BALIKESİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ İL ÇEVRE DURUM RAPORU 2007

Transkript

1 BALIKESİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ İL ÇEVRE DURUM RAPORU 2007

2 İÇİNDEKİLER A. COĞRAFİ KAPSAM A.1. Giriş...12 A.2. İl ve İlçe Sınırları...13 A.3. İlin Coğrafi Durumu...13 A.4. İlin Topoğrafyası ve Jeolojik Durumu...14 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafisi...17 A.5.1. Metamorfizma ve Magmatizma...22 A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları...27 B.1.1. Güneş...27 B.1.2. Su gücü...27 B.1.3. Kömür...28 B.1.4. Doğalgaz...28 B.1.5. Rüzgar...29 B.1.6. Biyokütle...29 B.1.7. Petrol...29 B.1.8. Jeotermal Sahalar...29 B.2. Biyolojik Çeşitlilik...32 B.2.1. Ormanlar...32 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları...32 B.2.2. Çayır ve Mera...32 B.2.3. Sulak Alanlar...33 B.2.4. Flora...40 B.2.5. Fauna...40 B.2.6. Milli Parklar,Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiat Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler...40 B.3. Toprak...45 B.4. Su Kaynakları...46 B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar...47 B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları...52 B.4.3. Akarsular...52 B.4.4. Göller ve Göletler...53 B.5. Mineral Kaynaklar...53 B.5.1. Sanayi Madenleri...54 B5.2. Metalik Madenler...58 B.5.3. Enerji Madenleri B.5.4. Taşocakları Nizamnamesine tabi olan Doğal Malzemeler...60 C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) C.1. İklim ve Hava...61 C.1.1. Doğal değişkenler...61 C Rüzgar

3 C Basınç C Nem...61 C Sıcaklık...61 C Buharlaşma...61 C Yağışlar...62 C Yağmur...62 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı...62 C Seller...62 C Kuraklık...62 C Mikroklima...62 C.1.2. Yapay Etmenler...62 C Plansız Kentleşme...62 C Yeşil Alanlar...62 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar...63 C Endüstriyel Emisyonlar...66 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar...74 C.2. Hava Kirletici Gazlar ve Kaynaklar...76 C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman...77 C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları...77 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları...78 C.2.4. Azot Oksitler (NOx) Emisyonları...78 C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları...78 C.3. Atmosferik Kirlilik...78 C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri...78 C.3.2. Asit Yağışlarının Etkileri...79 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri...79 C.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkileri...79 C Su Üzerindeki Etkileri...79 C Toprak Üzerine Etkileri...79 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri...80 C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri...80 C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri...81 D. SU D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı...82 D.1.1. Yer Altı Suları...86 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar...94 D.1.3. Akarsular...94 D.1.4. Göller, Göletler Ve Rezervuarlar...95 D.1.5. Deniz...99 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği Ve Çevreye Etkileri D.3.1. Yer Altı Suları Ve Kirlilik D.3.2. Akarsularda Kirlilik D.3.3. Göller,Göletler Ve Rezervuarlarda kirlilik D.3.4. Denizlerde Kirlilik D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri D.5.1. Tuzluluk

4 D.5.2. Zehirli Gazlar D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik D.5.4. Ağır Metallar ve İz Elementler D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler D Siyanürler D Petrol ve Türevleri D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller D Pestisitler ve Su Kirliliği D Gübreler ve Su Kirliliği D Deterjanlar ve Su Kirliliği D Çözünmüş Organik Maddeler D.5.7. Patojenler D.5.8. Askıda Katı Maddeler D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI E.1 Genel Toprak Yapısı E.2 Toprak Kirliliği E.2.1. Kimyasal Kirlenme E Atmosferik Kirlenme E Atıklardan Kirlenme E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme E.3. Arazi E.3.1 Arazi Varlığı E Arazi Sınıfları E Kullanma Durumu E.3.2. Arazi Problemleri F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ekosistem Tipleri F.1.1. Ormanlar F Ormanların Ekolojik Yapısı F İlin Orman Envanteri F Orman Varlığının Yararları F Orman Kadastro Mülkiyet Konuları F.1.2. Çayır ve Meralar F.1.3. Sulak Alanlar F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.) F.2. Flora F.2.1. Habitat ve Toplulukları F.2.2. Türler ve Populasyonları F.3. Fauna F.3.1. Habitat ve Toplulukları F.3.2. Türler ve Populasyonları F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları F Evcil Hayvanlar F Sahipli Hayvanlar F Sahipsiz Hayvanlar

5 F Nesli Tehlike Altında Olan Ve Olması Muhtemel Olan Evcil Hayvanlar F Hayvan Hakları İhlalleri F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin İsteneceği Alanlar F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona 4

6 Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak Belirlenmiş Alanlar.162 F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar F.4.3. F F Korunması Gereken Alanlar Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları F F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar G. TURİZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri G Konum G Fiziki Özellikler

7 G.1.2. Kültürel Değerler G.2. Turizm Çeşitleri G.3. Turistik Altyapı G.4. Turist Sayısı G.5. Turizm Ekonomisi G.6. Turizm Çevre İlişkisi H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1. Genel Tarımsal Yapı H.2. Tarımsal Üretim H.2.1. Bitkisel Üretim H Tarla Bitkileri H Endüstriyel Bitkiler H Bahçe Bitkileri H Meyve Üretimi H Sebze Üretimi H Süs Bitkileri H.2.2. Hayvansal Üretim H Büyükbaş Hayvancılık H Küçükbaş Hayvancılık H Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretim) H Su Ürünleri H Kürk Hayvancılığı H Arıcılık Ve İpekböceği Yetiştiriciliği H.3. Organik Tarım H.4. Tarımsal İşletmeler H.4.1 Kamu İşletmeleri H.4.2 Özel İşletmeler H.5. Tarımsal Faaliyetler H.5.1. Pestisit Kullanımı H.5.2. Gübre Kullanımı H.5.3. Toprak Kullanımı I. MADENCİLİK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri I.1.2. Metalik Madenler I.1.3. Enerji Madenleri I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri I.3. Cevher Zenginleştirme I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları

8 J. ENERJİ J.1. Birincil Enerji Kaynakları J.1.1. Taş Kömürü J.1.2. Linyit J.1.3. Asfaltit J.1.4. Bitümlü Şist J.1.5. Hampetrol J.1.6. Doğalgaz J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) J.1.8. Orman J.1.9. Hidrolik J Jeotermal J Güneş J Rüzgâr J Biyokütle J. 2. İkincil Enerji Kaynakları J.2.1. Termik Enerji J.2.2. Hidrolik Enerji J.2.3. Nükleer Enerji J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı J.4. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ K.1. İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri Ve Bunu Etkileyen Etkenler K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları Ve İstihdam Durumu K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi Ve Enerji Kullanımı K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları Ve Alınan Önlemler K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1. Altyapı L.1.1. Temiz Su Sistemi L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon Ve Arıtma Sistemi L.1.3. Yeşil Alanlar L.1.4. Elektrik İletim Hatları L.1.5. Doğal Gaz Boru Hatları L.2. Ulaşım L.2.1. Karayolları

