KUZEY KIBRIS'TA ARAZİ KULLANIMI AÇISINDAN UYGUN BUĞDAY ALANLARININ MEKANSAL ANALİZİ ANALYSIS OF SUITABLE AREAS FOR WHEAT AGRICULTURE IN NORTH CYPRUS

Transkript

1 KUZEY KIBRIS'TA ARAZİ KULLANIMI AÇISINDAN UYGUN BUĞDAY ALANLARININ MEKANSAL ANALİZİ ANALYSIS OF SUITABLE AREAS FOR WHEAT AGRICULTURE IN NORTH CYPRUS Aylin YORGANCI Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Sıhhiye, Ankara ÖZET Kıbrıs, Doğu Akdeniz de yer alan bir adadır. Ada, Eski Dünya Kıtaları olarak anılan Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en yakın olduğu yerde yer alır. Kuzey Yarım Kürede, sıcak kuşağın sona erdiği (30 k. enlemi) ve Ilıman Kuşağın başladığı bölgede yer alır. (35 K. enlemi Kıbrıs ın ortasından geçer.) Ilıman kuşakta yer almasına rağmen, sıcak kuşağın etkisi altında kalır ve bu durum adanın yıl boyunca sıcaklığının 0 altına düşmemesini sağlar. Kıbrıs adası, Kuzey ve Güney Kıbrıs olarak ikiye ayrılır. Buğday tarımının yetiştirilmesi için uygun alanların tespiti ile ilgili bu çalışmada, sadece Kıbrıs ın kuzey kesimi çalışma alanı olarak seçilmiştir. Bu durumun altında Güney Kıbrıs taki bilgilere kolay ulaşılamaması yatmaktadır. Adanın bulunduğu konum ve doğal koşulların elverişliliği nedeniyle, Kıbrıs halkı ülke topraklarını işlemekte ve bu topraklardan ürün elde etmektedir. Yapılan tarım faaliyeti daha fazla kuru tarım bunun yanında az da olsa sulu tarım niteliklidir. Kuru tarım faaliyeti içerisinde de ilk sırayı buğday tarımı almaktadır. Bunun nedeni yıl içerisinde sıcaklığın hep yükseklerde seyretmesi ve özellikle sıcaklığın yaz aylarında çok yüksek değerlere ulaşmasıdır. Bunun yanı sıra sulu tarım da yapılmakta, ancak bu faaliyet daha çok gölet ve baraj çevresinde, sınırlı bir alanı kapsamaktadır. Buğday tarımının önemi işte bu aşamada karşımıza çıkar. Bu nedenle de bu çalışmada K.K.T.C. de buğday tarımı için uygun alanların analizi konusuna değinilmiş ve buğday tarımı için uygun alanlar sınıflandırılmıştır. Böyle bir sonuca varmak amacıyla da haritalardan, tablo ve tablosal olmayan verilerden yararlanılmış ve gerekli çalışmalar yapılmıştır. Günümüzde gelişen teknoloji ve bilgisayar ortamında kısa zamanda, daha az personelle daha doğru sonuçlar elde etmek mümkündür. Bu amaçla günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilecek yazılımlara gereksinim duyulmaktadır. İşte bunlardan biri olan Arcmap 8.3 yazılımı kullanılarak, elde edilen veriler sayısallaştırılmış, bilgisayar ortamında depolanmış ve her bir çalışma ayrı ayrı değerlendirildikten sonra her bir veri raster veri tabanına dönüştürülerek sınıflandırmaya uygun hale getirilmiş ve sınıflandırmadan sonra bir bütün olarak ilişkilendirilmiş ve analiz aşamasına hazır hale getirilmiştir. Son olarak ise analiz gerçekleştirilerek sonuç elde edilmiş, bunun kapsamında K.K.T.C. de buğday tarımı için uygun alanların analizi yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Arazi Kullanımı, Tarım Alanı, Mekansal Analiz, CBS, Kuzey Kıbrıs. Çalışmada değerlendirilen veriler ve analiz: A) Yeryüzü Şekilleri a)yükseklik b)eğim c)bakı B) İklim 1

