DOPİNG İHLALLERİ VE CEZALARI:

Transkript

1 DOPİNG İHLALLERİ VE CEZALARI: Dopingin geçmişi neredeyse spor kadar eskidir. Antik olimpiyatlar döneminden bugüne, sporcular bedensel güçlerini arttırmak ve performanslarını yükseltmek için bazı bitkileri, yöntemleri veya ilaçları kullanmışlardır. Yakın tarihin ilk önemli doping olayı, 1904 Saint-Louis Olimpiyatlarında Amerikalı atlet Thomas J.Hicks in kendisine yarış içinde ve herkesin gözleri önünde yapılan iki strychnine iğnesi ve bir doz brandy ile maraton yarışını kazanmasıdır. Sportif rekabet ve yarışmaların popülerliği ve ekonomik değeri arttıkça doping vakalarında da artış görülmeye başlanmış ve 1920 li yıllarda, spor müsabakalarında doping kullanımının yasaklanmasının gerekliliği gündeme gelmeye başlamıştır. Bu doğrultudaki ilk adımı IAAF (International Association of Athletics Federations - Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği) atmış ve 1928 yılında dopingi (uyarıcı maddeleri) yasaklayan ilk uluslararası federasyon olmuştur. IAAF ı başka uluslararası federasyonlar da izlemiş, ancak o yıllarda doping testlerinin yapılamaması nedeniyle konulan yasak ve sınırlamalar çok etkili olamamış ve dopingin kullanımı engellemeye yetmemiştir. Doping sorunu 1930 lu yıllarda keşfedilen ve 1950 li yıllardan itibaren doping amaçlı olarak kullanılmaya başlanan sentetik hormonlar, sayesinde daha da ciddi bir sorun halini almaya başlamıştır. Takip eden dönemde, 1960 Roma Olimpiyat Oyunları nda Danimarkalı bisiklet sporcusu Knud Enemark Jensen in yarışma esnasında geçirdiği kazada hayatını kaybetmesi, IOC (International Olympic Committee - Uluslararası Olimpiyat Komitesi) başta olmak üzere uluslararası spor federasyonlarını yarışmalarda doping kontrolü yapmaya başlamasına neden olan en önemli etkenlerden biridir. Enemark Jensen, çok sıcak bir havada (42 C) yapılan yarışta düşerek başından ağır yaralanmış, koma halinde hastaneye kaldırılmış ancak hastanede hayatını kaybetmiştir. Otopsisinde, yarışmadan önce amfetamin ve kan basıncını azaltan roniacol aldığı tespit edilmiştir. Enemark Jensen in trajik ölümü üzerine, IOC 1967 yılında Sağlık Kurulu nu kurmuş ve aynı yıl ilk kez yasaklı maddeler listesi ni yayımlamıştır Meksika Olimpiyat Oyunları nda da ilk kez her yarışmanın galibine doping kontrolü yapılmıştır. Takiben, 1970 li yıllarda birçok uluslararası federasyon yarışmalarında doping kontrolü yapmasına rağmen, bu testlerden beklenen verim alınamamış ve yarışmalarda doping kullanılmasının önüne geçilememiştir. Bu dönemde özellikle anabolik steroidlerin kullanımının çok fazla yaygınlaşmıştır zira anabolik steroidler 1974 yılına kadar doping testlerinde tespit edilmesi mümkün olmamıştır li yıllara gelindiğinde doping vakalarındaki artışın devam ettiği görülmektedir. Bu dönemin en meşhur doping vakası, 1988 Seul Olimpiyat Oyunları erkekler 100 metre finalinde 9.79 saniyelik derecesiyle dünya rekoru kırarak olimpiyat şampiyonu olan Kanadalı atlet Ben Jonhson un yarışmada stanozolol (anabolik steroid) adlı doping maddesini kullandığının tespit edilmesi ve bunun üzerine diskalifiye edilmesidir. Olayın ardından Ben Johnson 1987 yılında Roma da yapılan Dünya Atletizm Şampiyonası nda da doping yaptığını (steroid) itiraf etmiş ve IAAF tarafından o şampiyonada kırdığı dünya rekoru da geçersiz sayılarak madalyası geri alınmıştır. Ben Johnson gibi popüler bir sporcunun doping yapmış olması, o dönemlerde insanoğlunun hayatında gittikçe geniş bir yer bulmaya başlayan televizyonların da etkisiyle doping gerçeğini çok vurucu bir şekilde dünya kamuoyunun gündemine taşımıştır. 1

