TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ NDE AFYONKARAHİSAR DA MEVLÂNA İZLERİ. Yusuf İLGAR

Transkript

1 SÜMAM Yayınları: 5 / Bildiriler Serisi: 2 / Yıl: 2010 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ NDE AFYONKARAHİSAR DA MEVLÂNA İZLERİ Yusuf İLGAR ÖZET Mevlevîlik, Mevlâna ve Mevlâna çocuklarının ziyaretleriyle Afyonkarahisar da yayılmıştır. Dîvâne Mehmet Çelebi Mevlevîhânesi Konya dan sonra ikinci önemli merkez olmuştur. Cumhuriyet döneminde 1950 li yıllardan sonra Mevlâna anma günleri ve semâ törenleri tertip edilmiştir. Bu törenler vesilesiyle paneller, sempozyumlar düzenlenmiş; kitaplar, makaleler yazılmıştır. Yörede kalem erbabı tarafından muhtelif çalışmalar yapılmışsa da, kaynakların eksik olmasından dolayı birtakım konulara açıklık getirilememiştir. Anahtar Kelimeler: Mevlâna, Mevlevîlik, Semâ, Afyonkarahisar, Dîvâne Mehmet Çelebi, Sultan Dîvânî. MAWLÂNÂʹS TRACKS IN AFYONKARAHISAR IN THE PERİOD OF REPUBLIC OF TURKEY ABSTRACT Mavlavi spreaded over Afyon thuogh Mawlânâ's and his children's visits to Afyon. Divana Mahmad Chalabi Mavlavikhane (lodge) became the second center following Konya. In the Republic period, after 1950's many commemoration days and whirling ceremonies have been organized. Thanks to these ceremonies, panels, symposiums were held; boks and articles were written. Although regioal men of letters wrote something on Mavlavi, because of lack of bibliography. Somethhing still remains unclear. Key Words: Mawlânâ, Mawlawi, Afyonkarahisar, Divana Mahmad Chalabi, Sultan Divani. Uzm., Afyonkarahisar Kocatepe Ü Eski Türk Edebiyatı Uzmanı / ss

2 Yusuf İLGAR 470 Giriş: Selçuklu döneminde o zamanki adıyla Karahisar-ı Devle ye, kale muhafızı Bedrettin Gühertaşın davetlisi olarak [1233 yılında 1] gelen Hazret-i Mevlâna, bu ziyaret sırasında dostlarının ısrarı üzerine oğullarının sünnet düğünlerini de yine burada yapmıştır 2. Bu ziyaret sırasında Mevlâna nın sevgi tohumları ektiği şüphesizdir. Mustafa Sakıp Dede, Mevlâna nın vefatından sonra oğlu Sultan Veled in bir müddet Afyonkarahisar da kaldığını rivayet etmektedir 3. Ancak bu hususu destekleyen bir başka kaynak tespit edilememiştir. Mevlâna torunu Ulu Arif Çelebi de Mevlevîliği yaymak amacıyla şehre gelerek kalede Sahipata oğullarına misafir olmuştur 4. Bu ziyaretlerle ve Mevlâna Hazretlerinin eserleri ve fikirleri sayesinde Afyonkarahisar Konya dan sonra ikinci bir yurt olmuştur. Burada bulunan âsitâne özelliğindeki zâviye, ilk açılan Mevlevîhânelerdendir. Hazret-i Mevlâna'nın yedinci batın torunu olan Dîvâne Mehmet Çelebi nâm-ı diğer Sultan Dîvânî ile zâviyenin önemi katbekat artmıştır. Sultan Dîvânî nin gayret ve himmetiyle de gerek Anadolu, gerekse Anadolu dışında Mevlevîhâneler açılmıştır. Mevlevîliğin etkisi, yüz yıllarca kişiler ve zâviyelerde göstermiştir. Afyonkarahisar Mevlevîhânasi nde de pek çok gönül ehli ve kalem erbabı yetişmiştir. Cumhuriyet döneminde Mevlâna İzleri olarak, Afyonkarahisar da bir tarafta muhtelif telif eserler, makaleler; diğer tarafta da bu hususla alakalı olarak anma programları görülmektedir. Yayınlarda Mevlâna İzleri Hazreti Mevlâna'nın torunlarından Dîvâne Mehmet Çelebi nâm-ı diğer Sultan Dîvânî hakkında tespit edildiği kadarıyla Cumhuriyetin onuncu 1 Sultan Veled in doğum yılı 1226 dır. Afyonkarahisar a geldiğinde yedi yaşında olduğu dikkate alarak, Mevlâna nın şehre gelişi 1233 yılı olarak ortaya çıkar. 2 Ahmet Eflâki, Âriflerin Menkıbeleri adlı kitabında bu hususu şöyle ifade etmektedir: Sultan Veled buyurdu ki: Mevlâna Bizim Bahâeddin Veled yedi yaşında, kardeşi Alâeddin ise altı yaşında idi Karahisar ı Devle de kale muhafızı Bedrettin Gühertaş onları sünnet etti. Dü ğün yaptıkları vakit Sultan Alâeddin in emîrleri ve nâipleri orada hazır bulundular. Bütün kaleyi nefîs kumaşlar ve silâhlarla baştan aşağı süslediler Padişah babama o kadar saygı gösterdi ki sorma. (Ahmet Eflâki, Âriflerin Menkıbeleri, (Çev. Tahsin Yazıcı), I, Ankara 1986, s.331). 3 Mustafa Sakıp Dede, Sefîne i nefîse i Mevleviyân, Mısır 1283, s.6. 4 Eflâki, Age., II, s