9 L Karayolları Genel L Ulaşım Planlaması L Toplu Taşım Sistemleri L Kentiçi Yollar L Araç Sayıları L.2.2. Demiryolları L Kullanılan Raylı Sistemler L Taşımacılıkta Demiryolları L.2.3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı L Limanlar L Taşımacılık L.2.4. Havayolları L.3. Haberleşme L.4. İlin Plan Durumu L.5. İldeki Baz İstasyonları M. YERLEŞİM ALANLARI VE NUFUS M.1. Kentsel Ve Kırsal Planlama M.1.1. Kentsel Alanlar M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri M Kentsel Büyüme Deseni M Planlı Kentsel Gelişme Alanları M Kentsel Alanlarda Yoğunluk M Kentsel Yenileme Alanları M Endüstri Alanlarda Yer Seçimi M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik Ve Turistik Özellikli Alanlar M.1.2. Kırsal Alanlar M Kırsal Yerleşme Deseni M Arazi Mülkiyeti M.2. Altyapı M.3. Binalar Ve Yapı Çeşitleri M.3.1. Kamu Binaları M.3.2. Okullar M.3.3. Hastaneler Ve Sağlık Tesisleri M.3.4. Sosyal Ve Kültürel Tesisler M.3.5. Endüstriyel Yapılar M.3.6. Göçer Ve Hareketli Barınaklar M.3.7. Otel, Motel Ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar M.3.8. Bürolar Ve Dükkanlar M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma M Yerel Mimari Özellikler M Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik M.4.2. Göçler M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı M.4.5. Konut Yapım Süreçleri

10 M.4.6. Gecekondu Islah Ve Önleme Bölgeleri M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri M.5.1. Görüntü Kirliliği M.5.2. Binalarda Ses İzalasyonu M.5.3. Havaalanları Ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları M.5.4. Ticari Ve Endüstriyel Gürültü M.5.5. Kentsel Atıklar M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı M.6. Nüfus M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi M.6.2. Nüfusun Cinsiyet Ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı M.6.3. İl Ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları M.6.4. Nüfus Değişim Oranı N. ATIKLAR N.1. Evsel Katı Atıklar N.2. Tehlikeli Atıklar N.3. Özel Atıklar N.3.1. Tıbbi Atıkları N.3.2. Atık Yağlar N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar N.3.4. Pil Ve Aküler N.3.5. Cips Ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller N.3.6. Tarama Çamurları N.3.7. Elektrik Ve Elektronik Atıklar N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar N.4. Diğer Atıklar N.4.1. Ambalaj Atıkları N.4.2. Hayvan Kadavraları N.4.3. Mezbaha Atıkları N.5. Atık Yönetimi N.6. Katı Atıkların Miktar Ve Kompozisyonu N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri.362 N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri N.8.1. Katı Atıkların Depolanması N.8.2. Atıkların Yakılması N.8.3. Kompost N.9. Atıkların Geri Kazanımı Ve Değerlendirmesi N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM O.1. Gürültü O.1.1. Gürültü Kaynakları O Trafik Gürültüsü O Endüstri Gürültüsü O İnşaat Gürültüsü O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler

11 O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü O.1.2. Gürültü İle Mücadele O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri O Fiziksel Etkileri O Fizyolojik Etkileri O Psikolojik Etkileri O Performans Üzerine Etkileri O.2. Titreşim P. AFETLER P.1. Doğal Afetler P.1.1. Depremler P.1.2. Heyelan ve Çığlar P.1.3. Seller P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri P.1.6. Fırtınalar P.2. Diğer Afetler P.2.1. Radyoaktif Maddeler P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar P.2.3. Tehlikeli Maddeler P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri P.3.1. Sivil Savunma Birimleri P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri P.3.3. İlkyardım Servisleri P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı P.3.5. Tehlikeli ve Zehirli Maddelerin Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1. Temel Sağlık Hizmetleri R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar R İçme, Kullanma ve Sulama Suları R Denizler R.1.3. Aşılama Çalışmaları R.1.4. Bebek Ölümleri R.1.5. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı R.1.6. Aile Planlaması Çalışmaları R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

12 R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri S. ÇEVRE EĞİTİMİ S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri S.2. Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri S.2.1. Çevre Vakıfları S.2.2. Çevre Dernekleri S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması T.4. Çevrenin İnsan- Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması T.6. Çevresel Etki Değerlendirilmesi

13 A. COĞRAFİ KAPSAM A.1. Giriş Balıkesir İli, Anadolu Yarımadasının Kuzeybatısında ve Önemli bir bölümü Marmara coğrafi Bölgesini, Güney Marmara Bölümünün Karesi yöresinde;diğer küçük bir bölümü ise, Ege coğrafi bölgesindeki asıl Ege bölümünün Kuzey Ege kesiminde yer alır. Ege Denizi ndeki kıyılarının uzunluğu km, Marmara Denizindeki kıyı uzunluğu ise km.dir. Şekil A.1: Balıkesir İlinden genel bir görünüş İlin Yüzölçümü : km 2 İlin Nüfusu : Önemli Akarsuları :Kocaçay,Madra Çayı, Simav Çayı, Atnos Çayı, Üzümcü Çayı, Gönen Çayı, Kille Deresi, Doğal Göl :Manyas Gölü (Kuş Gölü) 169 km 2 En Yüksek Noktası :Akdağ Tepe 2089 m Başlıca Ovaları :Sındırgı, Bigadiç, Balıkesir, Manyas, Gönen ve Edremit İlçeleri :Ayvalık, Balya, Bandırma, Bigadiç,Burhaniye, Dursunbey, Edremit, Erdek, Gönen, Gömeç, Havran, İvrindi, Kepsut, Manyas, Marmara, Savaştepe, Sırdırgı, Susurluk. Tarihçesi: Balıkesir İli Ülkemizin çok yönlü özelliklerine sahip bir ildir.ege ve Marmara denizlerine kıyıları vardır. Bunun için burada tarih boyunca çeşitli kavimler yerleşmiş,gerilerinde medeniyetlerinin izlerini bırıkmışlırdır.homeros Destanlarında anlatılan Troya savaşlarında Troyalıların yanında, Mysialılar da yer almıştır. Balıkesir yöresi antik çağdaki ismi olan Mysia diye anılagelmiştir. Mysia, Heredotos tarihinde geniş olarak anlatılmaktadır. Helenistik çağda yörede pek çok şehir devleti kurulmuştur.bunlardan bazıları halen günümüzde de antik isimlerini korumaktadırlar. Adremytteion (Edremit), Pendoramus (Bandırma), Erteka (Erdek) gibi. Ayrıca 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Anadoluya girmeye başlayan Türkler kısa zamanda Selçuklu Devleti idaresinde uçlara yığılmışlar buralarda yeni yöreler fethedip beylikler kurmuşlardır. Bu Beyliklerden biriside Danişmend gazi soyundan gelen Kalemşah oğlu Karesi Beyin kurduğu Karesi Beyliğidir. Karesi Beyliği kısa zamanda Kyzikos ve Biga dışında Çanakkale Boğazına kadar bütün bölgeyi ele geçirmiş ve Osmanlı Devleti Pdişahlarından I Murat devrine kadar bölgede hakimiyeti devam etmiştir. Karesi Emirleri bundan sonra Osmanlı Devleti emrinde çalışarak Rumelinin fethinde oldukça önemli görevler üstlenmişlerdir. Kurtuluş savaşında 16 Mayıs 1919 da Reddi İlhak Cemiyeti nin Balıkesir de yaptığı toplantı sonucunda direniş kararı alınmıştır. Kısa zamanda gelişek karşyı koyma hareketi sonucu Ayvalık İvrindi,Akhisar cephelerinde düşmana karşı 13 ay boyunca direnilmiş, 30 Haziran 1920 de işgal edilen Balıkesir, 6 Eylül 1922 de kurtulmuştur. 12

