International Animal Congress Sept. 2000, Isparta-Turkey P:

Transkript

1 International Animal Congress Sept. 2000, Isparta-Turkey P: KIL KEÇİSİ OĞLAKLARIN ENTANSİF BESİSİNDE KULLANILAN KARMA YEME KATILAN ÜRE VE KÜKÜRT ÜN BESİ PERFORMANSI, KESİM VE KARKAS ÖZELLİKLERİ İLE BAZI KAN METABOLİTLERİNE ETKİSİ Durmuş ÖZTÜRK Onur DENİZ KSÜ Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Kahramanmaraş ÖZET Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama Çiftliğinde 1999 yılında yürütülen bu çalışmada, karma yeme üre ve kükürt ilavesinin Kıl Keçi oğlaklarında besi performansı, kesim ve karkas özellikleri ile bazı kan metabolitlerine etkisi araştırılmıştır. Araştırma da 4 farklı karma yem kullanılmıştır. Y1. Grup(kontrol) sıfır düzeyde üre ve kükürt içermiş, Y2. Grup % 1.75 üre, Y3. Grup %1.75 üre + % 0.4 CaSO 4, Y4. Grup %1.75 üre + % 0.8 CaSO 4 içermiştir. Tesadüf parselleri deneme deseninde kurulan besi denemesinde her grupta 8 baş olmak üzere toplam 32 oğlak beslenmiştir. Oğlaklar aliminyum yemlik ve plastik sulukları olan 0.9x1.3m boyutlarında demirden yapılmış bireysel bölmelerde barındırılmıştır. Hayvan başına günde 200 g kuru yonca kesi ve ad-libutum düzeyde deneme karma yemleri verilmiştir. Canlı ağırlık artışları ve yem tüketimleri 14 günlük dönemlerde bireysel olarak saptanmış ve besi süresi 7 dönem olarak toplam 98 gün sürmüştür. Araştırmada besi süresi sonunda oğlakların canlı ağırlıkları, Y1: kg, Y2: kg, Y3: kg ve Y4: kg olarak, besi boyunca toplam canlı ağırlık artışları da Y1: kg, Y2: kg, Y3: kg ve Y4: kg olarak saptanmıştır. Besi boyunca toplam karma yem tüketimleri ise, Y1: kg, Y2: kg, Y3: kg ve Y4: kg olarak bulunmuştur. 1 kg canlı ağırlık artışı için karma yem tüketimi de Y1:6,38 kg, Y2: 7,016 kg, Y3: 7,068 kg ve Y4:6,561 kg olarak tespit edilmiştir. Araştırılan besi performansı ile ilgili özellikler bakımından saptanan farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmamıştır (P>0.01). Kan metabolitleri ile ilgili sonuçlar incelendiğinde yemlerin (Y1,Y2,Y3,Y4) kanda üre miktarını etkilemediği saptanmıştır(p>0.01). Kandaki keratin miktarı da yemlerden etkilenmemiştir. Kandaki toplam protein değeri üzerine yemlerin etkileri önemli bulunmuş (P<0.01), yani farklı yemleri tüketen hayvanların kanlarında toplam protein miktarları farklı bulunmuştur. En yüksek toplam protein düzeyi (7,98 g/dl) CaSO 4 miktarının en yüksek olduğu Y4 grubunda saptanmıştır. Toplam protein düzeyi bakımından besi öncesi dönem ile besi dönemi arasında saptanan farklılık istatistiki olarak önemli çıkmıştır (P<0.01). Besi dönemine geçilmesi ve oğlakların tükettikleri karma yem miktarının artmasına paralel olarak tüm gruplarda kandaki toplam protein düzeyi de artmıştır. Besi döneminin ilerlemesi ile kandaki toplam protein miktarı da artmıştır. Her gruptan grup ortalaması canlı ağırlığa yakın 3 oğlak olmak üzere toplam 12 oğlak kesilerek Akdeniz ülkeleri karkas değerlendirme yöntemine göre değerlendirilmiştir Anahtar Kelimeler: Oğlak, Besi, Karma Yem, Üre, Kükürt EFFECTS OF UREA AND SULPHATE SUPLEMENTATION ON THE PERFORMANCE, CARCASS CHARESTERISTICS AND SOME BLOOD PARAMETRES IN GROWING KIL GOATS ABSTRACT This research was conducted to determine the effects of urea and sulphate supplementation on the performance, carcass characteristics and some blood parameters such as urea, creatinine and serum protein in growing Kıl Goat kids. 32 kıl kids (4 mounts old and kg) and 4 different diets were used in the experiment. All animals were individually penned and given diets as ad-libitum during the fattening period which was lasted 98 days. The diets contained Y1: none urea and sulphate(control), Y2: 1.75 % urea, Y3: 1.75 % urea and 0.4 CaSO 4, Y4: 1.75 % urea and 0.8 CaSO 4. All animal were also given 200 g /day alfalfa hay. Daily live weight gain and feed consumption of kids were calculated individually every 14 days period during the fattening period.