3 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 471 yılında ilk olarak M. Rıza imzasıyla ʺSultan Divanîʺ adlı bir makale kaleme alınmıştır 5. Cumhuriyet Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlevîliğin tarihi ile uğraşanlardan Hamdi Özkara, Mehmet Semâi Sultan Dîvânî (Hayatı ve Eserle ri isimli bir çalışma yapmıştır. Yazar, incelemesinin kitap kapağını da hazırlayarak Afyon: 1955M. 1375H. tarihini koymuştur. Dîvânî Çelebi'nin yanı sıra, mevlevîhânede medfun diğer Mevlevîler hakkında da bilgileri ihtiva eden yüz daktilo sayfası civarında olan bu çalışma maalesef basılamamıştır. Konu ile alakalı bir diğer çalışma Ömer Fevzi Atabek tarafından yapılmıştır. Atabek, Mustafa Sakıp Dede'nin Sefîne i Nefîse i mevleviyânındaki Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar Çelebileri ni anlatan kısmı sadeleştirilerek ve özet olarak eski harflerle kendi el yazısıyla yazmıştır. Çalışma okul defterine sayfalar halinde yazılmış olup seksen sayfa civarındadır 6. Afyonkarahisar üzerine muhtelif incelemelerde bulunan Edip Ali Bakı'nın Sultan Dîvânî hakkında bir çalışması bilinmekle birlikte 7 bunun neşriyatını yapamamıştır. Eski harfli olan bu notlar Mustafa Çıpan tarafından Dîvâne Mehmed Çelebi Afyon Mevlevîhânesi Şeyhi adlı çalışmasında değerlendirilmiştir 8. 5 M. Rıza, "Sultan Divanî", Afyon Lisesi Talebe Mecmuası, 1- İkinci Kanun 1933, Afyon, nr. 1, s Eser için bk. Sefine i Nefise i Mevleviyeʹden Afyonkarahisar Mevlevileri bölümü,.afyonkarahisar Kocatepe Ü Merkez Kütüphanesi, yazma nu: Sultan Divani tanıtılacak, İnkılap (Afyonkarahisar), Sayı: 405, bk: Mustafa Çıpan, Dîvâne Mehmed Çelebi Afyon Mevlevîhânesi Şeyhi, Konya Mustafa Çıpan tarafından ayrıca şu çalışmalar da yapılmıştır: ; "Dîvâne Mehmet Çelebi'nin Mütekerrir Müseddesini Şerh Denemesi", Afyon Belediyesi VI. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Ekim 2002, Ankara 2003, s ; "Divâne Mehmet Çelebi'nin Tarîkatü l-ma ârifîn Risalesi ve Şiirleri Üzerine Bir Değerlendirme", 9. Millî Mevlâna Kongresi (Tebliğler), Aralık 1997 Konya, Konya 1998, s ; Konya Mevlâna Müzesi Hazine-i Evrâk Arşivindeki Belgelere Göre Muğla Mevlevîhânesi SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Mayıs 1996, s ; "Mevlevî Şeyhlerinden Dîvâne Mehmed Çelebi", 7. Millî Mevlâna Kongresi, 3 4 Mayıs 1993 Konya, s

4 Yusuf İLGAR 472 Konya'da PTT Müdürlüğü yapan Hasan Emre adlı kişinin de Sultan Dîvânî'ye ait etütleri ve şiirleri olduğu Afyonkarahisar basınında yer almaktaysa da 9 gün yüzüne halen çıkamamıştır. Hüseyin Cahit Mollaoğlu tarafından Şecerem: Mevlâna Sultan Dîvânî ve Afyon Çelebileri adlı bir inceleme yapılmıştır. Afyonkarahisar basınında tefrika edilen çalışma 10, 2000 li yıllarda oğlu Mesut Mollaoğlu tarafından basılması için girişimlere başlanmıştır. Afyonkarahisar da Mevlâna İzlerini ortaya çıkaran ve kapsamlı olarak Mevlevi tarihine ışık tutan eserlerin başında şüphesiz Abdülbaki Gölpınarlı'nın Mevlânaʹdan Sonra Mevlevilik adlı eseri gelmektedir. Diğer taraftan yöresel incelemeleriyle tanınan, H. Fikri Yazıcığlu tarafından Hz. Mevlânaʹnın torunlarından Sultan Dîvânî adlı bir çalışma yapılmıştır 11. Afyonkarahisar da uzun yıllar müze müdürlüğü yapan merhum Süleyman Gönçer Afyon İli Tarihi adı kitabında Sultan Dîvânî nin hayatı ve şiirlerinden örnekler vermiş; yazdığı makaleleriyle de Afyonkarahisar daki Mevlevî tarihine ışık tutmaya çalışmıştır yılında lisans teziyle Afyonkarahisar da Mevlevîlik konusunu irdelemeye başlayan Yusuf İlgar, muhtelif yayınlar, makaleler ve sunduğu tebliğlerle Mevlâna İzlerini anlatmaya çalışmıştır Sultan Divani tanıtılacak, İnkılâp (Afyonkarahisar), Sayı: 405, Hüseyin Cahit Mollaoğlu, Şecerem: Mevlâna-Sultan Divani ve Afyon Çelebileri, Kudret Gazetesi (Afyon), 29 Mayıs Ağustos 1962, tefrika no: Mollaoğlu'nun diğer bir yayını için bk. Hüseyin Cahit Mollaoğlu; "Çok Muhterem Süleyman Gönçer Beye", Taşpınar(Afyon), nr. 5, Aralık 1963, s H. Fikri Yazıcığlu, Hz. Mevlânaʹnın Torunlarından Sultan Divânî, Konya Süleyman Gönçer, Afyon İli Tarihi I, İzmir 1971, II, Afyon 1991; aynı yazar, "Afyon'da Mevlâna Celâlettin Rumî ve Mevlevilik", Taşpınar (Afyon), nr. 2, Eylül 1963, s.15 16; nr. 3, Ekim 1963, s Bu çalışmalar hakkında bk.: Yusuf İlgar, Tarih Boyunca Afyon da Mevlevilik, Afyon 1985; ; Tarih İçinde Afyonkarahisar Kaybolan Eserlerimiz, I, Afyon ; Afyonkarahisar da Mevlevilik, y.y. [İstanbul] ; Afyon da Mevlevîliğin Tarihçesi, Sultan Dîvânî Sempozyumu 22 Kasım 1986, Beldemiz (Afyon), nr. 13, Ocak-Mart 1988, s.12 15, 29. ; Afyonkarahisar Mevlevîhânesi, II. Milletler Arası Osmanlı Devleti nde Mevlevîhâneler Kongresi, Selçuk Üniversitesi Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, nr. 2, Mayıs 1996, s ; Afyonkarahisar Mevlevîhânesi ve Post-nişînleri, İkinci Mevlana, Mesnevi ve Mevlevihaneler Uluslar arası Sempozyumu (18 20 Aralık 2002), Celal Bayar Ü Manisa Yöresi Türk Tarihi ve Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi. 472