14 İlimizin ismi bir söylentiye göre İmparator Hodrianusun Balıkesirde yaptırdığı şato Paleokastro (Eski Hisar) isimini taşıyordu. Bu isim değişerek Balıkesir oldu. Bazı tarih kitaplarında i ise Balakhisar veya Balıkhisar dan geldiği rivayet edilmektedir. A.2. İl ve İlçe Sınırları İlimizde merkez ilçe dahil olmak üzere toplam 19 ilçe bulunmaktadır. İl ve İlçe sınırları aşağıdaki haritada gösterilmiştir. Şekil-A2: Balıkesir İl ve İlçe sınırları A.3. İlin Coğrafi Durumu Balıkesir Anadolu nun Kuzeybatısında, büyük bir kısmı Marmara geri kalan kısmı da Ege Bölgesinde bulunan bir İlimizdir. Güneyinden Manisa ve İzmir, Batısında Ege Denizi ve 13

15 Çanakkale, Doğusunda Kütahya ve Bursa İlleri, Kuzeyinde ise Marmara Denizi ile çevrilidir. Balıkesir İli Türkiyenin Kuzeybatısında olup, ve kuzey enlemleri ile, ve doğu boylamları arasında yer almaktadır. A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu Marmara Bölgesi nin Güney Marmara Bölümü nde Karasi yöresi olarak bilinen bir kesimde yer almakta ve Susurluk ırmağı ile kollarının drene ettiği tektonik kökenli boşalma sonucunda açılmış Balıkesir Ovası ve yakın çevresini (39o44 N-39o77 N-27o76 E-28o15 E) kapsamaktadır. Balıkesir Ovası ve yakın çevresi, metreler arasında değişen az yüksek tepelik alanlardan oluşmakta; batıdan Edremit oluğu, güneybatıdan Ege Bölgesi nin graben sistemlerinden biri olan doğu-batı uzantılı Bakırçay oluğu olan Karacabey Ovası ile çevrelenmektedir (Şekil 2). Tanımlanan alanın N-S doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık 37.0 km (37066 m) ve W-E doğrultusundaki uzunluğu ortalama 33.0 km (33047 m) olup yüzölçümü ~1224 km2 dir. Şekil 2. Balıkesir Ovası ve yakın çevresinin lokasyon haritası Balıkesir yöresinin kaya zeminini oluşturan genel jeolojik özellikleri incelendiğinde topoğrafyaya %23.0 ile Kuaterner yaşta eski ve yeni alüvyonlar; %29.0 ile Üst Miyosen- Pliyosen yaşta Soma formasyonuna ait konglomeralar, kumtaşları, marn ile kireçtaşları; %34.6 ile Orta-Üst Miyosen yaşta Yuntdağ volkanitine ait lavlar, tüfler, silisleşmiş tüfler, aglomeralar ve laharlar hakimdir. Geriye kalan %13.4 ü ise Tersiyer den yaşlı olan birimler oluşturmaktadır.inceleme alanının jeomorfolojisi, fluvial etken ve süreçlerin farklı yapı ile litoloji üzerinde aşındırma ve biriktirme faaliyetleri sonucunda meydana gelmiştir. Bu nedenle fluvial aşınım ve birikim şekilleri bakımından zengin bir topoğrafyaya sahiptir. İki farklı aşınım dönemi tespit edilmiştir. Bunlardan Pliyosen aşınım yüzeyi, yörenin en yüksek tepelerini üzerinde bulunduran çok parçalamış bir yüzeydir. Pliyosen aşınım yüzeyinin altında, daha geniş alanlı görülen, En alt Pleistosen aşınım yüzeyi yer almaktadır. Aşınım yüzeylerinden ovalara dört farklı taraça yüzeyi ile geçilmektedir(tağıl, 2003). Zemin sıvılaşması bakımından önemli bir faktör olan yeraltı suyu seviyesine ilişkin bilgiler çok eskidir. 14

