıģanların çalıģma hayatları boyunca, iģyerindeki tehlikeli çevresel faktörlerin etkilerine açık olabileceği bilindiğinden, AntlaĢmanın 118 (a) maddesine uygun olarak, bu gibi direktiflerin kücük ve orta ölçekli iģletmelerin oluģturulması ve geliģmesini geriye atabilen idari, mali ve hukuki sınırlamalardan kaçınılması zorunlu olduğundan, iģyerinde, güvenlik, hijyen ve sağlığa iliģkin programı hakkında, Komisyondan gelen bildirimleri, çalıģanların güvenlik ve

17 sağlığını garanti etmek için tasarlanmıģ olan direktiflerin uygulanmasını öngördüğünden, iģyerinde, güvenlik, hijyen ve sağlık hakkındaki 21 Aralık 1987 tarihli Konsey kararında, çalıģanların iģyerindeki güvenlik ve sağlığının düzenlenmesi hakkında yakın bir gelecekte bir direktif hazırlayarak Konseye iletmek için Komisyonun niyeti dikkate alındığından, ġubat 1988 de Avrupa Parlamentosu, iç piyasalar ve çalıģanların korunması üzerine yürütülen bir tartıģmayı müteakip dört ayrı kararı uygulamaya koyduğundan, bu kararlar açık ve seçik bir Ģekilde iģyerinde güvenlik ve sağlık ile bağlantılı bütün riskleri kapsayan daha fazla sayıda bireysel direktifler için bir baz olarak kullanılmak üzere bir çerçeve direktif hazırlamak amacıyla Komisyonu davet ettiğinden, üye devletler, kendi ülkelerindeki çalıģanların güvenlik ve sağlığı üzerine iyileģtirmelerin yapılmasını teģvik etmek için bir sorumluluk yüklendiğinden, çalıģanların sağlık ve güvenliğini iģyerinde korumak için önlemler almak ve aynı zamanda, belli bazı durumlarda, kendileri ile beraber yaģayan diğer kiģilerin sağlığını ve güvenliğini korumak için de yardımcı olduğundan, ĠĢyerinde, güvenlik ve sağlığı kapsayan, üye devletlerin mevzuat sistemleri geniģ ölçüde değiģkenlik gösterdiği ve iyileģtirilmeleri gerektiğinden, teknik özellikler ve/veya oto-kontrol gerektiren standartları sık bir sekilde içeren, konu hakkındaki milli hükümler, güvenlik ve sağlığın korunması ile ilgili değiģik seviyelerde sonuçlar doğurarak güvenlik ve sağlığın ihmal edilmesine yol açabilen rekabetçi düzene izin verdiğinden, ĠĢyerindeki kazaların ve meslek hastalıklarının sıklığı hala çok yüksek olduğundan, çalıģanların güvenlik ve sağlığını kollamak ve daha yüksek seviyede korunmayı sağlamak için gecikmeksizin önleyici tedbirler alınması veya mevcut tedbirlerin iyileģtirilmesi gerektiğinden, ĠyileĢtirilmiĢ bir koruma seviyesinin sağlanması amacıyla çalıģanlar ve onların temsilcilerinin kendi güvenliklerine ve sağlıklarına iliģkin riskler ve bu riskleri azaltmak veya ortadan kaldırmak için gerekli önlemler hakkında bilgilendirilmeleri zorunlu olduğundan, aynı zamanda, gerekli koruyucu önlemlerin alındığını takip etmek için milli kanunlar ve/veya uygulamalara uygun olarak dengeli bir katılımın sağlanması ile belli bir katkıda bulunabilecek bir durumda olmaları gerektiğinden, ĠĢyerinde, güvenlik ve sağlık ile ilg ili olarak bilgi, diyalog ve dengeli bir katılımın milli kanunlar ve/veya uygulamalara uygun