2 a)sıcaklık b)yağış C) Toprak Özellikleri D) Arazi Kullanım E) Buğday Tarımı İçin Uygun Koşullar F) Analiz Şekil 1: Analiz aşamasının tablosal ifadesi. A) Yeryüzü Şekilleri Kıbrıs adası yeryüzü şekilleri bakımından fazla bir zenginliğe sahip değildir. Kıbrıs, IV. Zaman sonunda meydana gelen tektonik olaylar sonucunda Türkiye den kopmuştur. Bu nedenle doğu-batı yönlü uzanan Beşparmak (Girne) Dağları Türkiye sınırları içinde kalan Misis Dağları nın, Kıbrıs Rum Kesimi nde kalan Trodos (Karlı) Dağları ise Amanos Dağlarının uzantısıdır. Bu dağlar dışında tepelere ve bu tepeler arasında kalan ovalara rastlanmaktadır. Adanın genel görünümünü ise geniş alanlar kaplayan ovalar oluşturmaktadır. a)yükseklik Kıbrıs bir bütün olarak ele alındığı zaman, fazlaca yükselti farklılıklarına rastlanmamaktadır. Buna rağmen en yüksek değer Kıbrıs Rum Kesimi nde kalan Trodos Dağı nın zirvesi olan 1951 metredir. Yükseltiye bağlı olarak da burada kış aylarında kar yağışı görülmektedir. En alçak kesimi ise metrelerdir. Bu alanlar kıyı boyunca ve iç 2

