ÜNİTE 8 Kas Dokusu. Amaçlar. İçindekiler. Öneriler

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ÜNİTE 8 Kas Dokusu. Amaçlar. İçindekiler. Öneriler"

Transkript

1 ÜNİTE 8 Kas Dokusu Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra, Kas dokusunun yapısını ve özelliklerini, Organizmadaki kas türlerini ve morfolojik farklarını, Kasılma mekanizmalarını öğrenmiş olacaksınız. İçindekiler Giriş İskelet Kası Kalp Kası Düz Kas Özet Değerlendirme Soruları Sözlük ve Kavram Dizini Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Öneriler Kasın daha detaylı gelişimini Embriyoloji kitabından okuyunuz. Elektron mikroskobik yapıyı Histoloji, kontraksiyon mekanizmasını Fizyoloji kitabından inceleyiniz.

2 1. GİRİŞ Kas dokusu kontraksiyon; eş deyişle kasılma yapabilen bir dokudur. Kimyasal enerji kullanılarak mekanik iş olarak yapılan bu fonksiyonla vücudun bütünü ya da bir bölümü hareket edebilmekte; ayrıca bazı organların yapısına girmekle organizmadaki önemli görevler yerine getirilmektedir. Kas dokusu mezodermden gelişir. Örneğin, düz kasın gelişmesinde önce mezenşim hücreleri mitozla çoğalmakta ve kas hücrelerine dönüşmektedirler. Çizgili kasın gelişmesi ise biraz daha farklı olmakla birlikte orjini aynıdır; başka bir anlatımla mezenşimaldir. Embriyonda somit denen yapılardan miyotomların oluşmasıyla vücuttaki kasların büyük bir bölümü gelişmekte; diğer kaslar ise doğrudan mezenşimden oluşmaktadır. Kas lifini oluşturan hücreye miyoblast adı verilir. Birçok miyoblastın kaynaşmasıyla lifler ve daha sonra da miyofibriller ortaya çıkmaktadır. Hücreleri genellikle ince uzun (iğ ve memik) şekillidir ve kas lifi olarak tanımlanır. Kas dokusu 3 ana yapıdan oluşur : a. Kas lifi b. Zengin kapiller ağı c. Fibroblast, kollajen lif ve elastik liflerin yer aldığı bağ dokusu Kas için özel bir terminoloji kullanılır: - Protoplazmaya sarkoplazma, - Mitokondriyona sarkozom, - Endoplazmik retukuluma sarkoplazmik retikulum, - Plazmalemmaya da sarkolemma adı verilir. - Miyofibril, kastaki kontraktil elemandır ve bütün kas tiplerinde bulunur. Yapısal ve fonksiyonel özelliklerine göre 3 tür kas ayırt edilir : 1. İskelet kası (buna çizgili kas da denir) 2. Kalp kası 3. Düz kas

3 2. İSKELET KASI 2.1. Dokunun Tertiplenişi ve Hücrelerin Özellikleri Bol damarlı ve sinirli bir yapıya sahip iskelet kası, demetler halinde ve bir kılıfla sarılmış olarak bulunur. Bu kılıflar, bulundukları yerlere göre adlandırılırlar. Kalın kas demetleri ya da kütleleri en dıştan epimisyum, daha küçükleri perimisyum ve her bir kas lifi de endomisyum denen bağ dokusu kılıfıyla çevrilir. Kılıf, kollajen ve elastik liflerden zengindir. Yapısında ayrıca fibroblast, makrofaj ve yağ hücreleri vardır. İskelet kası hücreleri çok nükleusludur ve hemen sarkoplazmanın altında yer alırlar. Hücrenin en önemli organelleri sarkoplazma retikulumu ve mitokondriyondur. Hücrede glikojen (depo enerjisi) ve lipid de vardır. Hücre zarı; eş deyişle sarkolemma ince bir membrandır. Nükleus hücre zarının hemen altındadır. Granüllü ER ve ribozom azdır. Miyoglobulin kasın rengini veren pigment olup aynı zamanda oksijen deposudur (Şekil 8.1). İskelet kası lifleri kendi aralarına bazı histokimyasal ve fonk- Şekil 8.1: Şematik olarak gösterilmiş çizgili kasın yapısı ve kılıfları

4 siyonel farklar nedeniyle gruplandırılırlar. Bunlar; a- kırmızı b- beyaz c- ara liflerdir. Kırmızı Lifler : Miyoglobulin ve mitokondriyal sitokromların çok miktarda olmasından dolayı koyu kırmızı renkte olan bu kas lifleri, güçlü kaslar olup yavaş; ancak devamlı kasılma yapabilmektedirler. Beyaz Lifler : Bu tür lifler de az sayıda mitokondriyon içermeleri nedeniyle sitokromları azdır ancak miyoglubulinleri fazladır. Hızlı; ancak kısa sürelerde kasılma yaparlar. Ara Lifler : Bu lifler kırmızı ve beyaz kas liflerinin arasında özellik gösterirler.? Kas lifini çevreleyen yapılar ve bulundukları yerler nelerdir? 2.2. Miyofibriller ve Çizgilenmeler İskelet kasının uzunlamasına kesitleri ışık mikroskobunda incelendiğinde, yapıda bir takım çizgilenmelerin olduğu görülür. A ve I bandları olarak da adlandırılan bu çizgilenmeler açık ve koyu görünmelerine göre tariflenmişlerdir. Şöyle ki; A bandı anizotrop olup ışığı çift kırar, koyu renktir; I bandı ise izotrop olup ışığı tek kırar, açık renktir. Bu özellikler, polarizasyon mikroskobundaki incelemeler kriter alınarak yapılmıştır. Kasın demirli hematoksilen, Masson Trikrom gibi boyalarla boyanmasıyla bu çizgilenmeleri görmek olasıdır. Miyofibrilerin çizgilenmeleri bazı özellik taşır. Örneğin, I bandının ortasında koyu boyanan bir Z çizgisi yer alır. İki Z çizgisi arasında kalan segmente sarkomer adı verilir. Yaklaşık 2-3 µm uzunluğundadır. Sarkomer sadece yapısal bir bölüm olmayıp aynı zamanda fonksiyonel; eşdeyişle kontraksiyon yapan bölümdür. Bu tariflemeye göre, bir sarkomerde bir A bandı ve iki yarım I bandı bulunmaktadır. A bandının ortasındaki H bandı kasılmada incelip kaybolan çizgidir. Yine bu bandın ortasında da M bandı yer alır. Enine kesitlerde ise, miyofibriller noktacıklar halinde ve Chonheim alanları denen gruplaşmalar şeklinde görülürler ( Şekil 8.1 ve Resim 8.1)? İskelet kasındaki çizgilenmeleri yapan elemanlar hangileridir? Özellikleri nedir?

5 Resim 8.1: İskelet kasının ışık mikroskobik görünümü. Koyu çizgiler A, açık renk çizgiler I bandlarıdır. Resim 8.2: Elektron mikroskobunda iskelet kası çizgilenmeleri

6 2.3. Miyofilamentler Bir kas lifi elektron mikroskobunda incelenecek olursa biraz evvel sözü edilen miyofibrillerin daha küçük yapılar olan miyoflamentlerden meydana geldiği görülür. Miyofilamentler, ince (aktin) ve kalın (miyozin) olmak üzere iki tiptir. Dokudaki tertiplenmesi ve özellikleri şöyledir : Kalın miyofilamentler ; başka bir deyişle miyozin filamenti, sarkomerin ortasında yer alan A bandında bulunur. Yaklaşık nm çap ve 1.5 µm uzunluğundadır. İnce filamentler ise 5 nm çapında ve 1 µm uzunluğundadır ve her Z çizgisinden başlayarak iki tarafa doğru I segmenti ve aynı zamanda A bandının da bir bölümünde lokalize olurlar. Bu bölge her iki miyofilementin bir arada bulunduğu yerdir ve buradan bir kesit alınacak olursa her bir kalın miyofilamentin (miyozin) 6 adet ince aktin ile çevrildiği ve hekzagonal bir tertiplenme olduğu görülür. Yapıdaki M çizgisi kalın miyofilamentlerin lokal kalınlaşma bölgesidir. H bandında ise ince miyofilamentler bulunmaz. (Şekil 8.2). Yapısal özellikleri şöyledir : Miyozin ; ucu toprak çubuk biçimli olan molekül, yaklaşık 200 nm uzunlukta ve 2 nm çapındadır. İki ayrı bölümde incelenir : 1-çubuktaki hafif meromiyozin, 2-uç ve kısa bir parçada ise ağır meromiyozin yer alır. Kalın miyofilamentler, kısa yan çıkıntılarla "çapraz köprüler" denen yapıları oluşturur. Bunlar kasılma sırasında aktin ile birleşen miyozinin baş kısmıdır ve aynı zamanda hareketli olup ATP ' nin hidrolizinde gerekli ATP' az (adenozintrifosfataz) enziminin bulunduğu yerdir. (Şekil 8.2). Aktin : İpliksi (F Aktin) ve globüler (G Aktin) olmak üzere iki tür olan protein yapıda bir filamenttir. Bunlar çift heliks biçimde sarmal bir yapı oluştururlar. Aktinin ipliksi yapısı tropomiyozinden, globüler kısım ise troponinden oluşmuştur ve bunlar da heliks biçimli uzun polipeptid zincirleri şeklinde tertiplenmiştir.(şekil 8.2, 8.3)) Yapıdaki kasılma ve gevşeme olaylarında rol oynaması nedeniyle troponinin ayrı bir önemi vardır. Troponin 3 türdür. 1. Troponin T : Kasılmada troponini tropomiyozine tutunduran bölümdür, 2. Troponin C : Kalsiyumu bağlar 3. Troponin I : Aktin-miyozin ilişkisini baskılar

