ÇORUM İL ÖZEL İDARESİ ÇORUM İLİ NİN KARASAL VE İÇ SU EKOSİSTEMLERİ BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ENVANTER VE İZLEME İŞİ TEKNİK ŞARTNAMESİ BİRİNCİ BÖLÜM

Transkript

1 ÇORUM İL ÖZEL İDARESİ ÇORUM İLİ NİN KARASAL VE İÇ SU EKOSİSTEMLERİ BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ENVANTER VE İZLEME İŞİ TEKNİK ŞARTNAMESİ BİRİNCİ BÖLÜM İŞİN KONUSU Madde 1. İşin konusu, Çorum İli nin Karasal (orman, bozkır, alpin-subalpin, maki, pseudomaki, kumul, su kenarı, tarım, yerleşim vd.) ve iç su (akarsu, göl vd.) ekosistemlerinin Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzlemesi işinin hizmet alımıdır. AMAÇ Madde 2. Bu şartname, biyolojik çeşitliliğin envanterini ve izlenmesini amaçlamaktadır. Bu proje Çorum İlinde, şartname kapsamındaki çalışma konularında alansal olarak belirlenmesi hedeflenmektedir. Bu hizmet alımı işi 450 takvim gününde temelde biyolojik çeşitliliğin etkin korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması, dinamik izlemenin zamansal ve konumsal eksende gerçekleştirilmesi ile doğa koruma, doğal kaynak yönetimi ve arazi kullanım planlarının yapılmasında geliştirilecek yatırım projelerinin yönlendirilmesi ve seçeneklerin oluşturulmasına katkı sağlanacaktır. KAPSAM Madde 3. Çorum İli nin Karasal (orman, bozkır, alpin-subalpin, maki, pseudomaki, kumul, su kenarı, tarım, yerleşim vd.) ve iç su (akarsu, göl vd.) ekosistemlerinin Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzlemesi işi, 2014 yılı içinde başlayacak ve sözleşmenin imzalanmasını takiben yapılacak yer tesliminden itibaren 2015 yılı içinde tamamlanacak 450 takvim günlük bir süreyi kapsayacaktır. Bu hizmet alımı işiyle ilgili faaliyetlerin nerede gerçekleştirileceği, hangi çalışma konularını içereceği, çalışmaların hangi yöntemlerle ve hangi teknik detayda yapılacağı hususlarına ilişkin detaylar bu şartname ile belirlenmiştir. Bu şartname kapsamında yapılan hizmet alımı işiyle, Biyolojik çeşitlilik envanter verilerinin literatür ve araziden sağlanması, göstergelerin belirlenmesi ve bu göstergeler üzerinden etkin izlemenin gerçekleştirilebilmesi için uygun yöntemin belirlenmesi çalışmaları yapılacaktır. Elde edilen ilgili çalışma konularına ait tüm veriler Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından geliştirilen

2 Nuh un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı na girilerek, CBS ortamında web tabanlı konumsal sunumunun ve yetkilendirilerek sorgulanmasının yapılması imkânı sağlanacaktır. Bu Şartnamede açıkça belirtilmemiş veya hiç konu edilmemiş hususlarda, sözleşmenin imza tarihinde yürürlükte bulunan ve hizmet alımına konu işle ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Kanunda ve yönetmeliklerde yeterince açıklık bulunmayan hallerde İdare den alınacak yazılı talimatlara göre hareket edilir. TANIMLAR Madde 4. İdare : Çorum İl Özel İdaresi ni DKMPGM : Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nü, Bern Sözleşmesi :Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi ni, CBS : Coğrafi Bilgi Sistemlerini, CR : Dünya Doğa Koruma Birliği Çok Tehlikede kategorisini, CITES : Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme yi, Çalışma Konusu : Vasküler (Damarlı) bitkiler, Omurgalı hayvanlar (Memeliler, Kuşlar, İç Su Balıkları, Sürüngenler, Çift yaşarlar-amfibiler), Tohumsuz bitkiler (Eğreltiler hariç; karayosunları, likenler ve Makromantarlar) ve Omurgasız Hayvanları, EN : Dünya Doğa Koruma Birliği Tehlikede kategorisini, EUNIS : Avrupa Birliği Doğa Bilgi Sistemi ni, Enklav : Asıl yayılış alanı dışında doğal topluluklar halinde yaşayan canlı topluluklarını, GPS : Küresel yer belirleme cihazını, Hedef Tür : Doğallık, tehlike altında bulunma durumu, temsil edicilik, endemiklik, enderlik ve hassaslık ölçütlerine göre koruma ve/veya izlemeye konu olan, koruma alanının seçilmesinde etkin rol oynayan veya ekonomik bakımdan önemli bitki veya hayvan taksonlarını, IUCN : Dünya Doğa Koruma Birliği ni, MAK : Merkezi Av Komisyon Kararı nı, Proje : 2013 yılı yatırım programına sunulmuş olan, bütçelendirilen ve 450 takvim günlük süreli Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Projesi ni, Relikt : Jeolojik dönemlerdeki iklim koşullara bağlı olarak geniş bir yayılış alanına sahipken dünyanın geçirdiği jeolojik devirler nedeniyle alanları giderek daralmış ve günümüzde sınırlı bir yayılışa sahip türleri, Sintakson : Bitki sosyolojisi-vejetasyon ekolojisi sistematik birimini, Tematik Harita : Belirli kategori ya da özelliği gösteren konu odaklı sayısal haritayı, Vasküler Bitki : Bitkilerin Damarlı-iletim demetli olan Tohumlu Bitkiler ve Eğreltiler Bölümlerini, 1

3 VU : Dünya Doğa Koruma Birliği Zarar Görebilir, Hassas kategorisini ifade etmektedir. ÇALIŞMA KONUSU Madde 5. Bu hizmet alımı işi kapsamında envanter ve izleme çalışmalarının Damarlı (vasküler) bitkiler (Eğreltiler ve Tohumlu Bitkiler), Omurgalı hayvanlar (Memeliler, Kuşlar, Balıklar, Sürüngenler, Çift yaşarlar) için literatür ve arazi çalışılmaları yapılması, Tohumsuz bitkiler (Eğreltiler hariç - Karayosunları, Likenler ve Makromantarlar) ve Omurgasız hayvanlar için de sadece literatür çalışması yapılması öngörülmüştür. Sadece literatür çalışması yapılacak çalışma konularında ayrıca, varsa koruma ve/veya ekonomik açıdan öneme sahip taksonlara ilişkin bu hizmet alımı işi dışı yapılacak diğer çalışmalara altlık oluşturmak üzere detay bilgilere (potansiyeli, yayılışı, koruma-kullanma dengesi için öneriler gibi) de raporda yer verilecektir. Çalışmanın ikinci önemli konusu ise, biyolojik çeşitliliğin izlenmesine yönelik verilerin elde edilmesi, izleme metodolojisinin oluşturulması ve izleme için gerekli önerilerin yer aldığı raporun hazırlanmasıdır. Bu hizmet alımı işi kapsamında belirlenen çalışma alanı içerisinde yer alan her bir 1: ölçekli paftadan hem Damarlı bitkiler hem de Omurgalı hayvanlar için veriler toplanacak ve bu paftalar bazında sistematik örnekleme yapılacaktır. Uygulanacak biyolojik çeşitlilik envanter örnekleme yöntemi çalışma konularına ve alanın özelliklerine göre değişebilmektedir. Ancak, çalışılacak her bir çalışma konusu için temelde belirlenen yöntem kullanılacak olup, yöntemde iyileştirmeye gidilebilecektir. ÇALIŞMA ALANI Madde 6. Bu hizmet alımı işi kapsamında öngörülen çalışma faaliyetleri Çorum il özel idaresi tarafından hizmet alımı yolu ile yürütülecektir. Bu teknik şartnamenin 5. Maddesi çalışma kapsamında belirtilen önceliklendirme ve seçim yapılan çalışma konularının tümü Çorum İl özel idaresi sınırları içerisinde yer alan paftaları içeren sahalarda gerçekleştirilecektir. Çalışmalar 1: ölçekli paftalar baz alınarak yapılacağından, komşu illerle veya denizle ortak olan paftalardan, çalışma alanı olarak belirlenen il alanın sınırları içinde %20 den fazla alanı olan paftalar çalışılarak, elde edilecek bulgular çalışmaya dahil edilecektir. İkiden fazla il sınırını kapsayan paftalarda paftanın en çok alanının kaldığı il bazında çalışma yapılacaktır. ÇALIŞMA DÜZEYİ Madde 7. Bu hizmet alımı işi çalışmaları tür ve tür altı takson, habitat ve ekosistemler düzeylerinde gerçekleştirilecektir. Çalışmalar, İdare ce sağlanacak 1: ölçekli taranmış raster sayısal harita paftaları ölçeğinde yapılacaktır. Her bir paftaya ait çalışma konularına ilişkin veriler sağlanacaktır. Biyolojik çeşitliliğin envanterine ilişkin çalışmalar, her bir paftanın omurgalı 2