2 Total live weight gain in 98 days fattening period for groups were found as Y1: kg, Y2: kg, Y3: kg and Y4: kg. Total feed consumption were Y1: kg, Y2: kg, Y3: kg and Y4: kg, and feed conversion efficiency for diets were Y1:6,38 kg, Y2: 7,016 kg, Y3: 7,068 kg and Y4:6,561 kg. All these figures are not different. Diets did not effect daily live weight gain, feed consumption and feed conversion efficiency (P>0.01). For blood parameters diets did not effect blood urea and creatinine level. But total protein of blood was significantly effected by diets(p<0.01). The highest total protein level (7,98 g/dl) was found in group Y4. Total protein level was also effected by the fattening period, it was lower before the this period. Feeding with concentrate increased the protein level. Key Words: Growing goats. Urea, Sulphate, Performance GİRİŞ Bazı gelişmiş ülkeler dışında dünyada nicel ve nitel açlık sorunu giderek yaygınlaşmaktadır. Ülkeler farklı ekonomik ve doğal koşullar nedeniyle hayvansal protein gereksinimlerini değişik kaynaklardan karşılamaktadırlar. Türkiyede ise, bu kaynakların başında koyun, sığır, keçi ve tavuk gelmektedir. Türkiye genelinde son yıllarda tüm büyükbaş ve küçükbaş hayvan varlığında çeşitli nedenlerle gözlenen sayısal azalma, keçi populasyonu için de geçerli olup 1976 yılında baş olan keçi sayısı 1996 yılı itibariyle başa düşmüş olmasına karşın hayvancılık ekonomisi içerisinde önem ve değerini sürdürmektedir. Türkiyede Kıl Keçisi sayısındaki azalışa paralel olarak üretim miktarlarında da bir azalmanın söz konusu olduğu, buradan birim başına verimlerin artırılamadığı sonucu çıktığı ve bu bağlamda mevcut Kıl Keçisi populasyonunun yılları arasında sayısal olarak % et üretiminin % 13.53, süt üretiminin % 6.07 ve kıl üretiminin ise % düzeyinde azaldığı ifade olunmaktadır (Anonim, 1996 a, Anonim, 1996 b ). Türkiyede, gerek nüfusun hızlı artışı, gerek şehirleşme ve yaşam standartlarındaki artışlar nedeniyle hayvansal ürünlere olan talep giderek artmaktadır. Mer a ve otlakların yetersiz ve kalitesiz oluşu, ülke koşullarına uygun yem bitkilerinin üretilmesindeki yetersizlik; üretimin, hayvan sayısının artırılması ile değil, hayvan başına verimlerin artırılması ile sağlanmasını gerektirmektedir. Bu konuda, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde göçer küçükbaş hayvancılığın büyük ölçüde terkedilmeye başlanılması da entansif hayvancılığa yönenilmesini gerektirmektedir. Türkiyede entansif Kıl Keçisi oğlak besisinin teşvik edilmesi böylece erken kesim önlenerek ürün kaybı, geç kesim önlenerek de mer a, yem, ilaç, ağıl, iş gücü vb. kaynak kayıplarının önlenmesi gerektiği bildirilmektedir (Anonim, 1996a). Çizelge 1 de yılları esas alınarak hesaplanan, koyun, keçi sayılarında ve bu türlerden elde edilen üretimlerde meydana gelen oransal değişimler özetlenmiştir. Çizelge 1. Türkiye de Yılları Arasında Küçükbaş Hayvan Sayılarında ve Bunlardan Elde Edilen Önemli Üretimlerdeki Oransal Değişimler (%) (Anonim, 1996 b) Genotip Hayvan Sayısı Et Üretimi Süt Üretimi Yapağı, Tiftik, Kıl Üretimi Koyun Ankara Keçisi Kıl Keçi Çizelge 1 incelendiğinde hayvan sayısındaki azalışa paralel olarak üretimlerde de genel bir azalma gözlenmektedir. Buradan birim başına verimlerin istenildiği ölçüde artırılamadığı sonucu çıkarılabilir. Öte yandan Kahramanmaraş ilinde üretilen dondurma