7 Şekil 8.2: Şematik olarak gösterilmiş bir kasın lif ve moleküller yapısı. I ile gösterilen şekilde hekzagonal dizilim görülüyor? Miyozin miyofibrilin hangi bölgesinde bulunur, görevi nedir? 2.4. Membran Sistemi ya da Sarkoplazmik Retikulum Her kas lifi, sarkolemma ile çevrili durumdadır. Çok ince bir yapı olduğundan ışık mikroskobunda görmek zordur. Yüzeyinde glikokaliks adı verilen tabaka vardır. Kas dokusuna özgü bir sistem olan endoplazma retikulumu, yoğun bir sarnıç ya da tubülüsler sistemidir

8 Granülsüzdür, miyofibrilerin çevresindeki ince çaplı samıç (tubul) sistemi olarak tanımlanabilir. Sistemin tubülleri, boyuna ve enine olmak üzere iki yönde yerleşiktirler. Boyuna olanlar, geniş, birbirleriyle ağızlaşan ve miyofibrilin uzun ekseni yönünde yerleşik samıçlardır. A bandı düzeyinde lokalize olurlar. Enine olanlar ise daha dar çaplı tubüllerden oluşur, eksene dikey olarak yerleşiktirler. Z çizgisine ya da A-I birleşiğinde lokalizedirler. Transvers tubül ya da "T" tubülü adını alırlar. T tubülleri, sarkolemmanın invaginasyonu ile ortaya çıkan yapıdır. İçi sıvı ile dolu 2 ayrı tubülus sistemi olan bu yapının esas amacı hücreyi bütünüyle dolanan bir ağ oluşturmasıdır. Tubüller özel bir düzen içindedirler ve T tubülüne yakın olan sarkoplazma retikulumu genişleyerek bir sisterna yapar ve kesitte, ortada bir T tubülü ile yanlarda iki sisterna içerir ve triyad adını alır. Kas kasılmasında önemli rol oynayan bu yapı bir kalsiyum pompası olarak tanımlanabilir (Şekil 8.4)? Sarkoplazmik retikulum nedir, dokuda nasıl tertiplenmiştir? Şekil 8.3: Aktin ve miyozinin moleküller yapısı ve miyozinin kasılma sırasındaki hareketi (alt şekil)

9 Şekil 8.4: Çizgili kas miyofibrilleri etrafındaki sarkoplazmik retikulumun tertiplenişi 2.5. Kasılma Mekanizması Fonksiyonel önemi olan bir olay da kasılmadır. Kasılma ile organizmada bir çok faaliyetler yerine getirilir. Kas dokusu hücreleri bu fonksiyonu, kimyasal enerjiyi kullanarak yapmaktadırlar. İskelet kası hücreleri kasılma için gerekli enerji kreatin fosfat ve ATP şeklinde hücrede depolanmaktadır. ATP' nin kaynağı ise çizgili kas hücresinde çok miktarda bulunan mitokondriyonlardaki oksidatif fosforilasyondur. Ancak hammadde olarak glikojen ve fosfat kullanılmakta ve birtakım biyokimyasal reaksiyonlar sonucunda glikoz ve yağ asitleri yıkıma uğratılarak gerekli enerji elde edilmektedir. Yağ asitleri, kasın uzun ve devamlı kasılmasını gerektiren durumlarda enerji kaynağı olarak kullanırken, kısa süredeki kasılmalar için glikojene (glikoz halinde kullanılır) gerek duyulmaktadır. Sonuç olarak kasılma için temel enerji kaynağı

10 ATP' dir ve kasılma olurken ATP - ase enzimiyle parçalanarak ADP' ye dönüşür ve bu arada enerji açığa çıkar. Bu enerji, kasın moleküller yapısında bulunan ve kasılmayı gerçekleştirecek elemanlarca kasılma için kullanılır. Kasılmada herşeyden önce kas lifinin uzunluğunun ve kalınlığının değişmesi söz konusudur; diğer bir deyişle kasılan lif kısalır ve kalınlaşır. Aktin ve miyozin filamentleri kasılmayı gerçekleştiren yapılardır. Ayrıca, diğer organeller de bu olayda önemli rol oynarlar. Bir kas lifinin kasılıp gevşemesi sırasında kontraktil elemanların eş deyişiyle aktin ve miyozinin boylarında herhangi bir değişme olmaz. Çizgili kasın tipik görünümü olan A, I ve H bandlarından A bandı " kasılma" süresince hep aynı kalırken I ' nın kısaldığı ve buna paralel olarak H bandının da gerilediği ve kaybolduğu görülür. "Kayan Filamentler" mekanizması adı verilen kas kasılmasının temeli aktin ve miyozin filamentlerinin birbiriyle olan pozisyonlarındaki değişikliğe dayanır. Kasılma sırasında aktin filamentleri A bandının derinlerine kadar girerek Z çizgilerini birbirlerine yaklaştırmakta ve fonksiyonel birim olan "Sarkomer" in boyunu kısaltmaktadırlar. Kasılma, enerji gerektiren bir olaydır. Bu iş için gerekli olan enerji ATP ' dir ve mitokondriyonlardan sağlanır. Mekanizma şöyle olmaktadır : Kasılmayı başlatan uyartı Z ya da A- I bandı düzeyinden alınarak enine seyreden sarkoplazma retikulum tubulüsları aracılığıyla yayılır. Bu arada triad bölgesinden kalsiyum dışarı çıkar. Ortamdaki kalsiyum, troponin C' ye bağlanması sonucu aktin filamentinde bir şekil (konfigürasyon) değişikliği olur. Sonuçta miyozin ile birleşecek olan aktinin daha önce (kasılmadan evvel) tropomiyozin tarafından bloke edilmiş yüzeyi serbest hale geçer. Bu serbestleşme aktin ve miyozinin birleşmesini sağlar. Bu olayda ince filament kalın filamentin üzerinde kayar. Kayan filamentlerin esası budur. Bunu bir diğer şekilde de açıklayabilirz. Uyartının gelmesiyle miyozinin baş bölümünün belirli bir bölümü aktive olarak bükülür. Bu bükülmeyle miyozin aktini kendinedoğru çeker. Bu olay kasılmanın temelini oluşturmaktadır. Kasılma bu şekilde bir çok defa ve çok hızlı bir şekilde devam eder. (Şekil 8.3' e bakınız)

11 Şekil 8.5: Kasılma ve gevşemede sarkomerdeki I ve H bandlarının boyca kısaldığı, A bandında ise bir değişiklik olmadığı görülüyor 3. KALP KASI Organizmada ritmik ve otomatik kasılmalar yapan bir çizgili kas türü olan kalp, "miyokard" adı verilen kalp kas tabakasında ve kalbe yakın büyük dam arların duvarında yerleşik bir dokudur. Hemotoksilen-eozin boyamasıyla kalp kasının daha çok paralel tertiplenmiş, çatallanmalar yapan bir düzen içinde olduğu görülür. Her hücrenin yan dalları diğerleriyle ilişkidedir. Kalpte görülen hücrelerarası bağlantı yapısına diskus interkalaris adı verilir. Hücrelerin birbirine sıkıca bağlanmasını sağlar. Kalp kası da mezenşimden gelişmektedir. Miyoblastlar mitozla çoğalıp birbirlerine bağlanmakta (dallanma düzeni) ve böylece diskus interkalaris yapısı ortaya çıkmaktadır; daha sonra da miyofilamentler gelişmektedir

12 3.1. Yapısal Özellikleri İskelet kası hücrelerinde bahsedilen histolojik özellikler kalp kasında küçük bazı farklar dışında aynıdır. Hücre, dıştan ince retikulum telciklerinin bulunduğu PAS pozitif bir tabakayla çevrilidir. Kalp kasında bağ dokusu azdır; buna karşılık iskelet kasından daha fazla damar içerir. Hücredeki çekirdek oval şekillidir ve orta duruşludur. Kalp kasında çok miktarda sarkoplazma ve mitokondriyon bulunur. Mitokondriyonun çok olması, dokuda oksidatif fosforilasyonun yüksek düzeyde olduğunu gösterir. Glikojen de iskelet kasından fazladır. Buna karşılık sarkoplazmik retikulum iyi gelişmemiştir ; ancak T tubülleri geniştir ve iskelet kasındaki gibi A-I bölgesinde değil Z çizgisinde lokalize olmuşlardır. Miyofilamentlerin türü aynı olmakla beraber düzgün tertiplenme göstermez ve preparatlarda daha az yoğunlukta boyanırlar (Resim 8.3). Resim 8.3: Kalp kasının ışık mikroskobik görünümü. Dallanan lifler ve orta duruşlu nukleuslar. Çizgilenme, iskelet kasına göre daha az belirgin.? Kalp kasının iskelet kasına göre ne gibi yapısal farkları vardır? 3.2. Kasılma Mekanizması Embriyonal hayatın erken safhalarından itibaren kendliğinden miyojenik kasılmalar yapmaya başlayan kalp kasındaki mekanizma iskelet kasıyla aynıdır. Ayrıca, kalpte bazı bölgelerde özel "uyarı yapıcı ve iletici" sistemler (sinoatrial düğüm, atrioventriküler düğüm, his demeti, purkinje lifleri gibi) gelişmiştir. Kalbe özgü tipik yapılardır. Bu sistemin elemanları kas liflerinden oluşmuştur. Yapıları kalp kasından biraz farklı olup, sarkoplazmadan zengin, miyofibril

13 lerden fakir hücrelerdir. Esas görevleri, uyarıyı kalbin çeşitli bölgelerine, atrium ve ventriküllerine iletmektir. Normalde kalp kasılmalarını başlatan ve ritmini ayarlayan bölüm sinoatrial düğümdür. Ancak, diğerleri de ritmik kontraksiyonlar yapabilirler. Kalp atımları, sinir sistemine bağlı olmaksızın kendi uyarı yapıcı ve iletici sistemiyle olmasına rağmen mekanizma sempatik ve parasempatik sinirlerin kontrolü altındadır Sinir -Kas Bağlantısı Çizgili kaslar, bir ya da daha fazla sayıda sinire sahiptirler. Sinir, kasa geldiğinde kasla temas ederek nöromüsküler bağlantı ya da motor son plak adını verdiğimiz bir yapıyı oluşturur. Bu yapının görevi uyartıyı kasa aktararak kasılmadaki olayları başlatmaktır. Mekanizma kısaca şöyledir : (Şekil 8.6) ve (Şekil 8.7)' de görüldüğü gibi, sinirlerin genişleyen uç kısmında nörotransmitter madde olan Asetil kolin vezikülleri (sinaptik veziküller) bulunmaktadır. Bu maddeler kalsiyum ile parçalanırlar ve sinaps (sinir son uç ve kas arasındaki bölge) aralığına dökülerek kas membranındaki reseptörlerle birleşirler. Birleşme, membranı depolarize eder ve depolarizasyon dalgası T tubüllerine yayılır. Tubülüslerdeki kalsiyum ve depolanmış ATP buradan çıkarak miyofibriller arasında diffüzyona başlar. Daha sonra da kasılma mekanizmasında bahsedilen olaylar tekrarlanır. Şekil 8.6: Şematik olarak sinirlerin kastaki sonlanmaları? Diskus İnterkalarisler nedir? Sinir son ucunun kasılmadaki görevleri nelerdir?