5 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 473 Nihat Azamat ın Dîvâne Mehmet Çelebiʺ 14, Nail Tan ın ʺSultan Dîvâ nîʹnin Şâirliğiʺ 15, Hasan Özönder in Afyon Mevlevî Hânesi 16 adlı incelemeleri bulunmaktadır. Bârîhüdâ Tanrıkorur 17 ve Nuri Şimşekler'in 18 hazırlamış oldukları doktora çalışmalarında Afyonkarahisar Mevlevîhânesi ile Dîvâne Mehmet Çelebi hakkında da önemli bilgiler yer almaktadır. Hazreti Mevlâna'nın torunlarından Dîvâne Mehmet Çelebi'nin hayatı ve eserleri üzerine akademik çalışma yapan Mehmet Sarı, özellikle onun şiirlerindeki gönül temasını işlemiştir 19. Mehmet Temizkan ın Afyon da Mevlevîlik ve Siyasî Sonuçları 20 ile İrfan Görkaş ın Sultan Dîvânî Düşüncesi veya Mevlevi Bektaşi Düşüncesinin Afyonkarahisar Buluşması 21 adlı çalışmaları bulunmaktadır. ; Mevlevîliğin İkinci Merkezi Afyonkarahisar Mevlevi Câmii (Mevlevîhânesi), Beldemiz (Afyon), nr. 5, 1986, s. 5 10, 31. ; Kadın Mevlevilerimizden Örnekler, Beldemiz (Afyon), nr. 11, 1987, s. 5 8, 29. ; Sultan Dîvânî (Mehmet Semâî Çelebi), Beldemiz (Afyon), nr. 21, 1990, s ; Mehmet Semâî Çelebi (Nâm-ı diğer) Sultan Divani nin Çeşitli Özellikleri, Afyon Sancak, nr. 3, Mart ; Sultan Dîvânî nâm-ı diğer; Dîvâne Mehmet Çelebi (Mehmet Sarı ile müşterek), Afyonpazar, sayı:2, Ekim 2003, s ; Karahisar-ı Sâhib/Sultan Dîvânî Mevlevîhânesi, Anadolu nun Kilidi Afyon, Afyon Valiliği Yayını, Afyon 2004, s Nihat Azamat, "Divane Mehmet Çelebi", TDVİA., IX. 15 Nail Tan, "Sultan Dîvânî'nin Şâirliği", Türk Kültürü, nr. 335, Mart 1991, Hasan Özönder, Afyon Mevlevî-Hânesi, 5. Mevlâna Kongresi (Tebliğler), 3 4 Mayıs 1991, Konya, s Ş. Bârihüdâ Tanrıkorur, Türkiye Mevlevîhanelerinin Mimari Özellikleri, SÜ SBE Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya Ayrıca bk. Aynı yazar, "Karahisar Mevlevîhanesi", TDVİA., C. 24, İstanbul Nuri Şimşekler, Şâhidî İbrahim Dede nin Gülşen-i Esrâr ı tenkitli metin-tahlil, SÜ SBE Doğu Diller ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya Ayrıca bk. Aynı yazar, Şâhidî Dede nin Gülşen-i Esrâr ına Göre Afyon ve Çevresinde Mevlevî Muhitleri, Afyon Belediyesi VI. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Ekim 2002, Ankara 2003, s Bk. Mehmet Sarı, "Sultân Semâ î nin Şiirlerinde Gönül", 6. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, Afyonkarahisar, 11 Ekim 2002; aynı yazar, Mehmed Semâî ve Gönül Sultanlarımız, Afyon Beldemiz Dergisi, Yıl:13, Sayı:47, Temmuz-Ağustos-Eylül 1997, s Mehmet Temizkan, Afyon da Mevlevîlik ve Siyasî Sonuçları, 6. Afyonkarahisar Araştır maları Sempozyumu, Afyonkarahisar, 11 Ekim 2002, s