3 kesimlerde, dağların yükseltisinin henüz başlamadığı alanlarda görülmektedir. Ekonomik faaliyet bakımından herhangi bir engel teşkil etmeyen bu alanlarda, köy yerleşmelerinin yaygın olarak bulunduğunu görmekteyiz. Köylerdeki en önemli faaliyetlerden biri olan birincil sektör içinde yer alan tarla tarımı fazla yükseltisi olmayan bu alanlarda yaygın olarak yapılmaktadır. Özellikle de m arasında yer alan Mesarya Ovası nda buğday ve arpa tarımı yaygın olarak her yıl düzenli bir şeklide yapılmaktadır. Daha yükseklere çıkıldıkça ( m) buğday tarımının azaldığını görmekteyiz. Bunun nedeni yeryüzü şekillerinin daha engebeli olması ve tarım alanlarının daralmasıdır. Ancak az da olsa buralarda buğday tarımına rastlıyoruz. Yükseltinin artmasına bağlı olarak Akdeniz ikliminin etkisinin görüldüğü yerlerde rastlanan zeytin ağaçları tarla tarımının yerini almakta ve bunun yanı sıra özellikle Güzelyurt civarında narenciye bahçelerine rastlanmaktadır. Trodoslar dan inen serin havanın etkisiyle buralarda özellikle portakal ve greyfut ağaçları yetiştirilmektedir metreler civarında, Beşparmak dağlarının yükseltilerinde buğday tarımı hiç denecek kadar azalmaktadır. Daha önce de belirttiğimiz gibi en uygun alanlar geniş ovaların yer aldığı, 200 metre civarıdır. (Bkz. Şekil 2) b)eğim Yükseltinin fazla olmadığı bu alanda eğim yüzdeliği de aşırı bir değere ulaşmamaktadır. Kıyı boyunca eğim değeri en düşük değerleri göstermektedir ki bu değer % 1 ile % 2 arasıdır. Kuzeydeki kıyıların gerisinde yükselen Beşparmak dağlarının eteklerinden başlayarak eğim değeri giderek artar ve Kuzey Kıbrıs ta en yüksek eğim değeri bu alanda karşımıza çıkar. Dağın yamacında ise eğim % 15 ile 30 arasındadır. Zirveye çıkıldıkça eğim giderek artar. Karpaz yarım adasında da eğim değeri yükseklerde seyreder. Bu değer de % 2 ile 7 arasındadır. Bir diğeri de Kıbrıs Rum Kesimi nde kalan Trodos dağının kuzeyde kalan eteklerinde eğim % civarındadır. Bu eğim değerlerinin fazla olmasına rağmen bir çanak görünümünde olan Mesarya ovası adından da anlaşılacağı gibi geniş ve eğimin az olduğu bir alandır. Böylece bahsi geçen yer tarımsal faaliyet için daha uygun bir alan teşkil eder. Eğimin fazla olduğu alanlarda ise eğim değeri en fazla % 40 ın üzerinde seyretmektedir. Eğim değerinin yüksek değerlerde seyrettiği alanlarda eğime bağlı olarak toprak erozyonunun fazla oluşu da bu alanlardaki tarıma etki etmektedir. Bu nedenle bu alanlarda daha çok ağaçlandırmaya gidilirken, dağ eteklerinde eğimin azalmasına bağlı olarak tarımsal faaliyetlerin yapılmaya başlanıldığı karşımıza çıkmaktadır. Mesarya gibi eğim bakımından uygun diğer bir alan da ülkenin batısında kalan Güzelyurt bölgesidir. Daha önce de belirttiğimiz gibi eğim koşullarının uygun olduğu ve toprak erozyonunun en aza indirildiği Mesarya bölgesi eğim bakımından da buğday tarımı için en uygun alanı teşkil etmektedir. Burada eğim %1-6 arasındadır. (Bkz. Şekil 3) c)bakı Kuzey yarım kürede yer alan Kıbrıs, Ilıman Kuşakta yer almasından dolayı güneş ışınları yıl boyunca adaya yüksek derecede ulaşmaktadır. Dağların güneye bakan yamaçları yıl boyunca güneş ışınlarını yüksek değerlerde alırken, dağların yamaçları ve düz alanlar güneş ışıklarını daha düşük değerlerde alır. En fazla değere Başparmak dağı ile Karpaz Yarımadası nda rastlanırken, bakı değeri buralarda arasındadır. Dağın zirve ve zirveye yakın kesimi olan bu alanlar gün güneş ışınlarını fazla alır. Dağların kuzeye bakan yamaçlarında ise güneş ışınları en az değere ulaşır. Bunun temelinde de ülkenin Kuzey Yarım Küre de yer alması ve güneye bakan yamaçların güneşe bakması yatmaktadır. Buralarda bakı değeri 1 ile 60 arasında seyreder. Tarımsal faaliyet için ürünün güneş ışığına gereksinimi vardır ve bir bitki için bu en temel ihtiyaçlardan biridir. Buğday üretim koşulları içerisinde bakı da en önemlilerindedir. Kuzey Kıbrıs ta güneş ışınları yıl boyunca yüksek değerlerde ulaştığından dolayı bakı koşulları 3

4 buğday tarımı için her yerde uygundur. Bu nedenle diğer koşullar uygun olduğu takdirde bakı koşulları buğdayın yetiştirilmesi için herhangi bir engel teşkil etmezler. (Bkz. Şekil 4) Şekil 2: Kıbrıs Fiziki Haritası 4