14 Şekil 8.7. Sinir-Kas bağlantısı (motor-son plak) 4. DÜZ KAS Organizmada geniş yayılma gösteren dokulardan biri de düz kaslardır. Bulunduğu yerler arasında; sindirim sistemi, solunum sistemi, üriner ve genital sistemler, damarlar, deri ve göz sayılabilir. Düz kasları genellikle içi boşluklu organlanlarda görmekteyiz. Düz kaslar sinir içermelerine göre de sınıflandırılırlar. Zengin sinir ağı içeren gözün iris tabakası multiünit kaslar olarak adlandırılır ve hızla kasılabilen hücrelerdir. Barsakların kas tabakasını oluşturan düz kaslar sinirden fakirdir ve daha çok hücrelerarası bağlantılarla kasılmalarını gerçekleştirirler ve visseral düz kaslar olarak adlandırılırlar. Bunlar uzun ve yavaş kasılmalar yaparlar. Düz kasların az da olsa mitoz yaparak yaralanmış bölgedeki kas dokuyu onarması mümkündür.görüldüğü gibi, birçok organının yapısına giren düz kaslar, organizmanın çeşitli fonksiyonların gerçekleşmesinde önemli rol oynamaktadırlar Hücrelerin Yapısı Mekik biçimli olan düz kas hücreleri değişik boylarda ve tek nükleusludurlar. Hücrenin uzunluğu, lokalize olduğu yere göre değişebilir. Hücreler tek ya da küçük gruplar yapacak şekilde bağ dokusunda ya da organlarda dağılmışlardır. Daha büyük grupların, bazı yerlerde (mide barsak duvarı gibi) biraraya gelmesiyle de "düz kas tabakası" ya da "musküler kat" adını verdiğimiz tabakalaşmanın olduğunu görmekteyiz. Hücrelerin dışı glikoprotein tabakasıyla örtülüdür. İnce kollajen, retikulum ve elastik lifler bu tabakada yoğunlaşarak hücreyi sararlar. Düz

15 kas hücreleri de biraraya gelerek özel bağlantı yapıları ile (dezmozom veya nekzus gibi) birbirleriyle ilişki kurarlar. Hücrelerin boyları bulundukları yere göre değişmektedir. Örneğin, küçük damarlarda (arteriyol gibi) 0.02 mm. iken uterus duvarında 0.5 mm kadar olabilirler. Hücre organellerinden mitokondriyonların sayısı azdır; sarkoplazmik retikulum tubülüsleri de iyi gelişmemiştir. Düz kas miyofilementleri bir düzen içinde olmayıp çizgilenme yapmazlar.miyofilamentler belirli noktalardan sarkolemmanın iç yüzeyine yapışmışlardır. Kasılma olduğunda hücrenin boyu kısalır. Düz kas dokusu hücreleri, hematoksilen-eozin ile boyandığında bağ dokusu kollajen liflerinden daha koyu boyanmasıyla ayırd edebilirler. Van -Gieson, Mallory- Azan gibi özel boyama yöntemleriyle kas hücrelerinin dokudaki diğer elemanlardan farklı renklerde boyayarak görmek olasıdır (Resim 8.4). Resim : 8.4. Işık mikroskobunda düz kaslar 4.2. Kasılma Mekanizması Düz kas dokusu hücrelerinin, yapısal olduğu kadar fizyolojik bakımdan da çizgili kastan ayrı özellikleri vardır.bu tür kaslar yavaş ve uzun sürelerde kasılma yapmaktadırlar. Dolayısıyla daha az enerji harcarlar. Otonom sistemin sempatik ve parasempatik sinirleriyle uyarılırlar. Ancak düz kaslarda iskeletkaslarındaki gibi sinir-kas bağlantısı bulunmaz. Akson kasa gelerek sonlanmalar yapmaktadırlar. Ancak bu temas noktası her kas hücresinde bulunmaz. Otonom sistemin sempatik ve parasempatik aksonları düz kas hücrelerine gelerek sarmal bir şekilde de sonlanmalar yaparlar. Kasılma uyartının alındığı bölgeden nekzuslarca diğer kas hücrelerine yayılmaktadır. Mekanizma çizgili kastakine benzer bir şekilde olmaktadır. Kasılma, sinir impulsu, hormonal uyartı ya da yerel bir uyartı ile başlar. Yerel uyartının en iyi örneği kasın gerilmesidir. Gerilme olayı membran potansiyeleni değiştirmekte ve kasılma dalgasını başlatmatkadır. Bir örnekle açıklarsak; idrar torbasının içeriğindeki artış, duvardaki kas

16 ları uyarmakta; dolayısıyla kasılan doku organın boşalmasını sağlamaktadır. Kasılma, hücreler arasındaki bağlantılar yardımıyla bir bütün olarak gerçekleşmektedir.? Düz ve iskelet kaslarının en belirgin yapısal farkları nelerdir? Kasılma mekanizmalarını açıklayınız. Özet Bu ünitenin konusunu oluşturan 3 tip kas, organizmada çok önemli fonksiyonları üstlenmiş bir dokudur. Bunlardan hareket en başta gelen fonksiyondur. İskelet sistemi, kasların yardımıyla vücudun hareketini sağlar. Özel mekanizmasıyla kasılan ve hayati önemi olan kalp, hücrelerin yaşaması için gerekli maddelerin ulaştırılması ve artık ürünlerin gerekli yerlere taşınmasında rol alan "dolaşımı" gerçekleştiren organdır. Bunun dışında, düz kaslar sindirim, solunum, üriner, genital, dolaşım sistemi, deri, göz gibi bir çok bölgede yer almasıyla buradaki önemli fonksiyonların yapılmasına; dolayısıyla organizmanın normal bir şekilde çalışmasına katkıda bulunurlar. Şekillerinden dolayı fibril adı verilen hücreler, sitoplazmalarındaki protein iplikçiklerle kasılma yaparlar. İskelet ve kalp kası çizgili kas grubuna girer. Bu kaslar geniş izole bandlar ve enine çizgilenmeler gösteren çok çekirdekli hücrelerden oluşurlar. İskelet kasları, isteğimizle çalışan kaslardır. Düz kas ise, çizgilenme göstermeyen, mekik biçimli hücrelerden yapılı ve istem dışı çalışan bir dokudur. Kalp kası, kabaca dallanan ağ şeklinde tertiplenmiş hücrelerden oluşmuştur. Bol damarlı bir doku olup sinirlerle yakın ilişkidedir

17 Kas Dokusu Özet Tablosu Özellikleri İskelet Kası Kalp Kası Düz Kas Bulunduğu yer Kol-bacak ve gövdenin Miyokard (kalpte) ve İris, sindirim sistemi ve iskelete bağlı diğer büyük damarlarda diğer bazı iç organlar, bölgelerinde kan damarlarında Enine Çizgilenme Çok iyi gelişmiş İyi gelişmemiş Gelişmemiş Nukleus Periferde yerleşmiş ve Hücre ortasında ve Ortaya yakın duruşlu çok sayıda tek sayıda ve tek sayıda Sarkoplazma retikulumu Çok iyi gelişmiş İyi gelişmiş Gelişmemiş Triyadlı Triyadı bulunmaz T sistemi A-I bandında ve ince Z çizgisinde, geniş Yok çaplı çapta Hücrelerarası Bağlantılar Yok Diskus interkalaris Nekzus tipinde şeklinde Miyofibriller Çok iyi gelişmiş İyi gelişmiş Gelişmemiş Kasılmaları İstemli ve güçlü İstem dışı, güçlü İstem dışı, ritmik tonik ve yavaş kasılan Sinir Sonlanmaları Nöromüsküler (motor Sinir sonlanmaları Sinir sonlanmaları son plak) tipte, tipinde, tipinde, somatik otonomik otonomik Damarlanması (kapiller Zengin kapiller ağlı Çok zengin damar Az damarlı düzeyde) ağlı Bağ Dokusu Kas demeti ve fibrili Yalnızca Hücreleri saran ince saran Epimisyum- Endomisyumda tabaka halinde ve daha perimisyum ve kalın olarak da demet endomisyum lerin etrafında bulunur