ve keçi peyniri giderek yurt içinde daha yüksek düzeyde talep görmekte ve yurt dışına da satımı sürdürülmektedir. Bilindiği gibi Kahramanmaraş dondurmasının özelliği içeriğinde keçi sütüne yer verilmiş olmasıdır. Keçi sütünün artırılması konusunda ise ithal edilecek sütçü ırklar ile kıl keçilerinin melezleme yoluna gidilerek genotiplerinin iyileştirilmesi çalışmaları sürdürülmektedir. Kıl keçilerinin sütçü keçilere dönüştürülmesi ve orman - keçi ilişkilerine getirilecek düzenlemeler oğlak eti üretim ve dış satımına da olanak sağlayacaktır. Kahramanmaraş yöresinde keçi yetiştiriciliğinde yaylaya çıkma oranının yüksek (%50-100) ve yaylada kalma süresinin yaklaşık 4 ay olduğu, halkın elindeki kıl keçilerinin verimleri üzerine yapılan çalışmalarda yıllık süt veriminin toplam kg, laktasyon süresinin gün ve günlük ortalama süt veriminin de 0.5 kg olmasına karşın bir çok yetiştirici ailenin geçim kaynağını oluşturduğu ve keçilerin büyük bir kısmının da 8-10 ay süre ile orman içinde, fundalıkda ve cıvar merada otlatıldığı, hatta bazen kış beslenmelerinde ağaç yaprak ve dalları ile beslendiği bildirilmektedir (Gönültaş, 1996). Günümüzde

3 sütten kesimden hemen sonra, genel de bir besiye tabi tutulmadan yaklaşık 2-3 aylık yaşlarda erken oğlak kesimi sonu genelde 6-8 kg ağırlığında karkaslar elde edilmekte bu durum ekonomik önemli kayıplara sebep olmaktadır. Oysaki yaşlarda büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu dönemlerde söz konusu oğlakların günlük bir entansif besi sonucunda kg canlı ağırlığa yükseltilmesi mümkün olabilecektir. Tuncel ve Akman (1983) Saanen x Kilis birinci geriye melezi oğlaklar ile yaptıkları 111 günlük besi çalışmasında 7 haftalık yaşta kastre edilen oğlakların g, kastre edilmemişlerin de g günlük canlı ağırlık artışı sağladıklarını tespit etmişlerdir.. Güney (1984), entansif besi şartlarında (Saanen x Kilis) x Kilis ve (Saanen x Kıl) x Kıl melezi erkek oğlakların besi performanslarını incelemiş; Kilis (G1) ve Kıl (G1) oğlaklarının günlük canlı ağırlık artışlarını sırasıyla ve g; 1 kg canlı ağırlık artışı için yem tüketimini de 4.34 ve 4.31 g olarak bulmuştur. Çayan (1986), Alman Alaca x Kıl ve Saf Kıl erkek oğlakların sütten kesimden sonra 8 haftalık besi periyodunda günlük canlı ağırlık artışını ve yemden yararlanma oranını Alman Alaca x Kıl melezi oğlaklarda g ve 3.51 kg, Saf Kıl oğlaklarda ise 183 g ve 2.77 kg olarak tespit etmiştir. Günümüzde dünyada kıt bulunan ve yüksek fiyatla satılan et unu, balık unu vb. gibi yüksek düzeyde hayvansal protein ihtiva eden yem maddeleri yanında pamuk tohumu küspesi, ayçiçeği tohumu küspesi gibi bitkisel proteince zengin olan ancak gerek miktar gerekse fiyatları itibariyle kıt olan söz konusu yem kaynakları yerine özellikle son yıllarda ruminant rasyonları için gereken proteinin belirli oranları veya tamamı yerine protein niteliğinde olmayan üre vb. nitrojenli bileşiklerin (NPN) kullanıldığı, dünyada soya fasulyesi küspesi üretiminde birinci sırayı alan eden ABD de bile her yıl ton ürenin, ruminant rasyonlarında başarı ile kullanıldığı bildirilmektedir (Deniz, 1988). Anderson ve Radloff (1972) ile Bıyıkoğlu (1969) ruminant rasyonlarında azot ihtiyacının önemli bir bölümünün üre ile karşılanabileceği ve yem karmalarına DL-Methionin ile kükürtün başarı ile katılabileceğini bildirmişlerdir. Ruminant