2 Sporda dopingin ne kadar büyük boyutlara ulaştığı ve dopingle mücadelenin uluslararası federasyonlar ile devletlerin desteklediği bir uluslararası bağımsız kuruluş tarafından yürütülmesinin gerekliliği, 1998 Fransa Bisiklet Turu nda yaşanan doping skandalıyla reddedilemez bir gerçeklik olarak ortaya çıkmıştır. 8 Temmuz 1998 de Fransız Festina takımın sağlık ekibi çalışanı Willy Voet, Belçika Fransa sınırında polis tarafından durdurulmuş ve aracında yapılan aramada büyük miktarlarda anabolik steroid, Erythropoietin (EPO), şırınga ve başkaca doping ürünleri bulunmuştur. Benzer maddelerin, Festina takımının Lyon daki ofisinde de bulunması üzerine derinleştirilen soruşturmada, birçok takımın sistematik ve yaygın bir şekilde doping maddeleri kullandığı belirlenmiştir. Yakın tarihin en büyük doping skandalı olarak bilinen bu olay, literatüre Festina Olayı (Festina Affair) olarak geçmiş ve dopingle mücadelede bir dönüm noktası olmuştur. Festina Olayı nın ardından 1999 yılında Lozan da Dünya Doping Konferansı düzenlemiştir. Bu konferansta alınan karar üzerine (Lozan Deklerasyonu) 10 Kasım 1999 da Lozan da, dopingle mücadeleyi uluslararası alanda koordine edecek ve düzenleyecek olan Uluslararası Anti-Doping Ajansı (World Anti-Doping Agency - WADA) kurulmuştur. WADA Olimpik Hareketin ve devletlerin eşit sayıdaki temsilcilerinden oluşmaktadır ve merkezi İsviçre nin Lozan şehrindedir. 11 yıllık kısa geçmişine rağmen WADA, IOC nin de desteğiyle bugün dopingle mücadelede en üst kuruluş konumunda bulunmaktadır. WADA, FIFA da dâhil olmak üzere uluslararası spor federasyonlarının neredeyse tamamı tarafından tanınmıştır. WADA tarafından WADA Code (WADA Kodu) adı altında yayımlanmış olan ve dopingle mücadelenin anayasası niteliğindeki düzenlemede dopingle mücadelenin esasları, doping ihlalleri, doping cezaları, numune alma ve analiz etme süreci ve benzeri konular yer almaktadır. WADA yı tanıyan tüm uluslararası ve ulusal spor federasyonları, kendi dopingle mücadele düzenlemelerini yaparken ve uygularken, WADA Kodu nu emsal almakta ve düzenlemelerini buna uygun olarak yapmaktadırlar. WADA, her yıl, güncellenmiş yasaklılar listesini (prohibited list) yayımlar ve bu listede yer alan maddelerin veya yöntemlerin, WADA yı tanıyan uluslararası federasyonların ve üyelerinin düzenlediği tüm turnuva ve müsabakalarda kullanılması yasaktır. İlk kez 1967 yılında IOC tarafından yayımlanmış olan yasaklı maddeler listesi, kuruluşundan beri her yıl WADA tarafından güncellenerek yayımlanmaktadır. Türkiye Futbol Federasyonu nun, WADA Kodu ile FIFA ve UEFA Dopingle Mücadele Talimatları doğrultusunda hazırlanmış olan, 50 madde ve eklerinden oluşan Türkiye Futbol Federasyonu Futbolda Dopingle Mücadele Talimatı nda (DMT) doping ihlalleri ve cezaları, TFF Dopingle Mücadele Kurulu, tedavi amaçlı kullanım istisnası (TAKİ), futbolculardan örnek alınma usulü ve örneklerin analiz süreci gibi konular detaylı olarak düzenlenmiştir. DMT nin kapsamına, futbolda faaliyet gösteren kulüpler, futbolcular, yöneticiler, doktorlar, masörler, kulüp sağlık ekibi içindeki diğer bütün bireyler ve dopingle mücadele çerçevesinde görev yapan ilgili kişi, kurum ve kuruluşlar girmektedir. DMT de, WADA Kodu ile paralel olarak, 8 ayrı dopingle mücadele kural ihlali ve bu ihlallerde uygulanacak yaptırımlar düzenlenmiştir. Bu ihlaller ve yaptırımlar ile ilgili detaylı bilgi vermeden önce şu hususu unutmamak gerekir: futbolcular ve diğer kişiler, neyin bir dopingle mücadele kural ihlali olacağı 2