4 hayvanlar için toplamda en az %10, damarlı bitkiler için de toplamda en az %5 lik kısmının örneklendiği bir deneme alanı olarak değerlendirileceği alanlarda gerçekleştirilecektir. ÇALIŞMA EKİBİ Madde 8. Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Ekibi İhale konusu hizmet alımı için İdare ce öngörülen, aşağıda Madde 8-1 ve 2 de pozisyon ve nitelikleri belirlenen personelin çalıştırılması zorunludur. 1. Ekip Lideri Biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme işi için bir adet ekip lideri görev alacaktır. Ekip liderinin özellikleri aşağıda (Tablo 1) verilmiştir. Tablo 1. Ekip liderinin özellikleri Pozisyon Adet Özellikleri Ekip Lideri 1 (Bir) Doktora yapmış olmak, Doktorasını Damarlı (vasküler) bitkiler üzerine veya Omurgalı hayvanların herhangi bir sınıfıyla ilgili konularda yapmış olmak, doktora tez çalışması sırasında doğal ortamlarda arazi çalışması yapmış olmak, tercihen biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme konularında olmak üzere en az 5 yıl iş deneyimine sahip olmak. Ekip liderinin yukarıda belirtilen şartları sağlaması gerekmektedir. Şartları sağlamayanlar ekip lideri olarak kabul edilmeyecektir. Belirtilen hususlara ilişkin aşağıdaki belgeler İdare ye teslim edilecektir: 1. Kısa özgeçmiş, 2. Doktora Diploması, 3. Yüksek Lisans (yapmışsa) ve Doktora Tezi özetleri, 4. İş deneyim belgesi/belgeleri. 2. Uzmanlar Uzmanların sahip olmaları gereken özellikler aşağıda (Tablo 2) verilmiştir. Tablo 2. Uzmanlar ve sahip olmaları gereken özellikler Pozisyon Adet Özellikleri Damarlı (Vasküler) Bitki Uzmanı 1 Doktora yapmış olmak, Doktorasını damarlı bitkilerle ilgili konularda yapmış olmak, doktora tez çalışması sırasında doğal ortamlarda arazi çalışması yapmış olmak, Tercihen biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme konularında olmak üzere en az 5 yıl iş deneyimine sahip olmak. 3

5 Memeli Uzmanı Kuş Uzmanı İç Su Balıkları Uzmanı Sürüngen Uzmanı Çift Yaşarlar Uzmanı 1 Coğrafi Bilgi Sistemleri Uzmanı 1 Tohumsuz Bitki (Eğreltiler hariç- Karayosunu, Liken ve Makromantar) Uzmanı Omurgasız Hayvanlar Uzmanı Yüksek lisans yapmış olmak, Yüksek lisans tezini memelilerle ilgili konularda yapmış olmak, yüksek lisans tez çalışması sırasında doğal ortamlarda arazi çalışması yapmış olmak, tercihen biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme konularında olmak üzere en az 5 yıl iş deneyimine sahip olmak. Tercihen Doktora veya Yüksek Lisans yapmış olmak Doktorasını kuşlarla ilgili konularda yapmış olmak, doktora tez çalışması sırasında doğal ortamlarda arazi çalışması yapmış olmak, Tercihen biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme konularında olmak üzere en az 5 yıl iş deneyimine sahip olmak. Doktora yapmış olmak, Doktorasını iç su balıkları ile ilgili konularda yapmış olmak, doktora tez çalışması sırasında doğal ortamlarda arazi çalışması yapmış olmak, Tercihen biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme konularında olmak üzere en az 5 yıl iş deneyimine sahip olmak. Yüksek lisans yapmış olmak, tercihen doktora yapmış veya yapıyor olmak, Yüksek lisans veya Doktora tezlerini sürüngenler ile ilgili konularda yapmış olmak, doktora tez çalışması sırasında doğal ortamlarda arazi çalışması yapmış olmak, Tercihen biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme konularında olmak üzere en az 5 yıl iş deneyimine sahip olmak. Yüksek lisans yapmış olmak, tercihen doktora yapmış veya yapıyor olmak, Yüksek lisans veya Doktora tezlerini çift yaşarlar ile ilgili konularda yapmış olmak, doktora tez çalışması sırasında doğal ortamlarda arazi çalışması yapmış olmak, Tercihen biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme konularında olmak üzere en az 5 yıl iş deneyimine sahip olmak. 2 yıl deneyimli; tercihen CBS konusunda en az yüksek lisans yapmış veya yapıyor olmak, CBS konusunda bir kurum/şirkette projede en az 2 yıl CBS uzmanı olarak çalışmış ya da çalışıyor olmak. 5 yıl deneyimli, tercihen doktora yapmış veya yapıyor olmak, doktorasını ilgili taksonla (tohumsuz bitkiler veya omurgasız hayvanlar) ile ilgili konularda yapmış olmak. Bu uzmanlar literatür çalışması yapacaklardır. 4

6 3. Araştırmacılar Aşağıda belirtilen personelin çalıştırılması tercihe bağlı olup, -çalıştırılması durumunda- alındığı kurumdan veya noterden onaylı Lisans Diploma sureti İdare ye teslim edilecektir. Araştırmacıların sahip olmaları gereken asgari tecrübeleri aşağıda (Tablo 3) verilmiştir. Araştırmacı, ilgili uzmanın yapacağı çalışmanın en fazla %30 luk kısmını gerçekleştirebilecektir. Tablo 3. Araştırmacılar ve sahip olmaları gereken asgari tecrübe Pozisyon Adet Asgari Tecrübe Araştırmacılar Tablo 2 deki her bir uzmanlık alanlarıyla ilgili birer araştırmacı çalışmaya dahil edilebilir Araştırmacı olarak çalışacağı Madde 8-2 (Tablo 2) de belirtilen uzmanlık alanıyla ilgili Lisans bölümlerinden birinden mezun olmak. 5