rasyonlarına üre ve sodyum sülfatın birlikte eklenmesinin sadece üre eklenmesinden daha iyi sonuç verdiği ve esas rasyona tek başına sodyum sülfat eklenmesinin, günlük canlı ağırlık artışını düşürdüğü Hruscheva (1987) tarafından bildirilmektedir. Rumende mikrobiyolojik protein sentezi için kükürt:azot oranının 1:15 olduğu ve rasyon kükürt içeriğinin bu oranın altına düşmesi ile giderek protein sentezinin sınırlandığı Jonhson ve Ark. (1990) tarafından bildirilmektedir. Maksimoviç ve Ark (1990), çeşitli silaj yemlerine katılan 15 g/gün Na 2 SO 4 ün yem etkinliğini ve besi ekonomisini olumlu etkilediğini bildirmektedir. Leibholz ve Naylor (1995) üreli izonitrojenik rosyonlarla erkek buzağıları rasyon Azot/Kükürt oranını sabit tutarak beslemişler, artan miktarlarda üre içeren rasyonlarla beslenen buzağılar diğer gruplara kıyasla daha düşük düzeyde N ve S bağlamışlardır. Plazmada üre azotu miktarları ile rasyonla alınan üre N ni arasında pozitif korelasyon bulunmuştur. Birol (1993), rasyon kükürt içeriğinin inorganik ya da organik kaynaklı olmasının rumen mikroorganizmalarının sentezlediği protein miktarını etkilemediğini bildirilmektedir. Kahlon ve Ark. (1995) NPN kaynaklı ruminant rasyonlarına katılan kalsiyum sülfat, sodyum sülfat ve elementer kükürt gibi inorganik bileşiklerin, rumen mikroorganizmalarının daha yüksek düzeyde protein sentezlemesine yardımcı olduğunu bildirmişlerdir. Mbassa ve Poulsen (1993), 538 adet Danimarka Landrace ırkı keçilerde yaptıkları araştırmada, plazma Ca, P, keratin, toplam serum protein ve üre değerlerinin çok geniş bir variyasyon gösterdiğini ancak bu değerler üzerine hayvanların yaşlarının önemli derecede etkili olduğunu saptamışlardır. Bu değerlerin genç hayvanlarda yaşlılara göre daha düşük olduğu bulunmuştur. Qi ve Ark.(1993), kastre edilmiş, 3.5 aylık yaşta 20 Alpine ve 12 Ankara keçisi ile 105 gün süren besi çalışmasında karma yemlere kuru maddede % 2.28 N ve farklı düzeylerde kükürt içerecek şekilde (% 0.11, 0.20, 0.28, ve 0.38) CaSO 4 katmışlardır. Rasyonda sülfat oranı arttıkça kükürt (S) tüketimi ve gübre ile atılan S miktarı ile vucutta tutulan S miktarı artmıştır. Rasyona sülfat ilavesi plazma L-laktat seviyesini artırmıştır. Sülfat ilavesi plazma sülfat ve sisteini ile rumen amonyak N konsantrasyonunu istatistiki olarak önemli derecede etkilememiştir. Ancak vucutta N tutulmasını artırmıştır. Çalışma, keçilerde N:S oranının 10:1 olması gerektiği sonucuna varılmıştır. Qi ve Ark.(1994 a), ortalama canlı ağırlığı 23 kg olan ve kastre edilmiş 20 Alpine keçisi oğlağı ile yaptıkları araştırmada kuru maddede % 2.28 N ve farklı düzeylerde kükürt (% 0.11, 0.20, 0.28, ve 0.38) içeren rasyonları kullanmışlardır. Kükürt kaynağı olarak kalsiyum sülfat ( CaSO 4 ) kullanılmıştır. 8 hafta süren çalışmada rasyona sülfat ilavesi günlük canlı ağırlık artışını, kuru madde tüketimini artırmış, yem dönüşüm oranını iyileştirmiştir. Sülfat ilavesi plazmadaki bikarbonat, toplam karbondioksit, idrardaki keratin ve ürik asit miktarını artırmış, ancak kan plazma sülfat miktarını, plazma sistein i ile rumen amonyak N konsantrasyonunu etkilememiştir. Yine sülfat ilavesi plazma glikoz düzeyini, vücutta kükürt ve N tutulmasını artırmıştır. Çalışmada sonuç olarak günlük canlı ağırlık artışı dikkate alındığında optimal kükürt düzeyi % 0,21 olarak (N/S:10.9:1) saptanmıştır.