6 Yusuf İLGAR 474 Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi desteği ile proje halinde gerçekleştirilen ve Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar da Mevlevîlik 22 adlı çalışma o ana kadar yapılmış olanların en kapsamlısıdır. Eser 2002 yılında Afyon Kocatepe Üniversitesi yayını olarak basılmıştır 23. Örnek olarak sunduğumuz bu yayımların dışında muhtelif gazete ve dergilerde çeşitli makaleler de vardır. B. Anma Programları Semâ Törenlerinde Mevlâna İzleri Tekke ve zâviyeler 1925 yılında çıkan bir kanunla kapatıldı. Dolayısıyla Mevlevî tarîkatinin de bu kanunla faaliyetleri durdurulmuş oldu. Semâ törenleri ise Mehmet Önder in bildirdiğine göre, ilk olarak 17 Aralık 1951 tarihinde Konya'da yapılmağa başlanmıştır 24. Afyonkarahisar'da özellikle 1932 yılından itibaren Halkevi faaliyetleri içerisinde Mevlevî Feyzi Dede'nin mûsikî alanında öğretici olarak görev alması ve gezek uygulamaları ile pek çok eski adet ve uygulamaların yaşatıldığı, bir nevi ikinci bir mektep olarak insanların eğitildiği görülmektedir. 21 İrfan Görkaş, Sultan Dîvânî Düşüncesi veya Mevlevi-Bektaşi Düşüncesinin Afyonkarahisar Buluşması, 6. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, Afyonkarahisar, 11 Ekim 2002, s Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar da Mevlevîlik Projesi, (Yürütücü: Prof. Dr. Şan Öz alp), Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu, no: 02.REK.01 Afyon Eserdeki yayımlar için bk.: Mehmet Sarı, Yusuf İlgar, Sultan Dîvânî-Mehmet Çelebi (Hayatı Eserleri, Edebi Kişiliği ve Tesirleri, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar da Mevlevîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s Yusuf İlgar, Afyonkarahisar da Semâ Törenleri, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar da Mevlevî lik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s ; Afyonkarahisar Mevlevîhânesi Post-nişînleri ve Mevlevî Meşhurları, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar da Mevlevîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s Latif Daşdemir, Afyonkarahisar'da Mevlevîliğin Tarihçesi, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar da Mevlevîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s Mustafa Eravcı, Afyonkarahisar Mevlevîhânesi, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar da Mev levîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s Mustafa Karazeybek, Karahisâr-ı Sâhib Sancağı'nda Mevlevî Vakıfları, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar da Mevlevîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s Mehmet Önder, Yüz Yıllar boyunca Mevlevilik, Ankara t.y., s

7 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 475 Mevlevîliğin Afyonkarahisar'da Halkevlerinde görev alan Mevleviler ile uygulana gelen gezekler sâyesinde bu ara dönemi önemli yaralar almadan atlatıldığı söylenilmektedir 25. Konya'da ise 1950'li yıllarda semâ icrâ edecek bir ekip bulunamadığı için, yapılan bu semâ töreninin mutrib heyeti ihtiyaca binaen Afyonkarahisar'dan karşılanmıştır 26. Yapılan bu törene Afyonkarahisar'dan Arif ve Hüsrev Çelebiler, Kemal Bayık, Mehmet Bayraşa, Fehmi Bayraşa, Ulvi Bayraşa, Ahmet Öğüt, Bekir Gümüş, Hasan Sanlı, Abidin Çelebi, Edip Ali Bakı, Cemal Altıniğne, Rıza Sarı, Yahya Tekin Dede ve Murat Çelebi Öztorun katılmışlardır yılına kadar Konya'da yapılan semâ törenleri Afyonkarahisar'dan giden mutrib heyeti ile icra edilmiştir. Afyonkarahisar'da halka açık olarak düzenlenen ilk semâ törenleri 1960 yılında düzenli olarak yapılmış, genelde musiki cemiyeti bünyesinde gönül veren bir avuç Mevlevî muhibbânın maddî ve manevî gayretleriyle 1970 yılına kadar icra edilmiştir. Bu süre içerisinde törenler Halkevi, Orduevi ve Belediye salonlarında yapılmıştır Aralık 1961 tarihlerinde yapılan ihtifalde muhtelif konuşmalar yapılmış, 19 Aralık'ta Mevlâna torunlarından Lise Coğrafya öğretmeni Şemsettin Çelebi tarafından Mevlâna'nın hayatı, Abdulbaki Gölpınarlı tarafından da Mevlâna sülalesi, Sultan Dîvânî hakkında bilgi ile gazellerden örnekler verilmiştir 27. Salı günü Afyonkarahisar Belediye Salonunda yapılan Hazreti Mevlâna'nın vefatının 688nci yıldönümü münasebetiyle yapılan anma programının ve semâ töreninin ilgi ile izlendiği, rağbet görmesinden dolayı tekrarının yapılacağı haber edilmiştir yılında yapılan ihtifalde konuşmacı olarak Ord. Prof. Süheyl Ünver, Doç. Dr. Abdülbaki Gölpınarlı, İsmet Tunç, Ayhan Yüksel, Naci Karaman, Hüseyin Cahit Mollaoğlu Mevlâna ve Dîvâne Mehmet Çelebi 25 M. Âgâh Bıyıkoğlu, Afyon Gezekleri, AKÜ, SBE Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon 1997, s Ali Türk, Mevlâna Günü ve Sultan Divani, İnkılâp (Afyon), sayı: 343, 25 Kasım Mehmet Önder, bu töreninin ilk olarak 1951 yılında yapıldığını söylemektedir. bk. Önder, Age., s Ali Türk, Sultan Divani Gecesi, İnkılâp (Afyon), sayı: 365, ; Ölmez Mevlâna'nın 688. ölüm yılı Anıldı, Kudret (Afyonkrahisar), nr. 1243, 20 Aralık Gençliğin Sesi(Afyon), nr. 1559, 19 Aralık