7 İKİNCİ BÖLÜM ENVANTER METODOLOJİSİ Madde 10. Damarlı bitkiler ve omurgalı hayvanlar için öncelikle literatür çalışmaları ile tür listeleri hazırlanacaktır. Arazi çalışmalarıyla bu türlerin bulundukları habitatlarda arazi çalışmaları yapılacak ve gözlem sonuçlarına dayalı olarak tür listeleri güncellenecektir. Ayrıca hizmet alımı işinde öngörülmüş kimi envanter verilerine ilişkin alandan sağlanacak her türlü koordinatın ilgili haritalara işlenmesi ve raporda yer alması sağlanacaktır. Damarlı bitkiler ve omurgalı hayvanlar, 1: ölçekli taranmış raster sayısal haritalar baz alınarak yapılacak sistematik örneklemeye göre çalışılacaktır. Projede çalışan Damarlı bitkiler uzmanlarının araziye çıkmadan önce 1/25000 pafta içerisinde çalışma yapacakları alanlardaki gözlem noktaları ve örnekleme alanlarına ait noktasal koordinat verilerinin ilgili haritaya işlenerek idareye önceden bildirmeleri gerekmektedir. Ayrıca tüm uzmanların yapacak oldukları arazi çalışmalarında, araziye çıkılacak olan günün öncesinde İdare ve Orman Su İşleri Bakanlığı Çorum İl Şube Müdürlüğü ne bizzat veya telefonla haberdar edilecektir. 1. Damarlı Bitkiler (Flora) ve Bitki Örtüsü (Vejetasyon) Literatür Çalışması: Biyolojik çeşitlilik envanteri hizmet alımı kapsamında yapılacak olan çalışmada, alandaki damarlı bitkiler (flora) ve bitki örtüsü (vejetasyon) ne ait bilgiler literatür tabanlı olarak ortaya konulacaktır. Floraya ait bulgularla aşağıdaki tabloda verilen formatta, arazi çalışmalarıyla birleştirilmek üzere tür ve tür altı takson listeleri oluşturulacaktır. Başta EUNIS habitat sınıflaması çalışmalarında kullanılmak üzere, alanın vejetasyon yapısına ilişkin alanda ve/veya yakın çevresindeki benzer ekosistemlerde Braun-Blanquet yöntemine göre yapılmış bitki sosyolojisi çalışmaları ortaya konacak ve arazi gözlemlerine dayalı vejetasyon verileriyle birleştirilecektir. Literatür şu şekilde sunulacaktır; Yazar (lar), Basım Yılı. Başlık, Dergi adı (Makaleyse), Bölüm Başlığı (Kitap Bölümüyse), Cilt, Sayı, Sayfa sayısı ya da sayfa aralıkları, ISBN Numarası, Yayınlayan Kurum / Matbaa, Basım Yeri (Şehir), Ülke. 1.a.Damarlı Bitkiler (Flora) Arazi Çalışması: Çalışma alanındaki her bir 1: lik paftalarda tüm tohumlu bitkiler (Spermatophyta) ve Eğreltiler (Pteridophyta) Bölümlerine ait tür ve tür altı bitki taksonları saptanarak literatür çalışması ile birleştirilerek flora listesi oluşturulacaktır. Literatürde var olup, 6

8 alanda saptanamayanlar için gerekçe belirtilecektir. Saptanan tüm bitki taksonları, IUCN tehlike kategorileri, Bern Sözleşmesi ve CITES e göre durumları tespit edilerek aşağıdaki tabloda (Tablo 4) olduğu gibi listelenecektir. Tablo 4. Flora listesi Familya Takson Adı Türkçe Adı Endemizm IUCN BERN CITES Tespit Şekli* Ekonomik Değer** * Literatür (L) veya arazi tespiti (A); ** Saptanan bitkilerden odun dışı bitkisel ürün potansiyeli yüksek/ekonomik olarak değerlendirilebilecek olanlar. Flora listesinde yer alan taksonlardan IUCN tehlike kategorilerinde yer alanların biyolojileri gereği dağınık yayılışlı olanlar bireysel bazda ve UTM koordinatlarıyla, popülasyonu yoğun olanlar ile özellikli bitki toplumları (endemik bitki birlikleri/asosyasyon, enklavlar, subasar ormanları, zengin jeofit bitki alanları, özellikli sulak alanlar: turbalar - yüzen adalar vb.) da poligonlar halinde koordinatlandırılıp saptanacak ve haritalamaları yapılacaktır. Vasküler bitkilere ilişkin Latince ve Türkçe isimler ile familyalara ait bilgiler ve takson sıralaması Türkiye Flora Araştırmaları Derneği tarafından 2012 tarihinde basılmış Türkiye Bitkileri Listesi- Damarlı Bitkiler, adlı esere göre sunulacaktır. Tabloda yer alan ve arazide belirlenen bitki taksonlarından endemik olanlara ilişkin veriler Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı ndan temin edilecek Nuh un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı veri giriş formu (ilgili veri tabanı EK A-2 formu) doldurularak proje sonuç raporu ekinde sunulacak ve söz konusu veriler Nuh un Gemisi Veri Tabanı na girilecektir. Veri tabanına girişi yapılan her bir taksonun yer aldığı bir tutanak İdare ye teslim edilecektir. Araziden toplanıp değişik üniversite ve/veya araştırma kurum herbaryumlarında saklanacak teşhisli bitki örneklerinin tanınmasını sağlayacak nitelikteki dijital fotoğrafları (farklı taksonlara ait teşhis unsuru özelliklerinin yansıtıldığı, en az 12 Mega Pixel çözünürlülükte ve ilgili bölge ve objenin adı ile adlandırıldığı) CD/DVD ya da parmak disk (flash disk) ortamında İdare ye teslim edilmek üzere isimlendirilecektir. Arazi çalışmaları sırasında teşhis için toplanan, lokal endemik, nesli tehlikede olan türler birey sayısının elverdiği ölçüde toplanarak herbaryum örneklerine dönüştürülerek yöredeki üniversite herbaryumuna yoksa en yakın üniversite herbaryumuna hazırlanacak bir tutanakla teslim edilecektir. Saptanan bitkilerden odun dışı bitkisel ürün [Sürgün, yaprak, meyve, tohum, kadeh, mazı, çiçek, tomurcuk, kabuk, sakız, reçine, kozalak, toprak altı gövde (rizom, yumru, soğan, kormus) vd.] potansiyeli yüksek/ekonomik olarak değerlendirilebilecek olanlar, ulusal ve uluslar arası mevzuata göre durumları da belirlenerek değerlendirilecek ve raporda sunulacaktır. Ayrıca yerel halk tarafından yaygın olarak kullanılan taksonlar ve kullanım şekilleri raporda belirtilecektir. Odun dışı ürününden yararlanılabilecek bitkilerden, yerel halka gelir getirici potansiyeli olan 7

9 (doğadan toplama, yetiştirme, fotosafari gibi ekoturizm faaliyetleri vd.) taksonlar için önerilere yer verilecektir. Çalışma alanı içinde örnek alan olarak belirlenmiş olan her bir 1: lik paftada yer alan farklı ekosistemler baz alınarak çalışma alanları flora (damarlı bitkiler) uzmanınca seçilerek çalışma yapılacaktır. Flora uzmanı en az 60 (altmış) gün arazi çalışması gerçekleştirecektir. Damarlı bitkilerin ortaya konması için çalışma alanındaki bitkilerin vejetasyon periyotları ve habitat istekleri göz önüne alınarak, tüm yılı kapsayacak şekilde arazi çalışmaları yapılacaktır. Arazi çalışmalarının tekerrürleri aylara ve 1: lik paftalara göre flora uzmanınca planlanacak ve İş Planı nda belirtilecektir. 1.b. Bitki Örtüsü (Vejetasyon) Her bir 1: ölçekli paftaya ait alanlara gidilerek varlıkları saptanan vejetasyon tiplerine ait veriler (bitki sosyolojisi verileri-sintaksonlar) ile bunların alandan elde edilecek yayılış bilgileri EUNIS habitat sınıflandırmasında kullanılacaktır. Bu amaçla öncelikle çalışma alanında yayılış gösteren başlıca vejetasyon tipleri belirlenecek ve tüm paftalardaki her bir vejetasyon tipinden veriler toplanacaktır. Çalışma alanında ve/veya yakın çevresindeki benzer ekosistemlerdeki aynı vejetasyon tipinde Braun-Blanquet Yöntemine göre yapılmış bitki sosyolojisi çalışmaları arazi gözlemlerine dayalı vejetasyon verileriyle birleştirilerek EUNIS habitat sınıflandırması çalışmalarında kullanılacaktır. 2. Omurgalı Hayvanlar Literatür Çalışması: Çalışma alanının tamamında literatür taraması yapılarak omurgalıların her taksonomik sınıfı (Memeliler, Kuşlar, İç Su Balıkları, Sürüngenler ve Çift yaşarlar) için aşağıdaki bilgiler tür listeleri halinde ortaya konulacaktır. Hazırlanacak veriler Tablo 5 teki formata göre Excel ortamında İdareye teslim edilecektir. Ayrıca, tespit edilen bütün bilimsel çalışmalar, her bir taksonomik sınıfa ait listenin hemen ardından tarih sırasına göre kaynaklar (literatür) olarak sıralanacaktır. Literatür şu şekilde sunulacaktır; Yazar (lar), Basım Yılı. Başlık, Dergi adı (Makaleyse), Bölüm Başlığı (Kitap Bölümüyse), Cilt, Sayı, Sayfa sayısı ya da sayfa aralıkları, ISBN Numarası, Yayınlayan Kurum / Matbaa, Basım Yeri (Şehir), Ülke. Tablo 5. Çorum İli fauna türlerinin bazı temel durum ve nitelikleri (Kuş Türleri için örnektir) Türkçe Adı Sakallı Akbaba Dağ Horozu Bilimsel Adı Tarih Gypaetus barbatus Tetrao mlokosiewiczi Koordinatlar Yükselt i x y (m) Birey Saat sayısı * Yoğunlu k Endemi GD Üreme k ** *** IUCN CITES TD BERN OSB MAKK GT Kaynak İzleme ODHÜ Göstergesi # ## #Alanda biyolojik çeşitlilik koruma bakımından izlemeye konu tür ise 1, değilse 0; ##Odun dışı hayvansal ürün olarak kullanılma durumu (1 var, 0 yok) 8