4 Qi ve Ark.(1994 b), yukarıda bahsedilen çalışmalarına benzer olarak ortalama canlı ağırlıkları 18.1 kg olan kastre edilmiş Ankara keçileriyle yaptıkları çalışmada da % 0.11, 0.20, 0.28, ve 0.38 düzeyinde S rasyonlara CaSO 4 olarak katılmıştır. Denemede Ankara keçileri aynı zamanda yürütülen diğer bir çalışmadaki Alpine keçileri ile karşılaştırılmıştır. 8 haftalık büyütme dönemi süresince; diğer rasyonlarla karşılaştırıldığında % 0.20 düzeyinde kükürt içeriğine kadar sülfat ilavesi, günlük canlı ağırlık artışını % 44, günlük kuru madde tüketimini %17 artırmış ve yem dönüşüm oranını % 23 iyileştirmiştir. Temiz tiftik üretimi % 0.28 düzeyde S verilen grupta daha yüksek bulunmuş fakat tiftik inceliği S ilavesinden etkilenmemiştir. Ortalama günlük canlı ağırlık artışı ve günlük kuru madde tüketimi Ankara keçilerinde (70 g, 762 g) Alpine keçilerine göre (95 g, 1125 g ) daha düşük bulunmuştur. Ancak yem dönüşüm oranı Ankara keçilerinde Alpinlere göre daha iyi bulunmuştur. Bu araştırmanın amacı aylık yaşlarda sütten kesilerek pazarlanan kıl keçi oğlaklarını optimal kesim ağırlığına gelinceye kadar entansif düzeyde beslemek ve bu konuda Türkiyede kıt ve pahalı bulunan bitkisel protein kaynakları yerine protein tabiatında olmayan bir azotlu bileşik (NPN) olan üreyi kullanmak ve üre kullanırken de rasyona katılması gereken uygun kükürt oranlarını saptamaktır. MATERYAL ve YÖNTEM Hayvan Materyali Denemede kullanılan kıl keçi oğlakları (32 baş) yaklaşık 3 aylık yaşta kg canlı ağırlıkta sütten kesimi takiben Kahramanmaraş İli Tekir içesi Kaynar, Çukurhisar ve Kumarlı köyleri yaylalarından satın alınmış ve KSÜ Ziraat Fakültesinin Araştırma ve Uygulama Çiftliğine getirilmiştir. Yem Materyali Araştırmada kullanılan ve yapıları Çizelge 2 de belirtilmiş olan yem karmaları özel sektöre ait yem fabrikasında pelet olarak yaptırılmış ve oğlaklara serbest olarak (ad-libutum) verilmiştir. Çizelge 2. Yoğun Yem Karmalarının Yapısı (1000 kg da) Yöntem Yem Ham maddeleri YEM 1 Y1(Kontrol) YEM 2 (Y2) YEM 3 (Y3) YEM 4 (Y4) Arpa Buğday Buğday Kepeği PTK Üre Melas CaSO Ön Karışım Vit-Mineral Tuz Kireçtaşı DCP Hızar talaşı TOPLAM Sin Ham Prot.* ND* *:Hesaplama ile bulunmuştur, Besin Maddesi Oranı (SHP:NB) = 1:5 Araştırma, 4 farklı yemin denenmesi amacıyla tesadüf parselleri deneme deseninde kurulmuş ve 4 oğlak grubu oluşturulmuştur. Her grupta 8 oğlak olmak üzere toplam 32 oğlak besiye tabi tutulmuştur. Oğlaklar besi

5 süresince, aliminyum yemlik ve plastik sulukları olan 0.9x1.3m boyutlarında demirden yapılmış bireysel bölmelerde barındırılmıştır. Denemenin Yürütülüşü Köy koşullarından araştırmanın yapıldığı KSÜ Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama Çiftliğine getirilen oğlaklar koruma altına alınarak internal ve external parazitlere karşı ilaçlanıp her birine kulak numarası takılmıştır. Rasyonel besleme şartlarına geçişte ad-libutum düzeyde, iyi kaliteli kuru yonca kesi yanında, başlangıçta günde 100 gr yoğun yem karması giderek artırılarak 15. günde ad - libutum düzeyde tüketilecek düzeye getirilmiştir. Daha sonra hazırlanan üreli rasyonlar ile hayvanlar yine aynı yöntemle 10 gün içerisinde ad libutum düzeyde deneme yemlerine alıştırılmıştır. Daha sonra üç gün üst üste sabahları aç karnına tartılan hayvanlar ortalama ağırlıklarına göre gruplara rastgele dağıtılmışlardır. Son yapılan tartıların ortalaması hayvanların deneme başı ağırlıkları olarak alınmıştır. Araştırmada bireysel yemleme uygulanmış; yoğun yem karmaları ve içme suyu ad libutum olarak, kuru ot ise hayvanlara 200 gr/gün olarak verilmiştir. Besi süresince hayvanlar 14 günde bir sabahları aç karnına tartılmış, ayrıca tartı günleri o periyotta tüketilen yoğun yem miktarları saptanmıştır. Besi denemesi 7 dönem olarak 98 gün sürdürülmüştür. Besi