3 konusunda bilgi sahibi olmak zorundadırlar. Maalesef dopingle mücadele kural ihlallerinin önemli bir kısmı, dopingle mücadele kurallarının ilgili kişilerce bilinmemesinden veya bu kurallar hakkında yanlış bilgi sahibi olunmasından kaynaklanmaktadır. Başta futbolcular olmak üzere tüm ilgililerin, dopingle mücadele kuralları hakkında bilgi sahibi olması, en azından hangi hallerin dopingle mücadele kuralı ihlali kapsamına gireceğini bilmeleri gerekmektedir. Bu noktada futbolcu ve doktor, masör gibi sağlık personelinin WADA nın yayımladığı güncel yasaklılar listesini de takip etmeleri büyük önem taşımaktadır. DMT de düzenlenen dopingle mücadele kural ihlalleri ve bu ihlallere uygulanacak cezalar şu şekildedir: 1) Futbolcudan Alınan Örnekte WADA Yasaklılar Listesi nde yer alan Yasaklı bir Maddenin veya onun Metabolitlerinin veya Belirteçlerinin Bulunması Futbolcular, gerek müsabaka sırasında gerekse de müsabaka dışı dönemlerde doping kontrolüne tabi tutulabilmektedirler. TFF Doping Kontrol Görevlileri, DMT de düzenlenen usul uyarınca, futbolculardan doping kontrolü için örnek (kan veya idrar) almakta ve bu örnekler WADA tarafından akredite edilen laboratuarlarda analiz edilmektedir. Dünyada WADA tarafından akredite edilmiş laboratuarlardan bir tanesi de Ankara dadır. DMT nin 5.1 maddesinde, futbolcudan alınan örnekte WADA yasaklılar listesinde yer alan yasaklı bir maddenin veya onun metabolitlerinin veya belirteçlerinin bulunması hali düzenlenmiştir. Kural olarak her futbolcu, yasaklı bir maddenin vücuduna girmemesini sağlamakla yükümlüdür. Dolayısıyla da futbolcular, kendilerinden alınan örneklerde tespit edilen her türlü yasaklı maddeden sorumlu olacaklardır. Bu bir kusursuz sorumluluk halidir. Bu doğrultuda, yasaklı bir maddenin futbolcunun vücuduna kasıt, kusur veya ihmal ile girmiş olmasının doping ihlalinin gerçekleşmesi bakımından bir önemi bulunmamaktadır. Kasıt, kusur veya ihmal halleri, ancak futbolcuya verilecek cezanın azaltılmasında önem taşımaktadır. Her bir doping kontrolünde, futbolcudan A örneği ve B örneği olmak üzere iki ayrı örnek alınmaktadır. Yapılan analizde A örneği pozitif çıkan (A örneğinde WADA yasaklılar listesinde yer alan yasaklı bir madde veya onun metabolitleri veya belirteçleri bulunan) bir futbolcunun B örneğinin açılmasından feragat etmesi ya da talebi üzerine açılan B örneğinin, A örneğinin analiz sonucunu doğrular nitelikte olması (aynı madde veya metaboltileri veya belirteçleri bulunması) hallerinde, bu maddede düzenlenen dopingle mücadele kural ihlali yeterli şekilde kanıtlanmış olacaktır. Vücudunda yasaklı bir madde tespit edilen futbolcu, ilk ihlalde DMT nin 38.2 maddesi uyarınca 2 (iki) yıl hak mahrumiyeti cezası almaktadır. 2) Yasaklı Maddenin ve Yasaklı bir Yöntemin Futbolcular Tarafından Kullanılması veya Kullanılmaya Teşebbüs Edilmesi Yasaklı madde veya yöntemlerin futbolcular tarafından kullanıldığını tespit etmenin tek yolu futbolcudan alınan kan veya idrar örneklerinin laboratuarda analiz edilmesi değildir. WADA Kodu başta olmak üzere dopingle mücadele düzenlemelerinde ve DMT de, yasaklı bir madde veya yöntemin futbolcular tarafından kullanılması veya kullanılmaya teşebbüs edilmesi de bir dopingle mücadele kural ihlali olarak düzenlenmiştir. WADA Kodu yasaklı madde veya yöntemin kullanılması ya da kullanılmaya teşebbüs edilmesinin futbolcunun itirafı, tanık beyanları, belgeye dayanan deliller gibi güvenilir yollarla tespit edilebileceğini kabul etmektedir. Bu noktada dopingin sadece bazı maddelerin alınması yoluyla değil; performans veya dayanıklılık arttırıcı bazı yöntemlerin sporcular tarafından kullanılması yolu ile de yapıldığını 3

4 ifade etmek gerekir. Yasaklı yöntemler denilince akla gelen ilk örnek, kanın oksijen taşıma kapasitesini ve dolayısıyla sporcunun aerobik atletik performansını arttırmak amacıyla sporcuya kendi kanının damardan enjekte edilmesi olan kan dopingi dir. Kan dopingi 1970 li yıllardan beri uygulanmakta olan bir yöntemdir ve IOC 1986 yılında kan dopingini yasaklamıştır. Son yıllarda gelişen teknoloji ile uygulaması artan gen dopingi de yasaklı yöntemlere örnek olarak sayılabilir. DMT, uluslararası uygulama doğrultusunda yasaklı madde veya yöntemlerin sadece kullanılmasını değil, kullanılmaya teşebbüs edilmesini de dopingle mücadele kuralı ihlali saymıştır. Futbolcunun bu yasaklı madde veya yöntem kullanma teşebbüsünün başarıya ulaşıp ulaşmaması, ihlalin gerçekleşmesi bakımından önemli değildir. Herhangi bir sebeple başarısız olan bir teşebbüs, bu madde kapsamında cezalandırılması gereken bir dopingle mücadele kural ihlali teşkil edecektir. Bu ihlalin cezası da DMT nin 38.2 maddesi uyarınca ilk ihlalde 2 (iki) yıl hak mahrumiyetidir. 