16 Balıkesir ili sınırları içerisinde üç ana bölümde inceleyebileceğimiz dağlar, ovalar ve vadiler aşağıda anlatılmıştır. DAĞLAR a.karadağ: Gemlik-Bandırma arasında bulunan ve zirveden aşağıya doğru yeni palezoik, mezosoik ve tersiyer örtülerden oluşmuş ve eteklerinde neojen alüvyonların bulunduğu 767 m yükseklikte eski bir kütledir. b.edincik Dağı: Bandırma ve Erdek körfezlerinin güney tarafında bulunan, güneyde neojen arazisi olup, dağın doğusunda billuri kalkerlerle şistler, batısında anfibollu granitler mevcuttur. c.kapıdağ: Eski bir kütle olan Kapıdağ Yarımadasının en yüksek yeri 803 m. olup, eskiden kıyıya çok yakın olan ve ada durumunda olan arazi hem doğu hem batıdan iki ayrı kordon ile karaya bağlanmış, bu iki kordon arası başlangıçta bir göl oluşturmuş, sonra bataklığa dönüşmüş ve zamanla bugün kara ile birleşmiştir. d.sularya, Gelçal(Keltepe) Dağları: Manyasın güneyinde Susurluk-Kocaçay Vadilerinin arasında uzanan bu çift masif doğuda Sularya (600 m.) Dağı adını alır. Sularya Dağı genellikle permokarbonifer kalkerlerinden teşekkül etmiş olup etrafı andezit, trakit, neojen ve mesozoike ait tortul kütlelerden ibarettir. Gelçal Dağları kütlevi olup en yüksek yeri 881 m. dir. Bu masifte billurlu kalker ve şistlerden oluşmuş, kuzey yamaçları neojen göl tabakalarıyla örtülüdür. Batı ve güney tarafları lav ve tüflerle temas halindedir. e.çataldağ(kepezdağı): Manyas havzasının güneyinde Susurluk-Balat vadileri arasında iki zirveli bir masiftir (1.336 m. ve m). Bölgedeki masiflerden yalnız burası billurlu ve metamorfiklerden müteşekkildir. Yapısı daha ziyade granit olan bu kütle doğu, kuzey ve batı kesiminde billuri şist ve gnayslardan ibarettir. Eteklerinde neojen arazisi vardır. f.alaçam Dağları: Balıkesir in güneydoğusundaki engebeyi teşkil eden bu dağlar doğu ve batı yönünde uzanırlar ve Kütahya sınırları ile Dursunbey in güneyindeki saha ile Sındırgı nın kuzeyindeki sahayı kaplar. Metamorfik bir çekirdeği olan kütlenin en yüksek yeri m dir. g.madra Dağı: Bu dağlara Kozak Dağları da denilmektedir. En yüksek zirvesi metre olup Marmara ve Ege yi birbirinden ayırır ve su bölümü çizgisi teşkil eder. Bu dağlar, İvrindi İlçesinin 4km batısında, Musluk Dağı üzerinden Kazdağının devamı olan Aykaya Dağı ile birleşir. Metamorfik bir çekirdeğe sahip olan Madra, Edremit -Bakırçayı arasında hakiki bir horsttur. h.kazdağı: Edremit Körfezinin kuzeyinde batı-güneybatı, doğu-kuzeydoğu yönlü morfolojik uzanışı ile iki çöküntü arasında bir duvar gibi uzanan kütle metamorfik billuri şist, gnays ve mermerlerden meydana gelmiş olup en yüksek yeri metredir. Pleistosen buzul devrinde zirve aşınmaya uğramış ve o devirden kalma Kalabalık (1.716 m.) ve Sarıkız (1.727 m.) dorukları arasında (neve sirkleri) buz-kar yalakları görülür. En yüksek doruk Babadağ olup metredir. Bu dağ ilkçağ ve mitolojide İDA dağı veya AYDA Dağı olarak geçer. Şekil A.4: Edremit Körfezi ve Kazdağı'ndan bir görünüş. 15

17 ı.hodul Dağı: Biga yarımadasının kuzeydoğusunda bulunan bu dağ paleozoyike ait metamorfiklerden oluşmuştur. Geniş bir masif olan ve en yüksek yeri 610m yi bulan bu masifin orta kısımları billuri şist, mika sişt, kuarsit ve mavi kalkerlerden oluşmuştur. Arazi tabakaları yerinden çok oynamış olup, Sarıköy Vadisi yamaçlarının düz bir hat ile uzanışı buna kuvvetli bir delil olarak gösterilebilir. Bunlardan başka il dahilinde Yaylacık, Ulus, Gökseki, Kazdağı, Davullu, güneyde Şifa Dağı, kuzeybatıda Deliçal, Armutçuk dağları vardır. Şifa dağlarının kuzey eteklerinde pekyüksek ve belirli olmayan peribacaları görülmektedir. OVALAR İl genelinde büyük kısmı aralarında yer yer arızalar bulunan eşik ve sırtlarla birbirinden ayrılmış ve yüksekliği pek fazla olmayan deniz seviyesine yakın olan bu ovaların başlıcaları şunlardır. a.gönen Ovası: Rakımı 30 metre olan ve Gönen Çayı nın mecrası boyunca uzanan ova, Manyas Gölü çukurundan eski alüvyonlardan oluşan bir eşik ile Marmara Denizinden 100 metreyi aşan bir sırtla ayrılmıştır. Ovanın geniş ve uzun yerlerine Gönen Çayı boyunca rastlanır. Ovadaki alüvyonlar vadi boyunca mansaptan itibaren 35 km kadar devam eder. Ovanın kuzeye doğru eğimi %10 kadardır. Ova üç kısımdan ibaret olup, biri Gönen civarında ve daha ziyade birkaç vadiye ait alüvyonların birikmesiyle meydana gelmiştir. Diğeri daha kuzeyde olup özellikle Sarıköy vadisi boyunca batıya doğru uzanmaktadır.(sarıköy Ovası) Buradaki alüvyonların kalınlığı 40 metreyi bulmaktadır. Üçüncü ova ise Gönen Çayı aşağı kısımlarında Sinekçi Sarıköy Edincik arasında yer alan Tahir ovasıdır. b.manyas Ovası: 110 km 2 olup Manyas Gölünün güney taraflarında bulunan ve doğu batı istikametinde uzanan bu ova alüvyonların Manyas gölünün bugünkü seviyesine göre toplanmasından meydana gelmiştir. Ova bir taraftan Manyas Gölünün güney tarafında, diğer yanda Karadere vadisinde bir şerit halinde uzanmaktadır. Ovanın kuzeye doğru eğimi % 0,04 kadardır. Kocaçay ın deltası teşekkülüne bugünde devam etmektedir. c.balıkesir Ovası: 140 km 2 kadardır. Batı Anadolu da Marmara Bölgesinin güney bölümünde Edremit-İvrindi ovalarıyla birlikte batı doğu doğrultulu bir graben hattı üzerinde bulunan Balıkesir şehri, kendi adı ile anılan verimli ovayı batıdan sınırlayan düz sırtlı tepelerin yamacında, eteklerinde ve düzlükte kurulmuştur. Balıkesir ovası eski temel dağlar üzerinde, çerçevesindeki kuzeydoğu güneybatı doğrultulu fay çizgisinin belirtildiği gibi çöküntü ile meydana gelmiş ve tabanı kuvaterner birikintileriyle örtülmüş bir ovadır. Civarındaki yüksek yontuk yüz, akarsular tarafından birçok vadilerle oyulmuş, batıda Edremit Körfezi ile Susurluk Çayı vadisi arasındaki alanda fazla yüksek olmayan araziler mevcuttur. Denizden yüksekliği 130 metre olan ova daha doğuda Balıkesir e 26 km mesafede bir eşikle ayrılmış ve Balıkesir ovasına göre 10 metre daha yüksekte (deniz seviyesinden 130 m.) Kepsut çöküntüsü vardır. d.körfez Ovaları: Turfanda sebze ve meyve yetiştirilen ve Akdeniz ikliminin tipik şekli görülen bu ovalar Edremit Ovası, Burhaniye Ovası ve Ayvalık Ovasından oluşmaktadır. VADİLER Balıkesir de bulunan vadiler morfolojik şekillerin en önemlilerindendir. Bunlar içinde yayla ve dağlardan doğarak Marmara hududuna doğru uzanan Susurluk, Gönen ve Kocaçay yer almaktadır. Vadiler yukarı ve orta mecralarında çok dar, hatta boğaz meydana getirecek şekilde yamaçlara malik oldukları halde mansap kısımlarda ovalara karışarak bazı karakterlerini kaybederler. a.susurluk Vadisi: Yukarı bölümünde Gelçal Çataldağ, Orta Manyas-Ulubat havzaları,aşağı bölümünde Karadağ Mudanya tepeleri arasında girdiği ve çıktığı yerlerde 16