18 Değerlendirme Soruları 1. Hangisi düz kasın özelliği değildir? A) Sarkomer bulunmaz. B) Hücreler mekik biçimlidir. C) Miyofilamentler yapıda bulunur. D) Bağlantı kompleksleri hücrelerin temasını sağlar. E) T tubülleri iyi gelişmiştir. 2. Aşağıdakilerden hangisi çizgili kasa ait terminolojidir? A) Lizozom B) Granüler endoplazma retikulumu C) Sarkolemma D) Sentriyol E) Hiçbiri 3. Uzunlamasına bir çizgili kasta miyofibrillerin hangi bandı en koyu renkte belirir? A) I bandı B) M bandı C) A bandı D) H bandı E) H ve I ikisi birden 4. Kası dıştan saran kılıf hangisidir? A) Perimisyum B) Endomisyum C) Miyofibril D) Epimisyum E) Sarkolemma 5. Sarkomer ne demektir? A) Sarkoplazma sıvısı B) Sarkolemma C) Kas demeti D) Kasılma birimie) H bandı 6. Sarkoplazmik retikulumum yapısını hangisi oluşturur? A) Miyofibril B) Miyofilament C) A bandı D) Granülsüz endoplazma retikulumu E) Granüllü endoplazma retikulumu 7. Açıklamalardan yanlış olanı bulunuz. A) Miyofilamentler, aktin ve miyozinden oluşmuştur. B) Plazmalemma, hücre zarına verilen addır. C) A bandı, hem aktini, hem de miyozini içerir. D) H bandı, kasılmada çok belirginleşen banddır. E) İki Z çizgisi sarkomeri yapar. 8. Aktin ve miyozinle ilgili bilgilerden yanlışı bulunuz. A) Aktin filamenti yalnızca globüler yapıdadır. B) Miyozinin uzun bölümü aktinle birleşmez. C) ATP' az enzimi miyozinin baş kısmındadır. D) Kasılmada, aktin miyozinin baş bölümü ile birleşir. E) Hiçbiri

19 9. Çizgili kas kasılmasında görülmeyen hangisidir? A) A bandında bir değişme olmaz. B) Kasılmada I bandının boyu kısalır. C) Uyartı Z çizgisinden alınır. D) Kasılmada M bandı incelir. E) Kasılmada M bandı kalınlaşır. 10. Yanlışı bulunuz. A) Kalp kası hücreleri diskus interkalarislerle bağlantı yaparlar. B) Düz kaslar dezmozomlarla bağlantılıdırlar. C) Bağlantı kompleksleri kasta uyartının iletilmesi için gereklidir. D) Yavaş kasılan kaslarda sarkoplazma oranı fazladır. E) Hızlı kasılan kaslarda miyofibriller az sayıdadır. Sözlük ve Kavram Dizini Dezmozom : Hücrelerarası bağlantı türü Globüler : Küre şeklinde, küresel Glikokaliks : Sınırlayıcı lamina İnvaginasyon : Bir oluşumun dış duvarının içe doğru yaptığı girinti Konfigürasyon : Şekil, tertiplenme, konum Kontraktil : Kasılan Miyofibril : Kasılmada rol alan iplikçik Miyofilament : Miyofibrilleri oluşturan iplikçiler Miyotom : Somitlerden oluşan ve ileride kas dokusunu yapacak embriyonal oluşum Nekzus : Yarıklı, aralıklı bağlantı türü Sarkolemma : Hücre zarı Sarkoplazma : Sitoplazma Sarkoplazmik retikulum : Endoplazma retikulumu Sarkozom : Mitokondriyum

20 Sisterna : Silindirik yapıda borucuk sistemi Somit : Mezodermden gelişen cisimcikler T tubül : Transvers, eksene dikey tertiplenmiş hücre zarı invaginasyo nunun oluşturduğu tubül Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Erbengi, T ve ark., Histoloji, Beta Basın Yayın Dağıtım, İstanbul, 1984 Junqueıra L.C., Carneiro J.: Basic Histology, 2nd.edition, Lange Medical Publication, Beirut, Kurt E. Johnson. Histology and Cell Biology. 2 nd. edition, Harwall Publ Leeson, T, Leeson R., Paparo A.: Text and Atlas of Histology, W.B. Saunders Co., Philadelphia, Paker, Ş : Histoloji, Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayınları, Bursa, Ross, M.H. : Histology. A Text and Atlas, Harper and Row Publ. C.B. Lippincott Co., Tekelioğlu, M. : Genel Tıp Histolojisi, Beta Basın Yayın Dağıtım, İstanbul,

skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça

skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça fazla bulunur. Sadece iskelet kasları toplam a ırlı ın

Detaylı

KALP KASI Kalpte ve kalpten çıkan büyük damarlarda bulunur. Miyofilamanların organizasyonu iskelet kasındakilerle aynıdır; histolojik kesitlerde

KALP KASI Kalpte ve kalpten çıkan büyük damarlarda bulunur. Miyofilamanların organizasyonu iskelet kasındakilerle aynıdır; histolojik kesitlerde KALP KASI Kalpte ve kalpten çıkan büyük damarlarda bulunur. Miyofilamanların organizasyonu iskelet kasındakilerle aynıdır; histolojik kesitlerde enine çizgilenme gösterirler. Kalp kası hücreleri interkalar

Detaylı

Düz Kas. Nerede???? İçi boş organların duvarı, Kan damarlarının duvarı, Göz, Kıl follikülleri. Mesane. Uterus. İnce bağırsak

Düz Kas. Nerede???? İçi boş organların duvarı, Kan damarlarının duvarı, Göz, Kıl follikülleri. Mesane. Uterus. İnce bağırsak Nerede???? İçi boş organların duvarı, Kan damarlarının duvarı, Göz, Kıl follikülleri. Düz Kas Mesane Uterus İnce bağırsak Düz Kas İşlevleri İstemsiz kasılma Bazı düz kas hücreleri kollajen, elastin, glikozaminoglikan,

Detaylı

KAS DOKUSU. Kontraksiyon özelliği gelişmiş hücrelerden oluşur Kas hücresi : Fibra muskularis = Kas teli = Kas iplikleri

KAS DOKUSU. Kontraksiyon özelliği gelişmiş hücrelerden oluşur Kas hücresi : Fibra muskularis = Kas teli = Kas iplikleri KAS DOKUSU Kontraksiyon özelliği gelişmiş hücrelerden oluşur Kas hücresi : Fibra muskularis = Kas teli = Kas iplikleri Kasın Fonksiyonu Hareket Solunum Vücut ısısının üretimi İletişim Organların kontraksiyonu

Detaylı

KAS DOKUSU. Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU

KAS DOKUSU. Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU KAS DOKUSU Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU 1 Kas dokusu, kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürerek hareketi sağlayan bir dokudur. Toplam vücut ağırlığının Yenidoğanda % 25 Genç erişkin dönemde % 40 ve yaşlılık

Detaylı

İnsan vücudunda üç tip kas vardır: İskelet kası Kalp Kası Düz Kas

İnsan vücudunda üç tip kas vardır: İskelet kası Kalp Kası Düz Kas Kas Fizyolojisi İnsan vücudunda üç tip kas vardır: İskelet kası Kalp Kası Düz Kas Vücudun yaklaşık,%40 ı çizgili kas, %10 u düz kas kastan oluşmaktadır. Kas hücreleri kasılma (kontraksiyon) yeteneğine

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN KAS FİZYOLOJİSİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN Uyarılabilen dokular herhangi bir uyarıya karşı hücre zarlarının elektriksel özelliğini değiştirerek aksiyon potansiyeli oluşturup, iletebilme özelliği göstermektedir.

Detaylı

KAS VE HAREKET FİZYOLOJİSİ

KAS VE HAREKET FİZYOLOJİSİ KAS VE HAREKET FİZYOLOJİSİ KAS DOKUSU TİPLERİ İSKELET KASI İskelet Kasının Yapısı Kas Proteinleri Kas Kontraksiyonu KASILMA TİPLERİ KASIN ENERJİ METABOLİZMASI İskelet Kası Çizgili kastır. İstemli çalışır.

Detaylı

Prof. Dr. Taner Dağcı

Prof. Dr. Taner Dağcı Prof. Dr. Taner Dağcı Kas Tipleri Kalp kası Düz kas İskelet kası Kemiklere tutunurlar. İstemli hareketi sağlarlar. Vücuda destek sağlarlar. Zıt çalışan gruplar (antagonist). Birlikte çalışan gruplar (agonist).

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 39 İNSANDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ 3 KAS SİSTEMİ

11. SINIF KONU ANLATIMI 39 İNSANDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ 3 KAS SİSTEMİ 11. SINIF KONU ANLATIMI 39 İNSANDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ 3 KAS SİSTEMİ KAS SİSTEMİ Hayvanların çoğunda hareket, özelleşmiş kas hücrelerinin kasılmasıyla meydana gelir. Kaslar, vücudun şeklinin korunmasında

Detaylı

Kas. Hücreler Kas teli (fibra muscularis) Hücre membranı (sarkolemma) Endoplazmik retikulum (sarkoplazmik retikulum) Mitokondriyon (Sarkozom)

Kas. Hücreler Kas teli (fibra muscularis) Hücre membranı (sarkolemma) Endoplazmik retikulum (sarkoplazmik retikulum) Mitokondriyon (Sarkozom) Kas Hücreler Kas teli (fibra muscularis) Hücre membranı (sarkolemma) Endoplazmik retikulum (sarkoplazmik retikulum) Mitokondriyon (Sarkozom) Hücreler arası madde Bağdokusu Kas Doku Türleri 1. İskelet Kası

Detaylı

2 tip düz kas vardır: 1. Viseral düz kaslar. (mide, barsak, üreter, damarlar) 2. Çok üniteli düz kaslar (iris kasları, piloerektör kaslar)

2 tip düz kas vardır: 1. Viseral düz kaslar. (mide, barsak, üreter, damarlar) 2. Çok üniteli düz kaslar (iris kasları, piloerektör kaslar) Düz kaslar 2 tip düz kas vardır: 1. Viseral düz kaslar. (mide, barsak, üreter, damarlar) 2. Çok üniteli düz kaslar (iris kasları, piloerektör kaslar) UYARILMALARI: Düz kaslar tiplerine göre farklı uyarılır

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 40 HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ KAS KASILMASI VE GEVŞEMESİ

11. SINIF KONU ANLATIMI 40 HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ KAS KASILMASI VE GEVŞEMESİ 11. SINIF KONU ANLATIMI 40 HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ KAS KASILMASI VE GEVŞEMESİ HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ Huxley in kayan iplikler modeline göre çizgili kasın kasılması Bu modele göre kasılma aktin

Detaylı

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı KAS FİZYOLOJİSİ. Düz Kas. Dr. Sinan CANAN sinancanan@gmail.com www.sinancanan.