3) Yürürlükteki dopingle mücadele kurallarına uygun olarak yapılan bildirim sonrasında örnek vermemek veya haklı bir nedene dayanmaksızın örnek vermeyi reddetmek veya herhangi bir şekilde örnek vermekten imtina etmek. Futbolculardan, doping kontrolü için örnek alınması hususuna yukarıda değinilmiştir. Gerek müsabaka sırasında ve gerekse müsabaka dışındaki doping kontrollerinde, kan ya da idrar örneği alınacak futbolcuların seçimi kura veya hedefe yönelik olarak belirlenir. Her halde, DMT de belirtilen usullerde, doping kontrolüne alınacak futbolculara bir bildirim yapılmaktadır. Usulüne uygun olarak yapılan bildirime rağmen doping kontrolü için örnek vermemek, haklı neden olmaksızın örnek vermeyi reddetmek veya örnek vermekten imtina etmek DMT nin 5.3 maddesinde dopingle mücadele kural ihlali olarak düzenlenmiştir. Bildirimi alan futbolcular, derhal doping kontrolü için doping kontrol istasyonuna giderek örnek vermekle yükümlüdürler. Aynı şekilde DMT kapsamındaki kişiler de (doktor, masör yönetici ) futbolcuların doping kontrol istasyonuna giderek örnek vermesine yardımcı olmak zorundadırlar. DMT nin maddesine göre futbolcuların örnek vermesini engelleyen kişiler de bu madde kapsamında dopingle mücadele kural ihlali gerçekleştirmiş sayılacaklardır. Bu noktada futbolcuların ve diğer ilgili kişilerin (doktor, masör, yönetici ) DMT nin ilgili maddelerini iyi bilmeleri ve doping kontrol görevlilerinin uyarı ve talimatlarına uymaları çok büyük önem taşımaktadır.. Bu maddede yer alan yükümlülüklerini ihlal eden kişilere, DMT nin maddesi uyarınca ilk ihlalde 2 (iki) yıl hak mahrumiyeti cezası verilmektedir. 4) Müsabaka Dışı Doping Testleri için nerede olduğu hakkında gerekli bilgileri vermemek Müsabaka dışında yapılan doping kontrollerinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için, futbolcuların müsabaka dışı zamanlarda nerede olduklarının TFF tarafından bilinmesi gerekmektedir. Zira müsabaka dışı doping kontrolleri kural olarak habersiz yapılmaktadır. Gerekli görüldüğü hallerde TFF Dopingle Mücadele Kurulu önceden haber verip randevu alarak da müsabaka dışı dönemlerde doping kontrolü yapabilir. Futbolcular, müsabaka dışında yapılacak doping kontrolleri için, DMT nin 12. maddesi uyarınca sezon boyunca nerede oldukları hakkındaki bilgileri, gerçeğe uygun olarak TFF ye vermek zorundadırlar. Bu bilginin verilmemesinin nihai sorumluluğu her futbolcunun kendisine aittir. Nerede olduğu bilgisinin nasıl verileceği, ilgililere TFF tarafından bildirilmektedir. 4

5 Futbolcunun nerede olduğu bilgisinin TFF ye usulüne uygun olarak verilmemesi DMT nin 5.4 maddesi uyarınca dopingle mücadele kural ihlali sayılmış ve bu yükümlülüğe aykırı davrananlar için ilk ihlalde 1 (bir) yıldan 2 (iki) yıla kadar hak mahrumiyeti cezası öngörülmüştür. 5) Doping kontrolünün herhangi bir bölümünde hile yapmak veya hile yapmaya teşebbüs etmek Doping kontrolü, futbolcuya doping kontrolü için gerekli bildirimin yapılması ile başlayan ve futbolcunun A ve B örneklerini usulüne uygun olarak vermesi ve bu örneklerin analiz edilmesi ile sona eren bir süreçtir. Bu süreç, detaylı bir şekilde DMT de yer almaktadır. Bazı sporcuların, doping kontrolüne kendisi yerine başkasını göndererek, kendi idrarı yerine temiz bir idrarı vererek veya buna benzer bazı yöntemleri kullanarak doping kontrolleri sırasında hile yaptıkları ya da hile yapmaya teşebbüs ettikleri bilinen bir gerçektir. WADA, test sırasında doping kontrol formundaki kimlik bilgilerini değiştirmeyi, analiz sırasında B numunesinin kırılmasını veya bir anti-doping kuruluşuna hatalı bilgi verilmesini de bu madde kapsamında hile olarak değerlendirmektedir. (WADA Code Comment on Article 2.5) Doping kontrolü sürecinin herhangi bir aşamasında hile yapmak veya hile yapmaya teşebbüs etmek, DMT nin 5.5 maddesi uyarınca dopingle mücadele kuralı ihlali sayılmıştır ve bu ihlali gerçekleştiren kişilere ilk ihlalde 2 (iki) yıl hak mahrumiyeti cezası öngörülmektedir. 