18 dar boğazlardan geçerek normal bir vadinin bütün karakterlerine sahip olduğu halde boğazların arasında kalan sahada ova ve geniş depresyonlara karışarak bazı vasıflarını kaybeder. Vadi Susurluk ilçesinin 25 km güneyinde paleozoyik şistlerde tersiyer volkanik arazisinin birleştiği alanda ve ova kenarında nejenler üzerinde 300 metrede teşekkül etmiştir. Vadi tabanı yeni alüvyonlarla doludur. Vadinin her iki tarafında aşıntı yüzeyleri ve kıyı taraçları vardır. b.gönen Vadisi: Kazdağı ve Öbekalan Dağları arasından çıkar ve yukarı orta bölümünde paleozoik devirlere ait tortul kütlelerden oluşan vadi Gönen Sarıköy ovalarında metrede birbirinden ayrılır. Gönen civarında yüksekliği m olan bir eşik üzerinde kalkerli konglomeralardan ibaret neojen arazisinde açılan boğazın kuzey ve güneyinde karşılıklı m yüksekliğinde şekiller mevcuttur. c.kocaçay Vadisi: Madra Dağları ile Manyas gölü arasında olup çay yukarı bölümünde permokarbonifer kalkerleri arasında arızalı bir topografyayı geçip aşağılarda aynı kalkerlerin teşkil ettiği temas sahasını takip eder. Vadinin bu kısmında tersiyer faylarına uyarak teşekkül ettiği anlaşılsa da, Manyas da neojen göl depolarına göre teşekkül ettiği açıktır. Vadi Sularya Dağı ve Doğanca Sırtları üzerinde teşekkül etmiş yüksek aşınma düzlüğünün içerisinde açılmış olup, vadi tabanındaki alüvyonlar yamaç alanlarına bir şerit gibi girer. A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Balıkesir İli sınırları içersinde en altta,çeşitli türde metamorfik kayaçlar ve bunları kesen granitik intrüzyonla temsil edilen Üst Paleozoyik yaşlı Fazlıkonağı Formasyonu yer alır.bu formasyon üzerine uyumsuz olarak Alt Triyas yaşlı çeşitli kırıntılı kayalar ve kireçtaşı 17

19 bloklarından oluşan Karakaya Formasyonu gelir.üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşlarından oluşan Akçakoyun Formasyonu, Karakaya Formasyonu üzerinde uyumsuz olarak yer alır.yerleşme yaşı Üst Kretase olan ve birbirleriyle ilksel ilişkide olmayan çökel,metamorfit ve ofiyolit topluluğundan meydana gelen Yayla Melanjı, Akçakoyun Formasyonu ile tektonik ilişkilidir. Tersiyer, bölgede Paleosen yaşlı granit,granodiyorit türünde kayalardan oluşan Çataldağ Granitleri ile temsil edilir ve bunun üzerine uymsuz olarak Üst Oligosen yaşlı andezit ve dasit türünde volkanik kayalardan ibaret Hallaçlar Formasyonu gelir.bu formasyon üzerine uyumsuz olarak, karasal ortamlarda oluşmuş çökel kayalardan meydana gelen Miyosen-Alt Pliyosen yaşlı Soma Formasyonu ve bu formasyonla yanal ve düşey geçişli Yuntdağ Volkanitleri gelir.en üstte,pliyosen yaşlı karasal çökeller yer alır (Şekil.1 ) 1.1.PALEOZOYİK 1.1.a. Fazlıkonağı Formasyonu : Formasyon alacalı renkli şistlerden oluşmuştur ;yer yer mercek ve bant şeklinde mermer ve serpantinit kütleleri içermektedir. Birim genellikle bazik magmatik kökenli glokofan-epidot şist ve glokofan-klorit şist ile pelitik-psamitik kökenli kuvars-albit-kloritserisit şist, kuvars-albit-muskovitşist,muskovit-kuvarsit, metakumtaşı ve metakarbonatlardan oluşmaktadır.birimin kalınlığı belirsizdir. Formasyon içersinde görülen mermerler gri,beyaz renkli, şeker dokulu ve ince-orta tabakalıdır.genellikle mercek şeklinde görülen serpantinit kütleleri ise yer yer şiddetle makaslanarak yapraklanma kazanmışlardır. Metamorfizma nedeni ile içinde organik bir kalıntıya rastlanmayan bu birimin yaşı; gerek konumu,gerekse Batı Anadolu da yapılan diğer çalışmalardaki benzerleri ile ilgili görüşler dikkate alınarak Üst Paleozoyik olarak kabul edilmiştir. 1.1.b. Kapıdağ Graniti : Kapıdağ Yarımadası nda tipik olarak gözlenen, Granodiyoritik ve granitik türde bir sokulum olan bu pluton, genellikle morumsu-beyaz, yer yerde kırmızımsı,alacalı renklerde gözlenir.dış yüzeyleri oldukça ayrışmıştır.pluton,özellikle Erdek dolaylarında,fazlıkonağı Formasyonu na ilişkin çeşitli şistleri keserek kontakt metamorfizmaya uğratmış ve içlerine apofizler şeklinde sokulmuştur.kapıdağ plutonu üzerinde Triyas yaşlı Karakaya Formasyonu yer alır.bu nedenle birime Paleozoyik ( Triyas öncesi ) yaşı verilmiştir MESOZOYİK 1.2.a. Karakaya Formasyonu (TRk) : Bingöl, vd.(1973) tarafından adlanmış olan Formasyon kırıntılı kayalar ve içersindeki kireçtaşı bloklarından oluşmuştur.litolojisine göre mor renkten bej renge kadar değişik renklerde izlenir.genel olarak çamurtaşı ve kumtaşından oluşan formasyon içinde,grovak,konglomera,kuvarsit,radyolarit ile sleyt bant ve mercekleri görülür. Bunlar kimi yerlerde az metamorfik olarak izlenir.ayrıca yer yer spilitlerde gözlenmektedir. Kırıntılılar içinde irili ufaklı bloklar halinde ve düzensiz olarak saçılmış şekilde görülen Permiyen yaşlı kireçtaşı blokları, gri,bej,siyah renkli, ince-orta tabakalı olup yer yer rekristalizedir.içersinde bulunan fosillere göre yaşı Üst Permiyen dir. Karakaya Formasyonu nun ölçülen kalınlığı 200m dolayındadır.fazlıkonağı Formasyonu üzerinde uyumsuz olarak yer alır.altında ve üstünde yer alan birimlerin ve taşıdığı kireçtaşı bloklarının yaşı dikkate alınarak formasyonun Alt Triyas yaşta olduğu 18