olarak, uygun prosedür ve araçların kullanımı ile iģverenler ve çalıģanlar ve/veya onların temsilcileri arasında geliģtirilmesi zorunlu olduğundan, çalıģanların güvenliği, hijyen ve sağlığındaki iyileģtirmeler, sadece ekonomik nedenlerden daha az önemli sayılmaması gereken bir hedef olduğundan, çalıģanların sağlığı ve güvenliğinin daha iyi korunabilmesi için, iģverenler, faaliyet alanlarına özgü tehlikeleri de göz önüne alarak iģyeri tasarımı konusundaki en son bilimsel ve teknolojik ilerlemeleri takip etmekle ve bu direktif gereğince katılım haklarını kullanan çalıģan temsilcilerini bu konularda bilgilendirmekle yükümlü tutulduklarından, Bu direktifin hükümleri, mevcut veya gelecekte yayımlanacak olan daha sıkı Topluluk hükümleri saklı kalmak kaydıyla bütün risklere, özellikle de 88/642/EEC sayılı direktif ile değiģik 80/1107/EEC sayılı direktif kapsamındaki kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerin iģyerinde kullanılmasından ortaya çıkanlara uygulanacağından, 74/325/EEC sayılı karara uygun olarak, Komisyon tarafından, ĠĢyerinde Güvenlik, Hijyen ve Sağlığın korunması DanıĢmanlık Komitesine, bu alandaki önerilerin taslak metinlerin hazırlanması ile ilgili olarak danıģıldığından, Üye devletler tarafından tayin edilmiģ olan üyelerden oluģan bir komitenin bu direktifte verilen teknik uyarlamaların bireysel direktiflere uygun olarak gercekleģtirilmesi konusunda Komisyona yardımcı olmak üzere oluģturulmasına ihtiyaç bulunduğundan, Bu Direktifi kabul etmiģtir. Yukarıdaki gerekçede açıklanan hükümler doğrultusunda, gerek çerçeve direktifte ve gerekse diğer tüm bireysel direktiflerde, iģverenlerin genel yükümlülükleri, çalıģanların bilgilendirilmesi, çalıģanların görüģlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması, çalıģanların eğitimi ve çalıģanların yükümlülükleri maddeleri temel hususlar olarak yer almaktadır. Bu arada, Uluslararası ÇalıĢma Örgütünün ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği ve ÇalıĢma Ortamına ĠliĢkin 155 sayılı Sözlesme si 5038 sayılı Kanunla ve ĠĢ Sağlığı Hizmetlerine ĠliĢkin 161 sayılı SözleĢme si de 5039 sayılı Kanunla onaylanmıģ bulunmaktadır. 155 sayılı sözleģmede, sözleģmenin bütün ekonomik faaliyet kollarına uygulanacağı, ekonomik faaliyet kolları teriminin, kamu hizmetleri de dahil olmak üzere çalıģanların bulunduğu bütün kolları kapsadığı, çalıģanlar teriminin, kamu çalıģanları da dahil olmak üzere

18 istihdam edilen bütün kiģileri kapsadığı belirtilmektedir. 161 sayılı sözleģmede ise, bütün ekonomik faaliyet dallarında ve tüm iģletmelerde, kamu sektörü ve üretim kooperatifleri üyelerini de kapsayacak Ģekilde, tüm çalıģanlar için, iģ sağlığı hizmetlerinin sürekli bir Ģekilde geliģtirilmesinin üstlenilmesi gerektiği hususu vurgulanmaktadır. ĠĢ kazaları ve meslek hastalıklarının kaydı ve bildirimi ile ilgili olarak, 2002 yılında yapılan 90. Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) Konferansında da, 155 sayılı ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği SözleĢmesine Ekli Protokol kabul edilmiģtir. Bu protokolde, 1981 tarihli ve 155 sayılı ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği SözleĢmesinin 11. maddesine atıfta bulunularak, iģ kazaları ve meslek hastalıklarının nedenlerinin belirlenmesi ve koruyucu önlemlerin oluģturulması ile kayıt ve bildirim sistemlerinde uyumun geliģtirilmesi amacıyla, iģ kazaları ve meslek hastalıklarının kaydı ve bildirimi iģlemlerinin güçlendirilmesine duyulan gereksinim hakkında hükümler bulunmaktadır. Bu protokolun 1. maddesinde, aģağıdaki tanımlar bulunmaktadır: a) ĠĢ Kazası deyimi; iģ süresince veya iģten dolayı ortaya çıkan ve ölümlü veya ölümlü olmayan yaralanmayla sonuçlanan bir olayı ifade eder. b) Meslek Hastalığı deyimi; iģ faaliyetinden ortaya çıkan risk faktörlerine maruz kalmanın sonucu olarak herhangi bir hastalığa yakalanmayı ifade eder. c) Tehlikeli Olay deyimi, isteki veya halktan Ģahısların yaralanmasına veya hastalanmasına neden olan, ulusal kanunlar ve tüzükler altında belirlenmiģ ve halihazırda tanımlanabilir potansiyel bir olayı ifade eder. d) ĠĢe Gidip Gelirken Meydana Gelen Kaza deyimi, doğrudan doğruya gidilen yön üzerindeki bir kazayı ifade eder ve iģyeri ile; i. ĠĢçinin esas veya ikincil ikametgahı arasında, ii. ĠĢçinin genellikle yemek yediği yer arasında, iii. ĠĢçinin genellikle maaģını aldığı yer arasında, meydana gelir ve ölümle veya yaralanmayla sonuçlanır. Yine, 2002 yılında yapılan 90. Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) Konferansında, 1964 tarihli ve 121 sayılı ĠĢ Kazası Yardımları SözleĢmesinin Tavsiye Kararı ekinde bulunan I sayılı cetveldeki meslek hastalıkları listesinde değiģiklik yapan ILO Meslek Hastalıkları Listesi oluģturulmuģtur. 194 sayılı Meslek Hastalıkları Listesi Tavsiye Kararı metninde, 1981 tarihli ve 155 sayılı ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği SözleĢmesi ve Tavsiye Kararı, 1985 tarihli ve 161 sayılı ĠĢçi Sağlığı Hizmetle ri SözleĢmesi ve Tavsiye Kararı ile 1964 tarihli ve 121 sayılı ĠĢ Kazası Yardımları SözleĢmesine atıfta bulunularak, iģ kazaları ve meslek hastalıklarının nedenlerinin tespiti, koruyucu önlemlerin oluģturulması, kayıt ve bildirim sistemlerinde uyumun geliģtirilmesi, iģ kazaları ve meslek hastalıklarının kaydı ve bildirimi iģlemlerinin geliģtirilmesi ve ayrıca tavsiye kararı ekinde yer alan ILO Meslek Hastalıkları Listesinin düzenli olarak gözden geçirilmesi ve güncelleģtirilmesi mekanizmasına duyulan gereksinim hakkında hükümler bulunmaktadır.