6) Yasaklı Madde ve Yasaklı Yöntemlere Sahip Olmak Kural olarak, bir futbolcunun veya bir futbolcu destek personelinin (DMT de futbolcu destek personeli bir spor müsabakasına katılan veya hazırlanan bir sporcu ile çalışan, onu tedavi eden veya ona yardımcı olan teknik direktör, antrenör, menajer, temsilci, takım personeli, yetkili, doktor, sağlık personeli, ebeveyn veya diğer kişiler şeklinde tanımlanmıştır) müsabaka sırasında yasak olan bir madde veya yönteme müsabaka sırasında; müsabaka dışında yasak olan bir madde veya yönteme de müsabaka dışında sahip olması yasaktır. Sahip olmak ile kastedilen, o madde veya yöntemin kişinin zilyetliğinde bulunması, başka bir ifade ile kişinin fiili hâkimiyet alanında bulunmasıdır. WADA Kodu da bu eylem için zilyetliğinde bulunma anlamına gelen possession ifadesini kullanmıştır. Genel kural yasaklı madde veya yöntemleri bulundurmanın yasak olması olmakla birlikte, bu yasağın bazı istisnaları bulunmaktadır. İlk istisna, futbolcunun yasaklı bir madde veya yönteme Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası (TAKİ) amaçlı olarak sahip olduğunu ispat etmesi halidir. TAKİ, DMT ve ekinde yer alan TAKİ ile ilgili Uluslararası Standartlar kapsamında, bir futbolcuya yasaklı madde veya yöntemleri kullanması için TFF tarafından izin verilmesidir. Bu iznin alınabilmesi için, futbolcunun usulüne uygun olarak başvuru yapması ve bu başvurusunun TFF tarafından kabul edilmesi zorunludur. İkinci istisna futbolcu veya destek personelinin yasaklı madde veya yöntemlere sahip olmasının kabul edilebilir gerekçeleri olması halidir. WADA, bir arkadaşa veya akrabaya verilmek üzere yasaklı bir madde veya yönteme sahip olunmasını kabul edilebilir bir gerekçe olarak saymamaktadır. Buna karşın, takım doktorunun, acil durumlara müdahale etmek amacıyla yasaklı bir madde veya yönteme sahip olması hali WADA tarafından kabul edilebilir bir gerekçe sayılmıştır. Yukarıda sayılan istisnalar dışında yasaklı madde veya yönteme sahip olan kişiler, ilk ihlalde 2 (iki) yıl hak mahrumiyeti cezası öngörülmektedir. 5

6 7) Herhangi bir Yasaklı Maddenin veya Yasaklı Yöntemin Ticaretini veya Kaçakçılığını Yapmak veya Yapmaya Teşebbüs Etmek Performans arttırıcı maddelerin uluslararası ticareti ve kaçakçılığı, dopingle mücadeleye ciddi zarar vermektedir. Yasaklı madde veya yöntemleri, sporcular için tedarik edenler, dopingle mücadele kuralı ihlalinin bir parçası olmakta ve bu ihlale iştirak etmektedirler. WADA, performans arttırıcı maddelerin uluslararası ticaretini ve kaçakçılığını engelleyebilmek amacıyla 2008 yılının Kasım ayında Interpol ile bir anlaşma yapmıştır. Bu anlaşma uyarınca doping ile ilgili bilgi paylaşımı ve delil toplanması konularında WADA ile Interpol işbirliği yapacaklardır. WADA Kodu da dahil olmak üzere, tüm anti-doping düzenlemelerinde, yasaklı bir madde veya yöntemin ticaretini ya da kaçakçılığını yapmak doping ihlali sayılmış ve ağır yaptırımlar öngörülmüştür. Bu doğrultuda DMT nin 5.7 maddesi uyarınca da herhangi bir yasaklı maddenin veya yöntemin ticaretini veya kaçakçılığını yapmak ya da teşebbüs etmek dopingle mücadele kuralı ihlali niteliğindedir ve ihlali gerçekleştiren kişilere ilk ihlalde 4 (dört) yıldan ömür boyuna kadar hak mahrumiyeti cezası öngörülmektedir. 