sonunda her gruptan ortalamaya en yakın ağırlıkta üçer oğlak kesilerek kesim ve karkas özellikleri saptanmıştır. Bunun dışında, ilki adaptasyon dönemi öncesi, diğerleri besi döneminin 40. ve 80. günlerinde olmak üzere gruplardan her seferinde aynı dörder oğlaktan alınan kan örneklerinde toplam protein, üre ve keratin miktarları saptanmıştır. Kesim ve Bazı Kesim Artıklarına İlişkin Özellikler Kesimhane (kesim) Ağırlığı Grupları oluşturan hayvanların, 24 saat aç ve susuz bırakılmasından sonra saptanan bireysel ağırlığıdır. Sıcak Karkas Ağırlığı Kesilen hayvanların yüzülüp baş, deri, 4 bacak, testis ve iç organlarından ayrıldıktan sonra; böbrek ve leğen yağları dahil sıcak gövde ağırlığıdır. Soğuk Karkas Ağırlığı Karkasın soğuk hava deposunda C de 24 saat bekletilmesinden sonraki ağırlığıdır. Randıman Sıcak karkas ağırlığının kesimhane ağırlığına olan yüzde oranıdır. Post (deri) Ağırlığı Başın ve 4 bacağın ayrılmasından sonra geri kalan gövdenin yüzülmesi ile elde edilen derinin ağırlığıdır. Baş ve Dört Bacak Ağırlığı Kesimden sonra elde edilen baş ile 4 bacağın toplam ağırlığıdır. Böbrek ve Leğen Yağları Ağırlığı 24 saat soğutulmuş karkasta böbrek çevresi ile leğen boşluğundaki yağların ağırlığıdır. Çeşitli Karkas Parça Ağırlıkları Her gruptan grup ortalaması canlı ağırlığa yakın 3 oğlak olmak üzere toplam 12 oğlak karkas özellikleri araştırılmak üzere kesilmiş ve karkas değerlendirmesi Akdeniz Ülkeleri Karkas Değerlendirme Yöntemine göre (Güney, 1990) yapılmıştır. Ayrıca kesilen oğlaklarda yukarıda sözü edilen bazı kesim özellikleri de saptanmıştır. Kan Analizleri Kan da toplam protein, üre ve keratin analizleri, auto analyzerde KSÜ Tıp Fakültesi Hastanesi Biyokimya laboratuvarlarında yapılmıştır. İstatistik Analizler

6 Gruplarda araştırılan özelliklerin istatistiksel yönden değerlendirilmesi, Düzgüneş (1963) tarafından bildirilen yöntemlere göre yapılmıştır. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA Besi süresince gruplarda 14 günlük peryotlarla saptanan canlı ağırlıklar, besi sonunda toplam canlı ağırlık artışı(kg) ve besi süresince günlük canlı ağırlık artışı (g), toplam karma yem tüketimi ile 1 kg canlı ağırlık artışı(caa) için karma yem tüketimi (kg) Çizelge 3 de verilmiştir. Çizelge 3. Besi Süresince Gruplarda 14 Günlük Peryotlarla Saptanan Canlı Ağırlıklar, Besi Sonunda Toplam Canlı Ağırlık Artışı(kg) ve Besi Süresince Günlük Canlı Ağırlık Artışı (g), Toplam Karma Yem Tüketimi ile 1 kg Canlı Ağırlık Artışı(CAA) İçin Karma Yem Tüketimi (kg) Özellikler Y1 Y2 Y3 Y4 Besi başı canlı ağırlığı (kg) 23,050 21,186 22,958 22, gün can. ağ. 24,919 22,871 24,675 24, gün can. ağ. 27,112 24,162 26,267 26, gün can. ağ. 29,694 25,364 27,900 27, gün can. ağ. 31,494 27,007 29,142 29, gün can. ağ. 32,875 28,850 31,025 31, gün can. ağ. 34,781 30,793 32,383 32, gün(besi sonu) canlı ağırlığı. 35,886 32,343 33,892 34,750 Toplam canlı Ağırlık artışı, (kg) 12,836 11,157 10, Besi süresince günlük canlı ağırlık artışı (g) Besi süresince toplam yem tüketimi (kg) 81,358 78,280 77,284 78,020 Besi süresince 1 kg CAA için yem tüketimi (kg) 6,380 7,016 7,068 6,561 Çizelge 3 ün incelenmesinden de görülebileceği gibi araştırmada 98 gün süren besi sonunda oğlakların canlı ağırlıkları, Y1: kg, Y2: kg, Y3: kg ve Y4: kg olarak, besi boyunca toplam canlı ağırlık artışları da Y1: kg, Y2: kg, Y3: kg ve Y4: kg olarak saptanmıştır. Besi boyunca toplam karma yem tüketimleri ise, Y1: kg, Y2: kg, Y3: kg ve Y4: kg olarak bulunmuştur. 