8 Yusuf İLGAR 476 hakkında çeşitli konuşmalar yapmışlar. Konuşmalardan sonra semâ gösterisi yapılmıştır. Törene katılan semâ ekibi şöyle belirlenmiştir: Mutrib Heyeti: Ney: Kemal Bayık, Hasan Sanlı, İhsan Sami Doğan, Mehmet Okur. Keman: Hulisi Yamaner, Ekrem Taşkınsel. Kanun: Selahaddin Yamaner. Tambur: Cemal Altıniğne. Ut: Rûhi Öner. Kudüm: Zahit Sagun, Kemal Alpergül Ayinhan: Ahmet Öğüt, Emin Doğrusoy, Abdullah Akar, Mehmet Akdede, Macit Ongun. Şeyh: Hüsrev Ergûn Çeleb, Abdülbaki Gölpınarlı. Semâzenler: Mehmet Dönergöz, Mehmet Yüce, Enver Turunç, Rıza Sarı, Selçuk Bayraşa, Bekir Alpergül (on yaşında). Bu yılda yapılan semâ programının geçen yıllara göre daha düzenli olduğu dinleyiciler tarafından söylenerek takdirle alınmıştır yılında Afyonkarahisar'da icra edilen Mevlâna ihtifali Orduevinde yapılmış, program iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde çeşitli yönleriyle Mevlâna; Mevlevîlik ve Afyonkarahisar'da meşhur Mevlevîler anlatılmış, ikinci bölümde semâ gösterileri sunulmuştur. Önce Na t-ı şerif, ney taksimi ve beyâti Ayin-i Şerîf icrâ edilmiş, arkasından Yusuf Paşa'nın Segâh peşrevi Şems-i İlâhisi, Mevlâna'nın gülbank-ı okunmuştur. Bu sene semâ icra eden eski ekip içerisine Fatih Gümüş, Süleyman Gül ve Senih Bayık'ın katıldığı görülmektedir yılında yapına ihtifallere Mevlâna neslinden Prof. Dr. Feridun Nafiz Uzluk konuşmacı olarak katılmış, ʺAfyonʹun Yetiştirdiği Büyük Adamlarʺ adlı irticalen bir konuşma yapmıştır. Ses kayda alınmışsa da bant nasıl olduysa kayıp olmuş. Bu sene yapılan semâ törenine ekibe ilave olarak Neyzen: Ahmet Abay, Yusuf Ürün, Abdullah Uğur, Celal Gençoğlu, Ahmet Kalaycıoğlu katılmışlardır. Bu yıl içerisinde Ankara'da yapılacak olan Mevlâna ihtifali için, Ankara Türk Ocağı tarafından Afyon Musiki Cemiye- 29 Taşpınar(Afyon), C. I, nr. 5, Aralık 1963, s.30 31; Mevlâna Törenleri, Birlik (Afyon), sayı: 109, 20 Aralık

9 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 477 ti semâ gösterisinde bulunmak üzere davet edilmişse de gidilip gidilmediği tespit edilememiştir yıllarında da Mevlâna büyük bir coşku ile anılarak semâ icra edilmiştir yılında Dr. Avni Tulunay'ın daveti üzerine 2 Haziranda otuz kişilik bir ekiple Antalya'ya gidilerek üç bin kişilik seyirciye semâ gösterileri icra edilmiştir yıllarında da Afyon Musiki Cemiyeti ve Turizm Derneği mensuplarının gayretleriyle ifa edilmiştir Aralık 1968 tarihlerinde yapılan ihtifalde Hüseyin Cahit Mollaoğlu Afyonkarahisar'da Mevlâna ihtifallerinin yapılış sebeplerini anlatan bir konuşma yapmıştır. Afyonkarahisar Müftüsü Celal Yıldırım, İzmir Türk Koleji öğretmenlerinden Mehmet Oruç ve Şair Arif Nihat Asya da bu yılda yapılan anma programına katılarak Mevlâna nın çeşitli yönlerini anlatmışlardır. Semâ gösterisinde bulunan mutrıp ekibinde: Kemal Bayık (neyzen), Ahmet Abay (neyzen), Mustafa Demirkol (neyzen), Abdullah Uğur (neyzen), İhsan Sami Doğan (keman), Ekrem Taşkınsel (keman), Kemal Alpergül (kudüm), Zahit Sagun (kudüm); Nazım Bursalı (âyinhân), Emin Doğrusoy (âyinhân), Abdullah Akar(âyinhân), Ahmet Öğüt (şeyh, âyinhân), Enver Turunç (semâzen), Mehmet Dönergöz (semâzen), Rıza Sarı (semâzen), Selçuk Bayraşa (semâzen), Bekir Alpergül (semâzen), Ahmet Doğrusoy(semâzen) vardır Aralık 1969 tarihlerinde yapılan semâ programında emeği geçenler: Açılış konuşması Ekrem Taşkınsel tarafından yapılmış, Prof. Dr. Feridun Nafiz Uzluk tarafından Mevlâna hakkında bir konuşma yapılmıştır. Mıtrıp heyetinde: Kemal Bayık (neyzen), Ahmet Abay (neyzen), Mustafa Demirkol (neyzen), Abdullah Uğur (neyzen); İhsan Sami Doğan (keman), Ekrem Taşkınsel (keman), Kemal Alpergül (kudüm), Zahit Sagun (kudüm); Ahmet Öğüt (şeyh, âyinhân), Nazım Bursalı (âyinhân), Emin Doğrusoy (âyinhân), Abdullah Akar(âyinhân); Enver Turunç (semâzen), Mehmet Dönergöz (semâzen), Rıza Sarı (semâzen), Selçuk Bayraşa (semâzen), Bekir Alpergül (semâzen) bulunmaktadır. Şahsi fedakârlıklarla yaklaşık yirmi yıl sürdürülen semâ törenlerine, başta yöneticiler, milletvekilleri gerekli ihtimamı gösterememiş, maddi ve 30 Kocatepe(Afyon), nr. 71, 22 Kasım Kocatepe(Afyon), nr. 1323, 1324, Aralık