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı KAS FİZYOLOJİSİ. Düz Kas. Dr. Sinan CANAN sinancanan@gmail.com www.sinancanan. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı KAS FİZYOLOJİSİ İ İ İ Düz Kas Dr. Sinan CANAN sinancanan@gmail.com www.sinancanan.net net Düz Kas Kalp kası İskelet kl kası Düz kas Düz Kas Düz

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd. Doç.Dr. Aslı AYKAÇ YDU Tıp Fakültesi Biyofizik AD

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd. Doç.Dr. Aslı AYKAÇ YDU Tıp Fakültesi Biyofizik AD KAS FİZYOLOJİSİ Yrd. Doç.Dr. Aslı AYKAÇ YDU Tıp Fakültesi Biyofizik AD Kas Doku Vücut ağırlığının yarısı Üç tip kas vardır: Kalp kası İskelet kası Düz kas İskelet kası Kalp kası Düz kaslar İstemli kontrol

Detaylı

Hücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)!

Hücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)! HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücre Hücre: Tüm canlıların en küçük yapısal ve fonksiyonel ünitesi İnsan vücudunda trilyonlarca hücre bulunur Fare, insan veya filin hücreleri yaklaşık aynı büyüklükte Vücudun büyüklüğü

Detaylı

Kas Dokusu Çeşitleri. 3 tip kas dokusu. Düz kaslar Kalp kası Çizgili iskelet kası

Kas Dokusu Çeşitleri. 3 tip kas dokusu. Düz kaslar Kalp kası Çizgili iskelet kası 1 Kas Dokusu Çeşitleri 3 tip kas dokusu Düz kaslar Kalp kası Çizgili iskelet kası 2 Düz Kaslar İç organların ve damarların duvarlarında bulunur Otonom sinir sistemi tarafından innerve edilir, istem dışı

Detaylı

Kas Doku Histolojisi. Dr.Sevda Söker

Kas Doku Histolojisi. Dr.Sevda Söker Kas Doku Histolojisi Dr.Sevda Söker Amaç Kas doku hakkında genel bilgi, İskelet Kası Miyofibriller ve miyofilamanlar Kontraksiyon siklusu Kas iğleri Kalp Kası Düz Kas Kas Dokusu Morfolojik ve fonksiyonel

Detaylı

Kaslar, canlı organizmada hareket sistemini meydana getiren yapılardandır. Kasların en önemli özellikleri uzayıp kısalma yeteneğine sahip olmalarıdır.

Kaslar, canlı organizmada hareket sistemini meydana getiren yapılardandır. Kasların en önemli özellikleri uzayıp kısalma yeteneğine sahip olmalarıdır. KAS SİSTEMLERİ Kaslar, canlı organizmada hareket sistemini meydana getiren yapılardandır. Kasların en önemli özellikleri uzayıp kısalma yeteneğine sahip olmalarıdır. Kas Dokusunun Karakteristikleri: 1.

Detaylı

Epitel hücreleri glikokaliks denen glikoprotein örtüsü ile çevrilidir. Epitel hücrelerinin birbirine yapışmasını sağlar. Epitel hücrelerinin üzerine

Epitel hücreleri glikokaliks denen glikoprotein örtüsü ile çevrilidir. Epitel hücrelerinin birbirine yapışmasını sağlar. Epitel hücrelerinin üzerine EPİTEL DOKU EPİTEL DOKU Birbirine bitişik hücrelerden yapılmıştır. Hücreler arası madde çok azdır. Ektoderm, mezoderm ve endoderm olmak üzere her üç embriyon yaprağından köken alır. Epitel dokusu mitoz

Detaylı

MOTOR PROTEİNLER. Doç. Dr. Çiğdem KEKİK ÇINAR

MOTOR PROTEİNLER. Doç. Dr. Çiğdem KEKİK ÇINAR MOTOR PROTEİNLER Doç. Dr. Çiğdem KEKİK ÇINAR Hücre iskeleti, Hücre şeklini ve sitoplazmanın organizasyonunu belirleyen bir yapı iskelesi görevi yapar. Hücre hareketlerinin gerçekleşmesinden sorumludur.

Detaylı

KAS DOKU HİSTOLOJİSİ

KAS DOKU HİSTOLOJİSİ KAS DOKU HİSTOLOJİSİ Kas dokusu tüm vücudun, kol ve bacakların hareketinden ve iç organ çapı ile şeklinin değişiminden sorumludur. Bu doku, özelleşmiş ve birbirine paralel olarak uzanmış hücre demetlerinden

Detaylı

Kalp Fonksiyonları KALP FİZYOLOJİSİ. Kalp Fonksiyonları. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Dolaşım Sistemleri

Kalp Fonksiyonları KALP FİZYOLOJİSİ. Kalp Fonksiyonları. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Dolaşım Sistemleri KALP FİZYOLOJİSİ Yrd.Doç.Dr. Seçgin SÖYÜNCÜ Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp AD 2009 Kalp Fonksiyonları Kan damarları yoluyla oksijeni ve barsaklarda emilen besin maddelerini dokulara iletir

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ ve EMG

KAS FİZYOLOJİSİ ve EMG KAS FİZYOLOJİSİ ve EMG 1 İskelet kası (%40) Kalp kası Düz kas (%10) Kalp kası Çizgili kaslar Düz kaslar: Damarların içinde, miyofilamentler düzenli değildir 2 1 İskelet Kasları Beyaz kaslar (rengi glikojenden)

Detaylı

ET HİJYENİ, MUAYENESİ VE TEKNOLOJİSİ DERS NOTLARI (1) PROF.DR.T.HALÛK ÇELİK

ET HİJYENİ, MUAYENESİ VE TEKNOLOJİSİ DERS NOTLARI (1) PROF.DR.T.HALÛK ÇELİK ET HİJYENİ, MUAYENESİ VE TEKNOLOJİSİ DERS NOTLARI (1) PROF.DR.T.HALÛK ÇELİK Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Gıda Hijyeni ve Teknolojisi Bölümü ET HİJYENİ, MUAYENESİ VE TEKNOLOJİSİ Ders Kaynakları

Detaylı

İskelet Kası Fizyolojisi. Prof. Dr. Muzaffer ÇOLAKOĞLU

İskelet Kası Fizyolojisi. Prof. Dr. Muzaffer ÇOLAKOĞLU İskelet Kası Fizyolojisi Prof. Dr. Muzaffer ÇOLAKOĞLU Kas Sistemi KAS TÜRLERİ Çizgili kaslar (istemli çalışırlar) Kalp kası (miyokard - istemsiz çalışan tek çizgili kas) Düz kaslar Düz kaslar ve miyokard

Detaylı

KAS FĐZYOLOJĐSĐ. Doç.Dr.Nesrin Zeynep Ertan

KAS FĐZYOLOJĐSĐ. Doç.Dr.Nesrin Zeynep Ertan KAS FĐZYOLOJĐSĐ Doç.Dr.Nesrin Zeynep Ertan < Temel özellikleri Đskelet kası: Đstemli kontrol edilir Çizgili görünümdedir. Çok çekirdekli hücrelerdir. Kalp kası: Đstemsiz kontrol edilir. Çizgili görünümdedir.

Detaylı

KAS DOKUSU. Doç.Dr. E.Elif Güzel

KAS DOKUSU. Doç.Dr. E.Elif Güzel KAS DOKUSU Doç.Dr. E.Elif Güzel KAS DOKUSU GÖREVLERİ Vücut bölümlerinin hareketi İç organların şekil ve büyüklüklerinin değişimi KAS HÜCRESİ Kas hücreleri kasılabilme özelliğine sahiptir Paralel düzende

Detaylı

KAS Dicle Aras

KAS Dicle Aras KAS Dicle Aras Kas, düz, iskelet ve kalp kası, iskelet kaslarının mikroskobik yapısı, uyarılması, iskelet kaslarının isimlendirilmesi ve hareketleri ve beslenmeleri 3.9.2015 1 Kas Kas bilim myoglia (muskulus

Detaylı

SİNİR KAS İLETİSİ - ÇİZGİLİ KASDA KASILMA

SİNİR KAS İLETİSİ - ÇİZGİLİ KASDA KASILMA SİNİR KAS İLETİSİ - ÇİZGİLİ KASDA KASILMA Doç.Dr.Fadıl ÖZYENER Fizyoloji AD Tartışma konuları: Sinirden kasa iletide yer alan yapılar hangileridir? İletimin sinir ucunda neler gerçekleşir? Kas zarının

Detaylı

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 asli.memisoglu@deu.edu.tr KONULAR HAYVAN HÜCRESİ HAYVAN, BİTKİ, MANTAR, BAKTERİ HÜCRE FARKLARI HÜCRE ORGANELLERİ

Detaylı

İnsanda Destek ve Hareket Sistemi

İnsanda Destek ve Hareket Sistemi İnsanda Destek ve Hareket Sistemi A. HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET Canlı vücuduna desteklik görevi yapan, vücudun çeşitli kısımlarını koruyan ve hareketi sağlayan sisteme destek ve hareket sistemi denir.

Detaylı

Dolaşım Sistemi Fizyolojisi - 2. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D.