5 Figures2: Physical Map of North Cyprus Şekil 3: K.K.T.C. Eğim Haritası 5

6 Figure 3: Slope Map of North Cyprus Şekil 4: K.K.T.C. Bakı Haritası. Figure 4: Aspect Map of North Cyprus 6

7 B) İklim Ilıman Kuşakta yer alan Kuzey Kıbrıs ta Akdeniz iklimi hakimdir. Yazları sıcak, kışları serin ve yağışlı geçer. Yaz aylarında sıcaklık aşırı derecede yüksek olurken, kışları yağışlar genellikle yağmur şeklindedir. Aşırı soğukların yaşandığı yıllarda Kuzey Kıbrıs ın en yüksek yeri olan ve Beşparmak dağı üzerinde bulunan Selvili Tepe de kar yağışları görülür. Kıbrıs ın her tarafının denizlerle kaplı olmasından dolayı denize yakın bölgelerde ve kıyılarda nemli bir hava hakimdir. Dağın eteklerinde dağlardan inen havanın bıraktığı esintiye rastlanırken, iç kesimlerde, özellikle de Mesarya Ovasında, kuru bir hava hakimdir. a) Sıcaklık Akdeniz ikliminin etkisinin görüldüğü inceleme alanımızda, sıcaklıklar yıl boyunca 0 C üzerinde seyreder. En düşük sıcaklıklar kış aylarında, özellikle de şubat ayında hissedilir. Şekil 1 de ülkede bulunan meteoroloji istasyonlarından 2003 yılında elde edilen ölçümlerin ortalaması alınarak aylık ortalama sıcaklıklar hesaplanmış ve tabloda belirtilmiştir. Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıllık İstasyonlar Ort. Alevkaya 10,3 6,9 8,6 14,4 22,6 24,3 27,9 27,8 23,4 20,8 15,2 10,2 17,7 Esentepe 12,3 9,5 11, ,2 25,5 28,7 29,1 25,2 22,2 17,4 12,8 19,5 Girne ,3 13,9 17,5 23,5 26,4 29,2 29,6 26,6 22,9 18,3 14,4 Girne 2 14,5 11,5 13,3 16,8 22,8 15,8 Lapta 13, ,9 16, ,8 29,9 29,9 26,0 22,5 16,9 12,6 20,1 Çamlıbel 11,2 8,6 10,5 15,3 22,5 25,5 28,5 28,6 24,2 21,7 16,2 12,1 18,7 Boğaz 12,8 9,1 11,8 16,2 24,5 26, ,8 25,7 22,2 17,5 12,8 19,9 Güzelyurt 12,2 9,7 10,8 15,4 22,6 25, ,9 24,4 20,8 15,9 12,2 18,8 Lefkoşa 12,2 9,5 11, ,3 26,7 29,6 29,4 25,2 21,7 16,3 11,9 19,5 Lefkoşa 11,6 10,2 12,2 15,2 22,5 26,3 29,2 29,4 24,8 21,2 15,5 11,9 19,2 Y.Doğu Univer ,3 13,4 17,5 25,7 27, ,1 22,4 20,8 Ercan 11,3 8,7 10,4 15,2 23,8 26, ,9 25,6 21, ,7 19,3 Geçitkale 13,6 10,3 12,1 15,8 25, ,3 31,8 27,1 23,7 18,9 14,4 21,0 Geçitkale 12,8 9,6 11,5 15, ,5 29,9 29,8 25,8 22,1 16,8 12,9 19,8 Beyarmudu 13,5 9, , ,1 29,4 29,6 26,1 22, ,8 20,0 Gazimağusa1 13,4 10,1 11,8 16,1 22,4 25,3 28,6 28,6 25,1 21,7 17, ,5 Gazimağusa2 13,9 12,2 13,1 İskele 12 7,7 9,5 15,3 22,8 25,8 28,9 29,1 25,8 22,1 17,6 13,6 19,2 Yeni Erenköy1 13,8 10,6 12,9 16,5 23,3 25,9 29, ,3 22,3 17,9 13,8 20,2 Yeni Erenköy2 13,5 10,2 12,3 16,3 13,1 Aylık değerler 12,8 9,7 11,7 16,0 23,5 26,2 29,4 29,4 25,5 22,1 17,0 12,8 18,7 Tablo 1: K.K.T.C Yılı Ortalama Hava Sıcaklığı. K.K.T.C. nde meteoroloji tahminlerini yapmak ve kayıtları tutmak amacıyla 20 meteoroloji istasyonu bulunmaktadır. Bunlar Alevkaya, Esentepe, Lapta, Çamlıbel, Boğaz, Güzelyurt, Yakın Doğu Üniverisitesi, Ercan, Beyarmudu ve İskele de birer, Girne, Geçitkale, Lefkoşa, Gazi Mağusa ve Yeni Erenköy de ölçüm yapan ikişer tane istasyon bulunmaktadır. Bu istasyonlarda yıl içinde en yüksek sıcaklık değerine temmuz ve ağustos aylarında rastlanmaktadır. Yaz sıcaklarının aşırı derecede yüksek olduğu Kuzey Kıbrıs ta temmuz ve ağustos ayı ortalama sıcaklığı 29.4 C dır. Ancak araştırma alanımızın kıyı kesimlerindeki istasyonlarda bu değerler nemden dolayı farklılık gösterir ve sıcaklık daha azdır. İç kesimlerde 7