1 kg canlı ağırlık artışı için karma yem tüketimi de Y1:6,38 kg, Y2: 7,016 kg, Y3: 7,068 kg ve Y4:6,561 kg olarak tespit edilmiştir. Araştırılan besi performansı ile ilgili özellikler bakımından saptanan farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmamıştır (P>0.01). Elde edilen günlük canlı ağırlık artıştarı Tuncel ve Akman (1983) ile benzerlik göstermiştir. Aynı şekilde Güney, (1984) çeşitli melez oğlaklarla yaptığı besi çalışmasında elde edilen değerlerde bu çalışma ile benzerlik göstermiştir. Gruplar toplam yem tüketimi bakımından değerlendirildiğinde yürütülen çalışmada en fazla tüketim kontrol grubunda bulunmuş üre içeren yemler ise daha az tüketilmiştir (Çizelge 3). Her gruptan grup ortalaması canlı ağırlığa yakın 3 oğlak olmak üzere toplam 12 oğlak kesilerek Akdeniz ülkeleri karkas değerlendirme yöntemine (Güney, 1990) göre değerlendirilmiş ve saptanan değerler Çizelge 4 de verilmiştir. Çizelge 4 ün incelenmesinden görülebileceği gibi sıcak karkas randımanı en yüksek Y1 grubunda (% 49) bulunmuş, en düşük ise, kesimhane ağırlığı en düşük grup olan Y2 de % 46 olarak saptanmıştır. Bazı besi performansı değerleri arasında saptanan farklılık istatistik olarak önemli bulunmamasına rağmen genel bir ifade olarak oğlakların kesim ağırlıkları artıkça sıcak ve soğuk karkas randımanının arttığı söylenebilir. Aynı şekilde kesimhane ağırlığı ve buna bağlı olarak karkas ağırlığı arttıkça böbrek ve leğen yağı miktarı da artmaktadır.

7 Kan metabolitleri ile ilgili sonuçlar incelendiğinde ( Çizelge 5) yemlerin (Y1,Y2,Y3,Y4) kanda üre miktarını etkilemediği saptanmıştır. Saptanan farklılık istatistiki olarak önemsiz çıkmıştır(p>0.01). Kandaki üre miktarı bakımından da besi öncesi dönem ile besi dönemi arasında istatistiki olarak önemli bir farklılık saptanmamıştır(p>0.01). Çizelge 4. Kesim ve Karkas Özellikleri İle İlgili Değerler Özellikler Y1 Y2 Y3 Y4 Kesimhane ağırlığı, kg Baş+4 bacak ağırlığı, kg Post ağırlığı,kg Ciğer(takım olarak) ağ, kg Sıcak karkas ağ, kg Randıman, % Soğuk karkas, kg Soğuk karkasta -Boyun ağ, g -Omuz ağ, g -Kol ağ, g -Sırt-bel(pirzola) ağ, g -Etek ağ, g -But ağ, g -Böbrek-leğen yağları ağ, g -Böbrek ağ, g -Testis ağ, g -Kuyruk ağ, g 36,500 3,450 4,183 1,317 17,900 49,0 a 17,547 a 903 a a 1685 a a ,500 3,117 3,717 1,417 15,617 46,6 b 15,280 b 698 b b 1361 b b ,600 3,330 4,233 1,433 17,583 48,0 a 17,213 a 917 a a 1624 a a a,b: aynı satırda farklı harflerle gösterilen değer arasındaki farklılık önemlidir (P<0.01) 34,100 3,050 3,816 1,450 16,600 48,7 a 16,300 a 713 b b 1573 a b Çizelge 5. Oğlaklarda Deneme Öncesi (A), Besi Döneminde 40. Gün (B) ve 80. Gün (C) de Yapılan Kan Analizleri Sonucu Saptanan Kan Metabolitleri Değerleri Üre, mg/dl Keratin, mg/dl Toplam Protein, g/dl YEMLER A B C A B C A B C Y1(Kontrol) 50,7 56,5 50,0 0,62 0,65 0,77 6,49 a 7,36 b 7,35 c Y2 53,8 46,3 47,5 0,63 0,61 0,60 6,77 d 7,47 e 7,59 f Y3 48,5 56,2 51,2 0,62 0,67 0,68 6,74 g 7,71 h 7,69 k Y4 44,0 43,5 38,8 0,62 0,64 0,69 7,21m 7,84 n 7,98 o a,b,c,... : aynı satır ve sütunda farklı harflerle gösterilen değer arasındaki farklılık önemlidir (P<0.01) Kandaki keratin miktarıda yemlerden etkilenmemiş, besi dönemi öncesi ile besi dönemindeki keratin miktarı da benzer bulunmuştur. Kandaki toplam protein değeri üzerine yemlerin etkileri önemli bulunmuş (P<0.01), yani farklı yemleri tüketen hayvanların kanlarında toplam protein miktarları farklı bulunmuştur. En yüksek toplam protein düzeyi CaSO 4 miktarının en yüksek olduğu Y4 grubunda (7,98 g/dl) saptanmıştır ( Çizelge 5 ). Toplam protein düzeyi bakımından besi öncesi dönem ile besi dönemi arasında saptanan farklılık istatistiki olarak önemli çıkmıştır (P<0.01). Besi dönemine geçilmesi ve oğlakların tükettikleri kesif yem yem miktarının artmasına paralel olarak tüm gruplarda kandaki toplam protein düzeyi de artmıştır. Besi döneminin ilerlemesi ile toplam protein miktarı da artmıştır. Bu da yoğun yem alımının artması, yani protein ve azot tüketimindeki artışa paralel olarak kanda toplam protein miktarında bir artış olduğunu göstermektedir.