19 TÜRKĠYE NĠN ONAYLADIĞI ILO SÖZLEġMELERĠ 2 No lu ĠĢsizlik SözleĢmesi 11 No lu Örgütlenme Özgürlüğü (Tarım) SözleĢmesi 14 No lu Haftalık Dinlenme (Sanayi) SözleĢmesi 15 Nol lu Asgari Yas (Trimciler ve AteĢçiler) SözleĢmesi 26 No lu Asgari Ücret Belirleme Yöntemi SözleĢmesi 29 No lu Zorla ÇalıĢtırma SözleĢmesi 34 No lu Ücretli ĠĢ Bulma Büroları SözleĢmesi 42 No lu ĠĢçinin Tazmini (Meslek Hastalıkları) SözleĢmesi (Revize) 45 No lu Yeraltı ĠĢleri (Kadınlar) SözleĢmesi 53 No'lu Ticaret Gemilerinde ÇalıĢan Kaptanlar Ve Gemi Zabitlerinin Mesleki Yeterliliklerinin Asgari Ġcaplarına ĠliĢkin SözleĢme 55 No'lu Gemiadamlarının Hastalanması, Yaralanması ya da Ölümü Halinde Armatörün Sorumluluğuna ĠliĢkin SözleĢme 58 No lu Asgari Yas (Deniz) SözleĢmesi (Revize) 59 No lu Asgari Yas (Sanayi) SözleĢmesi (Revize) 68 No'lu Gemilerde Mürettebat Ġçin Ġase ve Yemek Hizmetlerine ĠliĢkin SözleĢme 69 No'lu Gemi AĢçılarının Mesleki Ehliyet Diplomalarına ĠliĢkin SözleĢme 73 No'lu Gemiadamlarının Sağlık Muayenesine ĠliĢkin SözleĢme 77 No lu Gençlerin Tıbbi Muayenesi (Sanayi) SözleĢmesi 80 No lu Son Maddelerin Revizyonu SözleĢmesi 81 No lu ĠĢ TeftiĢi SözleĢmesi 87 No lu Sendika Özgürlüğü ve SendikalaĢma Hakkının Korunması SözleĢmesi 88 No lu ĠĢ ve ĠĢçi Bulma Servisi Kurulması SözleĢmesi 92 No'lu Mürettebatin Gemide Barınmasına ĠliĢkin SözleĢmesi 94 No lu ÇalıĢma ġartları (Kamu SözleĢmeleri) SözleĢmesi 95 No lu Ücretlerin Korunması SözleĢmesi 96 No lu Ücretli ĠĢ Bulma Büroları SözleĢmesi (Revize) 98 No lu Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı SözleĢmesi 99 No lu Asgari Ücret Tespit Mekanizması (Tarım) SözleĢmesi 100 No lu EĢit Ücret SözleĢmesi 102 No lu Sosyal Güvenlik (Asgari Standartlar) SözleĢmesi 105 No lu Zorla ÇalıĢtırmanın Kaldırılması SözleĢmesi 108 No'lu Gemiadamları Ulusal Kimlik Katlarına ĠliĢkin SözleĢmesi 111 No lu Ayırımcılık (ĠĢ ve Meslek) SözleĢmesi 115 No lu Radyasyondan Korunma SözleĢmesi 116 No lu Son Maddelerin Revizyonu SözleĢmesi 118 No lu Muamele EĢitliği (Sosyal Güvenlik) SözleĢmesi 119 No lu Makinaların Korunma Tertibatı ile Techizi SözleĢmesi 122 No lu Ġstihdam Politikası SözleĢmesi 123 No lu Asgari Yas (Yeraltı ĠĢleri) SözleĢmesi 127 No lu Azami Ağırlık SözleĢmesi 133 No'lu Mürettebatın Gemide Barındırılmasına Ġliskin SözleĢmesi (Ġlave Hükümler) 134 No'lu ĠĢ Kazalarının Önlenmesine (Gemiadamları) ĠliĢkin SözleĢmesi 135 No lu ĠĢçi Temsilcileri SözleĢmesi 138 No lu Asgari Yas SözleĢmesi 142 No lu Ġnsan Kaynaklarının GeliĢtirilmesi SözleĢmesi 144 No lu Üçlü DanıĢma (Uluslararası ÇalıĢma Standartları) SözleĢmesi 146 No'lu Gemiadamlarının Yıllık Ücretli Ġznine ĠliĢkin SözleĢmesi 151 No lu ÇalıĢma ĠliĢkileri (Kamu Hizmeti) SözleĢmesi

20 152 No'lu Liman ĠĢlerinde Sağlık ve Güvenliğe ĠliĢkin SözleĢmesi 153 No'lu Karayolları TaĢımacılığında ÇalıĢma Saatleri ve Dinlenme Sürelerine ĠliĢkin SözleĢmesi 155 No'lu ĠĢ Sağliği ve Güvenliği ve ÇalıĢma Ortamına ĠliĢkin SözleĢmesi 158 No lu Hizmet ĠliĢkiĢine Son Verilmesi SözleĢmesi 159 No lu Mesleki Rehabilitasyon ve Ġstihdam (Sakatlar SözleĢmesi 161 No'lu Sağlık Hizmetlerine ĠliĢkin SözleĢmesi 164 No'lu Gemiadamlarının Sağlığının Korunması ve Tıbbi Bakımına ĠliĢkin SözleĢme 166 No'lu Gemiadamlarının Ülkelerine Geri Gonderilmesine ĠliĢkin SözleĢme 182 No lu En Kötü Bicimlerdeki Çocuk Ġsciliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına ĠliĢkin Acil Eylem SözleĢmesi 2.3. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KAVRAMI ĠĢ sağlığı ve güvenliği çalıģanların sağlık ve güvenlik konuları ile ilgili bir alandır. Sanayi ve teknolojinin hızla geliģmesi, yeni is sahalarının açılmasıyla birlikte yeterli önlemlerin alınmaması durumunda, çalıģanların sağlığını ve güvenliğini tehdit eden sonuçlar ortaya çıkmaktadır. ĠĢçi sağlığı ve iģ güvenliği çalıģmalarında öncelikli amaç, çalıģanların sağlığını korumaktır. ĠĢ yeri ortamında bulunan teknik ekipmanlar ile çalıģma koģullarından kaynaklanan çeģitli riskler nedeni ile çalıģanların sağlığı bozulabilir. Sağlığı bozulan ve hastalananların teģhis ve tedavisi de bu uğraģıların içine girer, ama bu çalıģmaların asıl amacı, iģyeri ortamında bulunan bu riskleri kontrol altına almak süretiyle iģyerini sağlıklı ve güvenli bir yer haline getirmek ve sonuç olarak da bu ortamda bulunan ve çalıģan kiģilerin sağlığının olumsuz etkilenmesinin önüne geçmektir. ĠĢ sağlığı ve iģ güvenliği çalıģmalarının iki temel boyutu vardır: Bunlardan birisi, çalıģanların sağlığının yapacakları iģle ilgiģini araģtıran, belirleyen (örneğin; daha önce akciğer rahatsızlığı geçirmiģ bir kiģinin tozlu bir iģte çalıģtırılmaması gibi) ve iģyeri ortamı nda oluģabilecek bazı risklere karģı alınacak tıbbi koruma yöntemlerini uygulamak (örneğin; tetanos aģısı uygulaması vb. gibi) ve iģyerindeki çalıģmalar esnasında sağlık sorunu olanların hastalıklarının teģhis ve tedavisi ile hastalığın yapılan iģle ilgiģini araģtırarak gerekli önlemleri almak Ģeklinde ifade edilebilecek olan tıbbi boyuttur. Bu ilgi alanına ĠĢ Hekimliği adı verilebilir. Ġkinci boyut ise, iģyeri ortamındaki sağlık ve güvenlik risklerinin saptanması, bununla ilgili ölçümler yapılması (örneğin; iģyerinde kullanılan çeģitli kimyasal maddelerin, iģyeri ortam havasındaki ölçümü, iģyerinde yapılan iģler esnasında ortama yayılan ve sağlığa zararlı olduğu bilinen tozların ölçümü, makine ve tezgahlardan kaynaklanan gürültünün düzeyini belirlemek üzere yapılan ölçümler gibi) ve bu risklerin kontrol altına alınması Ģeklindeki uğraģıları içeren ve konunun daha çok teknik - mühendislik yanını oluģturan ĠĢ Güvenliği boyutudur. Bu boyut, iģyeri ortamında sağlıklı ve güvenlikli bir ortam oluģturmak için yapılan tüm çalıģmaları kapsadığı için ĠĢ Hijyeni olarak da adlandırılmaktadır. Her iki grup çalıģmalar birbirini tamamlayıcı niteliktedir ve her ikiģi birlikte iģçi sağlığı ve iģ güvenliği bütününü oluģturur. Bir baska deyiģle, iģçi sağlığı ve iģ güvenliğinin amacı; kaza ve hastalık Ģeklinde ortaya çıkan tehlikelerden çalıģanları korumak, zarar verici etkileri asgariye indirmek, mümkünse ortadan kaldırmak, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam iyilik halini hedefleyip yaģam kalitesini yüksek tutarak çalıģanların mutlu olmalarını sağlamaktır. ÇalıĢma Ģartları, çalıģan kiģinin bedensel ve ruhsal sağlığını doğrudan veya dolaylı olarak