8 ise bu durumun tersi yaşanarak daha yüksek sıcaklıklar hissedilir. İç kesimlerde yer alan Geçitkale istasyonunda ağustos ayının en yüksek sıcaklığı ölçülmüştür. Kış ayında ise ortalama sıcaklık 9.7 C dır. Bu mevsimde en düşük sıcaklıklar Beşparmak Dağı üzerinde yer alan Alevkaya istasyonunda ölçülmektedir. Bunun nedeni ise yükseltisi diğer istasyonlara göre fazla olması ve yüksek basınç etkisi altında kalmasıdır. Buğday tarımı için sıcaklık faktörü de önemlidir. Buğday sıcak ortamlarda uygun yetişme koşullarını bulur. Araştırma alanımızın yıl boyunca sıcaklığının yüksek olması nedeniyle buğday kolaylıkla yetiştirile bilmektedir. Sıcaklık koşullarına bakılarak yıl boyunca sıcak olan ve aşırı sıcaklık farklarına rastlanılmayan iç kesimler buğday tarımı için en uygun alanı teşkil eder. Ancak belirtmek gerekir ki diğer koşullar uygun olduğu taktirde sıcaklık bakımından ülkenin her bölümü buğdayın yetişmesi için uygundur. Ancak en fazla verim iç kesimlerde elde edilebilir. Yıl içerisinde ortalama sıcaklıklar belirlenerek oluşturulan sıcaklık haritasında da belirtildiği gibi ülkenin her yeri ayni sıcaklık değerini göstermemektedir. Yıl içerisinde yapılan ölçümlere göre oluşturulan bu harita, yıllık ortalamayı vermektedir. Buna göre iç kesimler 19 C, yükseltinin giderek artmasına bağlı olarak sınır boyunca 18 C, Beşparmak Dağları üzerinde 17 C ve bu dağın yüksek kesimlerinde en düşük yıllık ortalama sıcaklık değeri olan 16 C sıcaklığa rastlanmaktadır. Buna göre yıllık ortalama sıcaklık değerleri de buğday tarımı için sıcaklık yönünden hiçbir engelin olmadığını ortaya koymaktadır. (Bkz. Şekil 5) b) Yağış Yıl içerisinde yağışların yağmur şeklinde olmasına rağmen, bazı yıllarda yükseltinin fazla olduğu alanlarda (Beşparmak Dağı) kar yağışları yaşanmaktadır. Ancak kar örtüsünün kalınlığı fazla olmadığından, kar en fazla 3-4 gün yerde kalabilmektedir. Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıllık İstasyonlar Topl. Alevkaya 61, ,4 18,9 1,6 4, ,2 24, ,2 Esentepe 79, ,1 9 3,5 70, ,4 8,7 40, ,2 Girne ,1 0, ,5 11,5 18, ,7 Girne ,4 0, ,3 Lapta 67, ,8 0,5 6, , ,6 Çamlıbel 76, ,9 17,7 0 28, , ,4 Boğaz 66, ,5 13,9 0 24, ,2 84,3 427,8 Güzelyurt 53, ,4 11,1 0,1 3, ,2 37,8 37,1 399,2 Lefkoşa 46, ,9 49,2 55,7 24 0,3 0 3,9 14,3 14,1 73,8 461,1 Lefkoşa 43, ,7 55, ,7 0,6 0 4,4 10,4 15,5 70,1 422,2 Y.Doğu Univer. 51, , , ,4 304,1 Ercan 43, ,6 2,7 10,8 0 1,6 0 6,4 5,6 80,1 413,3 Geçitkale 54,3 70,7 82,1 21,4 0 19, ,1 31,5 51,3 336,7 Geçitkale 42 71,1 50,4 25,6 15,1 37, ,6 6, ,2 Beyarmudu 82,8 73,3 73,6 70,7 49,6 60,9 55,3 59,5 62,2 65,8 69,5 76,0 66,6 Gazi ağusa1 77,4 73,6 74,3 74,9 66,4 71,9 65,8 69,4 68,1 72,3 71,4 72,7 71,5 Gazimağusa2 79,8 75,7 77,8 Yeni Erenköy1 71,4 67,2 69,2 74,8 63,7 70,4 40,6 72,6 66,7 70,3 66,1 69,5 66,9 Yeni Erenköy2 76,1 70,3 71,5 74,1 73,0 Tablo 2: K.K.T.C Yılı Ortalama Yağış Miktarı. 8