8) Yasaklı bir madde veya yöntemi bir futbolcuya tatbik etmek veya teşebbüs etmek, suç ortaklığı yapmak, göz yummak, teşvik etmek ya da örtbas etmek DMT nin 5.8 maddesinde düzenlenen son dopingle mücadele kural ihlali, yasaklı bir madde ya da yöntemi bir futbolcuya tatbik etmek veya buna teşebbüs etmek ya da bir dopingle mücadele kural ihlaline yardımcı olmak, teşvik etmek, desteklemek, örtbas etmek veya suç ortaklığı yapmaktır. DMT de düzenlenen bu ihlal, sporcu destek personelini ilgilendiren bir ihlaldir. Uluslararası kabul görmüş anti-doping kuralları uyarınca bir sporcunun doping yapmasına yardımcı olmak, sporcuyu buna teşvik etmek veya bir şekilde suç ortaklığı yapmak da dopingle mücadele kural ihlali sayılmıştır. DMT de de yer alan bu ihlali gerçekleştiren DMT kapsamındaki tüm kişilere, ilk ihlalde 4 (dört) yıldan ömür boyuna kadar hak mahrumiyeti cezası öngörülmüştür. DMT de düzenlenen ve yukarıda açıklanan doping ihlalleri için öngörülen cezalar, yine DMT nin 39. maddesi uyarınca ilgili disiplin kurulu tarafından kaldırılabilir, indirilebilir veya arttırılabilir. Disiplin kurulu, dopingle mücadele kural ihlali gerçekleştiren bir kişinin cezasını tayin ederken, anılan madde uyarınca kişinin kusur veya ihmali olup olmadığını, ihlalini itiraf edip etmediği gibi durumları da göz önünde bulunduracaktır. TFF Dopingle Mücadele Sistemi Türkiye Futbol Federasyonu, dopingle etkin mücadelenin yapılması, bu mücadelenin esaslarının belirlenmesi, doping kontrollerinin yapılıp neticelerinin değerlendirilmesi amacıyla 1993 yılında TFF Dopingle Mücadele Kurulu nu kurmuştur. Dopingle Mücadele Kurulu, doğrudan TFF Yönetim Kurulu na bağlıdır. Kurul un yapısı, görev ve yetkileri, TFF Dopingle Mücadele Talimatı nın içinde tanımlanmıştır. Dopingle Mücadele Kurulu nun görev ve yetkileri şunlardır: 1) Futbolda dopingle mücadelenin etkin bir şekilde yürütülmesi konusunda genel prensipleri tespit etmek, gerekli gördüğü her türlü tedbiri almak ve karar vermek. 6

7 2) Dopingle mücadele ile ilgili kanun, milletler arası anlaşma, tüzük, talimat ve genelgelerin uygulanmasını sağlamak ve gerekli gördüğünde mevzuat ve uygulama hakkında talimat değişiklikleri hazırlamak ve onay için Yönetim Kuruluna sunmak, 3) Dopingin önlenmesi ve kontrolüne ilişkin bilgi ve eğitim sağlanması konusunda toplantı, seminer, konferans, panel gibi etkinlikler düzenlemek, kitap, broşür, afiş video, CD, DVD, televizyon programı, internet sitesi gibi yazılı ve görsel yayınlar yapmak, 4) Futbolda müsabaka sırasında ve müsabaka dışı dönemde doping kontrolü için örnek alım esaslarını ve yöntemlerini belirlemek, 5) Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurularını değerlendirmek üzere sporcu sağlığı ve tedavisi konusunda deneyimli, Spor Hekimliği alanında ve dopingle mücadele konusunda engin bilgi birikimine sahip, en az üç (3) tıp doktorundan oluşan Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kurulu (TAKIK) oluşturmak. 6) Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurularını Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kuruluna sevk etmek ve Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kurulundan aldığı TAKİ onaylarını Futbolcuya ve Dünya Dopingle Mücadele Ajansı na bildirmek. 7) Doping Kontrol Görevlilerini belirlemek ve doping kontrol örnek alma eğitim programlarını düzenlemek, 8) Futbolcuların nerede olduğu bilgilerini almak ve takip etmek 9) Müsabaka sırasında ve müsabaka dışı antrenman döneminde örnek alma takvimini yapmak ve Doping Kontrol Görevlilerini bilgilendirmek ve görevlendirmek, 10) Doping Kontrollerinin talimatlara uygun şekilde yapılmasını sağlamak, gerektiğinde Doping Kontrolü sırasında uygulamalar ve denetlemeler yapmak, 11) Doping Kontrol Laboratuvarından gelen analiz sonuçlarını Dünya Anti Doping Ajansı nın (WADA) teknik talimatları uyarınca incelemek, değerlendirmek ve dopingle mücadele kural ihlali olup olmadığına karar vermek, sonuçların hangi futbolculara ait olduğunu tespit etmek ve sonucu TFF Hukuk Kurulu na ve diğer ilgililere bildirmek, 12) A örneğinde yasaklı madde bulunan futbolcuların B örneği analizi sırasında doping kontrol laboratuvarında hazır bulunmak. 