Dolaşım Sistemi Fizyolojisi - 2. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D. Dolaşım Sistemi Fizyolojisi - 2 Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D. Kalbin Çalışması ve İşlevleri Kalbin Anatomisi Kalbin Anatomisi Kalp Kapakları (Sağ) (Sol) Kalbin

Detaylı

HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücrenin fiziksel yapısı. Hücre membranı proteinleri. Hücre membranı

HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücrenin fiziksel yapısı. Hücre membranı proteinleri. Hücre membranı Hücrenin fiziksel yapısı HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücreyi oluşturan yapılar Hücre membranı yapısı ve özellikleri Hücre içi ve dışı bileşenler Hücre membranından madde iletimi Vücut sıvılar Ozmoz-ozmmotik basınç

Detaylı

SİNİR HÜCRESİ ( NÖRON) PERİFERİK SİNİR

SİNİR HÜCRESİ ( NÖRON) PERİFERİK SİNİR SİNİR HÜCRESİ ( NÖRON) PERİFERİK SİNİR Doç. Dr. Belgin CAN Sinir Dokusunun Hücreleri Nöronlar Nörogliya Hücreleri = Gliya hücreleri NÖRONLAR -Sinir impulslarını almak, ilerletmek ve iletmek, -Belli hücresel

Detaylı

16.10.2015. Outline (İzlence) Fitness. Vücut geliştirme (Body Building)

16.10.2015. Outline (İzlence) Fitness. Vücut geliştirme (Body Building) Doç.Dr. M.Emin KAFKAS İnönü Üniversitesi Malatya/2015 Fitness Fit -ness Vücut geliştirme (Body Building) 1. Hafta Kas, Kas Çeşitleri, Kasların Yapısı 8. Hafta Orta Düzey İçin Fitness ve Beslenme 9. Hafta

Detaylı

KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER. Kasların regenerasyon yeteneği yok denecek kadar azdır. Hasar gören kas dokusunun yerini bağ dokusu doldurur.

KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER. Kasların regenerasyon yeteneği yok denecek kadar azdır. Hasar gören kas dokusunun yerini bağ dokusu doldurur. KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER Canlılığın belirtisi olarak kabul edilen hareket canlıların sabit yer veya cisimlere göre yer ve durumunu değiştirmesidir. İnsanlarda hareket bir sistemin işlevidir. Bu işlevi

Detaylı

Uzm. Fzt. Kağan Yücel - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Gör. Egzersize Giriş ve Egzersiz Fizyolojisi

Uzm. Fzt. Kağan Yücel - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Gör. Egzersize Giriş ve Egzersiz Fizyolojisi Uzm. Fzt. Kağan Yücel - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Gör. Egzersize Giriş ve Egzersiz Fizyolojisi Hareket sisteminin temel yapı taşları iskelet ve kaslardır. Kaslar; çizgili kaslar ve düz kaslardan oluşur. Kalp

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI 11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI DOLAŞIM SİSTEMİ İki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere kalpler dört odacıktır. Temiz kan ve kirli kan birbirine karışmaz. Vücuda temiz

Detaylı

Kas Dokusunun Gelişimi. Doç.Dr. E.Elif Güzel

Kas Dokusunun Gelişimi. Doç.Dr. E.Elif Güzel Kas Dokusunun Gelişimi Doç.Dr. E.Elif Güzel Kasların çoğunluğu mezodermden gelişir paraksiyal mezoderm lateral mezodermin somatik ve splanknik tabakaları neural krest hücreleri Paraksiyal mezoderm İskelet

Detaylı

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri Anatomik Sistemler Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri Anatomik Sistem İskelet Sistemi İskeletin Görevleri Vücuda şekil verir. Vücuda destek sağlar. Göğüs kafes ve kafatası kemikleri

Detaylı

Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi

Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi Konu 4 Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu Konular A. İskelet kası 1. Yapı 2. Kas kasılma moleküler mekanizması 3. Tek lif kasılması 4. İskelet kası enerji metabolizması

Detaylı

Miyositlerin yapısı; atrium, ventrikül ve purkinje hücrelerinde farklılık göstermektedir.

Miyositlerin yapısı; atrium, ventrikül ve purkinje hücrelerinde farklılık göstermektedir. KARDĐYOMĐYOSĐT Kardiyomiyositler;miyokardın volüm olarak 3/4 ünü, sayısal olarak 1/3 ünü oluşturur. Işık mikroskopu altında çarpraz çizgilenme ve dallanma gösterir. Her hücre, kompleks hücre membranı olan

Detaylı

EGZERSİZE KAS SİSTEMİNİN YANITI

EGZERSİZE KAS SİSTEMİNİN YANITI EGZERSİZE KAS SİSTEMİNİN YANITI Prof. Dr. F ÖZYENER EGZERSİZ SIRASINDAKİ DAYANIKLILIĞIMIZ VE SÜRATİMİZ BÜYÜK ORANDA KASLARIMIZIN ENERJİ VE GÜÇ ÜRETEBİLME YETENEĞİNE BAĞLIDIR. Kas Hücresi Sarkotübüler

Detaylı

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ İnsan iskeleti ;Baş-Gövde-Üyeler olmak üzere 3 bölümde incelenir. Baş: kafatası ve yüz iskeleti Gövde: Omurga, göğüs kemiği, kaburgalar, omuz ve kalça kemeri Üyeler: Kollar, bacaklar

Detaylı

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket VÜCUDUMUZDA SISTEMLER Destek ve Hareket DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Vücudun hareket etmesini sağlamak Vücutta bulunan organlara destek sağlamak Destek ve Hareket Sistemi İskelet Sistemi Kaslar Kemikler Eklemler

Detaylı

MBG114-BİYOLOJİ LABORATUVARI II Laboratuvar 9 Konu 4 DOKULAR (Devam)

MBG114-BİYOLOJİ LABORATUVARI II Laboratuvar 9 Konu 4 DOKULAR (Devam) MBG114-BİYOLOJİ LABORATUVARI II Laboratuvar 9 Konu 4 DOKULAR (Devam) 3.Kas Dokusu Vücut hareketinin sağlar. Kasılabilen proteinler içeren farklılaşmış hücrelerden oluşmuştur. Kas hücreleri ve yapıları

Detaylı

Kalbin Kendi Damarları ve Kan kaynakları; Koroner Damarlar

Kalbin Kendi Damarları ve Kan kaynakları; Koroner Damarlar Kalbin Kendi Damarları ve Kan kaynakları; Koroner Damarlar Kalp kası beyinden sonra en fazla kana gereksinim duyan organdır. Kalp kendini besleyen kanı aortadan ayrılan arterlerden alır. Bu arterlere koroner

Detaylı

İLK DEFA 1665 YILINDA ROBERT HOOK, MANTAR DOKUSUNU İNCELEMİŞ GÖZLEMLEDİGİ YAPILARDA KÜÇÜK BOŞLUKLAR GÖRMÜŞ VE GÖRDÜĞÜ BU BOŞLUKLARA İÇİ BOŞ ODACIKLAR

İLK DEFA 1665 YILINDA ROBERT HOOK, MANTAR DOKUSUNU İNCELEMİŞ GÖZLEMLEDİGİ YAPILARDA KÜÇÜK BOŞLUKLAR GÖRMÜŞ VE GÖRDÜĞÜ BU BOŞLUKLARA İÇİ BOŞ ODACIKLAR HÜCRE İLK DEFA 1665 YILINDA ROBERT HOOK, MANTAR DOKUSUNU İNCELEMİŞ GÖZLEMLEDİGİ YAPILARDA KÜÇÜK BOŞLUKLAR GÖRMÜŞ VE GÖRDÜĞÜ BU BOŞLUKLARA İÇİ BOŞ ODACIKLAR ANLAMINA GELEN HÜCRE DEMİŞTİR.ANCAK HÜCRE BİLİMİNİN

Detaylı

Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi

Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi Konu 4 Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi Aslı Sade Memişoğlu Konular 1. Yapı 2. Kas kasılma moleküler mekanizması 3. Tek lif kasılması 4. İskelet kası enerji metabolizması 5. İskelet kas lifleri 6.

Detaylı

lamlığı, rler; ligamentler(bağlar lar) ve kaslar

lamlığı, rler; ligamentler(bağlar lar) ve kaslar Eklemin Stabilitesi, Sağlaml lamlığı, Eklem Hareketlerini Kısıtlayan Faktörler rler; Bir eklemin stabilitesi 3 önemli faktöre bağlıdır; Eklem Yüzeyi, ligamentler(bağlar lar) ve kaslar Eklem Yüzeyi: Eklem

Detaylı

HÜCRE FİZYOLOJİSİ PROF.DR.MİTAT KOZ

HÜCRE FİZYOLOJİSİ PROF.DR.MİTAT KOZ HÜCRE FİZYOLOJİSİ PROF.DR.MİTAT KOZ 1 HÜCRE Kompleks çok hücreli organizmaların, (hayatın karakteristik özelliklerine sahip) en küçük yapısal birimine HÜCRE denir. Hücreler yaşayan organizmaların yapısal

Detaylı

HÜCRE. Yrd.Doç.Dr. Mehtap ÖZÇELİK Fırat Üniversitesi

HÜCRE. Yrd.Doç.Dr. Mehtap ÖZÇELİK Fırat Üniversitesi HÜCRE Yrd.Doç.Dr. Mehtap ÖZÇELİK Fırat Üniversitesi Hücre Canlıların en küçük yapı taşıdır Bütün canlılar hücrelerden oluşur Canlılar tek hücreli ya da çok hücreli olabilir Bitki ve hayvan hücresi = çok

Detaylı

Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir.

Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir. İSKELET ve KAS SİSTEMLERİ İSKELET SİSTEMLERİ Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir. A. İSKELET ÇEŞİTLERİ Hayvanların

Detaylı

HAYVANSAL DOKULAR Doku Histogenez

HAYVANSAL DOKULAR Doku Histogenez HAYVANSAL DOKULAR Çokhücreli canlılarda, yapı ve işlev bakımından birbirine benzeyen hücreler ile hücrelerarası maddelerden oluşan yapıya Doku denilmektedir. Bütün doku ve organlar embriyonun ektoderm,

Detaylı

KAS DOKUSU. Bu kas tiplerinin tümünde ATP hidrolizi ile açığa çıkan enerji mekanik enerjiye çevrilir.