20 benimsenmiştir.formasyon uyumsuz olarak Akçakoyun Formasyonu tarafından örtülmektedir. Karakaya Formasyonu, Kınık Formasyonu (TRhk) ile eşdeğer tutulabilir. 1.2.b. Çaltepe Formasyonu : Alttan üste doğru konglomera,kumtaşı,kumlu kireçtaşı ve kireçtaşı düzeylerinden oluşur.kireçtaşları içersinde Orta-Üst Triyas yaşlı fosiller bulunmuştur.karakaya Formasyonu üzerinde uyumsuz olarak yer alan Çaltepe formasyonu, sığ ve çalkantılı bir ortamda çökelmiş şelf türü niteliğini taşır. Balıkesir il merkezi kuzeyinde tipik yüzlekleri bulunur. 1.2.c. Akçakoyun Formasyonu : Manyas Gölü kuzeydoğusunda gözlenen formasyon,açık bej renkli,orta-kalın katmanlanmalı kireçtaşlarından oluşur.altta oolitik aratabakalı,yer yer çört bantlı,sileks yumrulu olan birim,üste doğru oldukça sert mikritik kireçtaşına geçer. Karadan türeme gereç içermeyen birim, altta sığ sıcak çalkantılı ortam koşulları, üste doğru ise biraz daha derin ortam koşullarında meydana gelmiştir ve neritik ortam ürünüdür. Kalınlığı yaklaşık 130 m.dir.çaltepe Formasyonu üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Jura-Alt Kretase yaşta olan formasyon üzerine tektonik dokanakla Yayla Melanjı gelir. 1.2.d. Yayla Melanjı : Geniş mostralar veren birim tipik olarak Manyas-Susurluk ilçe merkezleri arasında kalan alanda gözlenir. Birbirleri ile ilksel ilişkide olmayan çökel,metamorfik ve ofiyolit topluluğuna ait bazik ve ultrabazik kayalardan meydana gelmiş karmaşık bir topluluktur.radyolarit,çamurtaşı,diyabaz,gabro,dünit,harzburgit,mermer,metakumtaşı,çeşitli şist blokları ve değişik boyutta ve yaşta kireçtaşı bloklarından oluşur.melanj özelliğindeki birim içinde anılan kayalar köksüz,taşınmış ve tektonik dokanaklı olup,aralarında stratigrafik istiflenme,düşey ve yanal geçişlilik göstermez. Yayla Melanjı, tüm eski kaya birimlerinin üzerinde tektonik dokanaklı olarak yer alır.yerleşme yaşı olasılıkla Üst Kretase dir SENOZOYİK 1.3.a. Çataldağ ve Ilıca-Şamlı Granitleri : Çataldağ Plutonu; Susurluk ilçe merkezi doğusunda yeralır.siyenogranit ve granodiyorit bileşimindedir., Ilıca-Şamlı Plutonu ise Balıkesir İl merkezi kuzeyinde yer alan Ilıca ve Şamlı dolaylarında gözlenmektedir.çoğun granodiyoritik türde olup,iri hornblend ve biyotit kristalleri içermektedir.her iki Plüton da kalkalkalin niteliktedir. Plutonların yaşları,yayla melanjını kestiklerinden dolayı Üst Kretase den genç olmalıdır. Üzerlerinde Miyosen yaşlı volkanik ve çökel kayalar yeraldığından,miyosen den daha yaşlıdır.dolayısıyla Paleojen yaşlı oldukları kabul edilmiştir. 1.3.b. Hallaçlar Formasyonu : Bölgede Üst Oligosen volkanizması Hallaçlar Formasyonu olarak adlanmış ( Krushensky,1976) olup,yapılan radyometrik yaş belirlemeleri bu volkanizmanın Üst Oligosen-Alt Miyosen sınırında yer aldığını ve kısa bir süre sonra Alt Miyosen de de devam ettiğini kanıtlamaktadır (Ercan,1990 ). Ayvalık dolaylarında ve kuzeybatıya Balya ya doğru olan sahada geniş mostralar verir.ayrıca Gönen-Balya arasında ve Bigadiç kuzeyinde de yüzlekleri bulunur.andezit,dasit,trakiandezit ve riyodasit türde lavlar ile tüf ve silisleşmiş tüflerden oluşmuştur.tüflerin bir kısmı alterasyona uğramış,pek çoğu da silisleşmiştir.bunlar arazide 19

21 beyaz,sarı,kırmızı,kahve ve yeşilimsi renkleri ile tanınırlar.silisleşmiş olan tüfler sert ve midye kabuğu kırılmalıdır.ayrışmamış olan lavlar çoğunlukla koyu renklerdedir.lavların büyük bir kısmı silisleşmiş,arjilitleşmiş ve yer yerde piritleşmiştir.birim uyumsuz olarak Soma Formasyonu tarafından örtülmektedir. 1.3.c. Yuntdağ Volkanitleri ( Tyu ) : Bölgede geniş mostralar veren bu volkanizma ilk kez Akyürek ve Soysal (1983) tarafından adlanmıştır.yuntdağ Volkanitleri lav, tüf, silisleşmiş tüf, lahar, aglomera ve ignimbiritlerden oluşmuştur. Lavlar; andezit,dasit, riyodasit ve latit türünde olup yer yer akma yapıları gözlenir.birim yanal olarak Soma Formasyonu na, düşey olarak da uyumlu olarak üzerinde yer alan Tünel Formasyonu na geçer. 1.3.d. Soma Formasyonu ( Ts ) : Bölgede geniş mostralar veren Neojen yaşlı çökeller,konglomera,kumtaşı,marn,kiltaşı,killi kireçtaşı ve kireçtaşı ardalanmasından oluşur ve yer yer aynı yaşlı lav ve tüf düzeyleri içerir.çeşitli araştırmacılar tarafından değişik isimlerle adlandırılan Neojen yaşlı çökeller,en yaygın olarak kullanılan Soma Formasyonu adıyla anılmıştır. Formasyon,daha eski kaya birimleri üzerinde,temel kayaçlara ait tüm çakılları içeren konglomera ile başlar.daha üstte yer alan kumtaşları gevşek tutturulmuş tüf ve kalsit çimentoludur.bu konglomera ve kumtaşları Akyürek ve Soysal (1978) tarafından Ballıca Formasyonu olarak adlandırılmıştır.formasyon daha üste doğru kiltaşı ve marn ardalanması ile devam eder ve killi kireçtaşlarına geçer.en üstte kireçtaşları ve silisifiye kireçtaşları ile devam eder.karasal ortamda oluşmuş bu çökel dizisi, inceleme sahasında tüf ve lavlarla yanal ve düşey yönde geçişli olarak izlenir. Çökeller ve tüfler içinde yer yer kömür oluşumları bulunmaktadır.yaklaşık 300 m. kalınlıkta olan formasyon üstte uyumlu olarak Tünel Formasyonu na geçer.birimin yaşı muhtelif yerlerden derlenen fosil örneklerine göre Üst Miyosen-Pliyosen dir. 1.3.e. Tünel Formasyonu : Bölgede, Bandırma İlçesi demiryolu tüneli üzerinde tipik olarak gözlenen birim, Tünel Formasyonu (Gürel ve diğ., 1986) ve Bigadiç Formasyonu olarak (Ercan,1984) adlanmıştır. Formasyon,konglomera-kumtaşı düzeylerinden oluşur.daha üstte sarımsı,kırmızımsı renkli,kötü boylanmış kireçtaşı çakılları içeren siltli, killi tutturulmamış gevşek çökeller gelmektedir.formasyon Alüvyon tarafından örtülmektedir. 1.3.f. Alüvyon : Bölgede en genç birim olarak Kuvaterner yaşlı alüvyonlar bulunmaktadır.muhtelif kayaçların ayrışması ve çeşitli etmenlerle taşınması ve birikmesi sonucu oluşurlar.genellikle Manyas Gölü çevresinde taşkın ovaları ve alüvyon konileri şeklinde görülür.diğer yerlerde akarsuların getirdiği kum ve çakıllarla sınırlıdır. 20