10 Yusuf İLGAR 478 manevi destek sağlayamamışlardır 32. Nitekim 1969 yılından sonra uzun bir süre semâ yapılamamıştır Kasım 1986 tarihinde başta M. Saadettin Aygen ile özellikle İsmail Hızal'ın şahsi gayretleriyle ʺMehmet Semâ î nām ı diğer Sultân Dîvânîʹyi an ma programıʺ düzenlenmiştir. Belirtilen tarihte Halkevi salonunda Prof. Dr. Abdülkadir Karahan, Doç. Dr. Ali Haydar Bayat, Perihan Arıburun, Haluk Nur Baki, M. Saadettin Aygen, Semih Sergen, Ömer Faruk Atabek, Ahmet Yakuboğlu, G. Bakıoğlu, Niyazi İplikçioğlu, Hüseyin Bayram, Yusuf İlgar, Ahmet Topbaş, Kayhan İzmirlioğlu, İbrahim Yüksel, Ahmet Tunca, İhsan Kırgız, İsmail Hızal, H. Fikri Yazcıoğlu, Ekrem Taşkınsel tarafından birer tebliğ sunulmuş; akşam üzeri Halk Eğitim Merkezinde semâ icrâ edilmiştir. Kütahya Devlet Güzel sanatlar Galerisi Müdürü Ahmet Yıldız'ın başkanlığında, çocuk grubunun sunduğu Klasik Türk müziğinden örnekler ile semâ gösterisi büyük bir ilgi görmüştür. Semâ ekibi mıtrıp heyeti 7 ney, 1 keman, 1 kudüm; ayinhanlarsa 20 kişi kadardı. Semâzenler 12 küçük çocuk ve bir de şeyhleri vardı Semâzenler: Faruk Özmutaf, Evren Uşaklıgil, Serdar Tunçbilek, Özlem Karaağaçoğlu, Nesrin Ünver, Gülden İşcan, Beyza Çavuş, Yelda Koray, Sevgi Özer, Murat Büyükayman, Semâ Karaağaçoğlu, Hakan sayınhan. 2 Neyzenler: Yusuf Kaya, Arif Öztürk, Ali İhsan Çanakoğlu, Metin Özmutaf, Abdullah Şen, Turhan Taş, Ahmet Kurt. Rebabzen: Murat Çiftkardeş. Kudumzen: Mustafa Kalyon. Aşr-ı şerif: Hafız İbrahim Şen. 32 Yusuf Ilgar, Tarih Boyunca Afyon da Mevlevilik, Afyon 1985, s Bu yayınlarda Afyon daki bu ihtifallerin haber ve kritiği yapılmıştır: Ali Türk, " Mevlâna Günü ve Sultan Divani", İnkılâp(Afyon), nr. 343, 25 Kasım 1961; aynı yazar, "Sultan Divanî Gecesi", İnkılâp(Afyon), nr. 365, 21 Aralık 1961; "Mevlâna Töreni Sona Erdi", Güven(Afyon), nr. 2831, 20 Aralık 1962; Özerdem, "Mevlâna Gecesi", Kocatepe(Afyon), nr. 404, ; "Mevlâna'nın Ölüm Yıldönümü", Kocatepe(Afyon), nr. 1323, Ekrem Taşkınsel, Mehmet Semai Sultan Divani Anıldı, Türkeli (Afyonkarahisar), sayı: 7994, 3 Aralık

11 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 479 Kaynak Kişi: Kütahyalı Hamdi Çelebi (Özbudak)tır 35. Dîvâne Mehmet Çelebi, vefatının 450. yıldönümünde ilk olarak görkemli bir devlet töreniyle 29 Aralık 1990 tarihinde anılmıştır. Gündüz Mevlâna, Sultân Dîvânî ve Mevlevîlik üzerine konuşmalar yapılmış, akşam üzeri Kapalı Spor Salonu'nda semâ icrâ edilmiştir yılından itibaren Afyonkarahisar Belediyesi Başkanlığı'nın katkıları ve koordinesiyle Sultan Dîvânî'yi anma programları düzenlenmiş, Konya Devlet Türk Tasavvuf Musikisi ve Semâ Topluluğu ekibi, akşam üzeri Kapalı Spor Salonu'nda semâ gösterisinde bulunmuştur. Belediyenin bu tür faaliyetleri günümüze kadar devam etmiştir. Afyon Kocatepe Üniversitesi Devlet Konservatuarı bünyesinde, 27 Ekim 1999 tarihinde sekiz kişilik bir semâ ekibi kurulmuştur. Bu suretle resmi olarak ilk defa bir semâ ekibi kurulmuş oldu. Ekip, Hazreti Mevlâna nın 727. vuslat yıldönümünde 21 Aralık 2000 tarihinde tasavvuf müziği konseri ile ilk semâ gösterisini sunmuştur. Kültür Bakanlığınca Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi'nde görevlendirilen Ankara Devlet Klasik Türk Müziği Korosu sanatçısı Timuçin Çevikoğlu'nun yönetmenliğini yaptığı gösteride mutrıpta on beş, semâ heyetinde de on üç kişi yer almıştır. Mutrıp heyetinde misafir sanatçı olarak Ankara'dan Ali Toprak (Aşr-ı şerif, bendir, âyinhân), Cevdet Yıldız (ney), Ali İhsan Bilgin (ayinhan), Ömer Yaman (kanun), Ali Burç (kudüm, bendir), Mete Şentin (viyolonsel), Hidayet Gürsel (halile); İzmir'den Kaşif Demiröz (ney); Konya'dan Burak Kaynarca (ud), Yıldırım Akta (ayihan); Afyon Kocatepe Üniversitesi'nden Ömer Bildik (ney), Kaan Birhekimoğlu (ney), Semih Şenyayla (tanbur), Önay Akan (kemençe) yer almışlardır. Semâ heyetinde ise semâzenbaşı Celalettin Berberoğlu, semâzenler; Abdurrahman Abukan, Kamil Ünal, Ali İhsan Aksu, Yunus Emre Uğur, Atilla akyürek, Serdar Soyutürk, Osman Korur, Hüseyin Can Kay, Can Günkut, Can İpek, Tugay Güven ve Yücel Şevlü bulunmaktadır 36. Turizm ve Dışişleri Bakanlığı'nın ortaklaşa düzenlediği bir programla, Kütür Bakanlığı sanatçıları, Ege Üniversitesi ve Afyon Kocatepe Üniversitesi Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu Çin'in Pekin ve Şangay 35 Sultan Dîvânî'yi Anma Töreni Bugün Yapılacak, Türkeli (Afyonkarahisar), sayı: 7985, 22 Kasım Afyon Kocatepe Ü Haber Bülteni, sayı: 15, Nisan 2001, s