KAS DOKUSU. Bu kas tiplerinin tümünde ATP hidrolizi ile açığa çıkan enerji mekanik enerjiye çevrilir. KAS DOKUSU Genel Özellikleri Aktin ve miyozin miyofilamanları içeren,kas lifi de denen uzun hücrelerden oluşur. Üç kas tipi vardır. İskelet kası Kalp kası Düz kas Bu kas tiplerinin tümünde ATP hidrolizi

Detaylı

İskelet kasının fonksiyonel özellikleri, kas lif tipleri. Kas duyu organları ve hareketin kontrolü. Doç.Dr. Mitat KOZ

İskelet kasının fonksiyonel özellikleri, kas lif tipleri. Kas duyu organları ve hareketin kontrolü. Doç.Dr. Mitat KOZ İskelet kasının fonksiyonel özellikleri, kas lif tipleri. Kas duyu organları ve hareketin kontrolü. Doç.Dr. Mitat KOZ Kas Tipleri Düz kas Kalp kası İskelet kası-istemli kas-çizgili kas İskelet Kası İskelete

Detaylı

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ - Canlı vücudunu meydana getiren hücre, doku ve organların çıplak gözle görülemeyen (mikroskopik) yapılarını inceleyen bir bilim koludur. - Histolojinin sözlük anlamı

Detaylı

KAS Klinik Önem. Doç.Dr.Vatan KAVAK

KAS Klinik Önem. Doç.Dr.Vatan KAVAK KAS Klinik Önem Doç.Dr.Vatan KAVAK Hareket sisteminin temelini kaslar oluşturur. İnsan vücudunda 650 civarında kas bulunur. Kasların toplam ağırlığı bireyden bireye değişmekle birlikte, tüm vücut ağırlığının

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ-1. Doç.Dr. Mitat KOZ

KAS FİZYOLOJİSİ-1. Doç.Dr. Mitat KOZ KAS FİZYOLOJİSİ-1 Doç.Dr. Mitat KOZ Kas dokusunun genel özellikleri Hareket Postürün sağlanması Isı üretimi Kasların ortak özellikleri... Kontraktilite-kasılabilme Eksitabilite-uyarılabilme Estensibilite-uzayabilme-gerilebilme

Detaylı

SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi vücutta, kas kontraksiyonlarını, hızlı değişen viseral olayları ve bazı endokrin bezlerin sekresyon hızlarını kontrol eder

SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi vücutta, kas kontraksiyonlarını, hızlı değişen viseral olayları ve bazı endokrin bezlerin sekresyon hızlarını kontrol eder SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi vücutta, kas kontraksiyonlarını, hızlı değişen viseral olayları ve bazı endokrin bezlerin sekresyon hızlarını kontrol eder. Çeşitli duyu organlarından milyonlarca

Detaylı

DÜZ KAS FİZYOLOJİSİ. Doç. Dr.Fadıl ÖZYENER Fizyoloji AD

DÜZ KAS FİZYOLOJİSİ. Doç. Dr.Fadıl ÖZYENER Fizyoloji AD DÜZ KAS FİZYOLOJİSİ Doç. Dr.Fadıl ÖZYENER Fizyoloji AD Düz kasların görevleri Damar ve bronşiyol çap ayarlanması Gastrointestinal motilitenin düzenlenmesi Uterus, ureter, mesane ve diğer bazı organ işlevlerinin

Detaylı

ENDOTEL YAPISI VE İŞLEVLERİ. Doç. Dr. Esra Atabenli Erdemli

ENDOTEL YAPISI VE İŞLEVLERİ. Doç. Dr. Esra Atabenli Erdemli ENDOTEL YAPISI VE İŞLEVLERİ Doç. Dr. Esra Atabenli Erdemli Endotel, dolaşım sistemini döşeyen tek katlı yassı epiteldir. Endotel hücreleri, kan damarlarını kan akımı yönünde uzunlamasına döşeyen yassı,

Detaylı

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ...

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... 1 Bilinmesi Gereken Kavramlar... 1 Giriş... 2 Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri... 2 Hücrenin Kimyasal Yapısı... 2 Hücrenin Fiziksel Yapısı... 4 Hücrenin Bileşenleri... 4

Detaylı

ADIM ADIM YGS-LYS 33. ADIM HÜCRE 10- SİTOPLAZMA 2

ADIM ADIM YGS-LYS 33. ADIM HÜCRE 10- SİTOPLAZMA 2 ADIM ADIM YGS-LYS 33. ADIM HÜCRE 10- SİTOPLAZMA 2 TEK ZARLI ORGANELLER 1) Endoplazmik Retikulum Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında oluşmuş kanalcıklardır. Yumurta hücresi, embriyonik hücreler ve eritrositler(alyuvar)

Detaylı

Hücre canlının en küçük yapı birimidir.

Hücre canlının en küçük yapı birimidir. Hücre canlının en küçük yapı birimidir. Bitkilerde bulunan hücredir.bu hücrelerde hücre duvarı bulunduğundan hayvan hücresinden ayrılır. Hücre duvarı vardır. Kofulu büyük ve az sayıdadır. Şekli dikdörtgen

Detaylı

FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi. Sinapslar. yrd.doç.dr. emin ulaş erdem

FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi. Sinapslar. yrd.doç.dr. emin ulaş erdem FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi Sinapslar yrd.doç.dr. emin ulaş erdem TANIM Sinaps, nöronların (sinir hücrelerinin) diğer nöronlara ya da kas veya salgı bezleri gibi nöron olmayan hücrelere mesaj iletmesine

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI

11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI 11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI Canlılar hayatsal faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için ATP ye ihtiyaç duyarlar. ATP yi ise besinlerden sağlarlar. Bu nedenle

Detaylı

Histoloji ve Embriyolojiye Giriş. Histolojiye Giriş

Histoloji ve Embriyolojiye Giriş. Histolojiye Giriş Histoloji ve Embriyolojiye Giriş Prof.Dr.Yusuf NERGİZ Histolojiye Giriş Sunum Planı Histolojinin Tanımı,Amacı Histolojinin Tıptaki Önemi,Diğer Bilim Dallarıyla ilişkisi İnsan Vücudunun Organizasyonu Hücreler

Detaylı

Bölüm 39 Hareket ve Destek: Kaslar ve İskelet. Ders Kitabı: Audesirk, T., Audesirk, G., Byers, B.E. Biology: Life on Earth

Bölüm 39 Hareket ve Destek: Kaslar ve İskelet. Ders Kitabı: Audesirk, T., Audesirk, G., Byers, B.E. Biology: Life on Earth Bölüm 39 Hareket ve Destek: Kaslar ve İskelet Ders Kitabı: Audesirk, T., Audesirk, G., Byers, B.E. Biology: Life on Earth Kas ve İskelet Sistemi Kaslar: kasılma yolu ile hareket üreten dokular Kasılan

Detaylı

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri DOKU Dicle Aras Doku ve doku türleri Doku Bazı özel görevler üstlenmiş hücre topluluklarıdır. Bir doku aynı yönde özelleşmiş hücre ve hücreler arası maddelerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. İntrauterin

Detaylı

HÜCRE İSKELETİ 1. Prof. Dr. Melek ÖZTÜRK Prof. Dr. Müjgan CENGİZ

HÜCRE İSKELETİ 1. Prof. Dr. Melek ÖZTÜRK Prof. Dr. Müjgan CENGİZ HÜCRE İSKELETİ 1 Prof. Dr. Melek ÖZTÜRK Prof. Dr. Müjgan CENGİZ İskelet. Yumuşak dokuyu destekleyen ve bedensel hareketlere aracılık eden sertleşmiş doku. Hücre İskeleti. Benzer fonksiyonlara sahiptir

Detaylı

Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları. Doç. Dr. Ahmet Özaydın

Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları. Doç. Dr. Ahmet Özaydın Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları Doç. Dr. Ahmet Özaydın Nükleus (çekirdek) ökaryotlar ile prokaryotları ayıran temel özelliktir. Çekirdek hem genetik bilginin deposu hem de kontrol merkezidir.

Detaylı

Bütün hücrelerin olmazsa olmazları. Plazma zarı Yarı-sıvı sitosol Kromozom Ribozom

Bütün hücrelerin olmazsa olmazları. Plazma zarı Yarı-sıvı sitosol Kromozom Ribozom Bütün hücrelerin olmazsa olmazları Plazma zarı Yarı-sıvı sitosol Kromozom Ribozom Hücre Ökaryotik hücre Nukleus var Zarla çevrili organeller var Genellikle prokaryotik hücreye oranla daha büyüktür. Ökaryotlardaki

Detaylı

DUYUSAL ve MOTOR MEKANİZMALAR

DUYUSAL ve MOTOR MEKANİZMALAR DUYUSAL ve MOTOR MEKANİZMALAR Duyu Algılama, Tepki Verme ve Beyin Algılama beyinsel analiz tepki Sıcaklık, ışık, ses, koku duyu reseptörleri: elektriksel uyarılara dönüşür Uyarı beyin korteksindeki talamus

Detaylı

İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof. Dr. Filiz Aydın

İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof. Dr. Filiz Aydın İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof. Dr. Filiz Aydın Mitokondri, ökaryotik organizmanın farklı bir organeli Şekilleri küremsi veya uzun silindirik Çapları 0.5-1 μm uzunlukları 2-6 μm Sayıları

Detaylı

3- Kayan Filament Teorisi

3- Kayan Filament Teorisi 3- Kayan Filament Teorisi Madde 1. Giriş Bir kas hücresi kasıldığı zaman, ince filamentler kalınların üzerinden kayar ve sarkomer kısalır. Madde 2. Amaçlar İnce ve kalın filamentlerin moleküler yapı ve