22 21

23 A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma METAMORFİZMA Paleozoyik yaşlı Kalabak Şistleri Hersiniyen ve Alpin, Alt Triyas yaşlı Karakaya Formasyonuna ait kayaçlar ise Alpin Orojenezinden etkilenmiş olup, genel olarak yeşil şist fasiyesinde metamorfizma geçirmişlerdir. Kayaçlarda görülen andaluzit, turmalin, biyotit, muskovit, korund ve sillimanit minerallerinin bölgesel metamorfizmayla mı yoksa yersel kontak metamorfizmayla mı oluştuğu tartışmalıdır. Kuzeye, intrüzyon dokanağına doğru gidildikçe metasedimanter kayaçlar yer yer gnays, metabazitler ise amfibolit ve amfibolit şistlere dönüşmektedirler. Kayaçlardaki bu dönüşümün nedeni, metamorfizma derecesinin kuzeye doğru artmasından kaynaklanacağı gibi, yukarıda bahsedildiği şekilde kontak metamorfizma derecesinin yüksek olması (piroksen-hornfels) ile de açıklanabilir. Türkiyede en fazla mermer ocağı Balıkesir ilinde dir ve Türkiye deki ocakların % 27 sini oluşturmaktadır. Mermer, metomorfizma olayı sonucunda kalker ve dolomitik kalkerlerin yeniden kristalleşmesiyle meydana gelmiş bileşimdir. Bileşimlerinin %90-98'i CaCO3'ten (Kalsiyum karbonat) oluşmaktadır. Düşük oranda MgCO3 (Magnezyum karbonat) içermektedir. CaCO3 kristallerinden oluşan mermerlerde esas mineral Kalsit tir. Aynı zamanda az miktarda silis, silika, feldspat, demiroksit, mika, fluorin ve organik maddeler bulunabilir. Renkleri genellikle beyaz ve grimsidir. Fakat yabancı maddeler nedeniyle sarı, pembe, kırmızı, mavimtırak, esmerimsi ve siyah gibi renklerde de olabilirler. Mikroskop altında incelendiğinde, birbirine iyice kenetlenmiş "Kalsit Kristalleri"nden oluştuğu görülür. MAĞMATİZMA Yerkabuğunun derinliklerinde bulunan ve sıcaklığı C arasında değişen bir silikat çözeltisi olan magmanın katılaşması/kristalleşmesi sonucu oluşan kayalara magmatik kaya denir. Katılaşma-kristalleşme derinlerde olursa derinlik (plütonik), yüzeyde veya yüzeye çok yakın kesimlerde olursa yüzey (volkanik), diğer kayaların çatlaklarında ve kırıklarında meydana gelirse damar kayları oluşur. Magmaların yerkabuğu içinde ve yeryüzündeki faaliyetlerinin tümüne magmatizma denir. Granit: Genellikle açık renkli olup %60 oranında potasyum feldspat, %30 kuvartz, mika minerallerinden oluşur. Granit sert ve dayanıklıdır. Yoğunlukları 2600~2800 kg/m3 arasındadır. Basınç dayanımları 1600~2400 kg/cm2tür.kolay yarılabildiğinden merdiven basamağı, moloz taşı, kaba yonu taşı, döşeme kaplamaları kaldırım ve bordür taşı ve mıcır imalinde kullanılır. İyi cila tutar. Diorit: Gri, koyu yeşil ve beyaz renklerde bulunan granit grubu bir taşdır. Bünyesinde garnitten başka minerallerde vardır. Gabro:Rengi koyu gridir.mavimsi ve yeşilimsi renkte olabilir..mineralojik birleşiminde her ne kadar kuvars yoksa da bazı durumlarda bulunabilir.işlenebilir,cila tutar. Porfirler: Genellikle kırmızı ve yeşil renkli olurlar. Kaldırım taşı ve mıcır olarak kullanılırlar. Bunlarda kendi aralarında sınıflara ayrılır. Andezit: Porfirlerin yeni zamanda oluşmuş cinsleridir.volkanik dağlarda bulunur. İyi bir yapı 22