10 AÇIKLAMALAR : Tarih Koordinat Yükselti Saat Birey sayısı Yoğunluk GD Endemik IUCN CITES TD BERN OSB MAKK GT Kaynak Gözlem tarihi; Yıl-Ay-Gün. ( ) gibi Türün yerin adı veya varsa kaydedildiği koordinatlar; X: Enlem, Y: Boylam, ( ) Koordinatlar kaydedildikleri sistemde verilmelidir. UTM projeksiyon sisteminde kaydedilen kayıtlar için Zon ve datum belirtilmelidir. Kuş gözlemlerinde başlangıç ve bitiş noktalarının koordinatları da verilebilir. Yerin denizden yüksekliği. (1700 m) gibi Gözlem saati veya Gözlem saati başlangıç ve bitiş aralığı. Saat:Dakika (07:30, 14:00-16:20) gibi (*) : Memeli, Kuş, Sürüngen ve Çift yaşarlar için. En Düşük ve En Yüksek Birey Sayısı (1-15), (8-30), (50-200) gibi Bilinmiyor: Yoğunluk bilgisi verilemiyor Nadir: Alanda nadiren gözleniyor Orta : Alanda herzaman değil ama sıklıkla gözleniyor Yaygın: Alanda yüksek sayıda gözleniyor (**) : Kuşlar için. Göçmenlik Durumu (Yerli, Transit Göçmen, Yaz Ziyaretçisi, Kış Ziyaretçisi, Rastlantısal Göçmen) Taksonun endemizm durumu (1: Endemik, 0: Endemik değil) IUCN'e Göre Tehlike Durumu Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmeye Göre Durumu Türkiye'deki Tehlike Durumu Avrupanın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesine Göre Koruma Durumu Orman ve Su İşleri Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Türler (KA : Koruma Altında) Merkez Av Komisyonu Kararına Göre Koruma Durumu (AH: Av Hayvanı) Gözlem Tipi: (1): Doğrudan gözlem (türün doğrudan kendisini gözlemek); (2): Dolaylı Gözlem (türe ait iz veya belirti); (3): Doğruluğu denetlenen anket bilgisi. Tür ile ilgili bilgi alınan literatür/ler numaralandırılır. (1. Kiziroğlu, İ., 1998) gibi Üreme (***) : Kuşlar için. En yüksek üreme kodu girilir. 0 Gözlemci türün gözlem yerinde ve zamanında üremediğine emin 1 Tür, üreme döneminde olası üreme HABİTATINDA gözlendi 2 Üreme döneminde ÖTEN (ya da üreme çağrıları duyulan) erkek(ler) gözlendi 3 Üreme döneminde uygun üreme habitatında bir ÇİFT gözlendi En az iki farklı günde TERRİTORYUM belirleme davranışları ile belirgin bir territoryum 4 gözlendi 5 Çiftleşme ve KUR DAVRANIŞI 6 Muhtemel bir YUVAYI ziyaret 7 Erişkinlerin HEYECANLI davranışları ve endişeli ötüşleri 8 Erişkinlerde KULUÇKAYA YATMA AÇIKLIĞI belirlendiği (elde gözlem) 9 Yuva YAPIMI ya da yuva deliği açma 10 ERİŞKİN İLGİYİ KENDİNE ÇEKİYOR ya da yaralı taklidi yapıyor Kullanılan YUVA ya da yumurta kabukları bulundu (çalışma süresinde yapılmış ya da 11 kullanılmakta olan) Yeni UÇMAYA BAŞLAMIŞ (ötücü kuşlar gibi) ya da TÜYSÜZ yavru (tavukgiller ve su kuşları 12 gibi) 13 KULLANILAN YUVA olduğunu gösteren: Yuvaya giren ya da çıkan bireyler (içerisi 9

11 görülmeyen yüksekteki yuvalar ve yuva delikleri de dahil) ya da kuluçkaya yatan birey gözlendi 14 Erişkin YUVADAN ATIK taşıyor ya da YUVAYA YEMEK getiriyor 15 YUMURTA içeren yuva 16 İçinde YAVRU olan ya da yavru sesi gelen YUVA 99 Üreme kodu kontrol edilmedi Arazi Çalışması: Çalışma alanı içinde örnek alan olarak belirlenmiş olan her 1: lik paftanın temsil ettiği alanda Memeliler, Sürüngenler, İç Su Balıkları ve Çift yaşarlar sınıflarında en az bir defa, Kuşlar için ise her mevsim en az bir defa arazi çalışmaları yapılacaktır. Arazi çalışmalarında çalışılan taksonlara ve türlere uygun doğrudan gözlem yöntemlerinin yanı sıra, ses, iz ve belirtilere (dışkı, kıl, tüy vb.) dayalı diğer uygun gözlem yöntemlerinden de yararlanılacaktır. Sahada elde edilen her türlü fotoğraf konularına göre düzenlenerek sonuç raporuyla birlikte sunulacaktır. Memeliler Memelilerle ilgili olarak alanda en az bir adet gözlem yapılmalıdır. Gözlemler, 1: lik paftaların en az %10 luk kısmında ve paftada bulunan orman, yüksek dağ, bozkır, sulak alan, kumul, tarım ve yerleşim gibi başlıca habitat tiplerini temsil edecek biçimde yapılmalıdır. Gözlemlerde dürbün, teleskop, küçük video kamera ve SLR fotoğraf makinesi gibi çalışılan türlere uygun malzemeler kullanılabilir ancak gözlem yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. Arazi gözlemleri sırasında, doğrudan memelilerin görülmesi esasına dayalı gözlemlerin yanı sıra, memelilerin ait ayak izi, dışkı, ses (ayı böğürmesi, kurt uluması), kıl, boynuz, yeme-ısırma, taş çevirme, kırıp-dökme gibi iz, belirti ve işaretlerden yararlanma esasına dayalı dolaylı gözlemlerden de yararlanılmalıdır. Burada uygulanacak yöntem, ilgili uzman tarafından türe uygun bir biçimde seçilmelidir. Zira, herhangi bir fare, yarasa, boynuzlu bir memeli veya yırtıcı bir türün kendi içindeki çalışma yöntemi bile kendi içinde birçok farklılıklar içerecektir. Burada, türe uygun ve farklı birkaç yöntem aynı anda birlikte de çalışılabilir. Ancak, yapılan çalışmaların hangi yöntemle yapıldığı, ara ve sonuç raporlarında ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır. Teşhis edilmesi için yakalanması gereken türler için birey sayısında tehdit oluşturmayacak ölçüde tuzak ve kapanlar kurulmalıdır. Memeli yaban hayvanlarının envanter, yaşam alanları ile populasyonlarını tehdit eden etmenler belirlenmeli ve bu tehditlere karşı alınabilecek önlemler önerilmelidir. Kuşlar Kuşlarla ilgili olarak alanda her mevsim en az bir adet gözlem yapılmalıdır. Gözlemler, 1: lik paftaların en az %10 luk kısmında ve paftada bulunan orman, yüksek dağ, bozkır, sulak alan, kumul, tarım ve yerleşim gibi başlıca habitat tiplerini temsil edecek biçimde yapılmalıdır. Gözlemlerde dürbün, teleskop, küçük video kamera ve SLR fotoğraf makinesi gibi çalışılan türlere uygun malzemeler kullanılabilir ancak gözlem yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. 10