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım DOLAŞIM SİSTEMİ 2 DAMARLAR

ADIM ADIM YGS LYS Adım DOLAŞIM SİSTEMİ 2 DAMARLAR ADIM ADIM YGS LYS 174. Adım DOLAŞIM SİSTEMİ 2 DAMARLAR Dolaşım Sisteminde görev alan damarlar şunlardır; 1) Atardamarlar (arterler) 2) Kılcal damarlar (kapiller) 3) Toplardamarlar (venler) 1) Atardamar

Detaylı

II.Hayvansal Dokular. b.bez Epiteli 1.Tek hücreli bez- Goblet hücresi 2.Çok hücreli kanallı bez 3.Çok hücreli kanalsız bez

II.Hayvansal Dokular. b.bez Epiteli 1.Tek hücreli bez- Goblet hücresi 2.Çok hücreli kanallı bez 3.Çok hücreli kanalsız bez II.Hayvansal Dokular Hayvanların embriyonik gelişimi sırasında Ektoderm, Mezoderm ve Endoderm denilen 3 farklı gelişme tabakası (=germ tabakası) bulunur. Bütün hayvansal dokular bu yapılardan ve bu yapıların

Detaylı

KAS SİNİR KAVŞAĞI. Oğuz Gözen

KAS SİNİR KAVŞAĞI. Oğuz Gözen KAS SİNİR KAVŞAĞI Oğuz Gözen Kas sinir kavşağı İskelet kası hücresinde aksiyon potansiyeli oluşumunun fizyolojik tek mekanizması, kası innerve eden sinir hücresinde aksiyon potansiyeli oluşmasıdır. İskelet

Detaylı

3- Destek ve Hareket Sisteminin (Kasların) Çalışması :

3- Destek ve Hareket Sisteminin (Kasların) Çalışması : KAS SİSTEMİ İskelet sistemindeki kemiklerin üzerini örten, iç organların yapısına katılarak vücudun ve iç organların hareket etmesini sağlayan kasların oluşturduğu sisteme kas sistemi denir. a) Kasların

Detaylı

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #18

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #18 YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #18 1) Bakterilerin gerçekleştirdiği, I. Kimyasal enerji sayesinde besin sentezleme II. Işık enerjisini kimyasal bağ enerjisine dönüştürme III. Kimyasal bağ enerjisini ATP enerjisine

Detaylı

DİNLENİM MEMBRAN POTANSİYELİ. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D.

DİNLENİM MEMBRAN POTANSİYELİ. Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D. DİNLENİM MEMBRAN POTANSİYELİ Prof. Dr. Taner Dağcı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ab. D. Hücre içi kompartıman ve hücre dışı kompartımanın büyük bölümü elektriksel açıdan nötrdür. Hücre içinde

Detaylı

PROKARYOT VE ÖKARYOT HÜCRELER

PROKARYOT VE ÖKARYOT HÜCRELER PROKARYOT VE ÖKARYOT HÜCRELER HÜCRE Hücre ya da göze, bir canlının yapısal ve işlevsel özellikleri gösterebilen en küçük birimidir. Hücre, (İng. Cell); Latince küçük odacık anlamına gelen "cellula" kelimesinden

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU

11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU 11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU DUYU ORGANLARI Canlının kendi iç bünyesinde meydana gelen değişiklikleri ve yaşadığı ortamda mevcut fiziksel, kimyasal ve mekanik uyarıları alan

Detaylı

ADIM ADIM YGS-LYS 37. ADIM HÜCRE 14- ÇEKİRDEK

ADIM ADIM YGS-LYS 37. ADIM HÜCRE 14- ÇEKİRDEK ADIM ADIM YGS-LYS 37. ADIM HÜCRE 14- ÇEKİRDEK 3) Çekirdek Ökaryot yapılı hücrelerde genetik maddeyi taşıyan hücre kısmıdır. Prokaryot hücreli canlılarda bulunmaz. GÖREVLERİ: 1) Genetik maddeyi taşıdığından

Detaylı

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı Hayvan hücreleri mikroskop ile incelendiğinde hücre şekillerinin genelde yuvarlak

Detaylı

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #17

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #17 YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #17 1) Memeli bir hayvanın vücudunda gerçekleşen biyokimyasal tepkimelerden bazıları aşağıdaki gibidir. I Glikojen Glikoz ATP III Buna göre I, II ve III ile gösterilen metabolik

Detaylı

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1 Hareketi sağlayan effektör organ kastır. Kaslar 3 ana grupta incelenir: 1)Çizgili kaslar (iskelet kası): Vücut ağırlığının yaklaşık %40-45 ini oluşturur. 2)Düz kaslar:

Detaylı

METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS

METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS Aerobik Antrenmanlar Sonucu Kasta Oluşan Adaptasyonlar Miyoglobin Miktarında oluşan Değişiklikler Hayvan deneylerinden elde edilen sonuçlar dayanıklılık antrenmanları

Detaylı

Çekirdek 4 bölümden oluşur Çekirdek zarı: karyolemma Kromatin: Chromatin Çekirdekcik: Nucleolus Çekirdek sıvısı: karyolymph

Çekirdek 4 bölümden oluşur Çekirdek zarı: karyolemma Kromatin: Chromatin Çekirdekcik: Nucleolus Çekirdek sıvısı: karyolymph NUKLEUS Bir hücrenin tüm yapılarının ve etkinliklerinin kodlandığı kromozomu Ayrıca, DNA sını dublike edecek ve 3 tip RNA yı ribozomal (rrna), haberci (mrna) ve transfer (trna)-sentezleyecek ve işleyecek

Detaylı

OMÜ TIP FAKÜLTESİ DERS YILI DÖNEM I HAYATIN TEMELİ I HİSTOLOJİ UYGULAMA REHBERİ

OMÜ TIP FAKÜLTESİ DERS YILI DÖNEM I HAYATIN TEMELİ I HİSTOLOJİ UYGULAMA REHBERİ UYGULAMANIN ADI: Hücreyi tanıma OMÜ TIP FAKÜLTESİ 2016 2017 DERS YILI DÖNEM I HAYATIN TEMELİ I HİSTOLOJİ UYGULAMA REHBERİ I. AMAÇ: Farklı büyüklük ve şekildeki hücre ve çekirdek tiplerinin ve genel özelliklerinin

Detaylı

KAS DOKU *İskelet Kası *Kalp Kası *Düz Kas

KAS DOKU *İskelet Kası *Kalp Kası *Düz Kas Atatürk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı KAS DOKU *İskelet Kası *Kalp Kası *Düz Kas Doç. Dr. Nejdet ŞİMŞEK KAS DOKU Uzayıp kısalmaları nedeniyle kas dokunun hücrelerine

Detaylı

Canlılarda Hareket, İskelet ve Kas Sistemi

Canlılarda Hareket, İskelet ve Kas Sistemi Canlılarda Hareket, İskelet ve Kas Sistemi Yazar Yrd.Doç.Dr. Melih ZEYTİNOĞLU ÜNİTE 12 Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra; hareket sistemini oluşturan yapıları açıklayabilecek, hareket sistemini oluşturan

Detaylı

*Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir.

*Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. Fen ve Teknoloji 1. Ünite Özeti Hücre Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme. *Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. *Hücrenin temel kısımları: hücre zarı, sitoplâzma ve

Detaylı

S evresi: Organellerin iki katına çıkarılması devam ederken DNA sentezi olur.

S evresi: Organellerin iki katına çıkarılması devam ederken DNA sentezi olur. HÜCRE DÖNGÜSÜ İnterfaz: Bölünmeyen bir hücre interfaz durumundadır. Bu safhada replikasyon ve bölünme için hazırlık yapılır. Çekirdek belirgindir, bir yada daha fazla çekirdekçik ayırt edilebilir. Kromozomlar

Detaylı

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ. KOCAELİ SAĞLIK YÜKSEKOKULU Dr. Sibel Köktürk HÜCRE

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ. KOCAELİ SAĞLIK YÜKSEKOKULU Dr. Sibel Köktürk  HÜCRE KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ KOCAELİ SAĞLIK YÜKSEKOKULU Dr. Sibel Köktürk http://histolojiembriyoloji.tripod.com/ HÜCRE HÜCRE-Canlının tüm yaşamsal fonksiyonlarını (beslenme, çoğalma, büyüme, enerji yapımı) taşıyabilen

Detaylı

KASLAR İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ GÜZ YARIYILI SPOR SAKATLIKLARI VE SONRASI PERFORMANS YAPILANMASI. Prof. Dr.

KASLAR İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ GÜZ YARIYILI SPOR SAKATLIKLARI VE SONRASI PERFORMANS YAPILANMASI. Prof. Dr. KASLAR İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ 2018-2019 GÜZ YARIYILI SPOR SAKATLIKLARI VE SONRASI PERFORMANS YAPILANMASI Prof. Dr. Bilsen SİRMEN,Fzt Kaslar Vücudumuzda 3 tip kas vardır: Düz kaslar: İç organların

Detaylı

EGZERSİZ FİZYOLOJİSİ. İskelet Kası Prof.Dr.Çiğdem ALTINSAAT

EGZERSİZ FİZYOLOJİSİ. İskelet Kası Prof.Dr.Çiğdem ALTINSAAT EGZERSİZ FİZYOLOJİSİ İskelet Kası Prof.Dr.Çiğdem ALTINSAAT Uyarılabilen dokular herhangi bir uyarıya karşı hücre zarlarının elektriksel özelliğini değiştirerek aksiyon potansiyeli oluşturup, iletebilme

Detaylı

Sinir Sisteminin Fonksiyonu

Sinir Sisteminin Fonksiyonu SİNİR DOKUSU Sinir Sisteminin Fonksiyonu İç ve dış çevrede yer alan kimyasal ve mekanik değişimlerle üretilen tüm bilgileri algılamak, analiz etmek, birleştirmek ve iletmek. Vücudun birçok fonksiyonunu,

Detaylı