13) Dopingle Mücadele Kural İhlallerini Hukuk Kurullarına bildirmek. 14) Futbolda Dopingle Mücadele konusunda araştırmalar planlamak ve yürütmek. Görev tanımından da anlaşılacağı üzere, Dopingle Mücadele Kurulu nun asli görevi, dopingle etkin mücadelenin yapılmasını sağlamak, dopingle mücadele konusunda eğitimler ve seminerler gerçekleştirmek, müsabaka içi veya müsabaka dışı doping kontrolleri gerçekleştirerek dopingle mücadele kural ihlallerine karar vermektir. Dopingle Mücadele Kurulu, kurulmuş olduğu 1993 yılından beri, amatör ve profesyonel tüm futbol müsabakalarında, TFF Dopingle Mücadele Talimatı ve WADA Kodu uyarınca doping kontrolleri gerçekleştirmektedir. Ayrıca müsabaka dışı dönemlerde de doping kontrolleri yapılmaktadır. Kontrollere ilişkin esaslar, TFF Dopingle Mücadele Talimatı nda düzenlenmektedir. Dopingle Mücadele Kurulu, gerek doping kontrolü ve gerekse de başka bir yol ile tespit ettiği dopingle mücadele kural ihlallerini inceler ve mevcut olayda bir dopingle mücadele kural ihlali olup olmadığını tespit eder. Örneğin Dopingle Mücadele Kurulu, bir müsabakada yapılan doping kontrolü neticesinde bir futbolcunun dopingle mücadele kural ihlali gerçekleştirdiği neticesinde varırsa (Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası veya aykırı analitik bulguya neden olabilecek bir sapma olmaksızın futbolcudan alınan numunede aykırı analitik bulguya rastlanması); durumu bir rapor ile TFF Hukuk Müşavirliği ne bildirir. TFF Hukuk Müşavirliği, Futbol Disiplin Talimatı nda belirlenen süreci takip ederek, ilgili futbolcuyu Disiplin Kurulu na sevk eder. TFF Disiplin Kurulları, yaptıkları yargılama 7

8 neticesinde bu futbolcuya ceza verilip verilmeyeceğine; verilecek ise bu cezanın miktarına karar verir. İlgili Disiplin Kurulu tarafından verilen karara karşı, kararın yazılı bildiriminden itibaren yedi gün içerisinde TFF Tahkim Kurulu na karşı itirazda bulunmak mümkündür. Tahkim Kurulu, TFF Tahkim Kurulu Talimatı nda yer alan usule göre yapacağı yargılama neticesinde, itirazı değerlendirip nihai olarak karara bağlamaktadır. TFF Futbolda Dopingle Mücadele Talimatı nın 41. maddesi uyarınca, uluslararası turnuvaya katılımdan doğan veya uluslararası düzeydeki futbolcuları ilgilendiren doping vakalarında verilen kararlara Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) nezdinde itiraz edilebilmektedir. CAS, 1984 yılında İsviçre nin Lozan şehrinde kurulan bağımsız bir uluslararası tahkim mahkemesidir. CAS önünde görülmekte olan davalar temelde ikiye ayrılmaktadırlar. Birincisi maddi ihtilaflardan doğan davalardır. Bunlara örnek olarak, sporcu sözleşmelerinden doğan ihtilaflar, sponsorluk haklarından doğan ihtilaflar, kulüpler arasındaki mali ihtilaflar gösterilebilir. CAS bu tür ihtilaflarda kendi düzenlemeleri ve başvuruda bulunan tarafların bağlı oldukları uluslararası ve ulusal federasyonların düzenlemeleri doğrultusunda, genelde ilk derece mahkemesi olarak görev yapmakta ve önüne gelen bu tür ihtilaflarda karar vermektedir. CAS önünde görülen ikinci tür davalar ise disiplin ile ilgili davalardır. Bunlara örnek olarak bir federasyon ya da konfederasyonun bir sporcuya vermiş olduğu disiplin cezalarına yapılan itirazlar (ki bunların önemli bir kısmı doping ile ilgilidir) gösterilebilir. CAS bu tür davalarda başvuruda bulunan tarafın bağlı olduğu uluslararası ve ulusal federasyonların düzenlemeleri doğrultusunda temyiz mercii olarak görev yapmakta ve bu disiplin ihlalleri ile ilgili kendisine yapılan itirazları değerlendirerek karara bağlamaktadır. CAS ın kuruluşu, işleyişi ve yargılama usulü, 2010 yılında yenilenen CAS