24 taşıdır. Kesme taş halinde kullanılır. Çok az kuvars içerir. Minarolojik bakımdan andozit riyolit-bazalt arasıda yer alır. Bazalt: Renkleri koyu gri ve siyahtır. Çok sert ve ağır taşdır. Temellerde, yol, köprü ve rıhtım gibi yerlerde kullanılır. Lavlar : Mağmanın yeryüzüne çıktıktan sonra sertleşmesi sonucu oluşan lavlar, sert olup püskürme sonrası kütlelerin soğuması ile volkanik curüflar meydana gelir. Çok gözenekli olanlara volkanik tüf adı verilir. Bazalt lavları sert olduğundan yapı taşı olarak kullanılır. Çimentoda kullanılan TRASS volkanik tüftür Bölgede ilk magmatik evre Karbonifer yaşlı Çamlık metagronodiyoriti, Kapıdağ granodiyoriti ve Turfaldağ granodiyoriti ile başlar. İkinci magmatik evre Oliyo-Miyosen yaşlı Kozak, Eybede, Çataldağ, Şamlı granodiyoritleri ile başlar, dasit, andezit, riyolit, aglomera ve tüflerler devam eder. Üst Pliyosen Kuvaternerde en son magmatik evrede graben fayları ve graben faylarını kesen tektonik zonlar boyunca bazaltik lavlar yükselir. Balıkesir İli'nin bu jeolojik yapısına bağlı olarak Neojen yaşlı çökel ve volkanik birimlerde seramik sanayinin ana hammaddesi olan kaolen Sındırgı-Düvertepe, İvrindi-Küçükyenice, Gönen Sebepli, Balya-Bengiler, Ayvalık-Alibey Adası, Ayvalık-Bakımlı Tepe, Ayvalık- Küçükköy, İvrindi-Sarıca, Sındırgı-Mumcu, Dursunbey-Sebiller nem alıcı, kağıt dolgu maddesi ve rafine sanayinde kullanılan bentonit Çağış, Konakpınar, Kepsut, Açakertil, Dereli ve Savaştepe'de önemli potansiyel sahalar bulunmaktadır. Ülkemizde ilk bor işletmesi 1865 yılında Susurluk-Sultançayırı-Azizye Köyü Yıldız ve Demirkapı arasında kalan Neojen havzasında pandermit işletmesi ile başlamıştır. Bigadiç Neojen havzası Dünya'nın en büyük Kolemanit (Bor) rezervine sahiptir. Susurluk-Sultançayırı Azizye, Yıldız, Demirkapı Neojen havzasında Çimento Sanayinin hammaddesi olan Jips (Alçı taşı) bilinmektedir. Balıkesir-Kepsut, Dursunbey, Susurluk, Gönen ve Balya arasında kalan Neojen çökel havzalarında Balıkesir-Köteyli, Balya-Dereköy, Balya-Mancılık, Balga-Bengiler, Dursunbey- Odaköy, Gönen-Sebepli, Gönen-Şaroluk, Tütüncü, Küpçıktı, Çatak'da linyit bulunmaktadır. Paleozoyik yaşlı Metamorfik şistler içerisindeki ultrabazik kısımlar hidrotermal alterasyon ve diyajeneze (basınca) bağlı olarak Kepsut-Örenli-Serçeören'de, Marmara Adasında ve İvrindi- Gümeli-Haydaroba'da talk olmuştur. Edremit, Zeytinli, Altınoluk kuzeyinde Paleozoyik yaşlı Kazdağ grubu, Manyas, Susurluk, Bandırma, Marmara Adası'nda yüzeylenen Fazlı Konağı içerisinde yer alan kristalize kireçtaşları, Savaştepe, İvrindi, Havran, Bigadiç ve Dursunbey Alt Triyas yaşlı Karakaya grubu içerisinde blok olarak bulunan kristalize kireçtaşları ve Havran Balya arasında ve Kepsut güneyinde yüzeylenen Jura yaşlı kireçtaşları önemli mermer potansiyeli içeren sahalardır. Antik dönemde işletilmiş bugün arama çalışmalarını sürdürdüğümüz Edremit-Altınoluk- Doyran, Havran-Küçükdere, Ayvalık-Bağyüz ve Kepsut-Beyköy'de altın, Bigadiç-Davutlar Yalakkuyu'da gümüş cevherleşmesi bulunmaktadır. Ülkemizin antimuan cevherleşmesi metalojenik olarak Tokat-Turhal, Kütahya-Simav Dağardı, Gediz, Muratdağı, Cebrahiller ve Balıkesir-İvrindi'de bulunmaktadır. Silah sanayinin önemli bir hammaddesi olan antimuan Balıkesir ilinde bilinen cevherleşmelerde bulunmaktadır. M.Ö. 500 yıllarından günümüze kadar bakır, kurşun, çinko madenciliğinin yürütüldüğü Balıkesir İli'nde Altınoluk-Doyran, Ayvalık-Maden Adası, Alibey Adası, Balya, Dursunbey Demirboku sırtı ve Kulat Çiftliği cevherleşmeleri bilinmektedir. 23

25 Günümüzde de işletilen Havran-Eymir, Şamlı, Ayvalık-Ayazmat ve önceki yıllarda işletilmiş olan Balya-Çarmıh, Edremit-Yaşyer ve Dursunbey-Aşağı Musalar demir cevherleşmeleri bulunmaktadır. Demir Çelik Sanayinin ihtiyacı olan mangan cevheri Kepsut-Mezitler-Bigadiç-Turfular, Dursunbey-Gökçedağ, Kızılcadere, Tafak, Havran-Temaşalık ve Şahviran cevherleşmeleri bilinmektedir. Kepsut-Serçeören'de seramik ve cam sanayinin en önemli hammaddesi olan wollastonit cevherleşmesi bilinmektedir. Geleceğin hammaddesi olarak tanımlanan zeolit minerali Bigadiç Bor Sahasındadır. Çimento Sanayinin Hammaddesi olan dolomit Marmara Adasında, yapı sanayinde ve tarımda kullanılan perlit Bigadiç, Dursunbey, Gönen, İvrindi, Sındırgı ve Savaştepe arasında yüzeylenen volkanitler içerisinde belirlenmiştir. İnşaat sektöründe ve şehir düzenlemesinin vazgeçilmez hammaddesi olan andezit, bazalt, tüf ve tüfitler açısında elimizde geniş alanlarda yüzeylenen volkanitler önemli bir potansiyel rezerve sahip olup, Ayvatlar Köyü'nde halen işletilen bir ocak bulunmakta olup, Edremit, Zeytinli, Altınoluk, Havran, Bandırma, Gönen, Manyas, İvrindi ve Dursunbey civarında yüzeylenen metamorfik birimler kayrak taşı açısından önemli potansiyel sahalardır. Yarı kıymetli süs taşı sektörünün önemli hammaddesi olan ametist Dursunbey-Güğü Köyü'nde, kalsedon Bandırma'da, Malakit (Turkuvaz) Bandırma-Aracahöyük Köyü'nde, kuvars Değirmendere'de, oniks Dursunbey Geynik, Gökçeler, Gönen-Sepeli'de, opal ise Gönen-Çakmak, Havran Hallaçlar, Küçüksapçı, Balya-Habipler, Ayvalık'ta ve silisleşmiş ağaç Gönen Şaroluk'ta bilinmektedir. Kozak, Eybek, Şamlı ve Çataldağ granodiyoritleri parke taşı yapımında kullanılabilir. Kozak, Eybek ve Çataldağ granodiyoritlerindeki kaynak suları şişeleme tesisleri kurularak işletilebilir. Üst Miyosen-Pliyosen tektoniğinin yoğun olarak etkilediği Balıkesir ili jeotermal enerji potansiyeli yönünden oldukça zengindir. Sıcaklıkları 17, C arasında değişen 26 adet jeotermal saha bilinmektedir. Bu sahalardan şehir ısıtmacılığında, seracılıkta ve elektrik enerjisi üretiminde yararlanılabilir. A.5.2.Tektonik ve Paleocoğrafya TEKTONİK Türkiye, Alp-Himalaya tektonik kuşağında yer almaktadır. Yörenin tektonik yapısının şekillenmesinde Avrasya, Afrika, Arap, Ege, Ege-Anadolu ve Karadeniz levhaları arasındaki görecelihareketler etkili olmuştur (Şekil 3). Afrika ve Arap levhalarının Avrasya levhasına göre kuzeye doğruhareket etmesi, Anadolu levhalarının batıya hareket etmesine neden olmaktadır. Balıkesir Ovası veyakın çevresini de içine alan Batı Anadolu, Afrika levhasının Girit adasının güneyinde Ege ileanadolu levhalarının altına dalması sonucu NNE-SSW yönlü çekme ve gerilmeye uğramıştır(adatepe, 1998: 64). İnceleme alanının kuzey kısmı Kuzey Anadolu fayının yanal atımlı sıkışma veçekme hareketinin etkisi altındadır. Anadolu, Kuzey Anadolu fayı boyunca ortalama 20 mm/yıl batıyönünde hareket ederken Batı Anadolu N-S yönünde 3-6 cm/yıl gerilmektedir (Yılmaz, 2000: 3).Kuzeybatı Anadolu Bölgesi, bu iki sistemin etkisi altında tektonik olarak etkin bir alanda yer almaktadır. 24