12 Kuşlar için genelde noktada gözlem ve/veya hat boyu gözlemler yapılmalıdır. Arazi gözlemleri sırasında, doğrudan kuşların görülmesi esasına dayalı gözlemlerin yanı sıra, kuşlara ait ayak izi, dışkı, ses, kanat sesleri (dağ horozu ve ur keklik de olduğu gibi), tüy gibi iz, belirti ve işaretlerden yararlanma esasına dayalı dolaylı gözlemlerden de yararlanılmalıdır. Burada uygulanacak yöntem, ilgili uzman tarafından türe uygun bir biçimde seçilmelidir. Zira, ötücü kuşlar, su kuşları, gündüz veya gece yırtıcıları gibi kuşların kendi içindeki çalışma yöntemleri bile kendi içinde birçok farklılıklar içerecektir. Burada, türe uygun ve farklı birkaç yöntem aynı anda birlikte de çalışılabilir. Ancak, yapılan çalışmaların hangi yöntemle yapıldığı, ara ve sonuç raporlarında ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır. Kuşların envanter, yaşam alanları ile populasyonlarını tehdit eden etmenler belirlenmeli ve bu tehditlere karşı alınabilecek önlemler önerilmelidir. İç Su Balıkları Balıklarla ilgili olarak alanda en az bir adet örnekleme yapılmalıdır. Örneklemeler, sahanın genelindeki akarsu ve göller (baraj-doğal) dikkate alınarak yapılmalıdır. Gözlemler, 1: lik paftaların en az %10 luk kısmında ve paftada bulunan sucul habitatları temsil edecek biçimde sahanın en belirgin akarsuyu başta olmak üzere, balık türlerinin değişme ihtimali olan kesimlerinde, doğal göller veya baraj gölleri gibi suni göllerde yapılmalıdır. Balık örneklemeleri, en az 12 Volt DC ve 5 60 Amperlik akü ile çalışabilen, 650 W çıkış gücüne sahip bir elektroşok cihazı ile etik kurallara uygun bir biçimde, canlılara en az zarar verecek şekilde yapılmalıdır. Elektroşok cihazı ile yapılan örneklemelerde, türe uygun ve farklı birkaç yöntemle de aynı anda birlikte çalışılabilir. Ancak, yapılan çalışmaların hangi yöntemle yapıldığı, ara ve sonuç raporlarında ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır. Balık örneklemesi yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. Balıkların envanter, yaşam alanları ile populasyonlarını tehdit eden etmenler belirlenmeli ve bu tehditlere karşı alınabilecek önlemler önerilmelidir. Sürüngenler Sürüngenlerle ilgili olarak alanda en az bir adet gözlem yapılmalıdır. Gözlemler, 1: lik paftaların en az %10 luk kısmında ve paftada bulunan orman, yüksek dağ, bozkır, sulak alan, kumul, tarım ve yerleşim gibi başlıca habitat tiplerini temsil edecek biçimde yapılmalıdır. Gözlem yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. Arazi gözlemleri sürüngenlerin yıl içinde aktif oldukları dönemleri kapsayacak şekilde yapılmalıdır. Sucul türler için su kaynakları ve su yakınındaki alanlar, karasal türler için özellikle taş altları, otlaklar, ekili alanlar ve orman için ağaç kovukları gözden geçirilmelidir. 11

13 Sürüngenlerin envanter, yaşam alanları ile populasyonlarını tehdit eden etmenler belirlenmeli ve bu tehditlere karşı alınabilecek önlemler önerilmelidir. Çift Yaşarlar Çift yaşarlarla ilgili olarak alanda en az bir adet gözlem yapılmalıdır. Gözlemler, 1: lik paftaların en az %10 luk kısmında ve paftada bulunan orman, yüksek dağ, bozkır, sulak alan, kumul, tarım ve yerleşim gibi başlıca habitat tiplerini temsil edecek biçimde yapılmalıdır. Gözlem yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. Arazi gözlemleri çift yaşarların yıl içinde aktif oldukları dönemleri kapsayacak şekilde yapılmalıdır. Üreme zamanı dışında karasal alanlarda da gözlemler gerçekleştirilebilirken, gözlemler tüm iki yaşamlıların üreme zamanında suya geçmek zorunda olmalarından dolayı göl, akarsu, baraj gölü ve ayrıca geçici su birikintilerinde yoğunlaştırılmalıdır. Çift yaşarların envanter, yaşam alanları ile populasyonlarını tehdit eden etmenler belirlenmeli ve bu tehditlere karşı alınabilecek önlemler önerilmelidir. Tablolarda yer alan ve arazide belirlenen; Memeliler, Kuşlar, İç Su Balıkları, Sürüngenler ve Çift Yaşarlar gruplarına ait veriler Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı ndan temin edilecek Nuh un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı veri giriş formu (ilgili veri tabanı EK A-2 formu) doldurularak proje ekinde sunulacak ve söz konusu veriler Nuh un Gemisi Veri Tabanı na girilecektir. Veri tabanına girişi yapılan her bir taksonun yer aldığı bir tutanak İdare ye teslim edilecektir. 3. Tohumsuz Bitkiler (Karayosunları, Likenler, Makromantarlar) Karayosunları, Likenler ve Makromantarlardan oluşan Tohumsuz bitkiler (eğreltiler hariç) e ilişkin literatüre dayalı takson listeleri ortaya konacak, aynı zamanda koruma ve/veya ekonomik açıdan öneme sahip taksonlara ilişkin bu çalışma dışı yapılacak diğer çalışmalara altlık oluşturmak üzere detay bilgiler (ekonomik önemi ve potansiyeli, yayılışı, koruma-kullanma dengesi için öneriler) sunulan raporda yer alacaktır. 4. Omurgasız Hayvanlar Süngerler, sölenterler, solucanlar, yumuşakçalar, derisi dikenliler ve böceklerin de dahil olduğu eklem bacaklılar gibi bütün omurgasız hayvanlara ilişkin literatüre dayalı takson listeleri ortaya konulacaktır. Ayrıca, tespit edilen bütün bilimsel çalışmalar, her bir taksonomik sınıfa ait listenin hemen ardından tarih sırasına göre kaynaklar (literatür) olarak sıralanacaktır. Literatür yani Kaynaklar şu şekilde sunulacaktır; Yazar (lar), Basım Yılı. Başlık, Dergi adı (Makaleyse), Bölüm Başlığı (Kitap Bölümüyse), Cilt, Sayı, Sayfa sayısı ya da sayfa aralıkları, ISBN Numarası, Yayınlayan Kurum / Matbaa, Basım Yeri (Şehir), Ülke. 12