9 Şekil 5: K.K.T.C. Sıcaklık Haritası. Figures 5: Warmth Map of North Cyprus 9

10 Tablo 2 de yıl boyunca istasyonlarda ölçülen aylık ortalama yağış miktarı (mm) belirtilmektedir. Buna göre en fazla yağış miktarı aralık ve şubat aylarında ölçülmektedir. Yıllar arasında yağış miktarında fazla bir farklılık yaşanmamaktadır. Ancak yağışların az olması kuraklığa neden olmakta ve tarım ürünleri kurumaktadır. Bu nedenle de yıl sonunda çiftçilere kuraklık yardımı yapılmaktadır. En fazla yağış miktarlarına şubat ve aralık aylarında rastlanmaktadır. İstasyonların farklı konumlarda bulunmasından dolayı farklı miktarlarda yağışın düştüğünü görüyoruz. En fazla yağış bahsi geçen aylarda Lapta ve Çamlıbel istasyonlarında ölçülmektedir. Lapta istasyonunda yılda 864,6 mm yağışın düştüğü, Çamlıbel de ise 682,4 mm olduğu hesaplanmıştır. Buna göre en fazla yağış alan alanların buralar olmasından dolayı sulu tarım için en uygun alanların buralar olduğunu söylemek doğru olur. Ancak buğday tarımını ele aldığımız zaman, fazla bir yağış miktarına ihtiyacı olmadığını görüyoruz. Buğday tarımı için yağış miktarlarının aşırı olmadığı ve yağışların yağmur şeklinde olduğu alanlar uygun alanlardır. Bu nedenle de haritada 350 mm olarak belirtilen alanlar en uygun alanlardır. Yağış miktarının 500 mm ye ulaştığı alanlarda da buğday tarımı yapıla bilmektedir. (Bkz. Şekil 6) C) Toprak Özellikleri Kayaların çözülmesi ve ufalanması ile oluşan toprağa, sonradan organik maddenin karışır ve toprak verimli hale gelir. Böylece toprağın kullanım kabiliyeti de artacağından burada çeşitli ürünler yetiştirile bilir. Ana kayanın cinsi ve mineralleri, humus ve bakteriler, en önemlisi de iklim yerden yere değişeceğinden oluşan toprak grupları da çeşitli olur. Araştırma alanımızda bukunan başlıca toprak grupları vardır. Bunlar vertisol, litosol, solonçak, xerosol, solonetz, cambisol, rendzina ve regosol topraklardır. Alanımızda bulunan vertisol topraklar, 30 cm derinliğe sahip killi ve çatlakları 1,5 m derine inen topraklardır. Bunlar verimli topraklar olduğundan çalışmamız için en uygun toprak grubunu oluşturmaktadırlar. Litosol ve solonçak topraklar ise tarım için uygun topraklar değildir. Litosol topraklar, baz doygunluğu %50 den fazla olan ve eğimli yüzeylerde sığ, taşlı, kalkerli ana kaya üzerindeki topraklardır. Solonçak, 50 cm derinliğe sahip hidromorfik özellik gösteren tuzlu topraklardır. Tuzlu olmasından dolayı verimli toprak değildirler. Xerosol, solonetz ve cambisol topraklar ise tarım için fazla uygun toprakalardır. Xersol; kurak bölgelerde A horizonlu kalkerli toprak, Solonetz; A horizonlu az tuzlu toprak, Cambisol; A ve B horizonlu ve baz doygunluğu az topraklardır. Retzina topraklar ise tuzlu ve kalkerli, sığ olmalarından dolayı fazla kullnışlı toprak grubu değildir. (Bkz. Şekil 7) 10