Kodu nda düzenlenmektedir. CAS kararları kural olarak nihaidir. İstisnai hallerde bu kararlara karşı İsviçre Federal Mahkemesi ne temyiz başvurusunda bulunulabilmektedir sezonunda TFF Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu (PFDK) önüne 2 doping vakası gelmiştir. Bunlardan ilki bir müsabaka sonunda yapılan doping kontrolüne, futbolcu A yerine futbolcu B nin katılması ve bu suretle TFF Dopingle Mücadele Talimatı nın 5/5 maddesinin ihlal edilmesi olayıdır. PFDK, başkasının yerine doping kontrolüne giren futbolcu A ya 1 yıl müsabakalardan men cezası vermiştir ve bu ceza TFF Tahkim kurulu tarafından da onanmıştır. Bu olaya karışan, futbolcunun başkasının yerine doping kontrolüne katılması fiiline iştirak eden kulüp idarecisi ve kulüp masörü de TFF Dopingle Mücadele Talimatı nın ( )dopingle mücadele kuralı ihlalini veya ihlal teşebbüsünü içeren herhangi bir suça yardımcı olmak, teşvik etmek, desteklemek, katılmak, örtbas etmek veya suç ortaklığı yapmak şeklindeki 5/8 maddesi uyarınca PFDK tarafından hak mahrumiyeti cezası ile cezalandırılmışlardır sezonundaki ikinci doping vakası, futbolcu müsabaka sonrası yapılan doping kontrolünde futbolcu A nın verdiği numunede yasaklı madde bulunması ve bu suretle TFF Dopingle Mücadele Talimatı nın 5/1 maddesinin ihlal edilmesi olayıdır. PFDK, vermiş olduğu numunede yasaklı madde bulunan futbolcu A ya 2 yıl müsabakalardan men cezası vermiş, bu ceza TFF Tahkim Kurulu tarafından 6 ay müsabakalardan men cezasına indirilmiştir. 8

9 Sonuç: Doping, uluslararası alanda tüm spor federasyonlarının, konfederasyonlarının ve devletlerin mücadele ettiği bir olaydır. Bu mücadelenin ana kuralları WADA tarafından konulmakta ve tüm ilgililer tarafından uygulanmaktadır. Dolayısıyla da bir dopingle mücadele kural ihlali üzerine verilen ve kesinleşmiş bir hak mahrumiyeti cezasının uygulaması da çok geniş kapsamda olmaktadır. Herhangi bir dopingle mücadele kuralını ihlal ederek hak mahrumiyeti cezası alan ve bu cezası kesinleşen kişiler, cezaları sona erinceye kadar hiçbir spor dalının, ulusal veya uluslararası hiçbir turnuva veya müsabakasına, hiçbir sıfatla katılamazlar. Bu durum WADA Kodu nun ve DMT nin maddelerinde aynı şekilde hüküm altına alınmıştır. Sadece bu durum dahi, dopingle mücadelenin boyutlarını ve ülkeler ile ulusal ve uluslararası spor süjelerinin bu mücadeledeki kararlılığını ortaya koymaktadır. Uluslararası ve ulusal spor kuruluşları ve devletler, sporcuların sağlığını ve müsabakaların dürüstlüğünü koruyabilmek için uzun yıllardır kararlı ve etkin bir şekilde dopingle mücadele etmelerine rağmen dopingin tamamen engellenebildiğini söylemek ne yazık ki mümkün değildir. Bu noktada, dopingle mücadelede eğitim konusunun da önemine değinmek gerekir. Özellikle küçük sporcuların, dopingin fiziksel ve ruhsal zararlarına karşı uyarılması ve dopingin adil yarışma hakkını ortadan kaldıran hileli bir yol olduğunun bu küçük sporculara kavratılması çok büyük önem taşımaktadır. Spora başladıkları küçük yaşlarda dopingin sağlık açısından yıkıcı etkilerini ve eşit yarışma hakkını ortadan kaldıran niteliğini öğrenen kişiler; profesyonel sporcu olduklarında dopinge karşı kararlı bir duruş sergileyecek ve doping yapmayacaklardır. Eğitim konusu, DMT nin 44. maddesinde de düzenlenmiştir. Sonuç olarak doping, hem sporculara bedensel ve ruhsal olarak büyük ve onarılamaz zararlar vermekte, hem de diğer sporcuların adil yarışma hakkını ortadan kaldırarak haksızlığa sebep olmaktadır. Tüm sporcuların bu gerçeğin bilincinde olmaları ve dopingden uzak durmaları gerekmektedir. Av. Levent Polat KAYNAKÇA: 1) 5894 sayılı TFF nin Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun 2) TFF Statüsü 3) TFF Dopingle Mücadele Talimatı 4) WADA Kodu 5) WADA 2010 Yasaklı Madde ve Yöntemler Listesi 6) FIFA Anti-Doping Talimatı 7) 8) 9) 10) 11) 9