14 Burada, aynı zamanda koruma ve/veya ekonomik açıdan öneme sahip taksonlarla ilgili olarak, ekonomik önemleri, potansiyelleri, yayılışları, endemizm durumları ve koruma-kullanma dengesi için öneriler gibi detay bilgiler sunulacaktır. Bu konuda hazırlanacak veriler Tablo 6 daki formata göre Excel ortamında İdare ye teslim edilecektir. Tablo 6. Çorum İli böcek türlerinin bazı temel durum ve nitelikleri Türkçe Adı Bilimsel Adı Yer Birey Yoğunluk GD Üreme Endemik IUCN CITES TD BERN OSB GT Kaynak sayısı AÇIKLAMALAR : Yer Birey sayısı Yoğunluk GD Endemik IUCN CITES TD BERN OSB GT Kaynak Türün kaydedildiği yerin adı veya varsa kaydedildiği koordinatlar; X: Enlem, Y: Boylam, (UTM Projeksiyon Koordinat sistemine göre) Koordinatlar kaydedildikleri sistemde verilmelidir. UTM projeksiyon sisteminde kaydedilen kayıtlar için Zon ve datum belirtilmelidir. En Düşük ve En Yüksek Birey Sayısı (1-15), (8-30), (50-200) gibi Bilinmiyor: Yoğunluk bilgisi verilemiyor Nadir: Alanda nadiren gözleniyor Orta : Alanda herzaman değil ama sıklıkla gözleniyor Yaygın: Alanda yüksek sayıda gözleniyor Göçmenlik Durumu (Yerli, Göçmen) Taksonun endemizm durumu (1: Endemik, 0: Endemik değil) IUCN'e Göre Tehlike Durumu Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmeye Göre Durumu Türkiye'deki Tehlike Durumu Avrupanın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesine Göre Koruma Durumu Orman ve Su İşleri Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Türler (KA : Koruma Altında) Gözlem Tipi: (1): Doğrudan gözlem (türün doğrudan kendisini gözlemek); (2): Dolaylı Gözlem (türe ait iz veya belirti); (3): Doğruluğu denetlenen anket bilgisi. Tür ile ilgili bilgi alınan literatür/ler numaralandırılır. (1. Kiziroğlu, İ., 1998) gibi İZLEME METODOLOJİSİ Madde 11. Bu hizmet alımı işi kapsamında şartnamede belirlenen her bir çalışma konusu taksonun (Madde 5) ve bulunduğu habitatın gidişatının izlenmesi açısından önem arz eden izleme göstergeleri tespit edilecektir. Göstergelerin izlenmesi ile türün popülasyon durumu, habitat durumu, bulunduğu ve temsil ettiği ekosistem durumunun gidişatının izlenmesi hedeflenmektedir. Bu bağlamda; her bir çalışma alanı için izleme planı geliştirilecektir. Bu plan dahilinde ve her bir çalışma konusu için; izleme düzeyi, izleme zamanı, izlenecek alan, izlemeyi yapacak birim ve izlemenin başarı göstergelerinin neler olacağı ortaya konacaktır. 13

15 Her bir izleme çalışmasının yapılacağı çalışma alanında biyolojik çeşitliliğin zamansal boyutta izlenmesi 3 farklı seviyede ve ölçütlerle yapılacaktır. 1. Tür / Popülasyon İzleme 1.1. Damarlı (Vasküler) Bitkiler Vasküler bitkiler için bireysel ve toplumsal (vejetasyon) düzeyde izleme yapılacaktır. Bireysel bazda izlenecek bitki taksonları; endemik bitkiler ile ekosisteme yerleşmiş (doğallaşmış) ve ekosistemdeki doğal süksesyonu olumsuz yönde etkileyen istilacı damarlı bitki taksonlarıdır. İzlenen taksonlardan endemik olanlar için IUCN in Kırmızı Liste Kategorilerinde yer alanların yayılışları nokta ve/veya poligon olarak EUNIS habitat tipleri haritasında sayısal ortama aktarılacaktır. Böylece, endemik bitkilerin elde edilen bu verileri ile kırmızı liste statülerinde değişimlerin olup-olmayacağının da izlenmesine katkı sağlanmış olunacaktır. Ayrıca, bu habitat tipleri üzerindeki tehditlerin ortaya konmasıyla; bu tehditlerin kısa, orta ve uzun vadede ortadan kaldırılmaları için çözüm önerileri de sunulacaktır. Ayrıca, tehditlerin söz konusu kırmızı liste kategorilerindeki bu taksonlar üzerindeki olumsuz etkileri; geçmişte ve günümüzdeki etki durumları değerlendirilerek gelecekte tehlike kategorilerinin değişip-değişmeyeceği konusunda da değerlendirmeler bulgulara dayalı olarak yapılacaktır. Bu taksonların yayıldığı alanların mülkiyet/arazi kullanım durumları da değerlendirilerek, yaşam alanında (in-situ) ve/veya yaşam alanı dışında (ex-situ) korumaya konu edilip-edilmeyecekleri belirlenecektir. Nesli tehlike altında olan taksonlardan IUCN in CR kategorisinde yer alan (lokal endemikler) bitki taksonlarından çalışma alanı içinde saptananların yayılış özellikleri, birey ve/veya popülasyon düzeyinde koordinatlanarak saptanacaklardır. CR kategorisindeki bu bitkiler için EUNIS habitat tipleri sayısal altlıkları kullanılarak çalışma alanı için türün yayılış alanını gösteren haritalama yapılacaktır. Bu türlerin korunmasına yönelik bölgenin ekosistem dinamiklerini de değerlendirerek alınması gerekli tedbirleri içeren önerilerde bulunulacaktır. Çalışma alanında mevcut, ağaçlandırma çalışmalarında kullanılan veya doğallaşmış - istilacı damarlı bitkilerin popülasyon dinamikleri de değerlendirilerek yapılacak izlemelerinde; bu bitkilerin hangi doğal bitkileri kısa, orta ve uzun vadede nasıl etkilediği/etkileyebileceği değerlendirilecektir. Yayıldığı habitatlar (EUNIS habitat tipi) ve başlıca yayılma şekilleri saptanarak bu türlerin hâlihazırda veya gelecekte mücadele gerektirecek bitkiler olupolmadıkları gerekçelendirilecek ve alınacak tedbirler hakkında gerekli önerilerde bulunulacaktır. Ayrıca bu bitkilerden bir yıllık ve çok yıllık olan otsu bitkiler ile odunsu bitki taksonları için izleme metotları ve periyotları bulundukları ekosistem dinamiklerine göre ayrı ayrı belirlenerek izleme raporunda sunulacaktır Omurgalı Yaban Hayvanları Memeliler Memelilerle ilgili olarak, literatür ve arazi çalışmaları sonucunda, hedef tür (nesli tehdit altındaki türler, gösterge tür, bayrak tür, anahtar tür veya ekonomik tür) niteliğindeki türlerden 14