11 Şekil 6: K.K.T.C. Yıllık Yağış Miktarı Haritası. Figures 6: Rainfall Map of North Cyprus 11

12 Şekil 7: K.K.T.C. Toprak Haritası Figures 7: Soil Map of North Cyprus 12

13 Şekil 8: K.K.T.C Arazi Kullanım Haritası Figures 8: Land Use Map of North Cyprus 13

14 D) Arazi Kullanım Bir ürün yetiştirmesinden önce mevcut arazinin hangi amaçla ayrıldığını belirlemek gerekir. Bu amaçla arazi kullanım haritası oluşturulmuştur. Kuzey Kıbrıs ın toplam alanı dekar, bu arazi içerisinde dekarı orman alanı, dekarı tarım alanı, dekarı ise kullanılmayan alanlardır. Buna göre buğday tarımı için uygun alanlar belirlenirken tarım alanları arazi kullanım açısından en uygun alanları teşkil eder. Ormanlık ve kullanılmayan alanlar bizim için önemli değildir. Kullanılmayan alanlar ile ormanlık alanlar birbirine yakındır. Bu alanların kullanım dışında olmasının nedeni yükselti ve eğim koşullarının uygun olmayışıdır. Haritadan da anlaşılacağı gibi tarım dışı kullanım alanları Beşparmak dağının doğal uzantısıyla paralellik göstermektedir. Buna karşın bu dağın kuzey ve güneyi tarım arazisi olarak ayrılmıştır. Bu geniş arazide uygun koşullara bağlı olarak tarım kuru ve sulu tarım yapılmaktadır. (Bkz. Şekil 8) E) Buğday Tarımı İçin Uygun Koşullar Araştırma konumuz olan buğdayın uygun yetiştirilme alanlarını tespit etmeden önce buğdayın hangi koşulları aradığını bilmek gerekmektedir. Kuru tarım içerisinde yer alan buğday, yetişmek için fazlaca koşula ihtiyaç duymamaktadır. Bu nedenle daha önce ayrı ayrı ele aldığımız faktörlere kısaca değinilerek buğday tarımı için dikkate alınması gereken koşullar belirtilecektir. Buğday tarımı için sıcaklık, yağış, arazi kullanım, toprak, eğim, bakı ve yükseklik koşullara önemlidir. Buğday, sıcaklık koşullarının uygun olduğu ortamlarda gelişir. Kuzey Kıbrıs ta yıl boyunca sıcaklıkların 0 C üzerinde seyretmesi bu ürünün yetişmesine olanak sağlar. Diğer bir koşul ise topraktır. Tuzlu olmayan ve verimli olan topraklar buğday için en uygun olanlarıdır. Yağışın ise 350 mm üzerinde olması daha elverişli bir ortam yaratır. Tarım yapılabilmesi için yükseklik, eğim ve bakı da önemli faktörlerdir. Bu nedenle eğimin az, bakı koşullarının fazla olduğu alanlar en uygun alanlardır. Bütün bu özellikler göz önüne alınaraktan sayısallaştırılmış haritalardaki verilerde bakı ve eğim haritaları sınıflandırılmış, toprak, arazi kullanım, yağış, sıcaklık ve fiziki harita ise raster veri tabanına çevrildikten sonra sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma sonucunda veriler analiz aşamasına hazır hale getirilmiştir. F)Analiz Belirlenen kriterler doğrultusunda raster calculater dan en uygun, uygun, orta ve uygun olmayan alanlar olarak bulunup bu alanlar numaralandırılarak belirtilmiştir. Bu alanlara ulaşa bilmek için göz önüne alınan koşullar belirtilecektir. 1. Sınıf Alanlar: Arazi kullanım; tarım alanları, Yükselti; m, Eğim; % 0 7, Bakı; , Sıcaklık; 19, Yağış; mm, Toprak; Vertisol 2. Sınıf Alanlar: Arazi kullanım; tarım alanları, Yükselti; m, Eğim; % 7 15, Bakı;1-60, Sıcaklık; 18, Yağış; 300mm, Toprak; Cambisol ve Regesol 3. Sınıf Alanlar: Arazi kullanım; tarım alanları, Yükselti; m, Eğim;%15-30, Bakı; , Sıcaklık; 17, Yağış; 300mm, Toprak; Rednzina ve Xerosol olarak hesaplanmış ve bunların dışında kalan alanlar ise uygun olmayan alanlar olarak belirtilmiştir. Bu sonuca göre en uygun alanlar iç kesimlerde yer alır. Karpaz yarım adasına doğru ise bu uygun ortam yerini uygunsuz bir ortama bırakır ve bu beşparmak dağları boyunca da kendini gösterir. Bu dağların eteklerinde orta kalitede buğday tarımı için uygun alanlara 14