12 Yusuf İLGAR 480 Kentlerinde, 2-17 Mart 2001 tarihleri arasında düzenlenen 'Türk Günleri' tanıtım programına katılarak tasavvuf müziğinden örnekler eşliğinde semâ gösterileri sunmuştur. Şunkay'da sokak gösterileri yapan topluluk, Pekin'de de Çin'in ulusal TV kanalı BEIJING TV'in bir programa iştirak etmiştir. Afyon Kocatepe Üniversitesi öğretim görevlilerinden Ali İhsan Aksu (semâzenbaşı), Ömer Bildik (ney), Önay Akan (kemençe), R. Semih Şenyayla (tanbur), Burak Kaynarca (ud) katılmışlardır 37. Ekip Çin Seddi'nde dahi semâ icra eylemiştir. Afyon Kocatepe Üniversitesi Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu, Hazreti Mevlâna nın 728. vuslat yıldönümünde 2002 yılında 8 Aralık ta Uşak, 9 Aralık ta Afyonkarahisar, 12 Aralık ta Ankara ve 21 Aralık ta Manisa illerinde tasavvuf müziğinden örnekler vererek semâ gösterilerinde bulunmuştur. Afyonkarahisar'da icrâ edilen program Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar Belediyesi ve Odak Gazetesi işbirliği ile gerçekleşmiştir. Semâ törenleri Manisa da Mevlevîhâne de, diğer illerde ise muhtelif salonlarda yapılmıştır. Bu törenlere Kudümzen, Hâfız merhum Kâni Karaca da solist olarak katılmıştır. Gösterilerde Mutrıp heyetinde Timuçin Çevikoğlu (topluluk genel yönetmeni, kudüm, solist), Yavuz Akalın (ney, solist), Ali Toprak (bendir, solist), Burak Kaynarca (ud, solist), Cevdet Yıldız (ney), Ercüment Akalın (kudüm), Ali İhsan Bilgin (ses), Yıldırım Aktaş (ses), Ömer Bildik (ney), R. Semih Şenyayla (tanbur), Suat Toydemir (kanun), Uğur Erdem Ürer (kemençe), Hakan Akdeniz (viyolonsel), Osman Öksüzoğlu (bendir), Burak Çoşkuner (halile) yer almıştır. Ekipte semâzen olarak Mehmet Saraçel Çelebi (postnişin), Celalettin Berberoğlu (semâzenbaşı), Kamil Ünal (semâzen), Ali İhsan Aksu (semâzen), Hüseyin Can Kay (semâzen), Yunus Emre Uğur (semâzen), Çağhan Adar (semâzen), Ahmet Eymür (semâzen) yer almışlardır 38. Üniversitesinin Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi'nin davetlisi olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne giderek 24 Ocak 2003 tarihinde 1500 Kıbrıslı soydaşımıza semâ gösterisinde bulunmuştur. Semâ topluluğu ilk olarak Lefkoşa daki Kıbrıs Mevlevîhânesi'nde özel bir semâ gösterisi yapmış, aynı günün gecesinde de ildeki Atatürk Kapalı Spor Salonunda ikinci kez semâ gösterisi ile Türk 37 Aynı bülten, s. 11; Kocatepe Haber, Nisan ttp:// 38 Afyon Kocatepe Ü Haber Bülteni, sayı: 18, Ocak 2002, s

13 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 481 Tasavvuf Müziğinden çeşitli örnekler sunulmuştur. Cumhuriyet Döneminde Kıbrıs'ta ilk kez semâ gösterisi icrası Afyon Kocatepe Üniversitesi Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu tarafından yapılmıştır. 25 Ocak 2003 Cumartesi günü de Kıbrıs'ın kuzey-doğusunda en uç noktada yer alan Karpaz yarımadasının Zafer burnundaki Apostolos Andreas Manastırında da bir semâ gösterisinde bulunmuştur. Aynı yıl Afyonkarahisar Belediyesi tarafından Sultân Dîvânî Anma programında AKÜ Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu, 13 Mart 2003 Perşembe günü Afyonkarahisar'da semâ gösterisi Özerler Kampusu Sultân Dîvânî salonunda icrâ edilmiştir 39. Afyonkarahisar Belediyesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliği ile Hazreti Mevlâna nın 800. Doğum Yıldönümü etkinlikleri kapsamında Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Töreni yapılmıştır. Atatürk Kapalı Spor Salonunda 19 Eylül 2007 Salı günü saat da başlayan Semâ Törenine çok sayıda vatandaş katılmıştır. 9 Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tasavvuf Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Himmet Konur, Mevlâna nın hayatı ve yaşam biçimi hakkında konferans vermiş, daha sonra Mevlâna ve Mevlevilikle ilgili sinevizyon gösterisi ve Neyzen Yusuf Kaya Yönetiminde Kültür ve Turizm Bakanlığı Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğunun Semâ Töreni sunulmuştur 40. Sonuç Cumhuriyet döneminde Afyonkarahisar daki Mevlâna İzlerini yazılı ve görsel olarak iki gurupta görmekteyiz. Mevlâna nın tesiri altında kalan gönül ehli bir avuç insan muhtelif kaynaklardan yararlanarak onu ve onun yolundan gitmeye çalışanları anlatmaya çalışmışlardır. Bu amaçla kitaplar, makaleler yazılmıştır. Yine görsel olarak semâ ile sanki geçmişi yaşamışlardır. 39 Afyon Kocatepe Ü Haber Bülteni, sayı: 23, Nisan 2003, s

14 482 Yusuf İLGAR RESİMLER Resim 1. Afyonkarahisar Resim 2. Afyonkarahisar Mevlevîhânesi nin güney cephesi. 482

15 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 483 Resim 3. Afyonkarahisar Mevlevîhânesi. Resim 4. Afyonkarahisar Mevlevîhânesi. 483