16 hangilerinin izlenmesi gerektiğine karar verilecek ve bu tür veya türlerle ilgili olarak tür ve popülasyon düzeyinde izleme çalışmaları yapılacaktır. İzleme çalışmaları öncelikle izlenecek tür/lerin tespit edildiği alanlar ve civarında, sonuç raporunda koordinatlarıyla belirtilen yerlerde yapılacaktır. İzleme yapılacak olan ve koordinatları sonuç raporunda belirtilen bu yerler, türün tehdit altında olduğu veya tehdit altına girebileceği habitatlar veya yoğun popülasyonlarının bulunduğu alanlar gibi ölçütler de dikkate alınarak, paftada bulunan farklı habitatları temsil edecek yerlerden seçilmelidir. İzleme, yılda en az iki defa gerçekleştirilecek gözlemlerle yapılacaktır. Memelilerle ilgili olarak yapılacak izleme çalışmalarında türe uygun izleme yöntemleri kullanılarak türün varlığı, yeni doğanların hayatta kalma başarısı, cinsiyet oranları, populasyon yoğunluğu ve tehditlere ait veriler elde edilecektir. İzleme çalışmalarında dürbün, teleskop, küçük video kamera ve SLR fotoğraf makinesi gibi çalışılan türlere uygun malzemeler kullanılabilir ancak izleme yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. Arazi gözlemleri sırasında, doğrudan memelilerin görülmesi esasına dayalı gözlemlerin yanı sıra, memelilerin ait ayak izi, dışkı, ses (ayı böğürmesi, kurt uluması gibi), kıl, boynuz, yeme-ısırma, taş çevirme, kırıp-dökme gibi iz, belirti ve işaretlerden yararlanma esasına dayalı dolaylı gözlemlerden yararlanılmalıdır. Kuşlar Kuşlarla ilgili olarak, literatür ve arazi çalışmaları sonucunda, nesli tehdit altındaki türler, gösterge tür, bayrak tür, anahtar tür veya ekonomik tür niteliğindeki türlerden hangilerinin izlenmesi gerektiğine karar verilecek ve bu tür veya türlerle ilgili olarak tür ve popülasyon düzeyinde izleme çalışmaları yapılacaktır. Kuşlarla ilgili olarak yapılacak izleme çalışmalarında türe uygun izleme yöntemleri kullanılarak türün varlığı, üreme ve göçmenlik durumu, populasyon yoğunluğu ve tehditlere ait veriler elde edilecektir. İzleme çalışmaları öncelikle izlenecek tür/lerin tespit edildiği alanlar ve civarında, sonuç raporunda koordinatlarıyla belirtilen yerlerde yapılacaktır. İzleme yapılacak olan ve koordinatları sonuç raporunda belirtilen bu yerler, türün tehdit altında olduğu veya tehdit altına girebileceği habitatlar veya yoğun popülasyonlarının bulunduğu alanlar gibi ölçütler de dikkate alınarak, paftada bulunan farklı habitatları temsil edecek yerlerden seçilmelidir. İzleme, yılda en az iki defa gerçekleştirilecek gözlemlerle yapılacaktır. İzleme çalışmalarında dürbün, teleskop, küçük video kamera ve SLR fotoğraf makinesi gibi çalışılan türlere uygun malzemeler kullanılabilir ancak izleme yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. Kuşlar için genelde nokta sayım ve hat boyu gözlemler yapılmalıdır. Arazi gözlemleri sırasında, doğrudan kuşların görülmesi esasına dayalı gözlemlerin yanı sıra, kuşlara ait ayak izi, dışkı, ses, kanat sesleri (dağ horozu ve ur keklik de olduğu gibi), tüy gibi iz, belirti ve işaretlerden yararlanma esasına dayalı dolaylı gözlemlerden yararlanılmalıdır. 15

17 İç Su Balıkları Balıklarla ilgili olarak, literatür ve arazi çalışmaları sonucunda, nesli tehdit altındaki türler, gösterge tür, bayrak tür, anahtar tür veya ekonomik tür niteliğindeki türlerden hangilerinin izlenmesi gerektiğine karar verilecek ve bu tür veya türlerle ilgili olarak tür ve popülasyon düzeyinde izleme çalışmaları yapılacaktır. Balıklarla ilgili olarak yapılacak izleme çalışmaları en az 12 Volt DC ve 5 60 Amperlik akü ile çalışabilen, 650 W çıkış gücüne sahip bir elektro şok cihazı ile etik kurallara uygun bir biçimde, canlılara en az zarar verecek şekilde yapılacaktır. İzleme sonucunda, türün varlığına, populasyon yoğunluğuna ve tehditlere ait veriler elde edilecektir. İzleme çalışmaları öncelikle izlenecek tür/lerin tespit edildiği alanlar ve civarında, sonuç raporunda koordinatlarıyla belirtilen yerlerde yapılacaktır. İzleme yapılacak olan ve koordinatları sonuç raporunda belirtilen bu yerler, türün tehdit altında olduğu veya tehdit altına girebileceği yerler veya yoğun popülasyonlarının bulunduğu alanlar gibi ölçütler de dikkate alınarak, paftada bulunan farklı alanları temsil edecek yerlerden seçilmelidir. İzleme, yılda en az bir defa gerçekleştirilecek gözlemlerle yapılacaktır. İzleme sonucunda, türün varlığı, populasyon yoğunluğu ve tehditlere ait veriler elde edilecektir. İzleme yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. Sürüngenler ve Çift Yaşarlar Sürüngenler ve Çift Yaşarlarla ilgili olarak, literatür ve arazi çalışmaları sonucunda, nesli tehdit altındaki türler, gösterge tür, bayrak tür, anahtar tür veya ekonomik tür niteliğindeki türlerden hangilerinin izlenmesi gerektiğine karar verilecek ve bu tür veya türlerle ilgili olarak tür ve popülasyon düzeyinde izleme çalışmaları yapılacaktır. İzleme çalışmaları öncelikle izlenecek tür veya türlerin tespit edildiği alanlar ve civarında, sonuç raporunda koordinatlarıyla belirtilen yerlerde yapılacaktır. İzleme yapılacak olan ve koordinatları sonuç raporunda belirtilen bu yerler, türün tehdit altında olduğu veya tehdit altına girebileceği yerler veya yoğun popülasyonlarının bulunduğu alanlar gibi ölçütler de dikkate alınarak, paftada bulunan farklı alanları temsil edecek yerlerden seçilmelidir. İzleme yapılan alanların ve tespit edilen türlerin koordinatlarının Küresel Konum Belirleme Aracı (GPS) yardımıyla alınması mecburidir. İzleme çalışmaları yılda en az bir defa yapılacak ve türün varlığı, populasyon yoğunluğu ve tehditlere ait veriler elde edilecektir. 2. Ekosistem İzleme 2.1. Hedef Türlerce Zengin Habitatlar İzleme amaçlı hedef bitki taksonlarının yayıldığı alanlarda, saptanan noktasal veya poligon bazındaki koordinatlarla endemik bitkilerin yoğun oldukları alanlar ile yaban hayvanları için öncelikli alanlar tespit edilecektir. Bu alanlar, CBS yardımıyla haritalanacak ve EUNIS Habitat 16

18 Tipleri haritalarıyla yapılacak çakıştırmalarla çalışma alanının hedef türlerce zengin koruma öncelikli ve izlemeye konu habitatlar (hassas) haritası ortaya çıkarılmış olacaktır. Ayrıca çalışma alanında varsa, korunan alanların da CBS ortamında çakıştırılması sonucu, bu tür alanların ve barındırdıkları hedef türlerin yeterince korunup-korunmadıkları/korumada bir boşluk olup-olmadığı değerlendirilecektir. Daha önce belirlenmiş korunan alanlar ile bu çalışma sonucu ortaya çıkacak olan koruma öncelikli ve izlemeye konu habitatlar (hassas) CBS ortamında çakıştırılarak, olması gereken güncel koruma alanları önerilecektir. Önerilebilecek yeni koruma alanları haritada ayrıca mevcut koruma alanı ile birlikte gösterilecektir. Bu tür alanlarda izlemeye ilişkin; zamansal boyut, varsa koruma boşluğu ile çalışma alanı dışındaki bölgesel ölçek de dikkate alınarak korunan alanlara ek yeni alanlar için öneriler getirilecektir. Uzmanlarca çalışma alanı dinamiklerine göre önerecekleri zaman diliminde, her bir ekosistem bünyesindeki sayısal haritaları oluşturulmuş hassas habitatlarda değişimlerin olup-olmadığının izlenmesi için gerekli olan, tekrarlanabilir ve uygun maliyetli önerilerde bulunulacaktır Özellikli Bitki Toplumları Çalışma alanında yayılış gösteren özellikli bitki toplumları (endemik bitki birlikleri/asosyasyon, enklavlar, subasar ormanları, zengin jeofit bitki alanları, özellikli sulak alanlar: turbalar - yüzen adalar vb.) saptanacaktır. Bu alanların EUNIS habitat tipleri haritasıyla çakıştırılarak, hangi habitat tipi veya tipleri içinde kaldığı, CBS ortamında çakıştırılan haritalarla ortaya konacaktır. Bu tür alanlarda izlemeye ilişkin, zamansal boyut ve varsa doğal/insan kaynaklı olumsuz etkiler de dikkate alınarak, tekrarlanabilir ve uygun maliyetli önerilerde bulunulacaktır Özellikli Yaban Hayvanı Alanları Çalışma alanında yayılış gösteren nesli tehlike altındaki, gösterge, bayrak veya anahtar tür niteliğindeki yaban hayvanlarının (omurgalı türler başta olmak üzere kelebek veya yusufçuk gibi böcek türleri vb canlıların barındığı alanlar saptanacaktır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda önemli türleri barındıran özellikli alanlar CBS ortamında haritalarla ortaya konacaktır. 3. Bölgesel (Landscape) Düzeyde İzleme Bölgesel düzeyde izleme, tüm çalışma alanı ölçeğinde ve alansal istatistiki değerlendirmelerle gerçekleştirilecektir. Bu amaçla, İdare den temin edilecek lisanslı Alansal İstatistik Programı kullanılacaktır. EUNIS habitat tiplerinin her biri sınıf olarak kabul edilerek, alansal değerlendirme için bölgesel göstergeler (metrikler) belirlenecek ve aşağıdaki tabloda (Tablo 7) belirtilen çeşitlilik indeksleri hesaplanacaktır. Bölgesel düzeydeki bu ölçümlerle alan parçalılığı belirlenecektir. Çalışma alanı dinamiklerine göre belirlenecek zaman aralıklarıyla tekrarlanacak değerlendirmelerle çalışma alanının bölgesel düzeyde değişiminin izlenmesi için gerekli veri tabanı kurulmuş / izleme altlığı oluşturulmuş olacaktır. 17