15 rastlanmaktadır. Belirlenen kriterler doğrultusunda da az da olsa ikinci sınıf kalitede olan alanlara az rastlanmaktadır. (Bkz. Şekil 9) Şekil 9: K.K.T.C. nde Buğday Tarımı İçin Uygun Alanlar Figure 9: Lands Fitting For Wheat Planting İn North Cyprus 15

16 Öneriler: Bu alanların bilgisayar ortamında rahatlıkla belirlene bilmesi hatta uygunluklarına göre sınıflandırıla bilmesini sağlayan Arcmap yazılımının kullanışının daha da yaygınlaştırılması ve bu alanda çalışmaların hızlandırılması gerekmektedir. Tarım alanında bu ve buna benzer çalışmaların yapılması mevcut durumun belirlenmesini ve bu alanda gerekli çalışmaların daha kolay yapılmasını sağlar. Tarım için uygun alanların belirlenmesi durumunda çiftçiler bilinçlendirilerek, çiftçilerin toprağı işlemeleri sağlanacaktır. Buna göre uygun koşullar doğrultusunda ekonomik bakımdan geliri yüksek olan bitkilerin yetiştirilmesi sağlancaktır. Bu dolaylı yollardan ülke ekonomisine de katkıda bulunacaktır. Bir ülkenin gelişe bilmesi için tarımın yeri her zaman önemli olmuştur. Bu nedenle de tarım konusunda buğday gibi diğer bitkiler için de ayrı çalışmaların yapılması gerekmektedir. Çalışmamda buğdayı seçmemdeki neden, Kıbrıs genelinde tarımın önemli bir geçim kaynağı olması ve buğday tarımının yaygın olarak yapılmasıdır. Coğrafyacılara düşen en büyük görevlerden biri de bu gibi çalışmalara katılmak, coğrafyanın diğer sosyal bilimler gibi durağan değil ilerleyen bir bilim dalı olduğunu kanıtlamaktır. Bunu yaparken de, günümüzün bilgisayar çağı olmasından dolayı bilgisayar ortamında Gıs yazılımlarıyla çeşitli konularda çalışmalar yapılmalı ve var olan bilgilere yeni bilgiler eklenerek bilgi yolunda yeni gelişmeler kaydedilmelidir. 16