16 484 Yusuf İLGAR Resim 5. Afyonkarahisar Mevlevîhânesi'nin kuzey cephesi. Resim 6. Ressam Hüsnü Yusuf Bey tarafından 1850 li yıllarda çizilen Afyonkarahisar Mevlevîhânesi'nin iç görünüşü. 484

17 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 485 Resim 7. (Şah )İsmail Özalp semâ ederken. (yıl 2002). (Resim 1 5, 7 Yusuf İlgar arşivi). Resim 8. Afyonkarahisar'da Mevlevîlik ve Sultan Dîvânî üzerine yazılan kitaplar. 485

18 486 Yusuf İLGAR Resim yılında Konya'daki semâ törenine katılan ekip: Kemal Bayık, Mehmet Bayraşa, Fehmi Bayraşa, Ulvi Bayraşa, Bekir Gümüş, Hasan Sanlı, Abidin Çelebi, Edip Ali Bakı, Cemal Altıniğne, Rıza Sarı, Yahya Tekin Dede ve Murat Çelebi Öztorun. (Yusuf İlgar arşivi). Resim 'lı yıllarda yapılan semâ töreni. (Yusuf İlgar arşivi). 486

19 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 487 Resim Aralık 1961 tarihinde Afyonkarahisar'da yapılan semâ töreni semâzenler Ahmet Öğüt, Mehmet Yüce. (Yusuf İlgar arşivi). Resim yılına ait semâ gösterisi.(kemal Bayık, Zahit Sagun arşivi). 487

20 488 Yusuf İLGAR Resim yılı semâ gösterisi... Oturanlar Şeyh Hüsrev Çelebi, Şeyh Abdülbaki Gölpınarlı, Mahmut Mollaoğlu...(Kemal Bayık, Zahit Sagun arşivi). Resim yılı semâ gösterisi...(kemal Bayık, Zahit Sagun arşivi). 488

21 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 489 Resim yılı semâ gösterisi. Şeyh Abdülbaki Gölpınarlı. Resim yılı semâ gösterisi...(kemal Bayık, Zahit Sagun arşivi). 489

22 490 Yusuf İLGAR Resim yılında yapılan semâ töreni. Resim 18. Afyonkarahisar'daki Sultan Dîvânî Meydanı. (Yusuf İlgar arşivi). 490

23 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 491 Resim 19. Antalya'da sunulan semâ gösterisi davetiyesi. Resim Haziran 1967 tarihinde Antalya festivaline katılan Afyonkarahisar semâ ekibi. (Yusuf İlgar arşivi). 491

24 492 Yusuf İLGAR Resim 21. İki küçük semâzen (Kocatepe Gazetesi, sayı 711, ). Resim 22. Semâzen Bekir Alpergül. (1967 yılı). (Bekir Alpergül arşivi). Resim 23. Aralık 1967 yılı semâ gösterisinden. (Zahit Sagun arşivi). 492

25 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 493 Resim 24. Aralık 1967 semâ töreni Şeyh Ahmet öğüt, Semâzenler Bekir Alpergül... (Osman Ünver arşivi). Resim yılında yapılan semâ töreni. 493

26 494 Yusuf İLGAR Resim yılında yapılan semâ töreni. Resim 27. Arif Nihat Asya Afyonkarahisar'da yapılan Mevlâna etkinliğinde konuşma yaparken. (Yusuf İlgar arşivi). 494

27 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 495 Resim yılında yapılan semâ töreni Resim yılında yapılan semâ töreni. 495

28 496 Yusuf İLGAR Resim yılında yapılan semâ töreni. Resim yılında yapılan semâ töreni. 496

29 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 497 Resim yılında yapılan semâ töreni. Resim yılında yapılan semâ töreni(resim 18, 26, 27, Zahit Sagun arşivi). 497

30 498 Yusuf İLGAR Resim Aralık 2001 AKÜ semâ ekibi. Resim Aralık 2001 AKÜ semâ ekibi. 498

31 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 499 Resim Aralık 2001 AKÜ semâ ekibi. Resim Aralık 2001 AKÜ semâ ekibi. 499

32 500 Yusuf İLGAR Resim Aralık 2001 AKÜ semâ ekibi. Resim 39. Mart 2001 AKÜ semâ ekibi Çin seddinde. (AKÜ Haber Bülteni, sayı 15.). 500

33 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 501 Resim 40. Mart 2001 AKÜ semâ ekibi Çin seddinde (AKÜ Haber Bülteni, sayı 15.). Resim 41. Mart 2001 AKÜ semâ ekibi Çin seddinde...(akü Haber Bülteni, sayı 15.) 501

34 502 Yusuf İLGAR Resim Ocak 2003 AKÜ semâ ekibi Kıbrıs Mevlevîhânesi'nde. Resim Ocak 2003 AKÜ semâ ekibi Kıbrıs Mevlevîhânesi önünde. 502

35 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 503 Resim Ocak 2003 AKÜ semâ ekibi Kıbrıs Mevlevîhânesi'nde. Resim Ocak 2003 AKÜ semâ ekibi Kıbrıs Mevlevîhânesi'nde. (Resim 35 39, AKÜ arşivi) 503

36 504 Yusuf İLGAR Resim 46. Afyonkarahisar Belediyesi'nce düzenlenen Sultan Dîvânî anma programı davetiyelerinden iki örnek. Resim 47. Eylül 2007'de Afyonkarahisar Kapalı Spor Salonunda yapılan semâ töreni (Afyonkarahisar Belediyesi basın-yayın arşivi). 504

37 Türkiye Cumhuriyeti Dönemi nde Afyonkarahisar da Mevlâna İzleri 505 Resim yılında Mevlevîhânede yapılan semâ töreni (Afyonkarahisar Belediyesi basınyayın arşivi). 505

38 506 Yusuf İLGAR 506