19 Tablo 7. Bölgesel göstergeler ve çeşitlilik indeksleri CA NP MPS Bölgesel Göstergeler (Metrikler) Sınıf Alanı (Hektar) : EUNIS Habitat Tipleri Parça Sayısı (adet) Ortalama Parça Büyüklüğü (hektar) PERCELAND Toplam alanın yüzdesi (%) LPI En Geniş Parça İndeksi (%) PD Parça Yoğunluğu (adet/100 hektar) PSCV Parça sayısının varyasyon katsayısı (%) AWMSI Alan ağırlıklı ortalama şekil indeksi SHDI SIDI MSHDI MSIDI SHEI SIEI MSIEI Çeşitlilik İndeksleri Shannon Çeşitlilik İndeksi Simpson Çeşitlilik İndeksi Modifiye Shannon Çeşitlilik İndeksi Modifiye Simpson Çeşitlilik İndeksi Shannon düzenli dağılım İndeksi Simpson düzenli dağılım İndeksi Modifiye Simpson düzenli dağılım İndeksi İdare den sağlanacak 1: ölçekli sayısal altlıklar kullanılarak ve alan çalışmalarından elde edilen veriler yardımıyla çalışma alanının EUNIS habitat tipleri belirlenerek sayısal ortamda haritaları hazırlanacaktır. Habitat tipleri aynı zamanda Sınıf olarak kabul edilerek ve alansal istatistik kullanılarak yukarıdaki tabloda (Tablo 7) yer alan göstergeler hesaplanacaktır. Çalışmada önerilecek izleme periyodu sonunda tekrar yapılacak değerlendirmelerle alansal verilere dayalı olarak olası değişimler ortaya konarak, biyoçeşitliliğin alansal bazda etkilenme durumu hesaplanacak çeşitlilik indekslerle izlenmesi sağlanacaktır. Yukarıda belirtilen izleme metodolojileriyle tüm seviye ve çalışma konusundaki (damarlı bitkiler ve omurgalı hayvanlar) izlemelerin aşağıdaki tespitler dahilinde bir İzleme Planı doğrultusunda sürdürülebilmesi sağlanacaktır. Her bir düzeyde yapılacak İzlemelerde, İdare nin yapısı ve ekosistem dinamikleri dikkate alınarak aşağıdaki tablo (Tablo 8) formatında raporda sunulacaktır; Tablo 8. Çalışma Alanı İzleme Programı İzlenecek Çalışma Konusu İzleme Düzeyi İzleme Zamanı İzlenecek Alan İzlemeyi Yapacak Birim Başarı Göstergesi 18

20 Ayrıca izleme raporunda proje çalışmasında belirlenmiş olan izleme göstergelerine yönelik tehditler ortaya konulacak, bu tehditlerin kısa, orta ve uzun vadede ortadan kaldırılmaları veya izleme göstergelerinin korunmasına yönelik öneriler sunulacaktır. VERİ TABANI KURULMASI VE HARİTALAMA Madde 12. Veri Tabanı ve Haritalar: Çalışma kapsamında derlenen ilgili çalışma konularına ait tüm envanter verileri, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı bünyesindeki Nuh un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı na girilecek ve bu veri tabanına girişi yapılan her bir taksonun yer aldığı bir tutanak İdare ye teslim edilecektir. Ayrıca, alandaki taksonlara ait veriler aşağıdaki Tablo 9 ve Tablo 10 daki formata uygun olarak Excel ortamında kayıt edilecek ve sayısal ortamda CBS aracılığı ile haritalandırılacaktır. Çalışma alanından elde edilen veriler uzmanlarca değerlendirilerek özellikli bitki ve yaban hayvanlarının alansal bazdaki yayılışları haritalandırılacaktır. Türlerin alandaki popülasyonlarının alansal dağılımları ekipler tarafından değerlendirildikten sonra habitatları poligon şeklinde belirlenecektir. Poligon ya da alan bazlı konumsal detay olarak hazırlanacak konumsal veri tabanı (harita ve buna bağlı öznitelik veri tablosu) Tablo 11 deki formata uygun olarak Excel ortamında kayıt edilecek ve haritalandırılacaktır. Ayrıca, poligon bazlı haritanın oluşturulması ve buna ilişkin veri tabanının kurulmasına yönelik yeni düzenlemeler Yüklenici Firma tarafından önerilebilecektir. 19

21 Tablo 9. Çalışma alanında toplanan bitki taksonlarına ait veri formatı örneği Türkçe UTM Koordinatı Yükselti Ekonomik Tespit Bilimsel Adı Türkçe Adı Tarih Endemik Relikt IUCN BERN CITES Not Adı X Y (m) değer şekli 1 Ovit Psephellus Ovit Yoğun LR 0 0 Tülübaşı appendicigerus Tülübaşı popülasyon Yok Arazi 1 2 Zarif Seyrek Primula longipes Zarif Çuha NT 0 0 Çuha popülasyon Yok 1 3 Amasya Amasya Tek tek Iris histrioides VU 0 1 Navruzu Navruzu birey 1 4 Amasya Amasya Seyrek Iris histrioides VU 0 1 Navruzu Navruzu popülasyon 1 5 Akdeniz Akdeniz Yoğun Var, ticareti Laurus nobilis Defnesi Defnesi popülasyon yapılıyor Arazi 0 6 Filiski Cyclamen parviflorum Filiski LR 0 0 Küçük grup 1 7 Domuz Cyclamen coum Domuz Yoğun Ağırşağı ssp. caucasicum Ağırşağı popülasyon 1 8 Yayla Peliti Quercus pontica Yayla Peliti Küçük grup 1 Nokta No. *Alanda biyolojik çeşitlilik koruma bakımından izlemeye konu tür ise 1, değilse 0; ** Odun dışı bitkisel ürün olarak kullanılan başlıca kısımları belirtilecek, yoksa boş bırakılacak. İzleme Göstergesi* ODBÜ** Yaprak ve Meyve Tablo 10. Çorum ili fauna türleri ve bazı temel durum ve nitelikleri (kuş türleri için örnektir) Türkçe Adı Bilimsel Adı Tarih Koordinatlar Yükselti (m) x y Saat İzleme Birey sayısı* Yoğunluk GD** Üreme*** Endemik IUCN CITES TD BERN OSB MAKK GT Kaynak Göstergesi # ODHÜ ## Sakallı Akbaba Dağ Horozu Gypaetus barbatus Tetrao mlokosiewiczi AÇIKLAMALAR (Tablo 5 te sunulduğu gibi) #Alanda biyolojik çeşitlilik koruma bakımından izlemeye konu tür ise 1, değilse 0; ##Odun dışı hayvansal ürün olarak kullanılma durumu (1 var, 0 yok)