8 KAYNAKLAR Anderson, H., Radloff, W., Effect of MHA (Methionine Hydoxry Anologue) on Milk Production and Composition Proc. Western Select. America Sec. Animal Sci., 223, Anonim, 1996 a. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Hayvancılık ÖİK Raporu, DPT, Ankara. Anonim, 1996 b. Tarım İstatistikleri Özeti, DİE, Ankara. Bıyıkoğlu, K., Türkiye de Hayvancılık ve Hayvancılık Sahasındaki Bazı Çalışmalar. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Çalışmaları, 68, 24. Birol, E. R., Sulphur Metabolism and Excretion Studies in Ruminants, XII. Nitrogen and Sulphur Composition of Ruminal Bacteria, Aust. J. Biol. Sci., 26, 6, Çayan, O., Alman Geyik Renkli x Kıl Melezi (F1) ve Saf Kıl Erkek Oğlakların Besi Gücü ve Karkas Özellikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tez Özeti. Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü. Deniz, O., Kükürt ve DL-Methionin Eklenmiş Üreli Rasyonların Yerli Kara Erkek Danalarda Besi Performansı, Karkas Özellikleri, Et Kalitesi ve Bazı Kan Metabolitleri Üzerine Etkisi, Ankara Çayır Mera ve Zootekni Araştırma enstitüsü Yayınları Düzgüneş, O., İstatistik Prensipler ve Metotları, Ege Üniv. Matbaası, VIII, 375. Gönültaş, Z., Kahramanmaraş Yöresi Keçiciliğin Yapısal Durumu ve Yetiştiricilik Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, KSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. Kahramanmaraş Güney, O., Saanen x Kilis ve Saanen x Kıl Birinci Geriye Melez Erkek Oğlakların Besi Gücü ve Karkas Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Doğa Bilim Dergisi, 8(1), Güney, O., Akdeniz Ülkelerinde Keçi Eti Üretimi ve Karkası Üzerindeki Çalışmalar. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(2), Hruscheva, P. V., Effect of Urea on Meet Quality of Young Black Pied Cattle, Izdat, Kols, 38, Johnson at all The Role of Sulphur in Ruminant, Dept. Anim. Sci. University of Minesota Kahlon, T. S., Meiske, J. C., Goodrich, R., Sulphur Metabolism in Ruminants, II. Form of Sulphur, Journal of Animal Science, 41, 4, Leibholz, J., Naylor, W. R., The Effect of Urea in the Diet Early Weaned Calf on Weight Gain, Nitrogen and Sulphur Balance and Plasma Urea and Amino Acid Concentrations, Australian J. Agr. Research, 22, 4, Maksimoviç, D., Pobric, S. G., Handzic, R., Effect of Adding Sodium Sulphate on Weight Gain and Feed Conversion in Fattenning on Silage and Concerate Rations with Added Urea, Teknic Radova Int. Za Polijoprivredne Sarejeva, Mbassa, G.K., Poulsen, J.S.D., References ranges For clinical Chemical Values in Landrace Goats. Small Ruminant Research. 10:2, Tuncel, E., Akman, N., Fattenig Performance on Castrated and Intact Crosssbred Male Kids. Uludağ Üni. Ziraat Fakültesi Dergisi, 2: Qi, K, C.D. Lu, Owens F.N.,1993. Sulfate Suplementation of Growing Goats: Effects on Performance, Acid- Base Balance and Nutrient Digestibilities. Journal of Animal Science. 71: 6, Qi, K, C.D. Lu, Owens F.N.,1994 a. Effects of Sulfate Suplementation on Performance, Acid-Base Balance and Nutrient Metabolism in Alpine Kids. Small Ruminant Research. 15:1, 9-18 Qi, K, C.D. Lu, Owens F.N., Lupton, C.J b. Effects of Sulfate Suplementation on Performance, Acid- Base Balance and Nutrient Metabolism in Angora Kids. Small Ruminant Research. 15:1, 19-29